Full text of "Islendzk æventyri: Isla?ndische Legenden, Novellen und Ma?rchen"

See other formats

Google 



This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct 

to make the world's books discoverablc onlinc. 

It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct 

to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books 

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr. 

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc 

publishcr to a library and fmally to you. 

Usage guidelines 

Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc 
public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken stcps to 
prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing lcchnical rcstrictions on automatcd qucrying. 
Wc also ask that you: 

+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc 
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attributionTht Goo%\'S "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout thisprojcct and hclping thcm find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offer guidance on whether any speciflc usc of 
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr 
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe. 

About Google Book Search 

Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs 
discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb 

at |http://books.qooqle.com/| 



'\ 



ISliNDISOllE 
HSNDBS KflVKLLEN IUn HiHCBEf 

'ltkAAV^x-ktlHlll* 

BUQO aEHIN O 



»;»í*1'F.ii t\ . 

TETT 



ISLENDZK ÆVENTYRI 



I. 



ISLENDZK ÆVENTYRI 



I. 



I8LENDZK ÆVENTYRI 



ISLANDISCHE 



LEGENDEN NOVELLEN UND MÍRCHEN 



HERAUSGEGEBEN 



VON 



HUGO OERINO 



ERSTER BAND 
TEXT 



^ j 



v^"j j ^ ^ " ^ 

- j ^ ■^ "^ ^ 

-' -j j ^ j •»* -^ j -* 

J ^ w - v^^ ^ - ; 



HALLE A. S. 

VERLAG DER BUCHHANDLUNG DES WAISENHAUSES 

1882 



'the new york 
PUBLIC UDRARY 

3725 17 

ASTOR, L ■ JX A,\D 
TILDEN FC.i.' -DhTíOiVS. 

R 19.^.6 L 



« •• 



• • 



• • 
> •• • 
.• •• 

• • 



••• 



• • ••• • • 

• • • • • • 
• ••« • • 

• ••••>• 

• ••• •• •• 



« • 
• • 



• • 



• • 

•• « • • 

• • • • • 

• • • ' 



• • ^« • • 

• , / • . 
*•• •• • • 

c • • • • 

• «•••••• 



GIISTAF CEDERSCHIÖLD 



IN BRÚDERLICHER FREUNDSCHAFT 



GEWIDMET 



, . i- -I 



VORREDE. 



yVáhrend meines eraten aufenthaltes m Kopenhagen^ im 
somm^ 1877 j mxicMe mich Gudhrandr Vigfússon a/uf 
die zum grösten teile noch ungedruckten erzahlungen aufmsrh- 
sam, welche in den amamagnai%chen handsch/riften nr. 624: , 4^ 
und 657 B, 4^ iíberliefert sind. Ich nahm von dem inhalte kent- 
nÍ8, úherzeugte mich, dass eine veröffentlichung desselhen aus mekr- 
fachen grunden höchst wúnschenmert sei, und entschloss mich 
sogleich, eine auagahe zu veranstalten. Ah ich m^insn plan 
Theodor Möhius hrieflich mitteilte, schrieh mir dieser, dass 
er selhst achon vor jahren die ahsicht gehaht hahe, jene æventýri 
zu edier&n; der gedanke sei jedoch aufgegehen und der von ihm 
gesammelte appa/rat von ahschriften und excerpten stehe zu meiner 
verfiigung. Da ich das freundliche anerhieten dankend annahm, 
sante er mir umgehend das ganze material zu, welchss ich vor 
meiner abreise noch durch 16 erzahlungen aus cod. AM, 624, á^, 
van welchen ich selher ahschrift nahm, vermehren honte. 

Nach meiner heimkehr náhmsn zundchst die vorarheiten fiir 
die Finnboga saga und den Olkofra þáttr, welcher leztere zu einem 
hestimten termine fertig gestelt werden muste, msine freie zeit fast 
volstdndig in anspruch^ tmd erst im jahre 1880 konte ich widerum 
den æventýri meine tatigkeit zuwenden , indem ich auszúge fúr das 
glossar anlegte und den quellen der einzelnen geschichten nachzu- 
spiiren hegann. Nachdem ich sodann die erzahlungen aus cod. AM. 
651 B^ 4^, soweit dieselhen nicht hereits in den papieren von 
MÖhizts sich fanden oder gedruckt vorlagen, d/wrch einen jungen 
islándischen studmten, herm Pálmi Pálsson^ hatte ahschrethen 
lassen, unternahm ich in den osterferien 1881 eine zweite reise 
nach Kopenhagen, woselhst ich meine samhmgen, teils aus ,arna- 
magnaischen, teils aus Stockholmer hmdschriften, noch vielfach zu 
hereichern und zu ergdnzen im stande war. 



vm Die handsohrift A. 



Ich habe im ganzen 19 handschriften benuzty die ich nach- 
stehend aufýOh/re: 

(A) cod, AM. 624: ^ 4®, pergam.; um die miUe ^ des 15. jhs 
von 7 hánden geschriehen. Die handschrift, toelche Arni Magnússon 
au8 dem nordviertel von Island erhielt^ weist am anfange und in 
der mitte meh/rfache Uicken auf; gegentoártig %aMt sie noch 170 
hlátter in kleinstem quartformat (eher 12^ oder ISy. Den in- 
halt verzeichnet Jón Sigurdsson, Ðiplomatarium Islandicum / 
{Kawpm. 1857) s. 238 — 240. Ausser stúcken homiletischen ^ und 
astronomischen ^ inhalts und Meineren vermischten notizen ^ gewáhH 
der codex eine islandische hearheitung der visio Tnugdali (Duggals 
leizla *), die jedoch nur unvolstandig iiherliefert ist ; ein fragment 
der Leidarvisan ^ ; die Hugsvinnsmál ® und eine verordnung des 
hischofs porlákr pórhallsson vom j. 1178 ', sowie zwei samlungen 
von æventýri. Die erstere enthalt auf s. 53 — 85 16 volstándige 
erzáhlungen und von %wei weiteren fragmente (zwischen s. 54 nnd 55 
sind namlich einige hlátter ausgefallen^ wodwrch der schlúss des 4. und 
der anfang des 5. æventýri verloren gegangen sindj^ und zwar in nach- 
stehender reihenfolge (die römi^chen zahlen hezeichnen die nummem 
der vorliegenden ausgahej: XXIX — XXXI ^, XCVII (fragm.J, 



1) 8. Í — U; 16—31; 37—63; 98 — 100; 112—140; 235—260. 

2) 8. 15; 97; 102—112; 148 — 234. 

3) 8. 15; 100—102; 163. 

4) s. 260 — 297. Die Ðuggals leizla ist mit beimtzting vo7i A vol- 
standig abgedruekt in den Heilagra manna sögur / (Christiania" 1877) 
8. 329 — 362. 

5) s. 85 — 90. Die Leidaryísan ist gedmckt bei SveinbJ. Egilsson, 
fjögur gömul kvædi (Viáeyjar Klatutri 1844) s, 57 — 70J , und bei C. B. 
Unger oldn. lœseb.a (ChHst. 1863) s. 108—113. 

6) s. 140 — 148, Die HugsTÍnnsmál {eine pœtisehe bearbeitung der 
Ðisticha Catonis) sind herausgegeben von S. Se?ttving (Videyjar KÍaustri 
1831J und auszugsweise in K. Gislasons 44 prever (Kbh. 1860) s. 549 
—552. 

7) s. 91 — 97; gedruekt im Diplom. Island. /, 240—244. 

8) Attf die dritte erzahlung (nr. XXXI) fotgt in A noch der anfang 
der bekanten parabel votn einhom ; die toenigen zeilen mögen hier fin der 
sehreibweise der hs.) naehtragUeh ihren platz Jinden : Svo segiz af jkoman- 
um , at hann rennr eptir einum manni. Madrinn flydi fast undan fyrir 
hredzlu sakir ok fann eitt tre aa hverio er uoro morg cpli, enn unndir 
treno var diupr pyttr fullr af ormum ok pauddum ok odrum skridkuik- 
ínndum, ok af þessu sama tre nogudu rotina •II* ormar, annar . . . 
Sonderbarer tceise ist hier das einhom (unicomius, Barl. edd. Keyser et 
ZJnger 56^; isl. einhymingr, Karlam. saga 386^^) ztt einem eiehhorn 
(íkomi) geworden: das harmlose tierehen^ das auf Island mturlich nicht 
vorkomt, war dem Hbersetzer wol unbekant. 



Die handschrift A. IX 



XXXH—XLI, LXXriI, rill, LXXXir. Der text meiner 
ausgábe herukt auf einer ahschrift^ die ich im j\ 1877 genommen 
und 1881 noeh einmal mit dem codex verglichen, hahe. Gedrucht 
war von diesen geschichten noch nichts. — Die zweite samlung, 
von anderer hand geschriehen^ fúlt «. 2QS — SÍO und wvrd von 
dem 8. 3 — í dieses huches ahgedruckten formáli fBJ eingeleitet, 
hierauf folgen 9 erzahlungen fnr. Xr, XXIII {1 — ájy XXH, 
XIX, LXXXIX, LXXXrA, LXXXIII, Lxxxriii, 
LXXriII) von denen die siehente (LXXXIIl) am ende und die 
achte (LXXriII) am anfange verstiimmelt ist. GlúcJclicherweise 
liessen sich heide lúcJcen aus anderen handschriften (C^GaJ ergánzen. 
— Der formáli (B) , nr. Xr und der anfang von nr. XXIIl 
(hÍ8 sídarr, z. 19) liegen mvr in dner ahschrift vor, die Jón 
Sigurdsson fiir Th. M'óhiuB angefertigt hatte: dieser ahschrift ist 
ein au88chnitt aus dem 2. hande der Biskupa sögur (s. 223 — 230j 
heigelegt^ woselhst nr. XXIII voktándig ahgedrtccH Í8t, mit der 
heigefiigten handschriftliehen hemerhung Jón Sigurd88on8, da88 der 
text der Bps von Steingrimr porsteimson mit der handschrift ver- 
glichen und fii/r richtig hefunden 8ei. Die úhrigen 8túc1ce, von 
welchen hÍ8her nur nr. XIX dwrch den druch veröffentlicht war 
(zuerst in FMS XI, 4:40 — 46 ^ dann in Gudhr. rigfÚ88on8 Ice- 
landic reader, 8. 234 — 237 J gehe ich nach einer ahschrift von 
Steingrimr por8tein88on (gegenwáHig lehrer an der lateinÍ8chen 
8chule zu ReyTcjavikJ die ehenfah einen teil dee von Möhivs mir 
úherla88enen m^ateriaU hildet; au88erdem Tconte ich fii/r die ganze 
zweite 8amlung einen von Möhim herge^telten normalÍ8Íerten text 
henutzen. Alle genanten ah^chriften hahe ich 8elh8t noch einmal 
sorgfáltig mit der handschrift verglichen. 

Der laut8tand von A zeigt , wie dae hei der 8pdten ent^tehung 
der handschrift zu erwarten wa/r^ 8chon vielfache annáherungen an 
das neuÍ8lándÍ8che. So stehb fast dwrchgdngig vor ng und nk (in 
der 2. ^amlung auch vor einfachem gj ei fur dltere^ e : leingi, 
feingit, eingill, þeinkir, þeinkti; seigir, þeigit usw. (nv/r am- 
nahm8weÍ8e finden 8Ích formen wie fengi XXXir 18J; vor amlau' 
tendem r hat 8ich nach comonanten 8chon hdufig u einge8chohen: 
adur, sundur, leingur u^w. {danehen jedoch avjch noch adr, sundr, 
hræddr); an etelle von álterem é wird ie ge8chriehen: sier, liet, 
hier, þier, mier, stie, ohwol nicht 8elten auch die áltere 8chreih- 
weÍ8e noch gehraucht wird (z. h. stéht ie niemah in den wörtern 
félag , félagi und deren compo8ÍtÍ8j ; ferner Í8t dm auslautende k 
in den wörtern ok, ek, mjök 8chon durchweg zu g erweicht (og, 
eg, miog); fiir altn. vá 8teht vo oder o: hvorki, vodi, syo (nehen 



Die handschrift A. 



svá und so) ttsw. Hierher ist auch zu zieheny dass an stelle 
von y nicht Iselten u geschriehen wird, welches leztere im neu- 
islándischen eine dem íi áhnliche aussprache hat fCarpenter, 
§ 2y 6J: kusti, druckui*, hruggiligt, furstu; dem entsprechend 
steht atich einmal u fúr ý in dem worte hludni XLI 7. Sonst 
will ich in hezug auf die orthographie noch folgendes hemerhen: 
1 wird, wie in vielen gleichzeitigen -und álteren handschriften, 
vor d und t fast atLmahm^los geminiert: helldr, villdi, skylldi, 
hellt, villt UMO.; eine gleiche verdoppelung erfáhrt das n, und 
zwa/r nicht hlos vor d und t (bonndinn, ennda, veranndi, annd- 
adiz, æfinntyr), sondern haufig auch vor g (unngan, ynngsti, 
onngan.) Ganz algemein ist e und o in endsilhen statt des i 
und u der normalisierten schreihweise: goze, einne, meistare, 
lifnade, predikade, þeirre, bedet, þino, hverio, treno, navero, 
musterino ttsw. Zwischen æ und œ wird natiirlich nicht unter- 
schieden (heides wird d^rch æ oder e widergegehen) ^ ehensowenig 
aher auch zwischen d und d: heide vertritt das eine zeichen b. 

Formenlehre und wortschatz zeigen hesonders in der 1. sam- 
hmg — welche jiingeren u/rsprunges sein dmrfte als die zweite — 
manches auffallende; nammtlich ist zu hemerlcen , dass die nomina- 
tive sá und madr ein paarmal dwrch die accu^ativforvnen verdrángt 
erscheinen: þann tími XXXIII 12, þann ungi mann XXXIII 48, 
einn mann XXXIV 1, XLI 18; þann sami XXXIV 17, 
XXXVI 61; ríkr mann XXXIX 2, falskr mann XXXIX 48, 
þann godi mann XXXIX 82 , þann sami mann XLI 35. Ein- 
mal steht þann auch fiir sú : þann sama sáj XXXIX 116. Ba 
das neuislandische die vertretung des nom. durch den acc. nicht 
kenty JcÖnnen wir diesen gehrauch nur als einen danismus erhlaren. 
Dem dánischen entlehnt ist au>ch das schwache praet. zu deyja: 
deydi {altisl. dó). Modern ist die verwendung der 3. sg. fiir 
die 1. (er Júr em, hefir fiir hefi umd^ wie auch die formen 
fodí (födr) und modr fH/r gen. dat. acc. sg., kvinna {statt kona), 
sáu (statt sá) als júngeres sprachgut zu hezeichnen sind. Deutsch- 
danische lehnwöi^ter sind þeinkja (^fiir hyggja), falskr, reisa 
(fiir för oder ferd), selskapr {fúr félagskapr) und ské, praet. 
skédi. Ich hahe iiherall die alten, echtislándischen formen wider- 
hergestelt imd iiherhawpt die orthographie nach massgahe der 
álteren teile der demnachst zu hesprechenden handschrift geregélt. 

(B. C^) cod. AM. 657 B, 4^; pergam. 56 hlatter = 
112 seiten, die erst in neuerer zeit mit fortlaufender paginierung 
versehen sind. Ich hezeichne diesen codex mit zwei htcchstahen, weil 
derselhe aus hruchstuchen von zwei verschiedenen handschriften zu- 



Die handschrift BC^ XT 



sammengeaezé ist^ von denen die áltere (B) der mitte des 14, jhs 

angeharty wáhrend die jiingere (C^) am ende des 14. oder zu an- 

fang des 15, jhs geschriehen ist. Von heiden handschri/ten sind 

einzelne teile in andere arnamagnaische codices geraten: von der 

aJteren 7 hlátter in AM, 764 B^ 4^, von der júngeren 12 hlátter 

fvon mir mit C^ hezeichnet) in AM. 657 A, 4^ und 8 hlátter 

(C^) in AM. 764 B, á^. Die 56 hlatter in BC^ verteilen sich auf 

10 verschiedene quaternionen , von denen jedoch nur der vierte und 

siehente volstdndig erhalten sind. Quaternio 1, 7, 9 und 10 gehören 

der hs. B^ die vhrigen der hs. C^ an. Eine volstándige inhalts- 

angabe des codex nehst wertvollen hinweisungen auf erzahlungen ver- 

wanter art lieferte G. CederschiÓld m der Germania XXV 

aSSO) s. 129 — 142. 

Ðem ersten quaternio (s. 1 — 12) fehU die mittelste lage, er 
enthalt also nwr noch 6 hldtter, Auf denselhen stehen hriicJistiicke 
von 5 erzahlungen: XCVI^ XCV^ XVI, XVII und der anfang 
der geschichte vom h. Furseus, den ich in der note mit literaler 
undergahe der hsl. schreihweise mitteile^. 

Der zweite, dritte und vierte qmtemio (s. 13 — 48) ge- 
hören zusammen. Von dem zweiten sind hlatt 6 und 7, von dem 
dritten die heiden mittelsten lagen verloren gegangen. Diese d/rei 
quatemionen gewáhren 14 volstándige erzdhlungen und 6 fragmmte, 
námMch den schluss von nr. C, nrr. XXI, XTJIA , XX, VI, 
XIV, XII, XIII, XCIV (fragm.), CI (fragm.), LXXXVIII, 
XlélII, XLTV, XCIX (fragm.) , den schluss etner geschichte, 
die in der note ahgedrucht ist^, nrr, XLV, XLVI, XLVII., 



1) Af FuTseo er . . . . A nokkurum tima fæddiz aa Sax aa (/. af) 
gof^um fedingum godr guds aastvín, Furseus at nafni. Fadir hans ok 
modir Toru rik at veralldar audæfura, enn hvar {l. hann var) rikari at 
godum [sidum?] þan feddu upp sinn einka sun medr virkt ok vakrligri 
geymsln, gefandi hann til læringar einum frægum meistara, at nema 
bokliga list. persi sveinn var fridr synum, þekkr ok aastudigr Qlluni, 
lydinn meistara sinum ok fliottekr i allzhaattar godlifnadi, ok naam- 
giam var hann goda luti at heyra, ok hellt medr stadfesti þat sem hann 
nam edr heyrdi af ser ellrum monnum. Hafnadi hann heimsins skemtan 
ok varadiz allan flekk liotra holldzins girnda ok medr þui at skyrum 
monnum virdiz liosliga skina þeim unga manni gudlikt vandlæti , var 
hann af kirkju yflr bodum framm leiddr yfdir (l. undir) heilagar vigslur. 
Takandi at sidarstu kenni . . . 

2) hann sneri braudi ok vini ok vatní i sitt bledzada holld ok blod 
ok gaf sidan sinum lérisveinum at bergia. Ok sem fyrr sagdr biskup 
heyrde þena daasaml^gha atburd, lofadi hann gud er hann veítti slik 
stormerki^yndugum monnum. Eallade hann sidan saman klerku sína ok 
baud þeim at ganga processionem til myrkua stofunar ok flytía til sín 
þetta stormcrki ok vardveita med hinum haaleitustum helghum domum, 



xn Die handschrift BC'. 



ZXXXVII, I und den anfang von II. Den acMms der lezt- 
genanten erzaMung enthalt C^, 

Der fúnfte quatermo (%, á9 — 56j ^ welcher dte 4 mittel- 
sten hlátter etngebusst hat, enthdlt etne vohtándige erzahlung und 
é hruchstúcke^ namlich den schluss von nr, XIX, nr. XXIV, den 
anfang von nr. XXV ^ nr, LXXXVB (fragm.J ufid den anfang 
von nr, LXXXIX Drei dieser fragmente liessen sich aus anderen 
hss, ergánzen: XIX durch Ac, XXV durch a und L XXX IX 
durch Aa. Nr. LXXXVB ist in wenig ahweiehender fassung vol- 
standig in A erhalten und aus diesem cod, als LXXXVA mitgeteilt, 

Der sechste quaternio (s. 57 — 68j , welchem die heiden 
dussersten hldtter fehlen^ gewáhrt zwei volstdndige æventýri und 2 
fragmente^ ndmlich den schluss von nr, LXXXIH^ welche aus den 
hss. AGa ergánzt werden konte, nr. XXVIII, LXXXTl und den 
anfang von LXXVIII; die lezte erzahlung ist volstdndig in Aa^ 
ein stiick davon auch in D erhalten. 

Der siehente quatemio (s, 69—84J, welcher unversehrt 
erhalten ist^ iiberhefert 6 volstdndige stiicke und 2 fragmente.^ 
ndmlich den scMuss von nr, XC, XCl—XCIII, XXVI, XXVII, 
X und den anfang von XI, XC wird durch die hss, FG, XI 
d/urch Mhi ergdnfd. 

Der achte qtiaternio (s, 85 — 96J, von welchem hl, 1 und 
8 verioren sind, hat uns 4 volstdndige erzdhlungen und 2 hruch- 
stiicke erhalten, ndndich nr, XCVIII (fragm.J, n/rr, LXXX, 
LXXXVI, LXXXI, LXXTX und den anfang von C. Dieser 
quatemio hdtte vor dem zweiten ein/rangiert werden mOssen, denn 
die unter nr, C vereinigten heiden stiieke gehÖren offenhar zusammen. 

Der neunte quatemio (s.97 — llOj, dem das 7.hlatt fehlt, 
úherliefert den grösten teil der Clarus saga und ist von G, Ceder- 
schiold seiner ausgahe (Lund 1879, 4^J zu grunde gelegt, vgl. das, 
p. III. 

Vom zehnten quaternio ist nur das erste hlatt (s, 111 — 112J 
hewahrt, welches den scMuss der Clarus saga erdhdlt, JJnmittelhar 
dahinter, auf der unteren hdlfte von s, 112 y steM die von mir 
auf s. 1 mitgeteilte vorrede (AJ , an welche sich auf dem folgenden 
(verlorenenj hlatte., wie es scheint, das erste capitel ífor Disciplina 
clericalis angeschlossen hat^ denn auf das lezte wort des formáli 
folgt mit roten, halh erloschenen huchstahen die iiherschrift: Af 
Enoch. 



Sídan kallade hann prestinn er Messuna hafde sungit til sín ok áádr var 
j forhode ok leysti hann ok setti honum skrift fyrir allt saman slika sem 
honum likade. 



Orthographie dcr handschrift H. XIII 

VeröffentluM waren von dem inhalte des codex h'isher nwr 
nr. X/ fnach den papierhss, hi in Ungers Karlamagnus saga, 
s. 541-047J, XIX rin FMS XI, s. 440— 440, sowie in Gudhr. 
Vigfússons Icel. reader, s. 234 — 237 J, XXIIIfin Biskupa sögur /i, 
s. 223—230jy XXIV ftn Ungers Postola sögur, s. 383—389J und 
LXXIX—LXXXJI (in K. Gislasons 44 prover, s. 410 — 432.J 
Fúr nr. XIX, LXXVIII, LXXXIII, LXXXVB , LXXXVIII 
und LXXXIX stand mir aus den papierefi von Mobius eine ahschrift 
von Steingrimr porsteinsson zur verfugung; den ganzen rest gehe 
ich nach einer copie, die herr stud. Pálmi Pálsson fiir mich 
angejertigt hat. Die gedruckten texte wie die ahschriften hahe ich 
selber in Kopenhagen noch einmal mit der memhrane verglichen. 

Die orthographie der alteren handschrift (BJ welche úherall 
noch die traditionen des 13. jhs erhennen lásst, ka?in ah vortref- 
lich hezeichnet werden, und daher hin ich derselhen hei der norma- 
lisierung meiner sámtlichen texte im wesentlichen gefolgt. Ks wird 
deshalb notwendig sein^ die rechtschreihung von B etwas ausfiihr- 
licher zu characteristeren. 

Vocalismus, 

Der i-undaut des á und der \-umlaut des ó werden, wie 
sie in der aussprache zusammengeflossen waren, so auch graphisch 
nicht mehr unterschieden ; zur tvidergahe der heiden laute dienen 
die zeichen æ, ^, c: væri, veri, v^ri — fæddiz, f^du, fediugi 
tisw. Ich hahe natiirlich iiherall æ geschriehen. 

Der u-umlaut des á hat sich erhalten in dem worte nótt 
(im gen. sg. steht dagegen á, zh. náttarþeli XCI 14j^ sowie in 
vóru (fuerunt), welches nicht als voru anzusetzen ist^ da vá noch 
niemals deft iibergang in vo erlitten hat, vgl. vándskap , várs, 
várrar, vátta, hvárt, ván u^w. Die praeteritalfortnen von vera 
und die formen des pron. poss. sind daher in der hs. deMich 
unterschieden , vgl. XXVI 61. 52. 56. 

Der M'umlaut des a wird entweder durch Q oder du/rch o 
widergegehen : h(jfdu, Qllum, glodduz, kollum íisw. Sehr selten 
findet sich statt dessen au : aumbun XVII 104 , þraungt XVII 
176 , aufgum XCV 32. Der latd wird, soweit ich sehe, nur 
dwrch Q oder e {nicht durch o oder au) ausgedriickt: (jrleik 
XVII 46, slQkti XVII 136. 137, kJQrinn XCV 111, slQngdu 
XCV 210, erendr XCV 114. Da heide laute in der aussprache 
nicht mehr unterschieden wurden , hahe ich zur widergabe derselhen 
nur éin zeichen, und zwar ö verwrndet. Auch in den formen von 



XlV Orthographie der handschrift B. 



gjöra hahe ich immer ö gébrauehi^ ohwxtl der unterschiedy auf 
welchen ich Finnb. saga s. VI aufmerksam machte, auch in B 
noch nicht verwisché ist: nehen Smaligem gort fnden sich nv/r je 
einmal nur dde formen giort XVII 213 , giorz XC 64 und 
giordz XCV 53 (auffallender weise wvrd aber das adv. immer 
gÍQrla geschriehenj ; im praeaens iiherwiegen die formen mit er 
(wofii/r stets das compendium * gehraucht wirdj: geri, gera, geraz, 
aeltener gÍQrir, giQra, gÍQrum; im praet. die formm mit ÍQr: 
gÍQrda, gÍQrdir, gicjrdiz usw. nehen einm>aligem gerdiz (in der 
úherschrift von nr. XXVI.J 

Zuweilen ist der n-umlatd nach norwegischer weise unter- 
hliehen , doch nwr in ableitungssilhen ^ : skipadu XVII 12, iatada 
XVII 91, sigraduz XVII 121, leitadut XC 234, sídaztu 
XCI 3, logandum XCV 128, fliugandum XCV 130, gloandum 
XCV 205, þionadu XCVI 66. Dem gegenúher stehen jedoch 
formen wie kQÍludu, lofudu, sofnudu, ætludu usw.^ ich hdbe 
daher den umlavi iiherall dm'chgefiihrt. 

In vielen fállen zeigt die handschrift in den ahleitungs- und 
flexionssilhen ein schwanken zwischen e und i, und %wa/r 1) in den 
stdmmm auf -andja: erendi, bindendi; dagegen tidindi, likindi, 
welche ich der gleichmmsigTmt wegen auch mit e geschriehen hahe; 
2) in den adjectivis auf -ligr und den davon ahgeleiteten ad- 
verhiis auf -liga: hier sind jedoch die formen mit e so sehr 
in der minderzakl (einkannlegan , æfenlega, opinberlega usw^ 
dass ich iiherall das i dwrchfúhrte; 3) im nom. sg. der mánnl. 
am-stámme hegegnet nehen zahlreichen formen auf -i mi/r einmal 
das e in meistare XCI 26 , das ich natiirlich ánderte (meistari 
steht in derselhen erzdhlung XCI 12j; 4) im paH, praet. des 
starlcen verhums ist nehen dmrchgángigem i ehenfah nv/r ein einziges 
mal e helegt in framfarens XXVII 31 , welches also ausgemerzt 
wurde; 5) die endung der 3. sg. ind. praes. der sw. vha erster 
und dritter Tdasse ist in der hs. gewöhnlich durch die hehante ab- 
hirzung * widergegehen; unter den au^geschriehenen formm findet 
sich e in þoler XVI 192 und hefer XC 87, i in segir XVI 
198, þikkir XCII 24. 46, kennir XCII 68, reisir XCV 144, 
eflir ehda; sowie in allen formen des m^iums (heyriz, leyniz, 
firriz u^w^ — ich hahe daher du/rchweg i geschriehen; 6) von der 
2. sg. ind. praes. des sw. verhums ist nur eine ausgeschriehene form 
helegt , ndmlich hefer XC125.^ das ich in hefir dnderte, 7J auch 
von der 2. sg. ind. des sw. praet. ist nu/r einmal d/ie ausgeschrie- 
hene form vorhanden : talader XC 111 , wo ich ehenfals taladir 

1) Dieform hand XVI 232 tvird nw als schreibfehler zu betrachten sein. 



Orthographie der handschrift B. XV 

geschriehen hábe; 8j im nom, pL der st, adj, und pran. finden 

9Ích folgende formen auf -er: adrer -X 96^ aller (lOnud, 

mit ahkiirzung geschriehen nm einmalj XCVI 55j, faer XCII 

125, faller XCm 41, XCV 230, felmsfaller XC 190, 

fullsæler XCV 234, heiáner XVII 194, hverer XXVI 71, 

kristner XVII 58, þerser XVI 200, XCII 100; deni gegen- 

úber stehen nur drei formen auf -ir hinir XVII 50, visir 

XVII 92, þersir XXVI 50 nehst zahlreichen mit ahhOrzung 

geachriehenen. Auch hier hahe ich im texte uberall das i her- 

gedeU. 9) dde praepoeitionen eptir, yfir und undir zeigen in 

den wenigen fállen, wo 8Íe ausgeschriehen »ind, immer e in der 

endung: epter XVII 154, eptermæli XCV 17, epterJætis XCV 

21; yfer X19, XCIII 21, XCV 123; under XCII 131; die 

praepos. fyrir ist úherall ahgehu/r%t. Auch hier hahe ich der gleich- 

massigkeit halher stets i geschriehen. 10) Der suffigierte artikel 

zeigt nur ein einziges mdl e fikr i in blezanen XVI 233. 

ei und e wechseln in dem pron. eingi, von welchem folgende 
formen vorJcommen: n. sg. eingi, seltener einginn; gen. eingis, 
einskis; dat. engum, neutr. engu; acc. engan, fem. enga; nom. 
acc. pl. netdr. eingi ; acc. pl. fem. engar. ei steht dlso nur in 
denjenigen formen, die in der 2. silhe i aufweisen — ein unterschied, 
auf den ich leider zu spdt aufmerksam lourde, um ihn im texte 
durchssufiikren. 

ea fúr ia {d. i. já) steht einmal in frealsar XCV 42 fvgl. 
jedoch frialsadi XCV 134J. 

i fii/r y findet sich ohne ausnahme in den formen des ver- 
hums þikkja, wáhrend in dem compos. samþykkja úherall das y 
erhalten ist: es scheint also nv/r unter dem einflu^se des hochtons 
das y 2W i gewandelt zu sein. Ich hin der handschriftl. schreihung 
hier stets gefolgt. 

Ðas é ist im -14. j'h. schon durchweg wie je gesprochen 
worden, jedoch hat die hs. B noch vielfach an der alten hezeich- 
nung des lautes d/u/rch einfaches e festgehalten. Nehen liettliga 
findet sich lettir, nehen liet lettu, sier nehen se u>sw. Im ganzen 
verhaMen sich die ie zu den e etwa wie 1 : 2. Ich hahe den laui 
stets d/u/rch das einfache zeichen widergegehen , dasselhe j'edoch nieht 
mit dem actd, sondern mit dem gravis versehen, eine schreihung 
die heJcantlich im neuisldndischen úhlich ist und nach dem vorgange 
von Rask auch in den skand. atcsgahen altnordischer texte vielfach 
^ angewendet wurde. fRasJc, anvisning till Islándskan [Stockh. 
1818] s. 9.J 

wechselt mit u: hon und hun, leidtogi nehen hertugi, w;o 
ich heide mah den formen mit o den vorzug gegehen hahe. In der 



XVI Orthographie der handsclirift B. 

3. pl. steht u: eru, hQfdu tisw.j nur fúr skulu ^n^^^ sich regeln 
masng die ábhrevierte schreihung sko = skulo, dtis ich der gleich- 
massigkeit halher dnderte. In den endungen, der stv. femina isú 
u durchgefúhrt , die einzigen aumahmen sind fravero XCII 6, 
ofro ORO = orrosto XVII 158, 164 und ORor = orrostor 
X 96: die leztgenanten falle sind durch heihehaltung der traditio^ 
nellen ahkúrzung zu erklaren. Durchweg findet sich o in den 
fetnininis auf -osta: þionostur, knnnostu: dáher schrieh ich auch 
orrosta , unnosta usw. Nehen kompánn steht kumpánn , welches 
leztere ich vorgezogen habcy da auch C^ immer diese form anwendet, 
Der vocal des wortes son schwankt: der nom. acc. sg. heisst immer 
sun, im gen. aher findet sich sonar nehen snnar; von sonstigen 
formen notierte ich den dat. pl. sonum und den acc. pl. sonu. — 
Das negative praefix lautet stets ú-, die form ó- findet sich nur 
ein einziges mal in ósomi XXVI 62. 

u fúr y ist einmal helegt in dem worte nauzun XVII 87^ 
danehen finden sich aher auch die formen nauzsyn XCV 84 und 
nauzynligt XCV 135. 

y fúr e steht in frændsjTni XXVII 3, XCV 104, fræn- 
zymi XXVII 46 und herbyrgis XCVI 36. Von leztgenanntem 
worte ist jedoch auch die regelmássige schreihung mehrfach hezeugt, 
z. h. XCH 17, daher ich úherall das e hergestett hahe. — An 
stelle von i steJd y austiahmslos in dem worte eylifr und in 
eymyrjn XCV 129, in heiden fállen hehieU ich die hsl. schreihung 
hei. y icechsett mit o in dem worte morginn: nehen morgin 
XXVI 13 y XCVI 35 und morni XC 63 finden sich die ahhre- 
rierten formen líigin XCVI 6. mgins XCII 63, XCV 45 und 
m'gininn XVHlOy die unzweiffJhaft in m\Tgin, mjTgins, myr- 
gininn aufgeJöst werden miissen. Ich hahe jedoch der gleichmassig- 
keit haiher úheraU o hergestett. 

Das lange a icird sehr hiiujig durch doppelschreihung hezeich- 
net: aatti, vaandskap, blaasa, laa ustc. seltener findefi sich die 
anderen langen txicale in gleicher fceise herrorgehohefí : uut XCIH 

4. XCV 121. 162, vut X 59. skijmir XCV 79. Nur aus- 
nahtnsiceise Íst der at^cent zur hezeichnHng der rocallange verwendet 
wordefi : nm\ XC 123 , XCV 47 : hógM^ráar XCV 49 : hóglifi 
XCV 62: ógnir XC ÍS9: dóms XCII S9: hvÓR XVII 129 ; 
má XC 141: niigrenm XC 181: rúm XC 2(U: út XCIII 25 ; 
sér XCIl 7. Di>ppeIschreihHng und acceMtmerwtg s^Ieich findet 
sich nur ÍH séé XCV 51, XC/I 14. Ich hahe Hatiirlich ohne riick- 
sicht auf die haHiist^hrift die rocalische liÍHge stets dnrch den accent 
heseichnef. /CÍHÍge abweichHHgcH roH der iihlicheH accentuierwig 
tíUichfe das JiÍHgere altef^ der ks. HotuYHdig^ so s. h, die schreihung 



Orthographie der handschrift B. xyn 

drottmn fwr das áUere dróttiim, dte hurzung des i in den eyncopier- 

ten formen vm litill und ýmiss u. a. m. tign und tiginn schrieh ieh 

mit riicksiché auf dde hemerhung v, E, Sievere fPaul - Braune Fi, 

Séá arnn, 2j,^ In dem praefix or- und der praeposition ór hahe 

ieh verschiedene qualitát angesezt, toeil das altn. in einsiihigen 

w&rtem vocalverlangerung lieht (mér, sér) und ich andet'erseits 

nieht einsehe, warum man in orlof, orlofa hurzen vocal statuiert^ 

m órskurðr, órlausn usw. dagegen langen, wáhrend die vorsilhen 

doch etymologisch idefdisch sind (vgl. got. us-laabjan, us-lausjan). 

Consonantismus. 

In dem gehrauche von d und d zeigt die hs. B Jceine strenge 

eonsequenz. Selhst nach vocalen und r ist haufig genug d verwen- 

det: godum XCVI17 nehen godan XCVIIO; fagnadar XCVI12 

nehen lifnadar XCV 54; dyrdligan XCVI 52 nehen dyrdligr 

XCFI59; ordum XCV 102 nehen ordum XC 123 usw. In den 

formen mit sgncopiertem vocal herscht dasselhe schwanken : bQfdingia 

XCVI 36 nehen b^fdingia XCVI 26; sagdi XVII 71 nehen 

SQgdu XVII 106; ferdum XVI 251 nehen ferd XC125; fylgdi 

X iihersckr. nehen fylgdi XCII 73; slcjngdu XCV 210 nehen 

kringdi XCV 128; skildiz XCV 117 nehen skildiz XCV 114 ; 

aígldi XVII 38 nehen sigldu XVII 48 ; sæmd XXVII 12 nehen 

sæmd XVII 43; gegndi XVII99 nehen skygndu XC 199 usw. 

Vfiter diesen umstánden hahe ich es fiir notwendig erachtet^ von 

der schrethung der hs. ahzusehen und den regeln zu folgerí^ welche 

Ludv, Wimmer, oldn. læseb.^ s. VI fg. aufgestelt hat^ natiirlich 

den fiir die jiingere zeit geltenden, sodass ich z. h. nach k und p 

(wo auch die hs. niemals d verwendet) dwrchweg t se%te, Die 

heiden formen, in welchen d, wol nwr aus versehen^ vom schreiher 

uwrichtig angewant ist, henár XCV 33 und sendi XVII 45 hahe 

ich natiirlich gedndert. — Vor dem z der niedialendung ist das 

d des wurzelauslautes aufgegehen in ræz XC 130 und riez XVII 

155, sonst aher heihehalten : kvadz XVII 127 j rædz X ðP, 

XC 71, kvedz XC 129, bregdz XC 137, bydz XCIII 35; ich 

hahe hier der phonetischen schreihung vor der etymologischen den 

vorzug gegehen und das d in den genanten fornten iiherall entfernt. 

Im auslavie steht d zuweilen fiir t: storlitid XCV 8 fda- 

gegen litit XVII 16 5j ; sied XVI 243, XCV244; z,^ XVII 19, 



l) Sievers meint, tígii mit dem IdngezeicJien im Stockh. homiUenbtich 
gelesen zu haben, und sein geddchtnis hat ihn hierin nicht getamcht, s. die 
ausgabe von JFiaén, Í6'* 25«« 33^ 57«« u. ö. Vgl. auch Jómsvík. saga 
ed. Cederaehiöld f a. VII, anm, 5. 

Gering, Isl&nd. Legenden, Novellen osw. b 



XVIII Orthographie der handschrift B. 



XC95, XCII 21, ad XVII 87 (B(m%t ist immer at geschriebmj ; 
hid Xril 66. 170, XC 193 (dagegen hit* XVn 208 u, ö,J ; 
letrid XVII iöð, syrkotid X 47 (diesimilatian wegen dee vor- 
ausgehenden t, s, Finnboga saga s, XI; vgL jedach s^tit XCV 
111, setit XXVII 19. vatnit XXVII 40J; brotid XVII 117 
(dagegen getit XVI 197, laatit XVI 205 usw.J; buid XC157. 
181, albuid XCIIl 39, luid XC 222, tiad X 123, feid XCIH 
55 (dagegen buit XXVII 26J ; þid XC 234. 235. 238 (dagegen 
þit X(7 555y. In allen diesen fállen hahe ich t geschriében. 

In der verhind/ung dt hleiht in der hs, das d zuweilen unas- 
similieH: tidt XVII 82, XC 241; gladt XC 175; blidt XC 
231 ; leidt XCTJ 5 i<%íy^ bratt X 8, XXVI 43, XC 120 ; 
gott XXVI 20.J Fiir dd steht einmal dd tw prydd XCV 240 
(vgl, dagegen leiddr, hræddr uswj Ich hahe hier úherall die 
reguláren formen hergestelt, da dieselhen in hss, aus der ersten 
halfte des 14. jhs mehrfach helegt sind,^ 

Fiir d steht einigemale th in dem fremden namen Rothbert 
XVII 80. 118, 136 ; einmal, in der úherschrift %u XVII, ist 
der spirant ausgelassen ; an den vhrigen stellen ist immer Rodbert 
geschriehen, 

t steht fÍÁ/r d nach vocalen im atislaide zwei- und mehrsil- 
higen worter : ofmetnat XCVI 42, reinsut XCVI 48; kollut 
XCV 11; geymit XCV 116; leitadut XC 234 usw. d Jinde 
ich nur in trunad XCI 34, das ieh in trúnat ánderte, In 
compositis , deren zweites glied ein einsilhiges wort ist, ist diese 
schreihung jedoch nur ausnahmsweise angewendet , ndmlich in hatit 
XCV155und YSLSLTut XVII 54 (dagegen hB,tiá XVII 111, sambud 
XCV 104J; heide formen sind von mir geándert. Nach consonanten 
finde ich aicslautendes t fúr d nur einmal helegt, námlich in 
yíirbragt XXVI 1, 

z vertritt hdufi^ einfaches s, und zwar Ij durchweg nach 
d, t, rm und 11: landz XVI 253 u. ö., þarlendzkra XCII 60, 
utlendzki XCI166, Arnhalldz XVII 221, upphalldz XCV 158, 
holldzins vorr. s, XI anm, 1, valldz XCII82, elldz XCV 129; 
af laatz XXVI 2, prestz XXVI 37, briostz XXVI 75 , Rod- 
bertz XVI 252 u. ö., brotz XCVI 68, mofcz XCV 174, þrotz 
XVII 61; mannz XCII127 u. ö., munnz XCVlBO; allz varr, 
s. XI anm, 1, illz XVI 211 u. ö., gullz XVII 36; illzku XCIII 
67 usw. Ich hahe diese schreihung im texte durchgefiihrt und hin 



1) fritt FSS 4" (eod. AM. 580, 4«;, hreitt, Haukshók ed. Jón 
porkehaon 2^, dautt ebda 2^\ alvitt ebda 11^'^^ brátt, Jómsvíkinga saga 
ed. Cedersehíöld <9*' (cod. Solm. pei-g. 7, 4®) unr. 



Orthographie der handschrift B. XIX 

nur dann van derselhen abgewtchen, wenn ich z fúr s im ankmte 

des %weiten compasitionsgliedes fand: diea hetrift jedoch nur die 

tÐörter bannsettr, innsigli, innsigla und elldstó (hs. bannzettr, 

innzigli, innzigla, elldzto). — tz steht nur in alltz XCII 118. 

2) im gen. ag. wird z nach d gesezt, wenn dem lezteren ein con' 

sonant vorausgeht: ordz X 85, XXVII 9, gardzbondanum 

XCII 104, Micklagardz XVII 2', steht dagegen vor dem d 

em vocal, so wvrd dmrchweg s angewendet: guds XVII 18 

u. ö., dauds XVII 74, brauds XVII 96, hlids XVII 110, 

lids XVII 167, vids XVII 198, Ich hahe diesen unterschied, 

da ich zu spát auf ihn aufmerTcsam wurde, nicht heohachtet, 

iondem hier úherall s geschriehen. Ausgefallen ist d in afbragz 

XVII 42, 3J ohne atisnahms steht z fúr s in den superlativis 

auf -aztr, und zwar wird auslaut&ndes t in diesen formen immer 

abgeworfen: villdazti XCV 14, liosazta XC 193, hvataz XCVI 

13, hardaz XC 140, likuz XVII 56 tcsw. Fals j'edoch das com- 

parativische r in den superlativ herúhergenommm ist, hleiht s 

erhalten : sidarst XCVI 51 u. ö. , sidarstu XXVII 8 u. ö. , sid- 

arsta XCII89 usw. — In den vhrigen superlativis steht z nur 

fnr ds, ds tím? ts, ako æztu XCV 100, yzta XCV 25, 

bezt XCII 117, ellztir XXVI 70 usw. (ahfall des auslauten- 

den t in siz XC 179J ; vgl dagegen flest XCV 164, fyrsta 

XVII 53 usw. 

Auch sonst verhindet sich s mit einem voraufgehenden dental 
háufig %u z, so %. h. durchweg in dem worte góz, dessen schrei- 
hung ich heihehielt (gódz steht nur XCII44); ferner in nauzyn- 
ligt XCV 135 und nauzun XVII 87 (danehen au^h nauzsyn 
XCV 84J, wo ich úherall nauds^rn geschriehen hahe, um die heiden 
compositionsglieder erkenhar %u machen. Am defnselhen grunde 
ánderte ich auch frænzymi XXVII 46 in frændsemi (frændsymi 
steht XXVII 3 j XCV 104). Dagegen hahe ich z, das aus 
einem dental und nachfolgendem suffixalem s entstanden ist, hei- 
behalten: brigzli XCII 91 , ræzla XCII 108 fdanehen hræslu 
XC 149J , þriozku XCV 143 , samvizka XCV 171 , veizlu XC 
239 u. ö. , egipzka XCII 59 fdanehen egiptzka XCII 62. 103, 
egiptzM XCII 85j. 

Vor dem zur hildung der medialformen verwendeten refleociv- 
pronamen , welches in der hs. ohne ausnáhme als einfaches z erscheint, 
pflegt t, wenn es zu einer endung gehört, auszufallen; dagegen 
wird t des wwrzelauslauts der regél nach heihehalten: es heisst 
daher lagiz XVI 222 , tekiz XXVII 22, lyktaz X 63; dagegen 
litz XCII 19, XCV 19; setz XVII 157, XC 128, XCIII 55. 
60, XCV 115 (liz flnde ich nur XCV 167). 

b* 



^ Orthograpbie der handschrift B. 

z ateht endlich ohne aumahme in dem fremdworte bleza 
(affs. blétsian) , und dasselbe zetchen hátte ich auch in den tvörtem 
forz XCVI 44 und forzaz XCVI 11 hethehalten sollen^ da die- 
selhen mit fors fwasserfallj nichts %u tun hahen , sondern unzweifel- 
haft aus dem romanischen entlehnt sind fvgl. das glossarj. 

ss fiir s steht mehrfach im gen. sg. der neutralen ÍB,- stamme : 
rikissins XCVI 25 , framleidiss XCIII 37, umbergiss XVII 82, 
munkliíissins XXVI 14 ; da jedoch die formen mit einfachem spi- 
ranten weit hdufiger sind fz. h. umbergis XCV 239 u. ö.Jj so 
hahe ich dieselhen úherall in meinem texte hergestelt. 

Im auslaute findet sich zuweilen gh fiir g : dagh X 26 , 
XC 46, XCV 40; torsottligh XVII 84; vegh X 80, XC 155. 
Da jedoch die regehnássigen fonnen hei weitem haufiger sind, habe 
ich natiirlich in den genanten fállen die hsl. lesung gedndert. 

Vor atislautendem t ist mehrmals Is. an die stelle von g 
getreten: kunnikt XCV 149, lofsamlikt XCV 182, iardlikt 
XVII 190, gudlikt vorr. s.XIanm.l, undarlikt X(7 P7, XCII 
103, lygilikt XXVI 2, fysilikt X 69. Auch hier jedúch ist die 
gewöhnliche schreihweise , der ich im texte gefolgt hin, weitaus die 
vorherschende, 

In den sgnoopierten formen des adj, mikiU ist ohne aus- 
nahme ck geschriehen worden: micklu XCVI 38, 50, Micklagardz 
XVII 2, micklar XFZT 54 , XC78, mickla, XVH 55, 158, 
micklum XC 177 usw, Dagegen heisst es imnur mikiU, mikil, 
mikiUi, mikit usw. Ich hahe diesen unterschied, der offenbar mtt 
dem durchhruch des neuen qmntitatsgesetzes zusammenhangt , in 
meinem texte gewahrt. 

Die palatale au^sprache des g und k vor æ und ö ist in 
der hs, dwrch gi und ki hezeichnet: agÍQtr XXVII 1 u. Ö,; 
gi^dir XCV 146, gifjgiaz XC 213, giær XCII 26, giQra 
XCV 73 u, 6,, ki^mi XVII 128, kiQrinn XCV 111, kiQru 
XC 238, kÍQri XCII 20 usw, Eine ausnahme ^nacht nur g(jf uglig- 
um X 128: daher schrieh ich auch göfugleikr LVI 10. 14, 15\ 

Anlautendes h ist vor 1 und r nicht selten ahgefallen: lut 
XCV 233 u. ö., leypr XXVI 58, XC 140, lutu XXVI 44; 
reinsut XCVI48, Rolfs XCV 89 , wremn XCV 198. 201, rygd 
XCIL 15, gudræzla XCII 108, gudræddr XXVI 89, XXVII 
22, reysti XXVI 58. Indessen sind auch die formen mit h 
nicht selten helegt: hlut XVII 160, hlutskipti XCII 118, hlaup- 
um XC 158, hlaups XC 163; hreinn XCV 180 u. ö., hreinsa 
XCV 127, hrygd XCIII 20, hringja XVI 240, sodass ich mit 
gutem gewissen der alten, echtisldndischen schreihweise den vorzug 
gehen Jconte. Nur in dem worte brúdlaup fwofúr einmal XCII9 



Orthographie der handschrift B. xxi 



aueh bmllaap gescTiriehen út) hahe ich daa h nicht hergestelt, da 
die form brúdhlaup nur in sehr alten hss. vereinzelt sich findet^ 
8. Grtídhr. Figfússam dict. s. v. — Vor vocal ist der ahfall des 
anlautenden h nvr helegt in daufeyriz XXVI 61, das der schreiher 
vieUeieht mit ejra in zusammenhang hrachte, vor j nur in Vil- 
iahnr X 3, XCV 101 (somt Vilhiáhnr). 

f wechseU mit v in dem worte prófa: provaz XVI 844^ 
provadiz XCI 35 u. ö., dagegen profa XCII 27. 80, profadiz 
XCVI 19 ; ich háhe úherall f gesezt , und so auch in páfi , ohwol 
die hs. hier imm^er v anwendet. In den formen des participialen 
adj. gjörr ist í géhraucht: gÍQrfir X 75 y XCIII 38; dagegen 
iteht V durchweg in æventýr, æventýri; vgl. dagegen ^fenlega 
XCII 117. — ft fiir pt Jinde ich nur einmal helegt: grefti 
XCV 139 ; vgl. iiher diese schreihweise Jón porkelsson , nokkur 
blöd úr Hauksbók fReykjaviJc 1865J s. XXII anm. — fv fur 
f steht nwr einmal in hafva XCII 86; m fiir fn ehenfals nwr 
einfnal in jamfram X 98. 

V ist von dem schreiher B vor o und u ausnahm^los hei- 

hehalten worden in den praeteritalform^en des verhums verda : vord- 

inn, vordin, vordit, uurdu; sonst aher nirgends: es heisst z, h. 

ord , unnit usw. Ich Jiahe mich nicht entschliessen Jcönnen , der 

scJweihung der Jis. in diesem falle zu folgen, da die angefiiJvrten 

form>en, welche durch norwegischen einfms einged/rungen sindy auf 

Island gewiss nicJit algemein úhlich wa/ren. ^ Ausgestossen ist v 

hdufig in dem instrumental des pron. demonstr., doch findet sich 

nehen þí, þílíkr sehr JtUufig auch því und þvílíkr, daJier ich die 

lezteren formen iiherall angewendet Jiahe. 

11 fiir 1 steJd durchweg vor d und t: villdi, kvelld, 
halldandi, hellt, alltari, velltr usw., dagegen nicJd vor d, 
es Jheisst daJier skildiz, kvaldiz usw.^ auch nicJd nach consonanten, 
also eflt, efldar mw. Ausnahmm von dieser regel sind seJw 
seUm: uppheldi XCV 82, altarinu XCV 162, altari XCV238; 



1) Crust. Cedersehiöld glaubtj daas die analogiebildungen yurdu, Yordinn 
usto. im 14. jh. auf laland , * lebenskráftig * geweaen aind und vertveist mieh 
auf die Lilja des Éyateinn Asgrimsam , in welcher das y der genanten 
formen mit alliteriert (vgl. Lilja 2» 3« iO^ lé^ 45«), Aber der dichter 
hatte sich vor der abfassung seiner hymne mehrere jahre in Norwegen auf- 
gehalten (2?. Keyser, efterladte skrifter J, 540) und es mögen ihm hier j'ene 
formen gelaufig geworden sein. Wdre das v wirklich lavgere zcit von dem 
volke gesprochen worden^ so hdtte es sich in das neuislándisehe hinilber 
retten miissen. Auf das zeugnis der Leidarví&an (4' 6^ usw.) will ich 
mieh nieht berufen^ da dies gedieht doch wol mit Unger (læseb.^ ÍÍ8) ins 
Í3. jh. zu setzen ist. 



XXU Ortho^raphle der handschrift B. 

ohne zweifel sind ste nwr der flikhtigJceit des schretbers anzu- 
rechnen. — Vor z toird das 1 nwr dann geminiert^ wenn der erstere 
laut atts einem dental und nachfolgendem s zusammengesehmolzen 
ist, daher qMzút XXVI70, «J^ skilz XTF/ 58, á\xQ\zXCri2. 

rs fii/r ss ist consequent durchgefúhrt in den formen der 
demonstrativpronomina þers, þersi, þersam, þersu, persari, 
þersa , þerser, þersar, þersarar fdoch findet sioh þessa einmal in 
den von derselben hand geschriebenen fragmmten der Claras saga, 
vgl, Cederschiölds ausgahe p, V, anm, 5j. — R, d. i, rr steht 
immer in der endung der comparativischen adverbia: sannligarr, 
meirr, jaínligarr usw, In beiden fállen habe ich die schreibweise 
der hs, beibehalten, 

Vor d und t hat der schreiber B doppelconsonanz (mit aus- 
nahme von 11) regelmassig vereinfacht, und ieh bin auch hierin der 
hs. gefolgt, Eine anzahl von stellen, die bei der correctur leider 
iibersehen wwrden, sind am schlusse des bandes zusammengestelt, — 
Gegen die handschrift habe ich einfaches n geschrieben in dem adv, 
einkanliga {B einkannliga) ; ében^o schrieb ich stets fram, óbwol 
die form mit doppeltem m Í7i B hau/lger ist, Lediglich als schreíb' 
fehler anztisehen sind die formen aammban XVU lOé, minar 
XVIIláá, kenir XCUI 48, kanosta XCV 5, kunatta XCV 6, 
minaz XCV81 und anndar XCV 205; miskunar Xá2 ist auch 
neuislándisch. 

Zar formenlehre bemerke ich das folgende: 

IJ Ðie negation eigi ist gewöhnlich dwrch die abhu/rzung æ 
bezeichnety einmal (X 38J durch ei. Ausgeschrieben findet sich 
eigi nur XCIII 22 und XCVI44, wdhrend die eontrahierte form 
ei mehrfach belegt ist, Ba æ und ei nicht du/rch ei, sondem 
nwr dmch eigi aufgelöst werden hönnen, habe ich iiberall die 
leztere form durchgeföhrt, 

2J In der 1, sg, ind, des schwachen praet, herscht die endung 
i vor: hugdi X 68, XCI 26, kunni XXVI 81, hafdi XC 98, 
matti XC 125, sagdi XC232, glatadi XCV39, lokkadi XCV 
220; a ýndet sich nur in truda XCl 40 und setta XCV 40, 
In der 1, sg, opt, praet, steht i in skylldi XVII 174 und myndi 
XC 94, a in vera XVII 178, hefda XVn 183 und mynda 
XVII 184. Ich habe im ganzen texte die júngeren formen her- 
gestelt. 

3J Die form der 1, sg. ind. praes. ist bereits mshrfach durch 
die form der 3, verdrdngt worden : hefir XVII 32, XXVI 55. 79, 
XXVII 40 fdagegen hefi XC 124, XCI27, XCV 223J , fær 



Orthographie der handschrift B. xxm 

feapioj XVII167 , hiár XXVII 10 (vgl. dagegen geri XVII 142, 
trui XXVI 53, kenni XC 66, se XCII 31, gef XCII 33, sit 
XCII 7á, Þegi XCII 74, v^nti XCHI 34, segi XCVI 57), 
leh hahe stets die regelmássigen formen gehraucht und auch er 
dureh em ersezé, ohwol die leztere form in der he, nicht mehr vor- 
kmt, ^ — Die 1. sg. opt, praes, weist nehen 3 formen mit der 
endung i nur eine mit a auf: beri XC 127, leggi XCII 78, 
kaupi XCII 90; dagegen verða XCII 91, Im texte sind hier 
fíberall die jiingeren formen angewant worden. 

4) Die 2, sg, ind, praet. der starken verha, deren wurzel 
auf t ausgeht^ hat in B die endung tz: veitz XC 67, lietz 
XC 112. Ich hahe hier veizt und lézt geschriehen, um diese 
formen von denen des mediums zu unterscheiden. 

b) i fiir u in der 2, pl. ind. praet. fformiihertragung aus 
dm praesens) findet sich in vitit XXVII 9. 

6) Die form jartegn wechselt mit jartein : jartegnum X 83, 
jarteinir XVII 78, jarteinum XVII 140. Ich hahe hier der 
eritgenanten form den vorzug gegehen. 

7) Nehen dem algemein gehraucMen húsfreyja komt einmal 
meh húsfrú vor XC 48 (vgl. ilher die verschiedenen formen des 
wortes die ausfúhrungen von A. Noreen, nord. tidskr. for 
filologi , n. r. IV, 34 fg.) 

8) Ein heispiel seltener analogiehildung hieten die formen 
hjört XVI 202 und hjörtinum XVI 203, wofúr ich die regelr 
massigen dative hirti, hirtinum oingesezt hahe. 

9) Stató konungr sezte ich die der zeit der hs. angemessene 
syncopierte form kóngr. Bas wort ist in B stets áhgehurzt. 

10) Die nach JVimmers vorgang (oldn. læseb.* XXÍ) von 
mír dmchgefiih/rte scheidung zwischen enn (noch) und en (aher^ 
ah) ist in der hs. Bnieht heohachtet, viehnehr wi/rd regelhs hald 
enn, haM en in aUen drei hedeutungen gehraucht. 

Die orthographie der hs, C weicht im ganzen und grossen 
von der in B hefolgten nwr wenig ah, zeigt aher doch schon unlaug- 
har einen jiingeren, etwas verwilderten charakter. Um nur auf 
einzelnes aufmerksam zu machen, erwáhne ich dde unnötige haufung 
ípon consonanten in formen wie leidduzst, toluduzst, herfílegzsta, 
stadfestzt , illzsku , kenndde ttsw. , den gehrauch von e fiir i attch 
in sohhen fdllen, wo B denselhen niemals aufweist (bede, hafde. 



1) Wol aber Jindet sieh em in anderen hss aus der eraten halfte des 
U.jha: Jómsvík. ed. G. Cederschiöld 20^' ** % FSS iö*' i225 «. ö. 



XXIV Die handschrift C»K. 



fedde u, a. mj, die verwischung dea untersohiedes in der anwen- 
dung von z und s im gen, sg.: maimz, biskups, aber auch heilagz; 
die schreibung ei fúr e (feingit, heigomligt), von ea för ia 
(hea, healpaz) usw. Es wird somit gerechtfertigt erscheinen, dass 
ieh auf die schretbweise von C hei der normalisierung meiner texte 
keine riioksieM genommen habe. 



(C*. K.) cod. AM. 657 A^ á^; pergam. 34 bll., von 
3 handen des 14. jhs. geschrieben. Fol. 1' — 17^, von der ersten 
hand herriihrend, enthalten die Michaels saga fgedruckt in den 
Heilagra manna sögur I [Christ. 1877] s. 676—713J; die %weiU 
hand fvon mir mit K bezeichnetj reicht von fol. 17^—22^. 
Ðiese bldtter enthalten: 

IJ Frá bródur einum einsetumanni (HMS /7, 632—633) 
fol. 17^—18\ 

2J Frá Constantino kóngi fnr. V meiner ausgábej fol. 
18'—18\ 

3J Ai hinum helga Thoma fnr. XVIII meiner ausgahej 
fol. 18^—19\ 

4J £r hinn audgi gaf fjánda sinn son fnach einer nahe 
verwanten hs. [AM. 634 ^ 4^] ged^uckt in C. R. Ungers Mariu 
saga [Christ. 1871] s. 1177—1180J fol. 19'— 20'. 

5j Af húsbónda einum í Roma fnach einer nahe verwanten 
hs. [AM. 635, 47 gedruckt in Mariu saga s. 1126—1133J 
fol. 20'— 22'. 

6J Af húsfrú einni {nach einer ausfiihrlicheren recension [in 
codd. Holm. perg. 1, 4^ und 11 , 4^] gedrucU in Mariu saga 
s. 207 — 211) fol. 22'—22\ 

Ðie lezten 12 bll. des codex ffol. 23' — 54 V gehörten 
wrsprúnglich einer ganz anderen hs. an, und zwar derselben hs,, aus 
welcher die jiingeren teile von AM. 657 By 4^ fC^J entnommen 
sind. C^ und die lezte partie von 657 A, 4^ sind von demselben 
schretber geschrieben^ ja es schliesst sich sogar foL 23' in der lezt- 
genanten hs. unmittelbar an p. 48 der erstgenanten an: ich habe 
daher diesen dritten teil von AM, 657 A^ 4^ mit C^ bezeichnet. 
Derselbe enthdU: 

IJ den schluss der erzáhlung von ritter Romanus fnr. II. 
meiner samlungj von dem worte einkar fz. 167 J an, fol. 23'. 

2J Af kaupmanni ok fjánda fnr. XZVIII der vorliegenden 
ausgabej fol. 23' — 55 \ 



Die handschrift BC». XXV 



3J Af Diocletiano keisara fgedrucU in HMS /, 71á — 716 
Mnd m nmner samlung ah nr, III) foL 25^ — 26^, 

4J Af frú Aglais fnr, IV meiner aamlungj fol, 26^ — 27^. 

dJ áí Sindulfo ok hans fni fnr, IX meiner samlungj fol. 
í^^—26^, 

6J Ðrauma-Jóns saga fnoch unged/rucUj fol. 28^ — 32^ 
{der schhus feMty die lezten worte lauten: keisarans systur var 
nm gengin er gerdizt medr . .) 

7J Bruchstiicke aus Hákonar þáttr Hárekssonar; von den 
worten: hond Vigfuss segir fliott (FMS XI ^ 429^^) bis zu den 
worten: lokhuila su er fyrr var getid er nu ok (FMS XI^ 
437^^). 

Nr. II, IV, IX und XLVIII háhe ich selher aus der hs, 
ahgeschriehen, nr. V und XVIH gehe ich nach einer copie des 
herm Pálmi Pálsson^ nr. IH nach dem gedrticUen texte in HMS, 
der j'edoch nehst den genanten ahschriften von hm, Vemer Ðahle- 
rup noch einmal mit dem codex verglichm ist, 

Der schreiber K unterscheidet nicht mehr d und d , ^ hat 
aber eine gebildete und im grossen und ganzen consequente ortho- 
graphie , die von B nicht wesentlich ahweicht. 

(B. C^) cod, AM, 764 B, 4^; pergam, 10 hll,, von welchen 

7 der hand B und 3 der hand C angehÖren^ und die unzweifel- 

haft denselben handschriften entstammen^ welche gegenwártig den 

hestand von AM, 657 B, 4^ ausmachen, Ðie bruchstiicke aus B 

hahe ich leider nicht fúr mein huch ausnutzen JcÖnnen, da die ent- 

^fferung der stark vergilhten und sehr schwer lesharen blátter sich 

innerhalb der mir in Kopenhagen zu gehote stehenden zeit, zumal 

hei dem haufig triihen wetter^ nicht bewerJcstelIigen liess^ und ein 

gesueh, die hs, nach Hálle zu senden^ von der arnamagnáischen 

eommission abgeschlagen wurde, Úbrigens enthalten diese blátter, 

soweit ich den inhalt ermitteln Jconte, lceine volstándigen erzdh- 

lungen^ sondem nwr fragmente ^ und zwar den schluss der legende von 

Furseus, deren anfang in AM. 657 B y 4^ úherliefert ist (s. oben 

s. XIJ^ geschichten von einem abte und dessen pýegevater^ vom kaiser 

Phocas, von einem streite zwischen engeln und teufeln, und vom lcaiser 

TihurcitM fTiheriusJ. Das leztgenante bruchstúcTc behandelt den- 

selhen stoff wie nr, VII meiner samlung^ doch in etwas ausfilhr- 



1) Boch wird vor d = d nicht 11 gesehrieben: skylldi, velldi, alldri, 
aber dyaldiz. 



XXYI Die handschrift Ð. 

i 

Ueherer fassung,^ — Die drei hlatter der hand C sind von mir U 

fúr die nrr, XV, XXU und XXIII volstándig verwertet. Fir \ 

nr, XV und den anfang von nr. XXIII fbis sidarr z. 19j stmtd \ 

mi/r eine ahschrift von Jön Sigurdsson, fUr nr, XXII eine ahseihrift \ 

von Séeingrimr porsteinnson fheides aus den papieren von Möhim) \ 

%wr verfúgung; doeh hahe ich selber die hs, noch einmal mit dieseá Z 

oopien, hez, mit dem tezte der Biskupa sögor verglichen, ■- 

Ðie hrucTistikJce von B enthalten somit feinschliesslieh der von 
mir nicht mitgeteiUen fragmente in AM, 764 B, é^) 17 erssdh' 
lungen, todkrend in C deren 41 iiberliefert sind, Keins der m 
B stehenden æventýri findet sich in C: dies herechtigt zu der wr- 
mutung, dass die samlung Cy welche in spáterer zeit veranstaltet 
wwrde , dazu hestimt war, eine ergánmng von B zu hilden, Dass 
uns in B und C teUe éiner hs,, welche von zwei versehdedenen 
hánden geschriehen ware, erhaUen sind, ist nicht anzunehmen: dem 
widerstreitet ndmlich der entschieden jiingere charakter der hand 
Cy sowie der umstand, dass die heiden hande sich niemah auf 
einem und demselhen qmtemio ahlÖsen, vielmehr jeder quatemio, 
soweit sich dies aus den auf uns gekommenen hruchstúeken ersehen 
lasst, von anfang his zu ende entweder von B oder von C ge~ 
schriehen ist. Hierzu komt als drittes moment, dass die hs, A 
nur die jungere samlung , niemals die dUere henuzt hat, 

(D) cod, AM 567^ 4^; eine samlung von fragmewten aus ver^ 
schiedenen handschriften ^ darunter auch zwei verstiimmeUe hlatter 
aus dem 16, jh.^ welche hleinere stiicíe von nr, LXXVIII und XC 
enthalten, Nm das erstere hlatt ist von mvr in den varianten 
henmt; das lezterey séhr schwer leserlichey scheint eine stark verkHrzte 
fassung zu hieten und ist daher unherHcksichtigt gehliehen, ' 



1) Ich teile eine steUey die weniger erlosehen war, zur vergleiehtmg 

tnit: vheyriligr lutr at |)at dyrdar mark heilsu vaarrar er sialfir 

drottinn raud medr sinum blodi ok skipadi oss . . til verndar moti 
uvinum skulum ver vndir fotum troda. ok áán allri duQl bydr hann at 
gollit se upp brotit. En |)at ma fliott um renna at sua sem einn hella 
er upp fengin liggia undir adrar •II* medr sama groft hins heilaga kross. 
ok |)eim ollum upp teknum at keisarans bodi gloar undir gull ok silfir 
medr sua mikklu megni at . . borit var i einni hrugu 'M* sinum •C* 
marka. En þersi rikdomr var sua til kominn j fyrstu eptir sogn gamals 
mannz at saa kongr er Narsus patricius het hafdi |)ar folgit þetta fe 
ok vnnat engum at niota. Voru nu daudir aller þvi samtida vtan j^ersi 
gamli madr er uer greindum ok "þm jok hann uid at kongrinn let alla 
drepa adra enn hann þaa sem samuitugir voru fíarens. 



Die handschriften E F. XXVn 

(E) ood. AM. 646, 4^; pergam,j m der ersten halfte des 
14, jhs fUhger, Postola sögur s, XXI) van éiner hand gesckriehen, 
Der codex enthaU noch 38 hlatter^ von denen dte hetden ersten, 
welehe ntcht mitgezahlt tvurden, leer sind; foL V wird von einem 
UHweise colorierten hilde atisgefult , welches die hremigung des 
Jndreas darstelt , und auf fol. T hegint die Andreas saga, welche 
m ám Postola sögur e, 354 — 385 vohtandig ahgedruckt ist. 
Áuf den lezten hláttern ffol. 34' — 36^ steht der anfang von 
nr, XXTF, den ich nach Uhgers ausgahe (s. 383 — 3S5) fii/r die 
cmtituierung meines textes henuzte; die ?is. selhst ist von herm 
Vemer Dahleru^, dem ich auch die vorstehenden notizen verdanke, 
lei der correktur der druckhogen noch einmal verglichen worden, 

(F) * cod, AM, 586, 4^; pergam,, gegen ende des 14, jhs 
(K, Gislason, 44 prover, s. VIIJ, wenn nicht %u anfang des 15, 
fBafn, FAS. 11, xivj von éiner hand geschriehen. Ðie hs, hietet 
(Mf den ersten 7 hldttern 5 volstándige erzahlungen und hruchstucJce 
w« 2 anderen, ndmlich auf fol, JÍ' — 5" n/r. LXXXII, auf fol, 
i'-B^ nr, XC, auf foh 3^—5' nr, XXVIII, auf fol 5'— 5" 
nr. LXKXl, 2 und auf fol. ð^— 6' nr, LXXXI, 1 vorliegender 
wugabe. Hieran schliesst sich auf fol, 6' — 6^ der anfang von 
w. XVI fhis krapti þar XVI 140J ; die heiden lezten hlatter des 
patemio sind verloren gegangen. Auf fol. 7' folgt sodann der 
9cMm von nr, XVII fvm í M heidingja XVII 197 J. UnmiUeh 
hr darauf hegint noch auf derselhen seite die Flóres saga f'Mö- 
^, catal. 85, verzeichn. 56 J , welche his fol, 12^ sich erstreckt, 
^w/ fol. 12^ — 19^ steht die Herraudar saga ok Bósa fMöhius, 

^cat. 107J; an 3 stelUn sind einige zeilen, offenhar ihres ohscönen 
inkUs wegen, ausradiert (vglRafn, FAS. IH, 209. 219, 226J, 
Fol 19'' — 55' enthalten die Vilmundar saga vidutan (MöUus, 
wrz. 109 J : eins lúch zwischen fol. 20 und 21 ist durch 3 papier- 
^löUer des 17, jhs ersezt, Fol. 25^ — 26^ gewáhren den anfang 
^ Hálfdanar saga Eysteinssonar (Möhius, cat. 97 J his zu dem 
v>orte lásboga (FAS. ///, 529). Den oheren teil von fol. 27' 
fiiU der schlms der Hrings saga ok Tryggva, auf dem unteren 
%íní die pórdar saga hredu (Möhius, cat. 153; verz. 104J, 
welche his fol. 30"^ reicht. Zwischen fol. 29 und 30 ist eine 
STössere lacune. Fol. 30^ — 31^ enthalten den anfang í^^rKróka- 
^efs saga (Möhius, cat. 125; verz. 82J his s. 12^^ der ausgahe 



1) "Eur die inhaltsangaben dieser und der folgenden A«. benutze ich 
^i^fliehe nUtteUtmgen von Verner Dahlerup, 



XXVIII Die handschriften G H. 



von PáU Sveinsson; auf ýoL 55' — 32^ folgt darmif aus derseíben • 
saga s, 25^^ — 32^ der genanten ausgahe, Fcl, 33 (das lessU 
hlaU des codexj hietet ein hruchstikk der Ásmundar saga kappa- v 
bana (FAS. II, 470 — á78j, — Eine ahschrift einzelner stOcke \ 
dieses codex fnr. XVI XVII. LXXXIIJ hefindet sieh auf der 
Jcönigl. hihliothek %u Kopenhagen, Ny Jcongel. stmling 1158 fol.^ -. 
papier. — F ist von mir in denjenigen ermhlungen, die in C^ 
volstándig erhalten sind (XXVIIL LXXXI. LXXXIIJ zur her- 
stelhmg meines textes mit henuzt worden; dte varianten háhe ieh 
sánUlich angegehen. Fiir den anfang von nr. XVI , der sonst nur 
in einer spáten papierhandschrift (dj iiherliefert ist, ist F meinem 
ahdrucke %u grunde gelegt; der schluss von nr. XVII, welcher auoh 
in B erhalten ist, wurde nur fiir die varianten verwertet. Aus 
mr. XC sind gleichfals die ahweichenden lesarten volstánddg mit^ • 
geteilt. 



(G) cod. AM. 335, 4^; pergam. , gegen ende des lá. jhs 
(K. Gislason, 44 prever, s. VII J von 3 verschiedenen hdnden ' 
gesckriehen. Die hs. enthált 35 hlátter. Fol. V ist leer ; fol. V 
— IV enthalten die Sturlaugs saga starfsama (MÖhius, cat. léSj; 
fol. IT — lá^ die Samsonar saga fagra (Möhius , cat. Iá3j. Ðie 
zweite hand hegint mit fol. 15^ und schliesst mit fol. 28'. Fs 
stehen a/uf fol 15'— W nr. LXXXÍI, auf fol. 16^—18^ nr. XC 
und auf derselhen seite als liickenhiisser nr. LVll — LX meiner 
samlung. Fol. 19' — 31' gewáhren die Gibbons saga; mitten in 
derselhen, auf fol. 28^, hegint die dritte hand. Auf dem unteren 
teil von fol. 31' finden sich iiherdies noch 11 zeilen religiösen inhalts 
von einer hasslichen hand des 16. oder 17. jhs. Auf fol. 3V 
— 3á^ steht die Drauma-Jóns saga, worauf fol. 34^ — 35^ 
nr. LXXXIII des vorliegenden huches den schluss hildet. --- 
Nr. LVn—LX, LXXXII und LXXXIII sind hei der her- 
stellung meines textes verwertet; fiir nr. XC war die hs. G heson- 
ders wichttg, weil aus ihr der in B fehlende anfang ergánst 
werden muste. Die áhweichenden lesarten hahe ich iíherall volstán- 
dig verzeichnet. 



(H) cod. AM.764 A, 4^; pergam., aus der mitte des 14. jhs 
(Heilagra manna sögur 7, xin; Mohius, anal.^ X; Ant. russes //, 
422 fgj. Ich hahe diese hs. , deren iiheraus mannigfaltigen inhalt 
hier anzugehen ich mir versagen muss, nur fúr nr. XXIII henuzty 
deren anfang (his vindlaust z. 49j sie auf fol. 36^ mitteilt. 



Ðie handschriften I L M a. XXIX 

ihM I l^i^— <» ■Ml ■■■■— — ■ !■ ■■■ ■ — - ■ ■ , I ■- . , .111 

(I) cod, Hohn. perg. 18, 4®, von verschiedenen hdnden des 
14, j'hs geschnében, Den inhaU verzetchnet A, I. Arwidssm, 
förteckning öfver kongl. bibliothekets i Stockholm islándska 
handskrifter fStockh. 1848J s. 26 — 27. Dieser codex enthált 
<wf/* fol, 24^ eine etwas gehiirzte recension von nr, XXVI, die zur 
herichtigung meines textes, welcher auf B basiert ist, nur an 
wenigen stellen eine amheute gewáhrte; gleichwol sind auch hier 
sámtliche varianten angegehen worden, 

(L) cod. AM. 343, 4^ ; pergam., am dem anfange des lÓ.jhs 
(K, Gishson, 44 prover, s. VII). ^ Bie hs. enthdlt folgénde 
geschichten: Þorsteins saga bæjarmagns fMobius, cat, 154J 
Samsonar saga fagra fcat, 143J; Egils saga einhenda fcat. 76j 
Flóres saga fcat, 85, verz, 56j ; Vilhjálms saga sjóds fverz. 109J 
Yngvars saga vídförla fcat, 115j; Ketils saga hæugs fcat. 120J , 
Grims saga lodinkinna /baí. 90J; Örvarodds saga fcat. 134j ; Áns 
saga bogsveigis fcat, 57 J ; Saulus saga ok Nikanors fcat. 143J ; 
Hálfdanar saga Eysteinssonar fcat, 97 J ; fragmente der Bósa saga 
fcat, 107 J ; fragmente (^ Vilmundar saga fverz. 109 J; und auf 
den lezten 3 hláttern ffol. 107 "" — 109 ""J aU liicJcenbiisser die 3 
erzahlungen von Ferus fnr. LXXXT meiner Bavrdung), welche hei 
der eonstituierung des textes henuzt worden sind, 

(M) cod, AM, 238 fol,^ ein convolid von fragmenten ver- 
sehiedener membranen. Ðiese bruchstucJce gewáhrten ausheute fiir 
nrr. XI flð, jh,J, XIII flð, jh.J und XVI fl4. jh.J und sind 
ftir die lesarten ausgemtzt worden, 

(a) cod. Kolm, chart. 66 fol,, im j. 1690 von dem IsUnder 
Jón Vigfússon geschriehen , welcher als hammerdiener des dani- 
sehen gesanten StocJcfleet nach StocJcholm lcam und im j, 1684 als 
sehreiher heim antiquitatscollegium angestelt tpurde. ^ Von ihm 
rukren eine menge von ahschriften islándischer texte her, die sich auf 
der königl, hibliotheh zu StocJcholm befinden und wegen ihrer unzu- 
verlássigJceiten und wilJdirlichJceiten iihel berúchtígt sind.^ Gleich- 



1) Bafn (FAS. II, VUÍ) sezt die hs. wol mit unreeht noeh ins 14. j'h. 

2) Nic. Dal, specimen biographicum de antiquariis Sueciae {Stockh, 
i724, 4«); bogen p. — Svenska fornskriftsállskapets ársmöte 1847 
{StoeJch. 1848) 8. 9, Ich verdanke diese nachweisungen der giite meines 
freundes Cfusta/ CederschiÖld. 

3) 8. Klockhoff^ Partalopa saga {Ups. 1877) s. VI; G. Cederschiöld, 
Erex saga (Köpenh. 1880) s. Xfg, 



XXX Die handschrift a. 



wol war dið hs. a, deren inhalt hei járwidsson, s, 90 — 91 
angegehen ist, fiir mieh von grossem werte, da ne eine anmhl von 
erzahlungen enthalt, die in den memhranen entweder ga/r nicht oder 
nur hruchsinichweise iiherUefert sind, Ðie æventýri fiiUen in 
a IV und 185 seiten, und zwar in nachsteJiender reihenfolge: 
Formáli fAj, XLIX—^LXXI, XXV, LXXVHI, LXXXII, 
LXXXIII, XLIIB, LXXXIX, LXXII—LXXV A, Von den 
erzahlungen aus der Disciplina clericalis fXLIX — LXXVIJ sind 
nv/r á (LVII — LXJ auch anderweitig erhaUen; in den iibrigen 
stOcJcen Tconte ich meinen text auf fergammthmdsohriften hasiereny 
mit. ausnáhme von nr, XXV, deren schluss nur in a sich findet. 
Woher Jón Vigfússon seine æventýri genommm hat, ist 
unheJcant, Ich vermute, dass er eine jezt verlorene hs. henuzfe, die 
ihren inhalt teilweise der alten samlung fB + CJ entlehnte. Mit 
B hat a die vorrede (Aj gemein^ mit C nr. XXV, LXXVIII, 
LXXXHI und LXXXIX, Die inhaltliche verwantschaft zwischen 
der alten samlung und a reicht aher noch weiter. Es ist námlich 
unzweifelhaft, dass auch cod.B, worauf hereits ohen s. XII hinge- 
wiesen wurde, eine hearheitung der Ðiscipliua clerícalis enthalten 
hat. Die lezte seite der hs. (p. 112J gewáhrt , wie ehen erwdhtd, 
dieselhe vorrede, welche die novellensamlung des StocJcholmer codex 
einleitet, und dieser vorrede hat sich auf dem nachsten (verlorenenj 
hlatte, wie die rote uherschrift: Af Enoch heweist, unmittelbar 
dasselhe stiich angeschlossen , das auch in Jón Vigfússons ahschrift 
die erste stelle einnimt, Wie aher Idsst sich hiermit die tatsache 
in iihereinstimmung hringen, dass in cod. B drei geschichten sich 
finden (nr. XCI — XGIIIJ , die zwar inhaltlich mit nr. Z, LI 
und LXIX aus Jón Vigfússons samlung iihereinstimmen , aher in 
der fassung wesentlich ahweichen, indem die lezteren genau dem 
lateinischen texte des Petrus Aifonsi sich anschliessen , wdhrend 
die ersteren den eindruck machen, als wdren sie gar nicht aus 
einer schriftlichen quelle gefiossen, sondem nach miindlicher erzah- 
lung niedergeschriehen? Ich weiss Jceine andere erJcldrung zu gehen 
als die folgende, Ðie ursprUnglicJie samlung , welcJie eine freie 
hearheitung der Disciplina clericalis enthielt, gelangte in die hdnde 
eines mannes , dem auch der lateiniseJie originaltext zugdnglich war, 
und der in der ahschrift, die er nahm, jene freie hearheitung 
durch eine w'órtlichs iÍberU'agung ersezte ^, wdhrend er die geschichten, 



1) Das8 Jón VigfiUaon nicht selbst dieser ilbe^'setzer gewesen ist {eitie 
möglichkeit , auf welche ich brieflich durch meinen freund G. Cederschiöld 
aufmerksam gemacht wurde) ergibt sich schon daraus, da^s die nrr. LVII 
— X-X wesenúich in derselben fassung toie in a, auch in G erhalten sind, 



Die handschriften c d. XXXT 



%i>elche meht der Disc. cler. entstamten, unverándert in setne copte 
hðrubemahm. Aus ddeser copie mag die hs. geflossen sein, welche 
Jón Vigfússon ahschrieh: wenigstens erklaHe sich so in ungezwun- 
gmer weise die iihereinstimmung zwischen BCund a in den stiicken 
Á, XXr, LXXVIII, LXXX und LXXXIX, und die ahwd- 
ekung in den auf Petrus Alfonsi zurilckgehenden erzahlungen. 
F^eiHch ist auch mr. XLII in C und a in verschiedener fassung 
erhalteny doch ist Ja die möglichkeit nicht ausgeschlossenj dass Jón 
Vigfásson diese geschichte einer anderen hs. entnommen hat, 

Die meisten erzdhlungen atts a hahe ich selher in Kopenhagen 

eopiert; nr, XLIIJBy Z, LI und LXIX gehe ich nach einer ah- 

eehrift meines freundes Gustaf CederschiÖld , der auch die gúte 

hatte, die mrianten aus LXXVIII , LXXXIII und LXXXIX 

fur mdch auszuziehen. — Die modeme orthographie der hs, habe 

ieh naturlieh nach massgahe der texte des 14. jhs geándert , sowie 

eine anzahl sinnloser stellen nach dem lat. originale herichtigt. 

Mehrfach musten auch Ideinere ergánzungeUy die hier, wie auch sonst, 

dureh ecMge Jclammem hezeichnet sindy vorgenommen werden. 

(c) cod. AM. 578 K, 4^; papierhs. atM dem schlusse des 
17. jhs. Sie enthált nm die erzdhlung nr. XIX und ist hesonders 
wertvoll fii/r den anfang derselhen , welcher in C^ fehlt und in A 
mehrfache liicken aufweist, welche hereits in den Fornmanna sögur 
und in Gudhr. Vigfússons Icelandic prose reader aw c ergán%t 
wurden. Die varianten sind von mir vohtándiger^ als dies an der 
erstgenanten stelle geschehen ist, mitgeteilt. 

(d) cod.AM. 664 j 4^; papiery gegen ende deslT.jhs vonpórdr 
párdarson geschriehen.^ Ami Magnússon erhielt dieselhcj wie ein 
eigenhandiger vermerh auf dem ersten hlatte mitteilt, von Vigfúss 
Jánsson á Leirá. Ðer codex enthált volstdndig die erzáhhingen 
nr. XVI und XVII^ ist aher nur fv/r die erstere henuzt worden, 
um die allen memhranen gemeinsame lúche von z. 140 — 192 aus- 
ísufiUIen. 



also in einer hs.y die Jón Vigfússona zeit um jahrhunderte voraueliegt, Úbri- 
gens ISsat sieh auch aus eod. a allein ohne muhe der nachteeis fuhreny daea 
tehreiber und Ubersetzer nicht die nUmliche peraon getoeaen eind: mcmche 
fehler in a eind nur dadurch zu erkléíren, daas Jón Vigfússon oder einer 
teiner vorgUnger seine quélle umichtig gelesen ?iat, vgl. z. b. LV P, wo die 
vorlage von a unzweifelhaft nýfæddan schrieb (Ðisc. eler. noviter natum), 
wofUr in der ábschrift feitan gesezt wurde. 

1) Briefliche mitteilung von Verner Dahlerup. 



XXXn Díe handschriften e g h i. 

(e) cod, AM. additam, 46, 4^, ein convohd von papierhandr 
schriften , darunter fehenfah von pórdr pórdarson geschriehen V 
10 hlátter, die den Jóns þáttr Halidórssonar fnr. XXI IIJ enthaUen, 
Ðiese hs. tst fiir das 5 cap. von hesonderem werte^ -da dieses 
eonet nur in C^ in likkenhafter weise iiherliefert ist, daher sie 
denn auch schon von Gudhr. Vigfússon in den Biskupa sögor tn 
gehiihrender weiae heriicksichtigt ist. Auch hier hahe ich die 
varianten volstándig angegehen. Möglicherweise ist e eine directe, 
wenn auch ungenaue abschrift von C, die natúrlich %u einer uit 
angefertigt sein miiste, wo die memhrane den Jóns |)áttr noch 
uwverstiimmelt enthielt, 

(gr) cod. Holm. chart. 67 fol.; papier, im j, 1687 von Ján 
Eggertsson geschriehen (Arwidsson , förteckning s. 91 — 92j. 
Dieser hs. ist nur nr. LXXV B entnommen, nach einer ábschrift, 
die ich der giite meines freundes G, Cederschiold verdanke. 

(h) cod. AM. 180 B fol.; papier, nach der angabe Jón 
Sigurdssons in dem neuen handschriftenJcataloge um 1680, viel 
leicht von Jón Arnorsson, geschriehe^i. 

(i) cod. AM, 531, 4^; , papier, geschriehen von Sira KetiU 
Jórundarson, dem grossvater Arni Magmíssons. h und i enthalten nur 
die Karlamaguus saga , in i fehlt anfang und schluss. Beide hss,, 
welche das ende von nr, XI allein úherliefern, sind nach den 
varianten in TJngers ausgahe henuzt und von hm. Verner Dahlerup 
noch einmal hei der revision des druckes mit meinem texte ver- 
glichen worden. 



JVie ich die tgenanten handschriften hei der hersteílung meiner 
texte verwertet hahe^ wird der kundige aus den lesarten ersehen; 
ich heschránJce mich daher auf nachstehende kurze hemerkungen, 

In nr. XI hahe ich, soweit die membrane B reichte, auf 
diese den text hasiert , nicht auf M, da die papiercodices h und i 
die lesarten von B in den meisten fállen hestátigten. Fúr den 
schluss der erzahlung, der nur in hi erhalten ist, hahe ich 
der lezteren hs. den vorzug gegehen^ da sie mit codex B náher 
verwant ist und einen hesseren text gewáhrt als h. Z. 117 



1) Briefliche mitteilung von Verfier Dahlerup. 



Verwertung der handschriften. XXXni 

id die von Unger atis h aufgmommem lesart geradezu un- 
mMg, loas dde vergleiehung des VincerUius Bellovacenm (spec. 
hist XXTV^ 3) und der Vulgata (ps. 141, 8) ergibt. Einmal 
hd aHerdinga h die richUge lesart hewaJtrt, was ich hei der 
eonstituierung meines textes leider úhersehm hahe , ndrrdich XI 122^ 
wo nicht sefr, sondem segir zu lesen ist (Vinc, Bellov, : quid 
dicisy. 

Atich sonst hahe ich der hs, B , welche der entstehung der 
alteren samlung zeitlich nicht sehr fern liegen hmn, iiherall den 
ihr gehiihrenden vorrang eingeráumt. In nr, XVI ist von z, 192 
afiy wo B einsezt, die papierhs, d^ da dieselbe einen jungen^ viel- 
faeh fehlerhaften text hietet , auch fO/r die varianten nicht mehr 
hentízt worden ; in nr, XVII Jconte F wegen der zahlreichen fehler 
md lúcJcen ehensowenig in hetracht kommen wie I in nr, XXVI; 
und auch in nr, XC verdiente B unhedingt den vorzug vor F und 
G. Der in B fehlende anfang honte nur aus cod. G ergánzt 
werden^ der mit ersterer hs, in zahlreichm, fdUen úhereinstimt^ 
wáhrend F vielfach ahweicht und sogar augenfállige interpolationen 
aufweist, wie z, h. den zotigen einschuh z, 107. 115, der mit dem 
frmmen gehete , mit welchem die hs, jede erzáhhtng zu schliessen 
lieht (vgl. nr. XVII; XXVIII; LXXXT, 1 ; ZXXXIIJ in selt- 
smem contrast steht. 

Wo zunschen A und C zu entscheiden war, hahe ich in der 
regel die erstere ?is, hevorzugt^ ohwol sie die jimgere ist, weil der 
schreiher von C seine vorlage nickt sehr sorgfdltig copiert hat, was 
namentlich zaJdreiche auslassungen hekunden, vgl, z, h, XV 17 ^, 
ZXXXVIII 85 — 92, 108—109, 111, 116—117usw, Gleich- 
ml hahe ich, da heide codices als selhstándige vertreter des ver^ 
lorenen archetypus anzusehen sind, haufig auch lesarten von C in 
den text aufgenommm, fals dieselhen mir als richtiger und sinn- 
entsprechender erscMenen, 

In nr. XIII hahe ich C zu grunde gelegt und die ahwei- 
ehenden lesarten aus M unter den text verwiesen, Die inferioritat 
von M zeigt sich z, h, z. 33 (þá C^, þó M) und in den aus- 
lassungen z, 43 und áá, Z. 37 ist die lesart von M allerdings 
hesser isldndich als die von C, indessen wird man in jener wol 
nur eine wtlhörliche ánderung des in der vorlage vorgefundenen 
latinismus zu erhlieJcen hahen, Nur zweimal (z, 38 und 4ðJ hahe 
ieh den lesarten von M den vorzug gegehen, an lezterer stelle mit 



1) Hier 8ind Jedoch möglicherweise die Uberschiissigen worte in A aU 
eine interpolation anzusehen, 

Qering, Islttnd. Legenden, NoyeUen usw. C 



XXXIV Verwcrtung dcr handschriften. 



unrechéy da grafolum fd, i. grafölunv/ dwrch grafallir fz. 41 M) 
geschiizt wird; iiherdies helegen das st. m. grafall Eirtkr Jánsson^ 
oldn. ordb. 182^ und E. Gidason, dönsk ordabók J74** (9. v. 
gravstikkey atís dem neuislándischen. Das wort gehortj tvie die 
formen unserer erzahlung heweisen^ zu den ausnahmen^ welehe 
Ludv. Wimmer fornnord. forniIð,ra § 37 ^ anm. i auffiihrt, 

In nr. XXIV gewdhrt E einen mehrfach gekiirzten text und 
muste daher hinter C zuriickstehen ; dagegen erwiesen sich in 
nr. ZXXXI, 1.2 und LXXXIl nehen C die handschriften FL 
als gleichwertige , unahhdngige reprasentanien des archetypus, sodass 
hier der versuch gemacht werden konte, diesen auf grund der 3 
codices zu reconstrúieren ., indem in der regel diejenige lesart in den 
text aufgenommen wurde^ welcher das ilhereinstimmende zeugnis 
zweier handschriften zur seite stand. In nr. XXVIII und 
LXXXIj 3, wo nehen C nur je eine der genanten tnemhranen vor- 
handen war, sind dieselhen nur hier und da zur herichtigung des 
textes verwendet worden. 

Es war urspriinglich nicht meine ahsichtj mein huch in zwei 
hánden auszugehen. Ða indessen die ausarheitung der anmerkungen, 
in welchen iiher die quellen der einzelnen stikhe und iiher verwante 
erzahlungen anderer literaturen gehandelt werden soll, nicht so 
schnell, als ich wúnschte sich fördern liess^ entschloss ich mich, 
den text, dessen erscheinen schon vor lángerer zeit von hefreundeter 
seite angekúndigt ist, getrent zu veröffentlichen. Der zweite teil 
wird ausser den literarischen nachweisungen , fiir welche hr. hofrat 
d/r. Reinhold Köhler in JVeimar mit hekanter liehenswii/rdigJceit 
ein reichhaltiges material heigesteuert hat^ auch ein ausfiihrlieheres 
glossar enthalten. Ba das leztere hereits volstdndig ausgearheitet 
ist, so hoffe ich den d/rucJc hinnen hurzem wieder aufnehmen zu 
Jcimnen, 



Auch das vorliegende hueh hat sich vielfaoher unterstiitzung 
und förderung zu erfreuen gehaht. Vor allem hin ich dem kgl, 
preussischen statsminister^ herm von PuttJcamer excellenz, welcher 
mir durch gewdhrung eines reisestipendiums die vollendung des 
werJces ermöglichte , zu ehrfurcJdsvoIIem danJce verpflicJdet ; demnacJtst 
herm professor dr. Zacher , der mein gesuch an das ministerium 
durch ein wissenscJiaftliches gutacJden unterstOzte. Herr p^'ofessor 
dr. Th. Möhius hat mir durch die iiherlassung des von ihm 
gesammelten mnterials ein ehrenvolles vertrauen hewiesen, fúr das 



Schluss. XXXV 

fcA thm auch an dieser stelle metnen herilichen danh ausspreche — 

moge nur das fertige werh nicht ahusehr hinter den gehegten erwa/r- 

tungen zuriichgehlieben seinf Ferner hat derselhe die avAhangehogen 

einer sargfáltigen durchsicht unterworfen und mir eine reihe höchst 

%chdt%harer hemerhungen mitgeteilt, die dem gloasare %u gute hmmen 

werden, JSerr stud. Pálmi Pálsson in Kopenhagen hat sich durch 

eine musterhafte ahschrift zahlreicher stiiche aus AM, 657 A. B 

um meine arheit verdient gemacht, herr Verner Dahlerup^ dem 

unsere wissenschaft die 1/refIiche ausgahe des Ágrip verdanhty 

durch die sorgfdltige vergleichung sdmtlicher von mir henuzter 

Kopenhagener handschriften mit den ihm zugesanten correctv/rhogen^ 

sowie durch die liehenswiirdige und ausfiihrliche heantwortung 

mancher diese handschriften hetreffenden anfragen. Herrn hihlio- 

thehar dr. G. Klemming in Stochholm hahe ich fiir die freundr- 

liche hereitwilligheit %u danhen , mit welcher er mir auf m£ine hitte 

die henutzung mehrerer, seiner ohhut anvertrauter handschriften auf 

der Kopenhagener universitdtshihliotheh verstattete; herrn hihliothehar 

S. Birhet Smith fiir die giitige unterstiitzung dieser hitte und 

fiir mannigfache erleichterung meiner studien auf der leztgenanten 

htbliotheh. Mehr als allen aher gehiihrt mein wdrmster und innigster 

dank meinem treuen freunde Gustaf Cederschiöld. Er hat 

dem werdenden huche fortdauemd die lehendigste teilnahme zuger 

taant , in selhstlosester weise ahschriften fiir mich hesorgt , vielfache 

anfragen heantwortet und die miihe der correctur mit mir geteiU. 

Zum geddchtnis dessen und zur erinnerung an unvergessliche stunden 

in KopenTiagen, Zund und Hdlle sei ihm dieser hand als eine 

fr&undesgahe aus dem sOdlande dargehracht/ 

Ealle, 15. mai 1882. 

Hugo Gering. 



c* 



-1 



INHALT. 



seite 

Vorrede. 

Fonnáli (A. B.) 3 

Erstes bueh. Legrenden. 

I. Af meistara Secundo ok hans módur 7 

II. Af riddara Bomano U 

in. Af Marcellino páfa 16 

IV. Af frú Aglais 19 

V. Af Constantino kóngi 21 

VI. Af CoDstantino kóngi 23 

Vn. Af Tiberio keisara 24 

VIII. Af Augustino biskupi 26 

IX. Af SinduUo ok hans frú 28 

X. Frá þeim manni er drap prestana *n* í kirkjunni ok 

fylgdi púkanum 30 

XI. Frá Karlamagnúsi 34 

XII. Af Formoso 44 

Xin. Af hinum belga Dunstano 46 

XIV. Af Silvestro páfa 47 

XV. Af Gregorio páfa 50 

XVI. Af Vilhjálmi bastardi ok sonum hans ^l 

XVn. Frá ferdum Rodbertz ok hans manna 60 

XVIII. Af hinum helga Thoma 67 

XIX. Af ágirnd Absalons erkibiskups ok af einum bónda '^^ 

XX. Af einni frú ok hennar syni "^* 

XXI. Af einni ekkju ok syni hennar '^^ 

XXTT. Af Celestino ok Bonifacio páfum "^* 

XXTII. Jóns fáttr biskups Halldórssonar *t^ 

XXIV. Af biskupi ok púka ^\ 

XXV. Af biskupi ok flugu ^^*^ 

XXVI. Frá því er púkinn gjördiz ábóti ^^- 

XXVII. Af ábóta er kvaldiz í brunni ^^ 

XXVIII. Af brytja ok bónda ^^ 

XXIX. Af einum ríkum manni ok ekkju cinni ^ ^ 

XXX. Af konu einni úskriptadri % [ 

XXXI. Af konu einni ok krossinum % ^ 

XXXII. Af manni einum er sór rangan eid t> ' 

XXXIIT. Af tveimr riddurum . . . . ^ 1 ^ 

XXXIV. Frá einum daudum manni er koni til veialu .... 1 ^ 



Inhalt. XXXVn 



seite 

XXXV. Af einum sjúkum manni ok Kristí ....... 122 

XXXVI. Frá prestakonu er tekin vard af djöflunum . . . . 124 

XXXYII. Af konu úgiptri er drap bam sitt 126 " 

CXXYIU. Ai munki einum er bciddi gud at skemma pínu sína . 127 

XXXIX. Af konu er drýgdi hórdóm vid födur sinn . . . . 129 

XL. Af munki einum bakmálgum ' 133 

XLI. Af einum ríkum manni er eigi yiUdi skriptaz . . . 134 

XLII. Af einum greifa (A. B.) 136 

XLin. Af einum munk 146 

XLIV. Af tveimr munkum 147 

XLV. Af Marinu munk 149 

XLVI. Af dauda húsfreyju ok bónda 161 

XLVn. Af skólaklerk 153 

XLVIU. Af sýslumanni ok fjánda 154 



Zweites bach. Noyellen und m&rchen. 

I. Erzáhlungen aus der Ðisciplina clericalis. 

XLIX. Af ýmissa spekinga rádum 163 

L. Frá lærisveini einum er freistadi vina sinna í naudum 

staddr 164 

LI. Frá tveimr kaupmönnum, ödrum á Egiptalandi, ödrom 

í Balldach 166 

LII. Af versificatori er offradi kóngi einum vers s£n . . . 169 

Lin. Frá lærisveini ok einum nieistara 169 

LIV. Af versificatori ríkbornum 169 

LV. Af versificatori er eigi viUdi nefna födur sinn . . . 170 

LVI. Frá einum roanni ok syni hans ok peirra samtali . . 171 

LVII. Af sjau listum ok sjau dygduni ok sjau leikum . . 172 

LVin. TJm heilrædi er einn arabiskr madr kendi syni sínum. 172 

LIX. Frá skógfaranda manni ok einum ormi 173 

LX. Af versifieatori er gjördiz portari 173 

LXI. Frá klerki cr týndiz af vándum felagskap .... 174 

LXn. Af því at hverr madr glez af raust sinni . . . . 175 

liXin. Frá einni frú er sveik sinn eiginn bónda 176 

LXIV. Hversu ein húsfrú sveik sinn eiginn húsbónda med vélum 178 

LXV. Frá því hversu tvær mædgur dárudu sinn bónda . . 178 

LXVI. Frá kóngi einum ok sögusveini hans 180 

LXVII. Frá einni húsfreyju er svikin var af einum ungum 

manni 181 

LXVni. Af konu einni er hótadi at hlaupa i kellduna . . . 183 

LXIX. Frá kaupmanni ok kerlingu 185 

LXX. Frá einum ungum manni er gejrmdi vidsmjör . . . 188 

LXXI. Af kaupmanni einum er týndi gullormi 190 

LXXII. Af tveimr burgeisum ok kotkarli 192 

LXXin. Frá einum sniddara ok hans lærisveini er lét berja 

meistara sinn medr lurkum 194 

LXXIV. Af leikara vidskiptum 195 

LXXV. Af bónda einum er fekk fugl í eplagardi (A. B.) . . 196 

LXXVI. Frá vargi ok refi 198 



XXXVIII 



Inhult. 



II. Yermischte erzáhlungen. 

LXXVII. Af Poliniano keisara ^Ol 

LXXVni. Af dauda ok kóngssyni 204 

LXXIX. Af kóngssyni ok kónRsdóttur 2X2 

LXXX. Af gimateinum af Indialandi 21 ö 

LXXXI. Af meistara Pero ok hans leikum 21 ^ 

LXXXII. Af þrirar kumpánum 2^ ^ 

LXXXIII. Af rómverska dáranum 25^ 

LXXXIV. Frá Ratepadio greifa 2á^ 

LXXXV. Af riddara ok álfkonu (A. B.) 24^ 

LXXXVI. Af konu einni kviksettri 25 4^ 

LXXXVII. Af einum meistara 2b0 

LXXXVIII. Af presti ok klukkara 26/ 

LXXXIX. Trönuþáttr 272 

XC. Af þrimr þjófum £ Danmörk 276 

XCI. Af hálfum vin eapitulum 286 

XCII. Hér segir af öllum vin 287 

XCIII. Frá danska manni ok kerlingu 292 

Ánhang. Fragmente* 

XCIV. Af Remigio erkihiskupi 297 

XCV. Af Lanfranco 298 

XCVI. Frá Heinreki keisara 305 

XCVII. Frá daudum manni ok pjófi 307 

XCVIII. Frá dýri því er heitir Bemoth 308 

XCIX. Af tveimr brœdrum 309 

C. Af cinsetumanni ok engli 311 

CI. Af manui einum er lciddiz til helvítis ok himinríkis 313 

Bcriohtigungen 315 



ISLANDISCHE 



LEGENDEN, NOVELLEN 



UND 



M 1 R C H E N 



Goring , IslAnd. T/Ogondon, Novollon usw. 



Formáli. 

A. 

Til nytsemctar Þeim sem eptir kunnu at koma sneru heimsins [Cod. B 
vitringar á latínu margskonar frædum þeim er mikil huUda P- ^^^1 
lá á ok myrkvaþoka, fyrir alþýdu. En af því at eigi hafa 
allir þá gjöf hlotit af gudi, at latínu skili, þá viljum vér til 

5 norrænu færa þau æventýr er hæverskum mönnum hæfir til 
skemtanar at hafa ok kveikja svá um sýnandi til gledi ok 
gamans. Tókum vér eigi þetta starf á oss fyrir þann skulld 
at vér treystumz nökkurri ordsniUd framarr en adrir várir 
jafningjar, helldr af bæn kumpána þeirra er vér megum med 

skynsemd eigi synja þers hins litla er vér kunnum. Mælum 
vér þetta eigi af því at vér frýjum á vid gud er svá skiptir 
sinum gjöfum sem hann sér at hverjum hæfir, helldr því at 
þetta er litils vert hjá hinum mikkla snilldaraud er hann hefir 
i sumra manna brjóst lagit. 

B. 

Velltiligt lyól mannligrar náttúru er svá fallit, at þat er [298] 
framlútt hvert sem helldr er vel edr illa; þvíat ef madr dofnar 
gott at gjöra, vápnar sik þegar úvinrinn at knosa sálina til 

A. -B = cod. AM, 657 5, 4«. a = cod. Holtn. chart 66 fol. 
Clarus saga ed. G. Cederachiöld (Lund 1879, 4y 8. 111, ÚberachHft: Hér 
byijar æventýram nökkrum B; Formáli. Hér skrifaz nú formáli eptir 
íylgjandi æyentýra ok fyrri manna (maann ha.) sagna svá sem at hér 
nú eptir íylgir a. 1 nytsemdar B^ sœmdar ok skemtanar a. kunnu 
at koma f. B. 2 á latínu /. a. er B^ sem at a. 3 af /. a. 4 at — 
skili a, skia (?) B. 4. 5á norrænu a. 5 þau By nökkur a, kurteisum a, 
hæfír idugliga a, 6 kveikja — gledi ok a; in B iat die atelle yandich 
erloschen. 7 skulld B^ mun a. 9 af ^, med a. 9.10 med skynsemd 
a, unleserlich B. 11 á vid — svá a, unleaerlich B. 12 gáfum a. sér 
B, veit a. 13 hjá peim hinum mikkla aud a. hann B^ hans mikkla 
miskunn a. 14 Nach lagit steht in B die fast unleserliche uberschrift : 
Af Enoch. 

B. Aus Cod. AM. 624 y 4" (AJ. 3 durch ein loch im perg. 
sind n und inn in úvinrinn zersfört. 

1 * 



Formáli. 



únýtra hluta: þviat leti er svá sem sett at gatnamóti, hvárt 
madrinn kýss hédan at hvata fram í verra edr sýniz honum 5 
vænligra aptr at snúa ok hreysta sik upp til guds þjónostu. 
En ef madr hneigiz frá gódu ok gjörir samlag med illzkunni, 
þá leggr hann sinn háls i snöru iQándans ok er mikklu aumari 
en þat kvikendi er úti gengr ok alldri mátti fá skynsamliga 
önd. Skynligt kvikendi, sem þat kemr 1 haga, greinir gras frá lí 
grasi ok velr sér til lífs þat sem gott er, en hafnar hinu. 

Hvat er hagi gudssauda í kristninni med réttri skýring 
utan heilög ritning? þvíat hon berr ýmislig grös kristnum 
manni, bædi gód ok ill 5 gód býdr hon til bergingar ok 
eyllfrar sadningar, en hin önnur fyrirbýdr hon ok leggr vid Ifii 
harda hirting ef þau eru höfd. Þersi eru gód grös ok gudi 
þægilig , vaxin í heilagri jörd , sem er ást vid gud ok 1 nálægd 
ok lítillæti, mýkt ok miskunnsemi, þekt ok þolinmædi, idn ok 
andlig gledi, örleikr ok ölmusugjædi, gódleikr ok grandveri, 
hófsemd ok hreinlífi, ok þau önnur fleiri er manninn liíga ok 2C 
leida til eylífra fagnada. Önnur þersum úlík eru hopp ok 
hégomi, öfiind ok illvili, reidi ok rangendi, daufleikr ok dofi, 
ágirnd ok illyrdi, [of]át ok ofdrykkja, fals ok fúllífi: þersi 
eru þau grös er sæt kennaz elskurum heimsins, en þau eru 
svá iUt tal, at þau drepa manninn í dauda ef þau [verda] med 2f 
úvizku tekin. Nú er bert af þersum ordum ok greinum, at sá 
er samsetti bækling þenna med ymsum æventýrum villdi dvelja 
oss frá illum umlestri, frá eidum röngum ok únýtri margmælgi, 
en leida oss til gódrar gledi, ok þótt nökkut samfljóti í bækl- 
ingi þersum þat er meirr sýniz kátligt en stórura heilagligt, þá 3( 
oUi þvi meirr várkynd ok heil ástundan þers sem samsetti, at 
helldr skylldum vér heyra þetta samfengit en hallaz út af til þers 
einhvers er ekki hefir 1 sér utan sekt ok synd ; ok því sýniz vel 
fallit at fyrsta capitulum byriz af því efni, hvat hreinferdug ást 
vinna má fyrir gudi, þótt sjálft verkit sfniz meinum sambundit. 3i 

22 daudleikr A. 23 o£- /. A. 25 verda /. A. Bxe schltiastoorte 
(SSfg.J beziehen sich auf die ei'zahlung vr. XV, welche in cod. A ummittel^ 
bar auf die vorrede folgt. 



ERSTES BUCH. 



LEGENDEN. 



I. Af meistara Secundo ok hans móaur. 

Kiddari nökkurr ættstórr ok ágjætr sat í Franz, kvæntr ok 
follríkr at fé. Sun átti hann einn med sinni frú er nefiidr er 
Secandus. Hann var einkanliga vænn í sínum uppvexti, skýrr 
til skynsemdar ok þegar til náms settr, sem náttúran lofadi, 
5 fyrst heima í födurhúsi, en því næst í sjálfri París. Var hann 
svá mörg ár i skólanum, sem hann hafdi náliga um farit þann 
allan klerkdóm sem hann mátti þar fá, þvíat fljóttækari madr 
ok snarpari i nordrhálfunni fannz honum eigi samtída. Svá 
kemr þvísa eM, at hans ágjamri fýst vinnr þat eigi þörf; því 

.0 tekr hann mikit góz af födurgardi ok helldr sik út yfir haf til 
Kartaginehorgar 1 Affiika ok gengr þar 1 skóla; ok hvat 
kunnum vér lengra af honum át segja, en svá leiddi hann sína 
daga fram á fertugsalldr, at hann fór horg af borg 1 þann 
stad sem hann vissi lærdóm djúpaztan ok skóla fremstan, svá 

L5 at nú er þat lidit hans dögum, at eingi madr kallar hann 
skólaklerk, helldr þann vísazta meistara er var i manna 

minnum. Svá var hans höfut Nordrlöndum sakir [42] 

Qarska ok langrar fráveru, at eingi madr i Franz vissi 
nökkut til hans, en um vestrlönd ok austrriki var hann svá 

20 frægr madr, at hans nafn var borit austr allt í Greciam fyrir 
keisarann i Mikklagard, þviat sá er háttr i löndunum, at rikra 
manna synir halldaz til skólanna af öUum áttum, ok þvi bera 
þeir frægd ýmissa meistara eda ríkismanna heim i sin ættlönd. 
Sem alldri meistara Secundi er svá komit er hann hefír fjóra 

25 tigi ára , fýsir hann at vitja aptr sinna ættlanda ; ok svá sem 
hann kemr yflr hafít sækjahdi upp i Franz, fregnaz fljótt þau 
tidendi at ríddarinn fadir hans er framlidinn fyrir nökkurum 
árum, en frúin módir hans sitr i eklgudömi á þann sama gard. 



I. Aus eod. AM. 657 B, 4° CCy. 9 fyrst CK 17 naeh 

höfat ftnit toelehem toorie s, 41 seMieastJ sind mehrere toorte ausgefcdlen, 
18 'visti' C\ 



8 I. Af mcistara Seuundo ok hans módur. 

Hann rídr fljótt yfir landit svá at eingi frétt rennr fyrir honum, 
þvíat hann hefir þá rádagjörd medr höndum at reyna ekkjudóm 3- 
módur sinnar, hversu traust hon væri eptir svá rikan mann 
ok mektugan. Svá kemr hann á sína födurleifd med öllu 
úvart, halldandi allt manér ok stímau sem einn útlendr riddari; 
ok þegar frúinni er flutt hans þarkváma , gengr hon mót honum 
ok inn leidir medr allri ölværd sem einn gódr ok gestrisinn E 
bóndi. Er hér svá fallit sem sjalldnarr verdr, at sun kennir 
módur sína, en módir kennir engan veg sinn kjötligan sun, 
ok var eigi undarligt, þvíat langr tími [olli því] ok mikil 
skipan líkamans, þar medr ordfelli á útlendzku. Gjördi hann 
á alla vega sik at úvöru úkenniligan fyrir hennar augum. par ^ 
er uppi hin vænazta veizla þat sama kvelld med dýran drykk 
er nógr var til í gardinum. Sitja þau bædi i öndvegi sun ok 
módir^ ok nú eigi heyriligarr en svá , at nú þann tíma sem öl 
ferr á, talaz þau med langt ok leyniliga, þvíat frúinnar hugr 
hallaz mjðk sakir vænleiks, snilldar ok vizku mannzins, svá at ^ 
fyrir þetta allt saman, veikleik hennar ok undirhyggju hans, 
gjöra þau statt i síduztu at byggja eina sæng um nóttina. 
Svá ferr til med trúnadi, at þau koma undir ein klædi ok 
taka fadmlag med mikiUi blídu án allri holldligri samtengd; 
ok sem meistarí gjörir sik engan veg til þers likligan , þolir ð( 
hon eigi þegjandi, helldr talar hon svá; 'Hví kom ek hér?* 
segir hon. 'pvíat þat vóru rád beggja okkarra', sagdi hann. 'Ok 
til hvers?' segir hon. 'Eigi meira en nú er gjört', sagdi hann. 
'Ok hvar fyrir?' segir hon. 'Fyrir þat, sagdi hann, at alldri 
finnz 1 veröUdinni þat ordit hafa , hvárki fyrr né sídarr, med 51 
Gydingum eda heidnum dómi, at gud villdi lofa eda þola, at 
[43] sun spillti módur sinni.' Vidr þersi ord grípr hana þegar 
ákafligr ótti, ok spyrr enn um sinn: 'Hvadan tekr þú þvílík 
ord?' sagdi hon. 'padan, segir hann, at ek em Secundus 
sun þinn.' Nú er eigi langt sem þetta heyrir hon , ádr svá 6 
daudligr harmr grípr hennar hjarta, at þat stríd er hennar 
lífi mjök nær gengit, at hennar léttleiM skal þeim manni 



38 oUi pví/. CK 49 fadmlag] ^fadmaar CK hoUigrl CK 



I. Af meistara Sccundo ok hans módur. 9 

kmmigt ordit er hon villdi síz hafa til kjörit: þvi gengr hér 

svá til, at eigi bídr [hon] dagsbrúnar ok deyr þegar í stad 

í sænginni þar þá sömu nótt. En meistari Secundus ásakar 

sik ákafliga fyrir þá freistni ok undirhyggju er hann veitt 

hafdi medr úskylldu sinni módur ok dregit at henni daudanet; 

þ?í dæmir hann sik berliga ordinn þann er bækr kalla matri- 

ddam, þat er sá madr er drepr módur sína. Þ^í ^^ ^^^ 

^^f beiskliga idran ok skriptar sér sjálír, at hans tunga er sik 

hafdi kveikt til svá úþarfra orda skal kyr vera ok þögn hallda 

nm alla sina lifsdaga, at andinn íinni því fegrí miskunn á 

degi drottins. Svá gjörir hann sem einn gudskappi ok réttr 

idrandi madr, at eptir módur sina greptada tekr hann skotsilfr 

75 nökkut ok einn svein til fylgdar er med honum hefir upp vaxit 

ok hann hafdi prófat at allrí dygd. Svá fyrirlætr hann sina 

fðdnrleifd sem fátækr madr, þviat hann dæmir sik sjálfr 

úmakligan at taka nökkut yndi af allrí þeirri fuUsælu er þar 

stód saman í föstu ok lausu. persi klerkr er honum fylgdi er 

)0 nú ordinn svá sem hans túlkr hvar sem þeir koma, kaupaz 

om til brauds ok víns ok annarra naudsynja, bidja herbergis 

ok flytja hitt ok annat, þviat meistarí Secundus setti sik 

mállausan sid ok árla. Hvat lengra af hans ferd? borg af 

borg , stad af stad , en austr kemr hann i Gardaríki 1 Mikkla- 

)5 gard. Yar þá Adríanus keisarí [i] Gonstantinopoli. Kenniz 

meistarí Secundus þar þegar af þeim klerkum er nú eru 

komnir heim í sína ættjörd, en höfdu verít fyrr honum sam- 

skóla í útlöndum, ok þvi flytz þat sjálfum keisaranum, at sá 

villdazti meistari er þar kominn. pvi er Secundus inn kalladr 

90 eda helldr dreginn inn í kóngsins consistorium. Sem hann 

kemr inn, hneigir hann þegjandi, en kóngrinn heilsar upp á 

hann med eignama&i; en meistarí virdir þat eigi meira en 

setz nidr ok svarar engu. Keisarinn ^rrkir á hann med marg- 

&lldrí ok klókligrí umleitan, en hinn þegir þvi fastara þar til 

95 er keisarí ferr i fors-, segir at ^þat bölvada höfiit sem öllum [44] 

fflönnom vill nytsemdarlaust vera ok fyrr vill deyja en þat 



64 hon/. CK 85 í/. CK 



10 I. Af meistara Secundo ok hans módur. 

mælir, skal ok ná þvi sem þat íysir, at svara engum lifi 
manni.' Meistari linaz ekki vidr þersi hót, utan þegir 
ádr. Keisari býdr þá ok nefnir til svá marga menn af 
höll at taka meistarann ok leida út af stadnum undir 
högg, ok sem þeir hafa gripit hann, gefr hann sik lidug 
fylgja þeim, svá at fiisari gengr hann [út] en ádr gekk 
inn. Eeisarinn víkr þá einum þeirra til sín er honum s 
út fylgja ok talar svá til hans lágliga: 'Sem þér komit 
ok hann sér fyrir dauda sinn, leitit vid á alla lund, at 
tali vidr ydr, þótt eigi sé meirr en eitt ord, ok heitit 1 
lífí i mót, en ef þér fáit ekki med öUu af honum, þorui 
cigi fyrír gudi, at þetta verdi hans daudasök; þvíat þá 
þat nökkut til sem hann hefír heitit at bregda eigi. ] 
hann brýtr þögnina meirr edr minnr fyrir ógn daudans, 
þér án efa drepa hann, þviat þá prófaz hann þrjózkuma 
údygdar i ödru lagi.' Svá ferr þetta allt, at hvat er þeir 
strítt edr blítt, Ijúft edr leitt, þegir meistari svá traugr 
medr öllu mállauss, nema helldr býdr hálsinn undir e| 
ógn daudans. þeir taka hann þá ok leida heim aptr 
keisarann; var þá enn audsýnt, at hann gekk gladarí 
inn. Eeisarí setr meistara þá enn harda klausu; seg 
hann þikkiz svá stoUz ok stórr, at alla daudliga menn ( 
hann einskis verda hjá sér, ok þvi skal eingi heyra ham 
^Ok nú, segir keisarinn, þóat tunga þin sé svá bannset 
hon megi alldrí bladra, man höndin eigi svá bölvut ok b 
á þér, at hon megi hvergi hræraz.' Sidan tekr keisarini 
spjalld ok skrifar til hans einkanligt efni heilagrar trú 
d[jáprí skynsemi rítninganna, en meistarí Secundus leysi: 
allt fagrliga med sínu letrí, ok hér fyrír gladdiz keisarí nýf 
um fagnadi ok hafdi hann æfínliga i sinni hird med 
sæmd ok metordum sem engan mann annan. Vard sv; 
um þenna hlut sem nú höfum vér skrífat, at keisarínn í 
medr letrí , en meistarínn skýrdi hvadan leiddi þá sterku 
ok því hafa sídan meistarar sett í sínar bækr ödrum til 



97 mælir] deyr CK 102 út /. CK 



n. Af riddara Romano. 1 1 



dæmis, hversu kristiliga hann dæmdi sik; ok þat var vidr- 
kvæmiligt, at hans tunga þegdi, þvíat hon hafdi hratat í 
tvennan glæp er lögin fyrirbjóda, at hon þegdi yfir sannleik- 
inum en taladi lygd med undirhyggju. Má þat ok kristinn 
madr skiJlja er tungu sinnar vill geyma, at þær tvær greinir 
eru mest skiljandi : at þegja yfir sönnu , enda tala eigi þat er [45] 
lygi prófaz. 

n. Af riddara Romano. 

1 sömu borg Constantinopoli er sagt at fordum var einn 

riddari frægr ok mjök ágjætr, Romanus at na&i, fullríkr at fé 

ok skrautmenni mikit fyrir manna augum. Madr var hann 

svá sigrsæll 1 orrostum, at hvar er hann til kom var sem allt ^-' 

5 væri at velli lagt. pví fór hans nafti ok fluttiz um öll lönd, 

svá at kóngar ok annarra stétta ríkismenn gjördu eptir honum 

med bæn ok stórum presentum, at hann mundi til þeirra koma 

ok lægja þann úvinastorm sem hverr átti [at] kjæra. En æ 

þers 1 millum er Romanus gjördi slíkar herferdir til ýmissa 

10 landa, sat hann i Mikklagardi á eiginni jörd ok heimili. Sid- 

ferdi hans var mjök undrligt sem margr lagdi honum til ords, 

Þviat eigi sýndiz mjök kristiligt. Þá er annat stadarfólk 

sótti at guds hátídum til þeirrar höfutkirkju várrar frú guds 

I módur er heitir Egisiph ok stendr i Mikklagardi, sló þersi ridd- 

15 arí Bomanus á sik leik ok lausung. Yalldi hann til völl einn 

at spazéra þar eptir út ok sudr; hafdi hann jafnan i hendi sér 

vðnd einn ok gekk med hann. Sá var annarr hans háttr, at 

hann elskadi mjök einvistir þá er hann tók fædu sina. Fór þat 

medr, at tvimællt lét hann sér matgjöra hverja föstutid; alldrí 

20 var hon svá sterk. Svá lidu hans dagar, at bædi var hann lofadr 

ok lastadr: lofadr af sigrsæli, en lastadr af sidferdi. Nú er þar til 

máls at taka, at einn einsetumadr var i eydimörk er þjónat hafdi 

gaðl frá blautu barnsbeini med hreinlífra manna búnadi, allt þat 

er lystiligt var líkaminum fyrirlátit, en stadit á bæn ok andligrí 

n. Aus codd. AM. 657 AB, 4"^ (CK C^J z. 1—167 in C\ d&i^ 
rett in (7*. 8 at/. C\ 24 fyrir fyrirlátit C^, 



] 



12 II. Af riddara Romano. 

idn nótt ok dag, svá at nú var hann mjök hnignandi ordinD 

mæddr meinlætum ok mörgu athalldi. Hér kemr hans tímun 

sem svá langt ok mikit hann hefír unnit, at honum rennr si 

fýst í hrjóst at forvitnaz af gudi med lítillátri eptirlcitan, hver 

hans verdleikr mundi vera eda hverr daudligra manna hér t 

jördu mundi honum jafn í andligri huggan. Sem sömu hæi 

ok nú var greind hefir hann optsamliga hedit gud, hkú: 

honum engill guds med þersum ordum, at ef hann ffsir mjöl 

at vita sér samllkan mann, sé honum kunnigt at sá er riddar 

einn Romanus at nafni, heimamadr í Mikklagardi. Sem eremit 

inn vaknar ok hugleidir hvat honum var sagt, furdaz han: 

geysimjök, at svá fallinn madr í riddarastétt ok verallda 

ívasau skal honum jafn. Óttaz hédan n\jök i sinu hjarta, 8 

verk hans muni mjök hlandin ok minni til ávaxtar en han 

[^6] hugdi ; en eigi því sídr fær hann enga ró fyrr en hann sæki 

þenna sem honum var neftidr ok verdr víss hverr hann ei 

pví tekr hann pík sína ok skreppu, leggr land undir fót o 

sækir út af einsetunni; en hvat er annat at segja af hans ferc 

en i Mikklagard kemr hann eina stóra guds hátid á þridj 

stund dags nærri hámessutíma, sem stadarfóUdt stendr i höful 

kir^nnni at hlýda guds emhætti. Ok sem eremitinn gen^ 

inn í stadinn, verdr fyrir honum eitt fagrt pláz ok á þein 

détta sér hann ganga tiguligan mann ríkuliga klæddan t 

handa ok fóta; þersi reikar aptr ok fram sem medr litlu rád 

En er hvárr þeirra sér annan, víkjaz þeir at móti ok kastí 

orðnm med yærligri heilsan, þvíat riddarinn kennir fyr 

Uœðftbúnat, at hann er guds þjónn, ok því hneigir haB 

lunmm hæverskliga medr guds elsku ok spyrr hversu hann hé 

edá hvadan hann kjæmi eda hvers erendis hann færi. Eremi 

inn svarar mædiliga bædi fyrir áhyggju liugarins ok þrot líki 

mans, þvíat holldlítil bein báru hanan vesælliga*, þó svararhau 

Bvá: '1 þersa borg er mitt ererx^l ^at er m^x sýniz miki 

"«wHr hann , þvíat minn gud baud ^\éi. í^y^jaz m^t, at i þersu 

er mmn jafiiingi til allra mstr^^o^^'^. o\l iyfcc ^á 8ö\t i 

ondir hversu út gengr, at ^^>^ V^^ ^^^ ^"^^ ^^^ ^ ^ 

starfat at koma sálu mian--^, S. %^^^^ ^Vgk.^' ^^^ 



II. Af riddara Romano. 13 



syarar: 'Ok hverr madr er sá í þersarri borg, at svá vel muni 

at sér gjörr, at þér sé líkr?' Eremitinn talar: 'Hvert er þitt 

nafh, dugandismadr?' sagdi hann. Riddarinn nefhir sik. Erem- 

itínn segir þá: 'Án efasemd hefir þú þat nafn sem engillinn 

neíhdi mér; eda hverr er hagr þinn? Gjör mér huggan fyrir 

guds nafh, þvíat ek em allr angradr ádr þetta mál lyktaz mér.' 

Kiddarinn svaradi: 'Gud láti angr þinn huggan fá, en 1 ödrum 

stad mantu þat meirr ödlaz en hér, þvíat tveggja manna líf 

man engra manna meirr sundrligt en þín ok mín; ok því gjör 

70 8vá vel, gudsmadr, at þú þyng eigi syndir mínar. Leita 

} helldr þér líkan sem gud leidir þik.' Eremitinn talar: 'Veiztu 

nökkom ríddara þér samnefndan i stadnum?' Hann segiz þat 

eigi kunna at segja. Eremitinn grét þá mjök sárt ok bidr á 

alla Innd hugganar þar til er riddarinn grét med honum ok 

75 segir svá: 'Várr drottinn veit hví hann villdi þína mædu svá 

þyngja framleidis, at gjöra þér nafhkunnan þann aumazta mann 

sem til er sénn þínum augum, ok hallt med raun hverr ek 

em. pú veizt mikkla guds hátíd í dag, ok öU krístin hjörd er 

at kirkju , en ek em reikandi úti fráskila guds saudum ; ok því 

80 gjör svá vel sem enn bid ek þik, at þú gefir mik upp ok [47] 

angra eigi framarr.' En sá gudsmadr flóar allr i tárum ok 

andvarpar, at sárt var at sjá edr heyra; segiz alldrí munu ró 

fó fyrír sína daga, ok hann skal aptr venda 1 veralldarlif, eí 

ðU hans umlidin störf prófaz honum tóm. Hér med bidr hann 

85 enn fyrir gudssunar blód ok benjar, at ríddarínn muni sik i 

ljÖ6 láta, ef nökkur eru líkarí e&i á hans lífi en hann lætr 

yfir ^óta: 'þvíat ek víst veit, segir munkrínn, at þik en 

engan annan hefír guds engill nafni merkt fyrír mér.' Svá 

kemr hér máli, at ástin er reyndar var í brjósti Bomani þolir 

90 eigi þersar harmtölur; því segir hann svá: 'Gud veit, bródir, 

segir hann, at kváma þín ok erfidi vinnr minu hjarta mikkla 

þyngd, þvíat ek naudgaz til at opinbera þat'fyrir þér sem ek 

hafdi hugsat hvárki sýna né segja daudligum manni medan 

mér lægi líf í brjósti; þvíat eigi þorí ek því at svara, at þú 



63 dugandisTTianii C. 73 kunnu C^. 89 er] at C^. 



14 II. Af TÍddara HomaDo. 

leggiz i örræDting ok tapir svá )>at fagra líf er þú befir aflat 95 
i himnum; ok pvl mnnum vit nú ganga héðan báðir samt f 
nafiii guðs ok talaz med.' Vcrðr mnnkrínn þersnm ordnm svá : 
feginn sem cigi er bægt at greina. Ganga (leir þá i leyni J 
nökknt, beim i garð ridclarans. llann byijar þá efíú sitt ok 1 
scgir svá: 'Þat vil ok |iér fyrat groina sem födur mfnomlOlk 
andligum, at Jivi fer ek eigi til kirkju með ödnun mönnnin, 
at mer Itikkir gott at beyra, JKÍtt ek sé lyttr ok lastadr ^rnr 
mina vantrá, Iivíat eigi drepr mík Iiá hnesni eda hégömlig 
dj^rd i þeirrí grein, en þat má verda med misknnn gntfs, at 
andi minn ok ástundan sé litlu ðrr alltarinn ok embættisgjðrd- loj 
inni en þeirra snmra er þar standa. En þersn nœst mui fi\ 
þóat naudigr, sj'na þér klædnat minn þann sem leyndr ei.* 
Sídan leggr hann af sér tignarklædi, ok 86r bródirínn þar ^y^ 
mikkla dúsemd, at skyrta iians næst likam er brísgabryiija, qI. 
sem henni steypir hann af sér, shz holldit allt sem Bvar\, ^^i 
svidit ok sumstadar mnnit saman i knúta, svá at bein -^j^ ' 
ber. persi sýn aflar honnm mnnkinum bædi grát ok f^^^ 
fagnat fyÚT þat at bimnakóngrinn styrktí dandligan m^^^^ 
pola iyrir sítt nafn ok rfki svá brennandi pfnsl; en 'K-w \^ 
hann at manndómlig kynfylgja blant at harma sy* ^ v 
har^tti sInB bródor. Biddarinn talar þá: 'Sky^ "^ 
bróíir minn, hefi ek borit nm nOkknr ár, ok ep ^ ^ut 
iýí Btánim blntnin er gódir menn þola 1 krístnÍQ^- ^^ . 
gnds. £a þena nsst sem ek em klœddr Bh.^ ^ " 
~ bi'iilir samt.' Sfdan vikr hann fram 6. sama vQV^ ^ „j ; 

hann spazírat, ok þar undir ha^d nökknrri V-.. ^^ 
[lB]Þiifit einni, ok þar nndir er hlemrar o\£. ^^" ^p 

, talar þá til mauksins: 'Tak i ^. ^\mto«í W , 
hei,f na.„gi«^<^ «*»;;* 
- at 3ér heudinni, þv -^^"^ ^^*' ^;^. ^^( ; 

.^Weim dæg™, at .^^^. W*';^.i,»* 





S2, 



II. Af riddara Koinano. 15 

fólk er Qarri, á ek þetta hingat at sækja. En þat vil ek at 

j)á Yitir, at þegar ek hefi stadit 1 úfridi ok orrostum, var eigi 

styrkrmn meiri, en |)á lagði ek þetta hvárttyeggja brott af 

mér. En nú skulum vit ganga heim í mitt herbergi.' Munkrinn 

má engu svara ok eigi sér hann sinn veg fyrir tárum, þvíat 

eigi kunni hann grein, at maðrinn mætti þola svá mikit, ok 

eígí kom honum 1 hug, at hans lifi mundi heyra svá himnesk 

krána. Inn koma þeir þersu næst 1 þat herbergi sem riddar- 

inn vandiz í at taka sína vist ok hans öfundarmenn köUudu 

einætahús á föstutidum. Hann setr bródurinn nidr i sæti 

\ sitt, en stendr litillátliga á knjám frammi fyrir honum 

40 ok segir svá: 'pat hefir mér mörgu sinni lesit verit, bródir 

minn, at ek hafi enga föstutid halldit, þviat dagliga hefi 

ek látit tvimællt matgjöra ok hingat bera til mín; en nú 

skalltu sjá hverír haft hafa fleirí en ek.' Hann kippir þá einn 

hlemm ór gólönu, ok er hér hús undir med sængum ok öllum 

15 naudsynjum-, hér sitja þrettán ölmusumenn, blindir, kreptir, 

daufir, mállausir, likþráir. Bródir tekr enn at gráta, en 

ríddarinn talar: 'Félagi minn, sagdi hann, þersir eru brædr 

minir ok mötunautar, ok þegar ef nökkurr fellr ór, tek ek í 

annan, at æ standi úskerd þersi tala i minning drottins ok 

i50hans postola. Nú segi ek svá, at þersir hafa kostinn haft á 

föstntidum, en ek man hafa litit yfir lagt þat er almúgrínn 

fastar, en þó helldr þat, en níz á trú minni ok krístiligrí sid- 

semd. Er þersi sá hlutr er ek vafd til at hafa til trúnad- 

armann, þá er ek var [eigi] heima, at fæda þersar guds ölmusur, 

,55 Jwat þat værí þá med údýrra kosti en mér sýndiz vid eiga. 

Nú hefi ek, bródir minn, ekki at sýna þér fleira, en bid ek 

þers gud [skapara] allra hluta, at þetta fátækt ok litit gjörí 

hann þægt sínu nafni.' Bródirínn fellr þá fram med nýfengn- 

am tárum ok þakkadi gudi af öll|i hjarta, at hann var 

60 makligr fyrir sina einvist at samtengjaz svá sterkum ok mikil- 

virknm guds ríddara; þviat á hverja lund er hann lerkar sik 



134 mætti] *madri' CK 154 eigi/. C». 157 skapara / CK 

161 — 163 þvíat — polir naeh úkimiiig fz. 170J C\ 



16 III, Af MarRvllino páfit. 

ok plnir, þikkir bonum scm hvcrgi muni í nánd um, at |)at 
sambjódi I)vi Bcm bnktir bans tiolír. Slðau samblanda |>eir 
BÍno bróðurligo tári ok bidja drottin jafnfram i ]>eim Eama 
stað , at svá sem bann dipmdi ]m jafna í sinu aogliti , s^'á U 
slcylldi baun lcida I>á jafnfram tll siimu \istar frá I>ersu lifi. 
[C', Fadmaz sidan ok kyssa;; cinkar Sii^tliga mcd afli clsknnnar ok 
' Bkilja Gvá likamliga. Hefr munkrinn sik {>egar í veg út af 
l)Orgiani lidr stadorfólkit kemr til hcrbergja, ok J>ví var öllnm 
iians kváma nema eioum Romano úkunnig. Lida aú svá tfmar, 11 
at bvúrrtvefi^KÍ Iieirra hugsar Jiat mcd mikilli kostgjæfð, at 
hvárrgi tínniz (idnim minni, helldr jaftiir til eylífrar gleði. 
Hér kcmr, at riddarinn fiiT banasiítt, ok er bann þikldz qá 
fyrir andhU sitt, býdr hann sinum trúnadarmanni , at svá fljótt 
sem bann er framfarinn, skal tiann fara lit i eyðimörkina ok l' 
eptir lcita, bvat um Ifdr þann munk er svá heitir. Vfsar 
bonum skj'rliga, í bTorja tPtt ok á hvert land bann átti at 
stcfiia, sem munkrinn bafdi kunnigt gjört riddaranum fyrir |ieirra 
skilnat, bvar hann bygdi. £r nú ðjótt yiir at renna, at Roma' 
nus Ifdr af beimi, en þjúnogtomadrinn fcrr sem bodft w okI8 
tinnr hródnrínn framfarínn. Þvf birtiz kristninni, at þeir bi& 
á sama degi ok sÐmu atnnd fyrirlátfnn beimínn; ok vá sakir 
þers at þersf sendimadr hafdi heyrt af meistara sfntan allu 
trúnat þersa máls, sýndiz bonmn vidrkvæmiligt, at þeim 
Ifkamir lægi samt á jðrdu sem eina vist h&fðn f eylífu Ufi IJ 
andlignir ^edi. pví flntti hBnn bróðnrins Ifkam tdl MíkldaganlB 
ok lœsti hanjL f sðmn |>rð iji bróður sfnum. Vámm drottni 
sé lof ok d^ njo eylf&r olldir. 



t A dOgnm DiodeiíMii 



III. Af Marcelliuo páfa. 
DiodAtiani keisaru stýrfli guds kristni Marcetlimii 
lirs>ailig ofaókn yfir i>lt lönd náliga , lniat lifliS' 
MaintwJ ••liirtaartr, ok i þeim úfndi er svi 




III. Af Marcellino páfa. 17 



geisar brennandi , kúgar hann sjálfan páfann til skurdgoda blóta. 

5 Ok hann \iknadi svá mjök fyrir, at hann gekk inn 1 hof ok 
bar reykelsi fyrir skurdgodi. En þegar eptir þat auma verk 
vitjadi hans miskunn várs drottins er engan vill fyrirláta; þvíat 
þersi madr Marcellinus var dýrdligr madr bædi ádr ok sídan. 
Ok sem beiskligrí idran hefir alvarliga tekit hjartat, leitaz 

bann um, hversu hann skal rétta sitt mál; kemr honum þat 
til hugar, at austr á Púl hafdi hann bodit biskupafund marg- 
mennan; því rídr hann austr þannig. Ok er hann kemr at 
biskupamótinu , afflettir hann sik tignarklædinu ok tekr idrandi 
manna klædi ok búnat, gengr svá upp á þingit med lútu höfdi 

L5 ok harmþrungnu hjarta, fellr fram i midju ok játar sína glæpsku 
med opinbem raust sárt grátandi, bjódandi sik þar med undir 

i öll þan hardendi sem þeir vilja á hann leggja. Sem hann 
befir útí, þegja allir ok samharma herra páfanum. Eptir þat 

htalar einn biskup er bædi var vitr ok gamall i gódum sidum, 
ok tekr svá tíl ords: 'Herra fadir, segir hann, bid ek at þér 
\ segit, ef þat er ydart orlof, at ek svari nökkuru.' Sem herra 
páfínn hefír orlof gefít med frábæru lítillæti, talar svá biskup- 
inn : ' í annan tima bid ek , at þér virdiz at svara mér tíl þers 
sem ek spyr.' Sem þat er játat, segir hann svá: 'Misgjördi 
15 Petms?' Herra páfínn játar at hann neitadi Krísti. Biskup- 
inn spurdi, hvárt hann neitadi eitt sinn edr optarr. Herra [26'] 
páfínn segir, at hann neitadi þrysvar. Biskupinn segir: 'Hverr 
heyrdi játning hans, hverr leysti hann, edr hverr settí honum 
skriptír?' Ok sem hér verdr herra páfanum ordfall, tekr 
biskupinn til sín sjálfs sins spuming: 'Eingi madr á jardríki 
leystí Petrum , eingi gaf honum ávitan , ok eingi lagdi honum 
skrípt utan sjálfr hann, sem lesit er, at Petrus gekk út ok 
grét sárliga. Hvi svá? pviat eingi daudligr madr á jardríki 
bar valld yfír hans höfut , helldr var hann höfdingi allra. Gjörí 
þér ok svá at hans dæmi, þviat þér erut hinn æzti biskup i 
krístninni, yfír alla skipadr en undir engum. Setiz upp i 
dómsæti ok skriptít ydr sjálfír svá stritt sem ydr líkar.' persi 

14 höfJa CK 

Oering, IslSnd. Legenden, Novellen usw. 2 



18 III. Af Marcellíno páfa. 

fortöla tekr páíinn svá mcð mikilli glcdi ok hlýdni sem honam 
væri af himni send ok af sjálfs guds manni tölat, setz upp í 
stad ok diktar svá fallinn dóm yíir sín afbrot: 'Sá er í fyrstn4(l 
grein, segir hann, dómr minn, at fyrir þá þjónkan er ek 
veitti skurdgodina, em ek sannprófadr blótmadr. í adra grein 
er mitt áfelli svá mikit ordit scm ek haíi dregit med mér alla 
kristni guds i helvitis munn ok skurdgoda \illu. Hvat mátti limriim 
hugsa utan hrataljsömu leid sem höfudit fór fyrir? Ok fyrirtó 
mina glæpsku sv4 hrædiliga sem úheyrda skal ek eigi svá 
djarfr, at ek skipi minn legstad hjá heilugum biskupum, ok 
þvi sidr hjá þeim, at ek legg vid bannsetning, at eingi maðr 
veiti mér kristiligan gröpt hvar sem ek dey, eda hvat sem 
mér verdr at alldrslitum.' Eptir þenna dóm upp sagdan — ö^ 
ok margr madr heyrdi grátandi á þeim degi dásamandi þvilika 
idran svá mikillar persónu — snýr herra páfinn sem hvatligaz 
aptr i Róm, gcngr inn i höU Ðiocletiani keisara ok talar svá 
til hans: 'Hér em ek nú kominn, Marcellinus páfí, eigi 
blótmadr, helldr réttkristinn fómari heilagrar guds krístiiL'55 
Hvat er lengra, en svá sem keisarínn skilr hann stðdugan í 
réttrí trú Erístz, gefr hann orskurd, at utan borgar setiz af 
honum höfut. Svá fór Marcellinus hinn fyrsti páfí med })ví 
nafni til guds, sem til gengr skýrr váttr i því sem hér ferr 
eptir. pTÍá tigi daga hina næstu lá hans líkamr utan borgarBO 
úmylldr fyrír dýram ok fuglum. En svá vardi miskunn gnðs 
þann ^úfa likam, at ekki grand mátti hann nálgaz. En hví 
hann lá svá, er ádr greint í hans dómi. Innan þersarra daga 
var kosinn Marcellus páfí, gódr madr fyrir gudi; ok eina nótt 
kemr heilagr Petrus postoli at honum i sýn, svá mælandi:65 
'Marcelle bródir, segir hann, hvi grefr þú eigi likam minn?' 
*Hverr ert þú, herra minn?' segir Marcellus. 'Ek em, sagSi 
[26^] hann, Petros höfdingi postolanna.' Marcellus segir: 'Hvat talar 
þú, herra minn sæti, um þinn likam; hversu megu vér hann 
grepta, svá at framarr sé hér í Roma?' Postolinn svarar.jO 
'Lfkam minn kalla ek likam Marcellini bródur mins.' Marcelins 



48 bandsettning C^. 



IV. Af frú Aglais. 



19 



■Í3i 






svarar; 'Herra minn sæti, hverr man þora hann at snerta 
»ldr sjálfs hans stórmæla?' Postolinn segir: 'Er jþér af 
œÍDni fallit, hvat meistari minn sagdi Jesus Kristr? Hverr er 
sk lægir, sagði hann , man upp rísa. Seg mér nú þat, hversu 
inátti hinn æzti hiskup lægja sik meirr með allri fyrirlitning 
en íyrirhjóda sér kristinna manna samlag? pvi skulu nú 
fyllBz á honum sjálfs drottins dæmi ok ord, at hann skal upp 
he^az hædi med guði ok mönnum, þviat rétt hjá sjálfum mér 
skulu þér grepta hann með allri sæmð, er Rómakirkja hefir 
veitta sinum formönnum ok guds pinslarváttum. En þvi skal 
hann hjá mér liggja, at vit erum brædr i stétt, palli ok 
iðran ok nú [i] himnesku samlagi.' Eptir svá talat ferr Petrus 
I heim, en Marcellus vaknar ok gjörir allt sem bodit var. Sé 
P5 vámm herra Jesu Christo lof ok dýrð er hverjum iðranda manni 
líknar ok leidir til sinnar miskunnar, æ þvi fljótara sem hverr 
(Kjörir sik lægra ok grætr beiskara. 



IV. Af M Aglais. 

r 

A sama ofsóknartíma Diocletiani var ein frú í Róm er hét 
Aglsds. Hon var ekkja veralldarrík, svá at í hennar störfum 
ok útrædum var ýmisligt fólk. pat [er] til marks at dagliga 
hellt hon á sitt bord átta tigi húskarla þá er þó kölluduz allir 

5ftjálsir menn 1 hennar höll. Vegligt ok ágjætt er hennar her- 
bergi þat er hon sat í dagliga med sínu hoffólki ; en fram yfír 
aðra menn hafdi hon skipat þann einn mann næstan sér er 
BanifÍGicias hét. Hann var ungr madr ok stórliga vænn, mikill 
vexti ok sterkr at afli. Hann var rædismadr med frú Aglais 

^Oat hann hafdi sömu hlýdni á gardinum sem sjálf hon; ok svá 
kom þeirra kjærleik at hann vard med fuUkominni elsku sem 
fiilla kann millim karls ok konu. En sakir þers at þat vard 
eigi lögligt, fóru þau med því sem sæmdi tvá hæverska menn. 
þrír vóru þeir hlutir til mannkosta er Bonifacius fágadi med 



83 if. C*, von Unger erganzt. 

IV. ^U8 eod. AM. 651 A, 4» (C^). 



3 er/. C^, 
2* 



20 IV. Af frú Aglais. 



mikilli staðfestu: þat var ölmusagjæði vid fátækja, annaLt: J 
gestrisni við útlenda , þriðja réttvisi til veralldligra hluta. Haan 
elskadi mjök réttar vágir ok rétt mælikeröUd, hvat er hani) 
skylldi út láta eðr inn taka; var hann skilviss án alhí yfírgimd 
edr svikligum prett; en gott þótti honum at drekka mikit ok 
vera málugr vid ölit, þar med sællífr til líkams sem fyrr var^ 
til vikit at flestum* þikkir mest eptirlætit í heiminum. M * 
[27'] kemr svá máli lengra fram, at Ðiocletianus keisari hrautz mn 
fast ok hrytjar nidr kristni guds til heggja handa, ok i þenna ''^ 
punkt frásagnar ryz hann um austr á Púl ok gjörir þar mikit 
mannfall guddrottins vina er med ymsu píslarmarki ok kyni 
öfludu sér eylifrar krúnu. Ok sem frú Aglais spyrr þersi 
tídendi heim 1 Roma, talar hon svá einn. dag til Bonifacium 
rædismannz sem hann sitr i sinni höll: 'Þat hefír mér i hug 
komit med stadföstu rádi at snúa minn lífsveg til hjálpargötii, 
ok fylgja minnr heiminum hédan af en hér til, ok til marks 
þar um gef ek grædara mínum Jesu Christo þersa höll er ek 
sit í, at hon vigiz ok helgiz honum til kirkju; ok at þetta 
gudshús megi sæmiliga heita hans musteri, vil ek sæma þat 
hædi med helgum dómum ok fögrum penningum. pví befl ek i 
skipat þér ferd, Bonifaci, austr á Púl, at þú fáir þar reliqoias S 
til kirkjunnar ok kostir minu gózi sem þai-f. Tak svá mikit 1 
fólk ok fé sem þér likar, at þú megir sæmiliga fara minna 1 
erenda.' Bonifacius gjörir svá, hýr sik hædi fljótt ok fagrt j 
med rikdómi Qár ok fylgdar; ok sem hann skal orlof taka af 
sinni frú, segir hann svá: 'Frú min, sagdi hann, myndi þér^i 
nökkut vilja taka mik i kirkju ydra ef ek kjæmi aptr sem 
einn dugandi madr?' Frúin svarar honum svá: ^Bonifaci, 
sagdi hon, legg hrott af þér skjal ok ofdrykkju ok gef þik gu^ 
í valld, at hann gjöri med þér sinn vilja hvárt er þú ferr 
fram edr aptr.' Eptir svá talat skilja þau. En af ferd Boni- S 
facii er þat at segja, sem hann kemr á Púl, at hann gengr 
inn fyrir Diocletianum keisara svá fljótt sem hann sé þers 
eina erendis sendr at tala medr hauu nökkut: segir þegar upp 

23 nidr fast C\ 26 kórúnur C*. 42 madr] mann CK 



V. Af Constantino kóngi. 21 

^'^rl íopin angu honnm, hversu bölvnt glæpska þat er sem hami i 

i^pOstarfar, at drepa niSr hirdmenn hins hæsta guSs. Fyrir þersa 

ásakan ok aðra meiri en hér sé skrifut, er hann gripinn ok 

dreginn ok ýmissu kvalakyni píndr ok prísadr, svá at um sídir 

m glóanda jám sett i munninn millum tannanna ok svá hellt 

o&n í hann blýi vellanda; en sú var hans gledi med ást til 

^ds, at alldrí brá hann sinni andlitsblídu , hvat er hann þoldi, 

far til er þersi grimma kvöl er nú greindum vér skildi hann 

Tid þetta Hf. Tóku þá kumpánar hans ok fylgdarmenn þann 

biezada líkam ok fluttu aptr i veg til Romam. Ok á þá næstu 

k nótt sem þeir myndi koma í borgina eptir um daginn, birtiz 

!60£rá Aglais einn himneskr kraptr ok segir svá til hennar: 

' Renn út árla i morgin á þann veg móti bródur várum , rædis- 

manni þinum, Bonifacio píslarvátt, ok leid hann vegliga i þat 

herbergi er þú viUt gudi gefa.' Eptir svá sagt lídr hann brott, 

en bon vaknar ok gjörír sem bodit var; gengr út med hird 

B5 sinni ok húskörlum, hjartaliga glöd af þersarrí gjöf. Var Boni- [27 '^] 

faciu8 greptadr fyrstr heilagra manna í þeirrí frúinnar höU er 

eptir fá mánadi lidna gjördiz vígt musterí almáttigs guds. 

Lagdiz írú Aglais þá ok þjónadi gudi nótt ok dag sem ein 

fátæk ambátt med allzháttar Olmusugjördum ok ödrum miskunn- 

70 arverkum undir bænatrausti ok elsku hins heilaga Bonifacii 

píslarváttz, þvíat hon sMldi svá vidrkvæmiligt med tilvisan 

heilags anda, at svá sem þau vóru fyrr med gledi ok blídlæti 

bæði samt, svá sé þau nú í einu húsi ok fyrírlitin fátæk af 

elskurum beimsins. 



V. Af Constantino kóngi. 

þa er Constantinus stjómadi med guds forsjá öllum heimi ok [is'] 
hann var krístnadr af hinum helga Silvestro ok hann undirstód 
Gydinga trá villta vera, þá kalladi [hann] til sín Helenu módur 
8ina er þá stýrdi Jórsalalandi ok hafdi Gydinga trú; en hon 



V. Atis eod. AM. 651 A^ 4« (K). 3 nach trú: en ho (wnter- 
punkUertJ K. hann /. K, 



22 V. Af Constantino kájigi. 

kallaði með sér hina ágjætuztu spekinga af Gydinga landi ok5: 
fór til Rómaborgar. Ok á þeim mikkla fiindi tók Helena l 
drottning rétta trú ok mikill fjölði Gyðinga með benni af Q 
ráðum Constantini keisara ok jarteinum hins heilaga Silvestrí : 
páfa. Ok síðan sem keisarinn hafði sett lögmál ok siðat 4 
kristindóm sem hann villdi með ráði Silvestri páfa, fór hannK) 
til orrostu við Perses ok fekk ágjætan sigr. En er hann sneri 
aptr, kom hann til borgar þeirrar er Byzantium heitir. pá 
dreymði hann draum þann at honum þótti sér færð vera ein 
gömul kona dauð. Honum t><>tti heilagr Silvester páfí mæla við 
sik: ^Bið þú fyrir henni ok mun hon lifna.' Ok sem keisarinn bað II 
fyrir henni, þá reis hon upp ok varð ung ok fögr ok þokkaðiz 
vel Constantino keisara; ok skrýddi hann hana skikkju sinni 
ok setti yfír höfut henni krúnu þá er hann átti bezta. Helena 
móðir hans mællti við hann: 'persi mun þín brúðr vera ok 
yfirdrottning ok deyja í enda heims.' pá vaknaði keisarinn ok 2« 
sagði vinum sínum ok spekingum, ok kunni eingi at ráða 
drauminn svá sem honum hugnaði. pá tók keisannn á sik 
eina hörðuztu íöstu ok bað guð birta sér hvat þersi draumr 
merkti, ok mællti: 'Eigi mun ek af láta at fasta ok bi^a þik, 
Eristr sun guðs, unz þú lýkr upp fyrir mér sýn þeirri er þú 2 
vitraðir mér fyrir þræl þinn Silvestrum.' Ok á hinum sjaunda 
degi föstu hans þá sýndiz honum annat sinn Silvester i draumi 
ok mællti við hann : ' örvasa kerling er borg sjá er þú ert nú 
í staddr, fyrir því at veggir hennar eru niðr fallnir af fymska; 
en at morni dags stíg þú á hest þinn þann er þú reitt tíl 3* 
kirkju postola guðs í Rómaborg þá er þú vart nýskirðr, ok 
gef upp tauma hestzins at hann fari þangat er engiU guðs 
leiðir hann, en þú skallt draga staf þinn svá at broddrinn 
nemi jörð, svá at glöggt megi sjá ristuna þá er stafrinn gjönr 
á jörðinni, ok í þeim farveg skalltu reisa borgarveggina , ok 3 
muntu svá endmýja borg þersa er nú er forn ok mjök svá 
dauð, ok þersa borg muntu prýða nafoi þínu ok gjöra hana 
drottningu annarra borga, ok munu í henni mörg heilng ok 
ágjæt musteri reist vera, prýdd með mörgum helgum dómmn, 
ok mnm synir soua þinna i henni hafa velldi.' pá vaknaði 4 



VI. Af Gonsiaiitino kóngi. 23 

kóngr ok gjördi guSi þakkir ok fór þegar til kirkju, birtandi 
draom sinn hvámtvcggja biskupi borgar þeirrar, en sá hét 
Sisinnius , ok færdi hann fórnir gudi. Sídan steig Gonstantinus 
kóngr á hest sinn ok fór þangat er engill guds leiddi hann, 
L5 en hann lét þegar þar upp reisa borgarveggi í farveg stafsins [18^] 
ok kalladi þá borg af sinu nafni Constantinopolis; þá borg 
kalla Kordmenn sídan Mikklaborg. 



VI. Af Constantino kóngi. 

pá er Constantinus kóngr stýrdi guds kristni , er sagt at hann 
reid at skemta sér. Kom hann 1 eitt litit þorp, en þat er 
lesit af honum, at sídan hann tók rétta trú, viUdi hann hvern 
dag messu hafa. t þersu sama þorpi var einn prestr litill 
5 vexti ok úMdr sýnum ; keisarinn bad hann syngja messu. 
Prestr gjördi sem hann baud, ok sem úti var pistiU, litadiz 
keisarinn um ok sá upp á prestinn er bædi var Ijótr ok lítill, 
ok hugsadi med sér, hví gud mundi vilja velja slíka svá 
úsýniliga sér til þjónostumanna ; ok í þersu litr hann vid 
LO keisara ok söng þetta vers : ' Scitote quoniam dominus ipse est 
deus; ipse fecit nos et non ipsi nos,' þat segir svá: 'Vita 
sknlu þér þat, at drottinn sjálfr er gud; hann skapadi mik, 
en ek ekki sjálfr.' En sakir þers at prestr svaradi hugrenn- 
ing keisarans, þikkiz hann víst vita at hann veit slikt af gudi 
15^^ hans gjöf; ok sem messu er lokit, gengr keisari at presti 
ok mællti: ^pú skallt vera biskup.' En sakir þers at keisarinn 
hafdi mikit valld þann tima ^'fír kristninni, var sá sami prestr 
Tigdr til biskups; en ekki er þat sagt af honum, at hann [hafí] 
Titat hugrenningar manna, helldr at honum hafí þetta veittz 
af ei[num s]aman atburd helldr en náttúru gjöf. Sýndiz hann 
i sinni stétt ek[ki] mikils háttar madr, þó hellt hann ekki þvi 
sidr eina biskupssýslu. í þersu sam[a biskups]dæmi var einn 



VI. Au8 cod. AM. 657 Bf 4^ fCy. 11 ipse fecit nos] i. f. n. 
C^. 18 hafi in C^ abgerisam. 20 — 22 éUe eingeklammerten buchataben 
úi 6'^ abgerieaen. 



24 VII. Af Tibcrio keisara. 

[18] ríkr madr at penningum meirr en at gódum sidum, þvíat þat 
sagðiz af honum , at hann legði í hvilu hjá sér tvær frændkonor. 
Ok er þetta vissi biskup vandadi hann um vid hann af hálfa2I 
heilagrar kirkju, en hann ríkr í verölldinni hirti ekki hvat 
biskup sagdi, þvíat penningrinn er opt metnadargjam, þviat 
honum fór sem ])avid segir í psálminum, at hann treysti sér 
sakir sinna penninga. Ok sem biskup sér at hann fær ekki at 
gjört, viU hann eigi binda sér þá byrdi at hylja hljódi hans 3^ 
illzku ok stefhir honum á páfa fund eda fyrir lögligan réttara. 
Setr opt nefhdr biskup stefnu in vigilia Johannis baptistæ, at 
hann skal þar svara honum fyrir sitt misfelli ok úhlýdni; ok 
at þersu svá ordnu skiljaz þeir. Litlu sídarr tekr biskup sótt 
ok andaz. Hinum rika manni þótti gott vera er hann stefhdi Si 
honum til andsvara vid sik at hádegi á nefndan dag; lætr^ nú 
sem hans stefna sé einskis verd. Lídr nú þar til er sá dagr 
kemr sem biskup stefndi til andsvara. Sem midr dagr var 
ok hann var heima ok sú stund kom, fell hinn audgi madr 
^ daudr nidr. Er öll ván at þá hafí hann komit fyrir réttan 4 
dómara sins máls. þat er audsýnt at gud lætr slikt ok annat 
verda mönnum til eptirdæmis ok vidrsjonar, at menn óttiz at 
gjöra [i mót] gudi ok sinum formönnum medr úh[lý]dni. 



Vn. Af Tiberio keisara. 

[32'] pá er lidit var frá hingatburd várs herra Jesu Christi -D* ok 
•LXX- ára, tók Tiberius rómverskan keisaradóm næst eptír 
Justinum, en fyrir Mauricium; þat var á öndverdum dögnm 
hins heilaga Gregorii Magni. Af þersum Tiberio er þat lesit 
i upphafí, sem hann var riddari undir Justino keisara ok hann ð 
heyrdi talat merkiliga til sín bædi af keisaranum ok ödnim 
stórum mönnum, at hann væri bezt fallinn til höfdingja, setti 



23 pTÍat doppelt CK 28 *spalminum' C^. 43 í mót /. CK 

die eingeklammerten buchstaben in C^ ahgerissen. 

VII. Au8 eod. AM. 764 A, 4^ (H). Die iiberaehriftj toelehe in S 
fehlt, ist von mir hinzugefUgt. 2 Tiburcius (so immerj H, 



VII. Aí Tiberio keisara. 25 

hann þar nei fyrir at taka þann vanda, þótt þat talaði sjálfr 

keisarinn; en eigi sídr eptir guds vilja vard hann dreginn 

10 ondir keisaradóm eptir út hafínn Justinnm; ok sem hann er í 

kominn valldit, snýr hann sína lund úlika þvi sem forverari 

hans hafSi haft. Justinus var hermadr mikill ok hafdi sópat 

saman ofafé af ýmissum löndum ok lagit nidr í rómverskan 

tesanr; en Tiberius sitr med kyrrlátri stjórn í ríki sínu, takandi 

5 l?ádunai höndum nidr í fékistur Justini ok veitir ^ögurra vegna 

fátækum, þröngdum ok herteknum, munkum ok veralldarklerk- 

um, ekkjum ok födurlausum, svá at þar fyrir fekk hann nafh [32^] 

ok var kalladr fadir fátækra. Drottning fekk hann sér er 

Sophia er nefiid: hon var skörungr mikill, en minnr gódfus á 

\0 ölmusugjædi en keisarinn bóndi hennar, þvíat hon tekr hann 

optsinnis med berum ordum, hvar hann ætlaz til um veizlur 

sinar vid fátæka menn; segir at keisarans tesaur er svá 

gefínn á grunn, at i hofgardinum eru varla tærípenningar upp 

á hans bord; bidr hann hugsa, hversu hans krúna man [eigi] 

S5 lengi rétt fara , ef hann helldr þersu fram. Hér í mót svarar 

keisarinn einföUdnm ordum heilagrar trúar ok tekr svá til 

ords: *Ek treysti gudi mínum, at kóngsgardrinn man eigi fyrir 

þat eydaz, at hans Qáxhlutir leggiz nidr í tesaur himnakóngsins, 

þviat þvilíka forsjá kendi hann oss formönnunum þar er hann 

SOsagdi svá: "Aflit ydr féhirzlu í himinríki, þvíat þar man 

hvárki mölr né rydr eta ydart góz." Hédan er Ijóst at drott- 

inn býdr at vér leggim ^árhluti vára í hans féhirzlu, þat er 

i hönd fátækra; ok ef vér gjörum svá, man hann ömbuna oss 

bædi í þersu lífí ok ödru.' Ok eigi blektiz keisarinn í sinni 

35trá; ok litlu sídarr sem hann spazérar um sína höll, verdr 

honum litit nidr á gólfít, ok sér at þar var grafít mark hins 

helga kross. pví bidr hann hirdina ok segir: 'Hó, hó, úheyr- 

iligr hlutr at þvílíkt mark skulum vér undir fótum troda.' Ok 

án dvöl býdr hann at gólfít sé upp brotit; ok svá gjört fínnz 

^þar þijár hellur ok hit sama grafít á öUum mark hins helga 



15 'femostur'^. 16 'hertektum* ^. 24 eigl/. Jí. 37 'korss'S; 
37- 38 'uheriligr' S. 



26 YIII. Af Aagustino biskupi. 

kross, ok þeim ölium upp teknum glóar þar nndir goll ok 
silft* með svá mikklu megni, at á vág borit var i einni hrúga 
hnndrat sinnom þúsund marka; en þetta gull var svá til 
komit i fyrstu eptir sögn gamals mannz, at sá kóngr erNarsns 
patricius hét hafdi þar fólgit þetta fé ok unnat engum at njóta. ^^ 
Var nú gefit á gjörfan tein at tæra herteknum til frelsis, en 
fátækum til magfyUar ok öllum ödrum þeim er þurftu. 



Vni. Af Augustino biskupi. 

Augustinus hét biskup heilagr ok réd fyrir borginni Damasko. 
par var í borginni einn riddari rikr at penningum ok nökkut 
gálauss ok eigi mjök gudhræddr. persi sami riddari' viUdi eigi 
gaum gefa at lúka tiund af fé sinu eptir gódra manna sidvenja 
ok skylldu , ok hér med hafdi honum opt settar verit áminningar, 5 
ok um sídir var hann forbodadr. Ok á einum hátídisdegi fyrir 
messu gekk fyrr nefodr biskup Augustinus i kirkjudyrr svá sem 
at prédika guds erendi fyrir fólkinu, því mart var til komit 
[82] at heyra. Ok ádr hann hætti sinni hjálpsamligri kenningu, var 
þat i hans máli millum annarra hluta , at hann fyrirbaað 10 
hveijum þeim manni at vera i kirkju eda innan kirkjugarðs á 
þann dag undir heilagri messu , sem hann væri í nökkurskonar 
forbodi úleystr af sínum glæpum. Sídan fór hann sjálfr ok 
sagdi messu, ok sem messan var upp hafin, urdu þau tidendi 
úti i kirkjugardinum er gegna þótti stórum undrum, atmargral5 
daudra manna grafír lukuz upp, ok þar med söfhuduz saman 
bein daudra manna út af gardinum kirkjunnar ; ok einn maðr i 
þersa daudra manna lidi var mikklu meiri en annat fólk er þar 
var saman komit, svá eigi þóttuz menn slikan sét hafa. Stóð 
hann med samföstum sínum líkama ok þagdi. Vid þenna at- 20 
burd vard allt fólk óttafuUt ok gekk inn þat sem komaz mátti 
í kirkjuna, ok vard hér af mikit háreysti. Var þá ok 



VIII. Aus cod. AM. 624, 4 <> {"A). Bie uberaehrift von mir; »« 
A Í8t von den miniierten buchstaben nichts mehr sichtÍHir, 6 einttm <W* 
miiium corrigiert. 



Vni. Af Augustino biskupi. 27 

bisknpi, hvat til tidenda gjördiz úti. Svá sem hann vard þersa 
>íss, gekk hann út fyrir kirkjuna ok sá þersa hluti alla sem 

:|251ioiium vóru ádr sagdir. Sidan tók hann svá til ords vid þenna 

mikkla mann er ádr var frá sagt: 'Ek særi þik fyrir drottin 

Jesum Erist, sun guds lifanda er fæddr var af jungfrú Mariu 

med krapti heilags anda^ at þú segir mér, hvat þersi stóru 

nndr hafa at þýda sem hér verda í dag.' Ok sem biskupinn 

dOhætti at tala til hans, segir hann á þersa lund: ^pat skal ek 

gjama gjöra, segir hann, þvíat mér er nú þat lofat at mæla 

nd ydr. pú, herra biskup, ert svá gudi ávardr ok helgadr, at [83] 

vér máttum med engu móti annat en hlýdaz sem guds atkvædi 

jdmm ordum er þú fyrirbautt, at þeir menn er í nökkurskonar 

35 banni eda forbodi [væri] af heilagri kirkju , skylldi eigi at 
messu vera hér í dag í kirkjugardi, ok þvi sö&uduz þersi bein 
daudra manna þadan á brott, at þersir vóru eigi leystir af 
forbodi eda banni þvi sem þeir höfdu í fallit lifandi.' þá 
spurdi heilagr Augustinus: ^Hvat manna hefir þú verit, eda 

M) hver vandrædi hefir þik hent er þú verdr þersu at standa ? ' 
Hann segir: 'Ek var einn riddari ok villdi ek eigi eptir því, 
sem gódra manna skyllda er til, tiund at gjöra gudi af minum 
penningum, ok fyrir þat sama stend ek nú í sömu pinu sem 
þersir er nú megu eigi hér liggja fyrir þitt bod ok valld er 

45 [þér er] gefit af gudi.' Nú svá sem þersi madr hinn mikkli 
hætti piTiTii rædu, þá gekk sá riddari er lifandi var þar hjá í 
tórlqugardshlidit, því hann var ádr fyrir utan gardinn, meirr 
hyggjandi at sinni skemtan en heilugum tidum. Fell hann þó 
fram med idran ok gráti, bidjandi miskunnar ok liknar af 
Mhonum; ok svá sem hinn gódi biskup sá ok hugleiddi þá hluti 
alla sem gud hafdi dásandiga gjört ok birt fólkinu, fór hann 
til ok leysti þersa menn alla svá sem þeir væri lifandi menn, 
ok síáan lauk hann tídum. Eptir þat söfiiuduz ok öll daudra 
manna bein aptr í grafír sinar, ok lukuz þær aptr allar, þegar 

ðþeir vóra leystir, ok lágu þar sídan í nádum, et cetera. 



3ð vœri /. A. 45 þér er /. A. 



28 IX. Af Sindulfo ok hans frú. 



IX. Af Sindulfo ok hans frú. 

A þeim dögum er Paulus páfi hinn fyrsti med því nafni stýrdi 
guds kristni var bóudi einn Sindulfus at nafni í þeirri hálfu 
Italiæ er Burgundia heitir. Hann var vel at sér um alla hluti, 
rádvandr madr ok réttvíss. Konu átti hann sér hardla vœna 
ok eigi svá gudhrædda sem skylldi, þvíat hon fylldiz med þeirri 5 
údygd at rjúfa þá trú sem hon átti af lögunum sinum bónda 
at veita. Elskadi hon klerk einn ok stalz at honum hvert sinn 
er hon mátti. Bóndi heyrir þenna róm ok þolir þó marga 
daga med mikiUi hógværd þar til at úfrægd ofraz meirr ok 
meirr. pat þarf i söguna, at bóndinn átti einn gódan gard 1( 
frjósaman med ymsum ávexti; var þar brunnr í midju ok um 
búit forkunnar vel, stokkadr umbergis ok luktr med læstri 
hurd. Nú gengr svá til efnis einn dag sem þau bædi bjónin 
vóru stödd 1 gardinum ok sitja nærri brunninum, at bóndinn 
byrjar þá hit fyrsta med hógværri eptirleitan vid hana, hvat II 
satt sé af þeirri úfrægd sem hann heyrdi af hennar lifnadi; 
en hon fortekr þegar med mikklum reysting, segir þat Ijóta lygd 
vera ok honum úskyllt um fram adra menn at kasta þers háttar 
svívirding edr getsamligum grun á eiginkonu sína. Bóndinn 
svaradi: 'Eigi ætla ek mér þat, sagdi hann, at vinna þik í 2( 
snilld edr háreysti, en til þers at ek hafi engan grun edr 
getu ranga yfir gjördum þínum, þá skulu vit prófa til dóms 
um þetta mál hér nú þegar 1 stad. Tak guUit af hendi ok 
kasta fram i brunninn, ok ef þat sökkr med sinni náttúru ert 
þú frjáls ok fyrir utan þenna löst, en ef þat flýtr á vatninu 21 
sem eitt laufsblad, þá sýnir guddrottinn hversn þú ert fallin.' 
Hon dvalar þetta eigi, þvíat [heimrinn var í henni, ok því 
kunni hon ekM hugsa utan heimsins náttúru; varpar fram gull- 
inu á vatnit, en þat flýtr svá léttliga, at þat sem upp horfdi 
á vöknadi víst eigi. Bóndi taladi þá : ^ Sé þar nú , sagdi hann, % 
'] várs drottins dóm, hver þú ert, hin vánda kona; ok medr því 
at þú rauft á mér þann trúnat er gud skipadi i lögunum at 

IX. Au8 cod. AM, 657 A, 4^ (C^). Úberschrift: Sindulfi CK 



IX. Af Sindulfo ok hans frá. 29 



rétt húsfrú á at veita sínum bónda, pá vil ek eigi hédan í 

frá leggjaz á þinn hórunarfaam ok samþykkja svá þínum glæp 

> ok úsóma.' En vidr þersi orct ok einlæti bóndans vard hon 

svá fjándliga reid, at út af gardinum bar hon 1 sínu hjarta 

daaðligt hatr til hans sem sidarr prófadiz; þvíat eigi mikklu 

sidarr sem minrinn ok hennar tilstiUingarmadr hafa þat rád 

um gjört med blindadri stadfestu, gjöraz þau til um dag, sem 

bóndinn var einsliga í gardinum, at bera vápn á hann ok 

myrða hann. þar á ofan gjöra [þau] gröf 1 gardinum ok vellta 

honum þar 1 nidr ok búa um sidan sem klókligaz eptir. Lætr 

húsfrúin rísa nú þat ord í fyrstu, at bóndi hafi brott farit 

árla morgin þann dag ok lætz heim mundu koma sem hann 

b5 befði heimsótt .vini sina; en er dagar lidu svá at hann kom 

eigi aptr ok þar med spurdiz ekki til hans, þótti mönnum 

undrhgt. Hafdi húsfrúin þá enn þau ein ord þar til at henni 

var betra þagat, þviat til hulningar sínum glæp gjördi hon 

margan útbijót ok getur, hvat af honum myndi ordit. Undi 

50 hon sér nú vel , þviat hon mátti nú lifa sem lysti. Tíma sidarr 

vill drottinn várr at þetta birtiz nökkuru framarr med þeim 

hætti sem nú skal segja. Bóndi nökkurr sat i sama bý, hann 

hafdi verit gódr félagi Sindulfí ok gódr nágranni langan tíma. 

þat var háttr í því héradi til. vidrværis mönnum, at hverr 

55 bóndi er meira átti plantadi gard til ýmisligra grasa i sinu 

þorpi. pví er greinanda at nefhdr bóndi átti gard einn eigi 

svá hægjan sem hann gimtiz ok fyrr var skrifat, þviat hér 

vard at bera vatn til döggvingar. En þersum gardsins lesti 

vhmr Sindulfus bóndi bata, nýr píslarváttr guds, þvíat eina 

60 nótt birtiz hann í sýn þersum sinum vin ok segir honum med 

réttrí skipan allan veg um sitt líflát, ok hverir þat unnu, ok 

fyrir hverja sök, ok hvar hann var greptadr. Sídan segir 

hann svá: ^Medr því, sagdi hann, at gardr sá er ek átti er 

bölvadr í þvísa verki, vill gud minn svá skipa fyrir mína bæn 

65 tíl marks um, hverja ömbun hann hefír mér gefít, at sá væni 

bnmnr sem þar stendr skal hingat kominn i gard þinn med 

38 stiUingamadr C*. 41 þau /. C^, 



\ 



30 X. Frá þeim raanni er drap prestana 'II* í kirkjnnni. 

öllam sinum ambúnadi, sem þú kemr út i morgin; er þat 
nökkur veizla móti þeim félagskap ok góðu nágrenni er þú 
hefo mér lengi veitt.' Eptir svá mællt hverfr hann til guds. 
En þat er hann hét af brunninum raufz ekki ord. Kunnigaz 7( 
héðan af kristnum mönnum fyrir skilrikan vátt þersa verks, 
[28^] hvat mikit þersi guðsmadr hafði aflat með réttri sök ok 
saklausu blóði. Yar hann síðan upp tekinn af þeirri morðgröf 
ok fluttr með fögrum jartegnum 1 virðuligan gröpt En er 
húsfrú sú er hann hafði átt heyrir þann róm, at Sindulfus 71 
man jartegnir gjöra, talar hon svá, vansignut: ^pat ætla ek, 
sagði hon, ef hann gjörir jartegnir, at gjöri þá bakhlutrinn á 
mér.' En eptir þersi orð svá afleitlig ok iðranarlaus kom yfír 
hana sú reiði ok rétt hefiid, at i hvem tima sem hon lank 
upp sinn munn at tala, æpti jafuan bakhlutrinn á henni, at þat 8< 
yrði öllum Ijóst áðr hon kjæmi fram i annat lif, hversu glæpafull 
var hennar gjörð með guðlastan ok hversu hæðiligt ok öllum 
forðanda er at gjöra svá fyrirdæmda hluti ok mjök úheyriliga. 



X. Prá þeim manni er drap prestana II- í Mrkjiinni 

ok fylgdi púkanum. 

!bvá prédikadi einn merkiligr biskup til lofs ok tígnar guðligri 
milldi, at í Englandi var fordum einn manndrápari, þjófr ok 
ránsmadr, Vilchin at nafni, þann köllum vér Vilhjálm. Hann 
var svá mikiU glæpamadr ok undirlaginn fjándans valld fyrir 
sínar údádir, at úvinrinn hafdi sett Qötur á fót honum ok leiddi 5 
hann um nætr ok daga þagat til illz sem hann lysti. Svá var 
þeirra samvera hörmulig, at úvinrinn var honum sýniligr; var 
hann ok halldinn af Vilchin svá sem meistari, sem brátt man 
lýsaz i sögunni. Einn dag koma þeir fram at einni kirkju. 
Vilchin talar þá: 'Meistari, segir hann, gef mér orlof fram í 1( 
kirkjuna.' Satan veitir þat, þvíat hann var öruggr eptir vana, 



75 'Suidulfus' C\ 

X. Au8 cod, AM. 657 B, 4° (BJ. 



X. Frá þeim manni er drap prestana •II« i kirkjiinni. 31 

at hann myndi verri 'aptr koma. Sem Vilchin kemr til kirkj- 

mmar, finnr hann þar einn prest á bæn sinni. Hann gengr til 

hans med lítillátu yfirbragdi ok segiz skriptaz vilja. Prestr [81] 

5 kennir hann gjörla hvárt sem helldr fyrir sýn edr sanna frétt, 

ok þvi ge£r hann sik medallagi mjúkan hans máli, en heyrir 

þó hvat er hann segir. Sem hann hefír mart ok miMt npp 

hriifit af gömlum grunni sinna glæpa , segir prestrinn at údæmi 

hans illzku gengr yfir allt hóf, ok þ^d segiz hann eigi kunna 

!0 honum at skripta. Yilchin segir þá: 'Ef þú kannt eigi at 

skripta mér, þá skal ek kunna at skripta þér'; setr öxi í höfut 

honum, svá at stendr í heila. Gengr sidan út ok fær blidar 

kvedjnr af Satan med svá föUnum ordum: ^Heill, heill, kumpánn, 

vel hefir þú enn gengit.' Má þat fijótt renna at sama erendi 

25 med alki grein: kemr hann til annarrar kírkju á þann sama 

dag, skriptaz ok drepr prest annan innan kirkju. IQá þridju 

kirkju fara þeir fram ok enn bidr Vilchin orlofs. Satan gefr 

þat gjama. í kirkju kemr hann, finnr prest ok segiz skriptaz 

vilja, ok þat veitiz honum. Eydr hann upp sidan glæpum 

30 sinum fomum ok ferligum ok leggr sidan ofan á tveggja presta 

dráp er hann vann sama dags. Sem hann hefir úti, setr prestr- 

inn sik stödugan, tjándi honum fögr dæmi af heilagri idran. 

Berr sik til sidan at skripta honum eptir formi heilagrar 

kristni, at hann skal fasta, knéfalla ok svá mart lesa sem 

35hann kvedr á. Vilchin neitar því öUu, segiz svá vanr sællifi, 

at snlt má hann eigi þola, eigi helldr at bijóta sik nidr vid 

jðrdu; þat ok er lestmm heyrir kvez hann siz mega af öUu, 

þviat hann kunni ekki til. Prestrinn segir at eigi þvi helldr 

skolu þeir upp gefaz: ^en gjör svá vel, sagdi hann, upp á 

40þiiia dygd, at þá minning sem ek legg til med þér halldir þú 

sem einn dugandismadr, þóat þú hafir hér til vándr verit, þviat 

ef þú hjálpaz, ferr þú miskunnar veg drottins meirr en rétt- 

lætís. þat er upphaf skriptar þinnar, at hédan út af Mrkjunni 

skallta ganga fastandi allt til sólarsetrs i kvelld, ok eigi vatnit 

15 skalltu drekka , þóat þik fýsi. Ef þú mætir fátækum manni, 

30 ofan] ofaa B, 



32 X. Frá þeim manni cr drap prestana JI* í kirkjunnt. 

þá gef honum yiirhöfo þina; mætir þú ödrnm, gef honam 
syrkotit; mætir þú þridja, gef honum undirkyrtilinn. En 
linklædum þinum skalltu hallda, þóat þú fínnir fleirí. Nú er 
úti skriptin, ok ef þú helldr hana med dygd, geng ek í borgan 
fyrir þik fyrir guds hásæti , at þú skallt hólpinn madr af öUum 50 
þínum umlidnum glæpum med þeim skilmála, at þú skallt af 
láta framleidis iUr at vera ok þjóna gudi hédan >^r sem þú 
kannt bezt.' Sem Vilchin heyrir svá mjúkar málsendh' þer? 
blezada kennimannz, kemr sú heilags anda miskunn yfir hann 
[sem] alldri fyrr, at hann flýtr í tárum, þvíat gud gefrhoimni55 
nú at skilja hvat i millum berr sektanna ok skriptanna, en 
heitít þar á ofan eylifrí hjálp, ef hann helldi þetta hit litla. 
Sem hann hefír lengi laugat sik í tárum, hneigir hann prest- 
inam litiilátliga til orlofs ok ræz í veg. En er hann kemr út 
af kirkjunni, kallar Satan á hann ok segir: 'Sáttu ekki ^^ 
kampán minn i kirkjunni?' Yilchin segir: ^Engan sá ek þar 
þinn vin/ Satan sýtir þá ok segir svá: 'pat get ek, at 
kirkjuvistir þersar hafí annan veg lyktaz en ek hugdi.' Fór 
hann sídan bölvadr, ýlandi svá höfutærr, at eigi vissi hann, 
[82] hvert hans herfang var horfit ; en Vilchin í annan stad gaf nú 65 
þegar gudi margfalldlig lof. Gekk hann svá allan dag med 
tráligrí föstu ok gaf þrenna ölmusu sem honum var bodit, srá \ 
módr af feiti ok sólarhita sem hann myndi springa. Svá f^si- 
ligt syndiz honum vatnit sem hit vænazta vín; þvíat þorstinn 
píndi ákafliga hans brjóst. Optliga taladi hann vid sjálfan sik, 70 
at \k}2íí daudinn lægi á, skylldi hann eigi þvi helldr rjúfa þat 
er sá blezadi læknir hafdi honum lagit til lífs. Svá röskliga i 
þreytir hann allt til sólarsetrs. £r hann þá fram kominn at 
einum bæ Qölmennum; er þar eflt i stadnom brúdlaup eitt 
med mikit hóf ok mannbod, rennarar út gjörfir í hveija sett75 
med pipum ok trumbum, at hverr sá madr er herrans reiíi 
vLlJ fordaz skal fylla þat samsætí. Nú hefir Vilchin fundit 
íiLfo-^u bekk ok hyggz at drekka, þviat túninn lofar þat Ok 



4íf úx'i fckriptin úti B. 55 sem /. B. 56 skilja] bera ^' 

7i trvtnyjw h. 



X. Frá þeim manni er drap prestana 'II- í kirkjunni. 33 



rétt í þyí sem hann bidr sér miskunnar ok býz at drekka, 

lOskrefar einn stadarmadr annan veg at lækinum ok berr þegar 

kennzl á Vilchin, hyggr hann vera þvílíkan sem hann var fyrr, 

leggr ör á streng ok skýtr ígegnum hann. Sagdi svá biskup- 

inn, at þersi Vilchin skini jartegnum ok væri skrínlagdr í 

Englandi. Sýnir þetta æventýr, hversu David kóngr sagdi satt 

i5 þá er hann tók svá til ords: ^Miskunnsemdir drottins, sagdi 

hann, eru yfir öll hans verk.' Svá ok annarr spámadr er þetta 

sagdi: 'A hverri stund edr degi sem syndugr grætr, munu öU 

hans ranglæti af þváz fyrir gudi , þviat eigi lítr miUdr drottinn 

á lengd idranda mannz helldr beiskleikans mikiUeik.' Hér 

lOferr þat med í leyndum guds dómi, at mjök sýnaz ýmislig 

stðrf i hans vingardi. Nökkurr vinnr eina stund eda dag sem 

þersi Yilchin, ok fell þegar af honum sindr glæpanna svá at 

hann fekk fagran denarium; en sumir armædaz i dagligu erfídi 

mn alla sína lífdaga sem munkar ok einsetumenn med fátækt ok 

föstnm, vökum ok söngum, ok fengu svá um sídir sinn denarium. 

Adrir era þeir at sitt líf ok líkam leggja út í orrostur ok erfidi med 

margfalldri þján ok þröngslum til frelsis guds kristni at eyda 

inmenni ok efla guds rétt ok almenniliga trú, ok jafnfram 

þersu starfí strida þeir þó líkamnum med mikklu athalldi. Má 

hér nefha til svá frábæriligs lífs hinn ágjæta KÓng Earlamagnús 

Pippins sun er fyrst allra Franzeisa kónga hellt rómverskan 

keisaradóm. Heilug kristni váttar hans gódfýsi til guds ok 

manna: kristin lönd er ádr vórn halldin af heidnum dómi, 

kir^jur efldar af grundvelli reistar eda þær endrbættar sem 

áðr vóm brenndar eda brotnar. Medr svá háleitrí hemeskju 

Tar hann svá ölmusugjam, at eigi vann honum fullt at fæda 

Franz edr Romaniam, helldr gjördi hann skip austr ok vestr 

út yfir hafit medr fátækra manna fé til Alexandriam ok Egiptum, 

til Affiicam ok Cartaginem, at leysa hertekna en næra öreigan. 

Yard hann fyrir þersa milldi bædi gudi kjærr ok þeim jard- 

neskum kóngum er ríktu fyrír utan hafit. Hér med var hann 

8vá vakr til gudsþjónostu, at messusönginn elskadi hann svá 

81 kennz B. 
Gering, Islftnd. Legenden, Novellen usw. 3 



34 XI. Frá Karlamagnúsi. 

írainarla sem guðssunar ásjónu. Um nætr var hann svá góðfúss, 
þegar hann var heima í fridi, at eigi sjalldnarr en Qórum sinnmn 
reis hann upp til bænar, en þóat hann væri í herfömm las 11 
hann löngum nátta. Sú var tempran hans yíir ríku bordi, ftt 
hann drakk sjalldan meirr í sömu máltíd en •III* sinnum, ok: 
þvi sáz hann alldri ofdrukkinn. Hér med var gudligr láss STÍ 
[83] bjartr ok blezadr yfír hans hjarta, at florinan smaug alldrl 
honum til meins med nökkurskonar ágimi, sem í þvi varð: 1 
Ijóst, at allt herfang ok presentur tærdi hann til einskis utaa 
endrbæta ríkit, reisa kirkjur ok fæda hinn fátæka. Nú fyrir 
þersi blóm ok önnur fleiri en madr fái tját, fekk hann svá 
vallda vináttu himnakóngs, at hans nafn er borit í hvem út- 
skaga kristninnar. Sýndi þá gud drottinn sina alvöm til 1 
frægdar þersa kóngs er hann sMpadi sannheilagan mann Turpia 
Bemcnsem erkibiskup at skrifa lif hans ok uppruna, herskap 
ok orrostur, gódfýsi ok sæla endalykt med göfugligum greptL 
£r svá mikit lof þersa verks fyrír gódyrkis e&i, at herra 
S[alixtus páfí kallar lofsamligt at þat lesiz med klaustramönnoia 11 
i sjálfum konventum. Ok af því stóra verki leidiz þat litla 
laufeblad sem hér stendr næst skrifat, at þvi framarr skini 
verdleikr Karoli med guds kristni. 



XI. Frá Karlamagnúsi. 

pann tíma sem stýrdi heilagri kristni Leo páfí hinn mikkli á 
dögum Constantini Mikklagards kóngs, födur Leonis, ok á tÍDWUtt 
Johannis patriarchæ 1 Jórsölum, tók virduligr herra Karolus 
keisaranafn yfir Romania. Sturladiz þar fyrir mjök kóngriim i 
Mikklagardi er Romani höfdu tekit sér nýjan keisara, þvíat^ 



XI. B = eod. AM. 657 B, 4\ M= eod, AM. 238 fol. h^ed- 
AM. 180 B, fol. i = cod. AM. 531, 4«. Karlamagnus taga ^ 
C. R. Vnger (ChHst. 1860) s. 541—547. Die úbersehrift nach B. Karla- 
magnús B. 1 heilagri BM, guds hi. herra Leo hi. ok á M. 2—4 föauf 
— Romania /. M. 3 patriarchi A. 4 mjök /. M. 5 er J5Jf, at ^»- 
Rómverjar M. annan kcisara M. 



XI. Frá Karlamagnúsi. 35 

æfinliga þar til hafdi hvergi verit 1 kristnum sid keisarasæti 

stðdugt nema 1 Constantinopoli , þar til er Romani færdu sik 

DDdan oki Grekorum ok gáfu Karlamagnúsi Frakkakóngi fyrstum 

keisaranafn. En alla þá sturlan sem Karolo fluttiz eda veittiz 

10 af Mikklagards kóngi fyrir þetta efni bar hann med heilagri 

þolinmædi, ok þat lagdi hann yfír, at sídan honum var sagt, 

atMikklagards kóngr óttadiz nökkut at nýordinn keisari mundi 

yUja leggja undir sik hans riki, gjörir Karlamagnús sína sendi- 

boáa til Mikklagards med svá blídu bréfi ok stöddum fridi, at 

lóalla þá hræring, sem ádr var, læknadi hann med sinni gódvilld 

at settri sátt millum landanna med sönnum frídi. En hversu 

gudi virdiz at Karlamagnús hafdi keisari gjörz, má lýsaz í því 

sem eptir ferr: þvíat nærri þeim tima sem þat fór fram í 

Eoma, gengu heidnir menn med stórum herskap á várs drottins 

^Ojörd i Jórsalaland med svá mikklu megni framarr en fyrr, at 
þeir höfdu náliga fangat landit ok jafnvel Hierusalem, svá at 
Johannes patríarcha mátti eigi vid halldaz ok flýdi hingat yfír 
bafit til Mikklagards. Fylgdu honum margir ágjætir menn ; eru 
nefndir tveir af þeim: Johannes prestr af Neopolis ok David 

25 erkiprestr af Jórsölum. En því leitar patriarcha til Constanti- 
nopolin, at sá Constantinus er nú ríkir hafdi -VIL sinnum 
frjálsat Jórsalaland af heidnum mönnum , ok þvi þikkir herra 
Jóni þar onn vænaz til uppreistar. Er hann tekinn ágjæta 

6 nach yerit widerhoU M die worte þar til. í kristnum sid Biy 

í kiistninni h, f. M. keisaradóms sæti Mhi. 7 stödugt/. h. nema 

Bhiy þann dag en M. í /. B. þar til Bhi, til þers M. RómTerjar M. 

Sánaudar okijlí. Grek. /. Jf. 9 Karolo magno M. 9, 10 fluttiz — 

af Bi, fluttiz ok fréttiz af Jf, flutt er eptir h. 10 fyrir — efni / hi. 

11 lagdi BHi, sagdi h, at / BM. sídan er hi. 12 at (2) — keig. Bhi, 

nýtt valld ok Karlamagnús M. 13 vilja / M. Karl. keisari M. 

sína Bhi, sér M. 14 tU Mikkl. / hi. svá / Mhi. blídum bréfum 

U, blidum ordum Jf. svá at Jii. 15 hræding M. var lesin M. 16 at 

settri sátt B, setti sætt hi, ok sætt halldin (?) M. med (ok M) 

sonnum fridi BMif ok var þat öUum fridum h. 17 virdiz Bi, líkadi Mh. 

lýB&zBMiy þar *báz* h. 18 pvíat B, þvíat þyíM,f.hi. þeim tíma/ Jf. 

þetta hi. 19 menn hinir verstu h, menn eun um sinn Mi. upp áM. 20 í 

f.M. JórsölumA*. 21náliga/if. fangiti. landit ok jafnvel Bhi, kóng 

'Hidin' ok sjálfa borgina M. 22 ok máttiA. 23. 24 en tveir af þeim eru 

nefndir hi. 24 Neopoli i. 26 er nú ríkir B, er (sem M) þá ríkti Mhi. hafdi 

þáA. •YII' sinnum ^At, ádr if. 27 mönuum / h. 28 Jóniþar^t, Jóni 

þat h, Johannes gér þar M. enn — uppreistar Bhi, hellz uppreistar ván M. 

3* 



36 XI. Prá Karlamagnúsi. 

vel af Mikklagards kóngi, en þó minkar þat mjök þeirra fagna- ,. 
fuud, hversu hörmulig tidendi vóru at tala, þvíat svá sem kóngrinn 9^. 
veit framarr hvat fram heíir farit, skilr hann þegar, at heid- ; 
ingjar hafa þrífalldan styrk um þat fram sem iyrr, bædi at 
fjölmenni ok vígvélum, ok því fær honum mikils áhuga, hvat i 
likaz er fram at fara. Hann víkr þangat til traustz sem bezt , 
sæmdi , bidjandi várn drottin fulltings ok tillögu. pyi berr 3^ 
fyrir hann eina nótt scm hann sefr, at &amnd fyrir sænginni 
stendr ungr madr ágjæta fagr; hann klappar á sængarpílárinn, 
[84j sem 1 þat mark at kóngrinn skylldi vaka ok heyra hvat honum ^ 
segiz; því næst kastar hann blídum ordum á kónginn svá 
talandi: ' Constantine, vel gjördir þú 1 þinni þröngving, at þú leit- 4( 
adir guds fulltings ; em ek nú ok sendr at segja þér hans vilja. 
Þú skallt kalla Karolum Frakkakóng med þér at fijálsa jördina, 
þvíat hann er umfram adra menn sem vlgdr ok valinn af gudi, 
brjóst ok brynja fyrir heilagri kristni.' Eptir svá talat leidir 
hann fram fyrir kónginn einn forkunnligan riddara: hann er 4S 
med hníganda yfirbragdi ok þó yfirbæriliga Ijóss á sitt hörund, 
augu hefir hann svá fögr sem þá er leiptra kann af bjartri 
stjörnu, skegg hefir hann bædi hvitt ok sítt á bringu nidr, en 
hár á höfdi hans glóar fagrt med skínandi hæru, dubbadr er 
hann til handa ok fóta, uppi er hann herskrýddr med siljfrhvítri 5( 



29 Mikkla- /. hi. kósgínum hi, þó BMiy þá h, þat^e, þetta Jf, 
þvíA. myokBhij mikit Jf. 29. 30 fagnafund ^, ' f agnadfund ' Jf, fagnad^*. 
30 hversuJ?/w, hvatif. "^yiM. 31 framarr hvat -BA*, alltsem itf. þegar 
BM, gjörla hi, 32 sem fyrr var M, 32. 33 at Qöhnenni J?3f», af Qölda 
manna h, 33 ok (2) /. hi. því /. M. færir h. mikils áhuga Bhi, mikillar 
áhyggju M, hvat BMi, hvar h. 34 Víkr hann nú 7w, Víkr hann M. sem 
Bhiy er M. hezt /. M. .^5 sæmdi A, samdi BMi. 37 ungr/. Bh. ágjætliga 
hiy ágjætis M. 38. 39 honum segiz By er hann segir A», hann segdi M. 
39 því næst Bhi, ok því M. 39. 40 svá talandi / h. 40. 41 í þinni — 
fuUt. J?, er þú leitadir guds fuUtings Jf, er þú 1. g. f. í þinni þröng- 
ing e, leitar g. f. í þinni þjáning h. 41 fullting B. ok em ek nú M, 
at segja þér (f. h) hans (guds /*) vilja Bhi, af gudi til þín .... 
(erlosehene wörter) M, 42 pú skallt in M erloschen. Karlamagniis M. 
med þör /. B. 43 adra raenn / M, sem vígdr B^ vígdr hiy *einn 
sennvigdr ' M. 45 er hann M. 46 hnignanda M. sitt / M. 47 hefir 
B, hafdi-Sf^i. er Bhi, at M. leiptra kann BM, leiptrar hi. 48 bædi 
/ hi. nidri h. en / Mhi. 49 á /. //. fagrt / M. hærum M. 
60 bædi til hi. skrýddr Mhi. snjóhvítri hi. 



XI. Frá Karlamagnúsi. 37 



hrmgabrynju , en nidr med björtum brynhosum, skjölld hefir 

hann raudan á hlid, ok gyrdr sverdi med hjöUt ok medalkafla 

svá vænan, sem þat bæri purpuralit ; stórliga sterkligr var þersi 

madr, med mikklum vexti til hædar ok allra lima ; því var hans 

i5 spjótskapt bædi hátt ok digrt , ok út af spjótzoddinum sér 

kóngrinn optarr en um sinn at flýgr bjartr elldzlogi; annarri 

hendi helldr hann á gullrodnum hjálmi, en stendr fyrir kóng- 

hiam med beru höfdi. Hinn ungi madr talar þá til kóngsins: 

'Sé, segir hann, þenna valdi gud ok vígdi: vird med sjálfum 

M) þér, hvat hann man mega med síns herra fulltingi.' Ok án 

dvöl er þersi sýn brott tekin, en kóngrinn vaknar ok þakkar 

gudi, þvíat nú veit hann vel hvat gjöra skal. Kynnir hann 

vitran þersa herra Jóni; ok þvi eru samin öll rád, at þeir 

1 skulu skrifa til Karlamagnús keisara. Bidr herra Jón, at sjálfr 

B5 kóngrinn muni samsetja bréfít ok skrifa sinni hendi upp á þann 

málshátt, sem hann vissi vel gagna Romanis. Kóngrinn gjörir 

svá, setr í fyrstu allt med fögrum skilningi ok samblandinni 

hrygd, hversu gröf lausnara várs ok hin heilaga borg Hierusa- 

lem er halldin af heidnum dómi, ok sjálfr patriarchinn á flótta 

70 snúinn. Sem þers háttar efoii er allt úti undir kvedjusending 

ok nafhi herra Johannis, leggr kóngr med undir sínu nafni vid 

enda bréfsins alla þá vitran er ádr var lesin, ok eptir þat 

leggr hann til klausu eina ok V- versa med latínu, þat allt 

samt má svá norræna: ^Fagna þú 1 drottni ok stadfestz i hans 

7Mofi, haf þik frammi eptir hans bodi, þvíat jartegnir ordum 

ædri hefir hann sett fram fyrir þik; veri gud med þér ok sæmi 

þik makligri tígn, gyrdandi lendar þínar med réttlætis linda 



52 haim /. B. hjallt Bi. 53 vænt B. bæri purpurallt Bhiy 
væri med purpura gjört Jtf^. 54 allra /. M. 54. 55 því — spjótsk. Bhi, hans 
spjótskapt var M. 55 ok digrt /. B. spjótzod — M, der rest der seite 
Í9t auaradiert. 57 á Bi, at h, 58 beru in B aus björtu gebessert. 

59 segir haiin B, hérna hi. ok vird hi. 61 þersi sýn B , sýnin hi. 

Taknadi hi. 61 — 63 pakkar — þersa B^ veit gjörla hvat hann skal 

gjöra, því þakkar hann gudi þersa vitran ok kynnir hana hi, 63 ok 
/. hi. eru nú i, er nú A. 64 skuli h. Karlamagnúsi hi. kóngi i. 

Bidr fyrst h. 67 med Biy í h. 70 snúinn B, kominn hi. 

71 herra /. hi. 72 sem ádr er hi. 73. 74 pat — norr. /. h, 

74 saman t. 



38 Xr. Frá Karlamagnúsi. 



ok höfut þitt medr eylífri krúnu.' Svá erlyktat bréfit ok iiin- 
siglat, valdir sidan legatar at bera þat Karolo keisara, fyrr 
nefndir sira Jón Neopolites ok David Jerosolimites ok adrir 8( 
tveir med þeim Isaac ok Samuel, bádir ebreskir. peir verda 
vel reidfara, létta eigi fyrr en þeir finna Earolum keisara i 
sjálfri Paris á Frakklandi ok tjá honum bréfit. En sem hann 
hefir upp brotit ok yfir lesit, játar hans háleit gódffsi einkan- 
liga fyrir gröf drottins ok adra merkisstadi hans hérvistar. 81 
Ferr hann svá med bréfit, at hann býdr Turpino erkibiskupi 
at skýra þat fyrir öllum lýd upp á þá mállýzku sem hveijum . 
yrdi skiljanligaz. En er Franzeisa fólk heyrir þá hörmung, 
stendr allt um kónginn óp ok kall med einni bæn, at hann 
rétti sina hönd ok steypi guds úvinum. þurfti þar ok eigi 9< 
mikils vid, þviat kóngrinn var viljugri en nökkurr annarr gott 
at gjöra. 

Sidan sendir hann bod um allt sitt riki med almenning, 
at hverr skal sik búa sá er vápn má bera, en sá er sik dregr 
undan þersarri herferd skal vera med sonum sínum sem þræl- 9i 
borinn madr, ok verda sekr vid krúnuna flórum skærum penn- 
ingum á hverju ári. Svá mikiU herr kom hér saman med 
riddaraligri mckt ok almúga, at þvílikan styrk hafdi Earolas 
alldri fengit fyrr í nökkurri för. Svá mikil guds miskunn gengr 
med þeim um torbreyttan veg lands ok lagar, at engrar mót- 1( 
báru getr bókin fyrr en þeir koma yfir hafit ok upp í Jórsala- 
land. Verdr þá fyrir þeim skógr mikill; var þat meinlig 
mörk med mörgum dýrum grimmum, sem eru gammar ok 
birnir, leoues ok tigres ok önnur fleiri. Herrinn hefir engan 
víssan leidsagara um skóginn, þvi[at] kóngr hugsar, at þeim muni 1( 
af taka sama dags. En þat ferr eigi svá, þviat yfir mörkina 



78 ok prýdi höfut hi. 79 til at hi, kóngi hi. vor fyrr 

schieben hi ein: Eru þeir legatar. 82 kóng ^t. 83 ok tjá — bréftt 
f. hi. En J?, ok hi. 84 hefir þat /í, hefir bréfit i. játar £, táraz hi. 
87 upp /. hi. á hverja h. mállýzku £, tungu hi. 88 yrii Bi, má 
verda h. skiljanliguz h. 89 allt hi, alla B. Mit diesem worte bricht B ab, 
91 kóngr. — annarr] kónginum var viljugra en nökkurum ödrum h. gott 
/. h, 96 skærum », 'skelum' (?) /*. 105 því — hugsar] ok hugcar 
kóngr h. at /. i. 



XI. Frá Karlamagnúsi. 39 



er eigi minnr en tvær dagleidir. Náttar nú at þeim ok viUaz 

vegarins, ok segir kóngr þá, at hann vill eigi rekaz í myrkrum 

ok bidr at setja landtjalld sitt; en herrinn liggr umbergis 

) nndir berum himni. Kóngr vaMr um nóttina ok syngr psálma 

sína. Ok þann tima sem hann less capitulum : legem pone, ok 

þenna versa: deduc me in semita mandatorum tuorum, klakar 

einn fugl undir tjalldztrénu , þar rétt uppi yfir sem kóngr liggr 

undir nidri. Hans rödd er svá hvell, at heyrir um allan her- 

5 inn ok hverr madr vaknar vid. Kóngr helldr fram lestri 

sinum allt þar til sem 1 lídandi psálmabókinni segir hann 

þenna versa: educ de custodia animam meam ad confitendum 

nomini tuo. Sem hér stendr, er mjök lýst af degi; tekr nú 

ínglinn til annat sinn ok æpir hátt, sem hann veM allan her- 

20 inn; heyriz nú hans rödd med skýrum ordum móti fugla 

náttúru. Hann segir svá tvisvar til kóngs: 'Franzeis, hvat 

sefr þá?' Vid þetta klædiz kóngrinn. Ok sem herrinn er 

búinn, sjá þeir allir, at sá litli fugl sem klakat hafdi býdr 

8ik til leidsögu; flöktir hann fyrir forntrodinn stig, ok þar 

125 eptír ferr allr herrinn at bodi kóngs þar til er þeir koma á 

skýran þjódveg. Eru þeir þá greiddir sem þurfti. En svá 

segja pilagrímar, at eptir þersa umferd Karlamagnús kóngs sé 

foglasöngr á þeirri mörk med skiljanligum ordum. Eigi greinir 

I bókin hvilíkan styrk Grikkjakóngr lagdi tíl med honum at 

pofrjálsa Jórsalaland, en þat er vitat, at svá hardan herskjölld 

bar Karlamagnús yfir landit, at hann hratt heidingjum frá 

herfangi til helvítis, drap ok deyddi þann auma lýd, svá at 

erfdaijörd almáttígs guds skipar hann aptr 1 bezta punkt er 

?erit hafdi. í þeirri ferd vitjar hann Hierusalem med lítiUætís 

135 dýrkan vid gud; þadan snýr hann nordr um haf til Mikklagards, 

ok því má þat vel skiljaz, at GrikMr hafi verit í sömu herför. 



108 vegarins *, myrkrum K 108. 109 segir — sitt] býdr at 

setja land^ölld sín, segir þá at hann vill eigi r. i m. h. 111 las h. 
113 tjalldztréin h. npp h. 116 í/. /». 117 noích onstodia aehiebt h 
m: mandatomm tuomm. 118 stendr er] er komit, stendr h. 122 sefr 
I, segir h. 123 sá i, sjá h. 125 kómu h. 129 Girkja i (so immerj. 
lagdi t, hafdi h, 131 heidingjum ?', höfdingjum h. 133 erfdajörd h. 
134. 136 lítill. — vid «, lítillæti dýrkandi h. 136 ok t, í h. herferd h. 



40 XI. Frá Karlamagnási. 



þ\iat eigi mandi KarlamagDÚs kóngr úbodinn íara til IÐkkla- 
gards; yar þar herra patriarcha fyrir. Leggjom yér þat fjTÍr 
lid at greina, hversa borgin þaat med hátídligrí gledi í þvíliks 
mannz tilkváma ok öllam íagnadi. Ok eptir nökkara dagal^ 
sjnir sá blezadr herra sína hæverska, bidjandi herra patriardi- 
ann gefa sér orlof til heimferdar. Sem þat er gjört, hefir 
Grikkjakóngr stóran vidbúnat at leida kónginn út, þvíat fram 
á eitt pláz er sett fyrir hann svá mikil þersa heims dýrd med 
goli ok dýra steina , klædak^-n ok ailra handa hlata , sem ^^ 
elskari þersarrar veralldar mandi gimaz lifí framarr. £n þn 
gjördiz hér svá, at Grikkjnm var úkunnr Karlamagnós keúarí 
sem brátt prófaz ; þviat þegar í stad sem gjafimar eni firam 
látnar, vikr liann frá þegjandi ok kallar sitt stórmenni sem á 
rádagjörd, svá til orda takandi: 'Hvat leggi þ^ til ráda,!^ 
gódir höfdingjar, hvárt vér sknlam þiggja þersar gjafír?' þeir 
YÓra fljótir 1 andsvörum, þvíat þeir kanna vel kóngs skaplyDdi, 
þdat hann spyrdi þá at : ^ þat er várt rád , segja þeir, at mæda 
sú er vér frömdnm fyrír gads ást at eins, bidi hans sjáliis en 
eigi daadligs mannz.' Vid þersa tillöga vard keisarínn hardla^^ 
feginn, fyrírbjódandi sinam mönnam at sjá þetta glys. Héraf 
angraz Grikkjakóngr ok öU lians liird, eí útleizla keisarans 
vill ekki þiggja, ok hér kemr med rádi stödda, at hann verdr 
þröngdr til med særíngam i nafni drottins, at hann þiggi 
einshveija gratiam. Yelr þá kóngr þat sem honam sómdi bezt, ^^ 
at honom veittíz heilagr dómr nökkurr af piningartáknom drott- 
ins. 8em þat er játat med fagnadi, skipar patríarcha þriggja 
daga fösta öllam Franzeisam; þar i móti vóra kosnir XII' 
virdaligir menn af Gríkkjom at standa ok styrkja þjónostona, 
ok þeir skyllda fasta med Franzeisam. ^^ 

Á þrídja degi föstunnar gjörir Karolus játning sína íyiir 
heimuligum skríptafedr sínum Ebroino biskupi Ok sem dagr- 



138 patríarchaim h. 144 fram fjrír i, 146 elskarar h, mva^ 
iy miiiidu Tilja h. 147 gjörctiz hér », gjördi hann A. úknimr — keis. 
i, hann úkunnigr h. 148 em i, vóru h. 149 hann t, keisarinn i. 
150 ords h. 159 særing h, 163 vóru », eru h. 167 Ebrono A (#« 
immer.J 



XI. Frá Karlamagnúsí. 41 

ínn kemr, skriptaz allir yirðingamenn í höfatkirkju stadarins. 

£ra þá settir tvennir kórar at syngja letanias, svá at alldri 

70 Mi lofit medan þjónostan gjöriz. Höfudsmadr fyrir embættinu 

at taka út helgan dóm af sinni hirzlu var dýrligr fadir Daniel 

biskup Neopolitanus , ok sem hann lýkr upp þá thecam sem 

þymikrúna drottins várs var geymd í, gengr svá mikill ihnr 

um musterit, at allir nærverandismenn hugdu sik vera i 

^5paradiso; þar med fór þat Ijós, at allir þóttuz hafa fengit 

himneskan klædnat fyrir þá birti er á stód. Sem lausnari 

várr hefir svá byrjat sér til sæmdar, fellr Karlamagnús flatr til 

jardar, bidjandi várn herra at hann muni endmýja stórmerki 

sinnar pínu, ok án dvöl eptir hans bæn kemr dögg af himni 

SOnidr yfir þymitréit, svá at þat vöknar allt ok klöknar 1 

augabragdi til nýordins ávaxtar, svá at þegar i stad blómgaz 

þat med fögrum flúrum. Tók þá biskup Daniel til samdan 

I tesaur ok snídr þau nýju flúr nidr 1 þat tréker fagrliga fódrat 

1 innan sem Karlamagnús hafdi látit til búa. En medan biskup- 

I5inn framdi þat blezada verk, or þat greinanda, hversu drott- 

ins dýrd fór þá æ ok æ vaxandi Sem blómin spmttu, kom sá 

ihnr at nýju, at allir sjúkir menn urdu heilir í kirkjunni; var 

sá einn millum annarra at um -XX- ok •III- ár ok -lY- mánadi 

yar mállauss, bliíidr ok daufr, en nn grædir drottinn hann svá 

at heilu, at vid fyrsta ilm sem krúnan tókz út, fekk hann 

&gra sýn; en þá er blómin spruttu, fekk hann málit; en þá 

er biskupinn bar jám á, þá hann glöggva heyrn. Því er 

dásamanda eigi lítt, hverr paradisus þá vard hér á jardriki er 

svá geisladi guds miskunn. Ok er biskupinn hefir snidit flúrin 

5nidr i kerit, fær hann þat sama Karolo kóngi; hann hefir til 

reidu drifhvítan dúk edr glófa ok lætr flúrin þar í koma; fær 

bann biskupinum aptr kerit, þviat nú skal hann þiggja afsnid 

sjálfs þymisins ; en hann helldr medan á ödmm glófanum med 

flúrunum, gódfúss í gudi sem tárin váttudu. Ok sem þymigjöfin 



171 dómiim «. 172 Neap. h. techam A. 173 þyrnikórúna t. 
182. 183 flúrin h. 185 fremr h. 188 einn /. h. -XX. ár h. 
191 fagra — hann / h. 193 vard hér », var h. 195 til/ h. 

196 fltirit i. 198 sjálfs /. h. helldr á A. 



42 XI. Frá Karlamafniúsi. 



réttiz at keisaranum, hefir hann til reidu annan glófann, en20( 
viU þann rýma láta undan sem med flúrunum var, ok hyggz 
at fá hann Ehroino hiskupi skriptafedr sinum. Nú ferr syá i 
millum þeirra, at hvárgi sér annars gjörd fyrir tárum; kóngr 
lætr lausan glófann, en erkibiskupinn tekr eigi med, ok eigi 
því helldr fellr hann til jardar, helldr stendr hann 1 lopti m 20t 
eina stund dags. Prófaz þat vel þann tíma sem kóngr réttír 
annan glófann at erkibiskupinum, þvíat nú sér hann ok báðir ' 
þeir fyrra glófann, hversu guds almættí helldr honum npp. { 
þersu næst er þat dýrdarverk drottíns segjanda, at svá sem 
kóngr lætr flúrin or glófanum nidr 1 þá hirzlu sem fyrir var 2111 
búin, snúaz þau med himneskrí dýrd ok blezan upp 1 mamiain, 
þat köUum vér hinmamjöl. Dýrd sé várum herra Jesu Ghristo 
er fyrir manna augum sýnir svá mikklar jartegnir í lifligoni 
ávextí; þvíat 1 fyrra stad greinir bókin, at þá er bisknp sneið 
flúrin, blómguduz þau meirr ok meirr 1 stadinn, en nú þetta2K 
annat med allzkyns heilsugjöfum, at þau sneruz í mannam sem 
ádr er sagt Sem hér stendr, kemr gnýr mikill undir musterit, 
þvíat almúgi stadarins er á ferd kominn sem med herópi fram at I 
kir^unni ok þersu ordtaki: 'Hér er nú páskadagrinn, hér er 
upprisa drottíns'; þviat sá ilmr er hédan gengr út heflr inn leitat í^ 
i hvert hús ok hreysi um allan stadinn, med þeirri heilsngjðfat 
•GGG* manna sjúkra renna nú kátir at lofa gud. Enn þiggr Eaila- 
magnús blezadr fleiri gjafir drottins, þviat nú lýkr Baniel 
upp þat alabastrum er í geymdiz nagli drottínligrar píningar; 
þann sama offrar hann keisaranum, þar med part af2S 
krossi drottíns, reifalinda hans, þar til sveitadúk hans ok 
serk váirar fni guds módur Mariæ, ok handlegg Simeonis 
er bar váxn drottin. Nú kann vera, at nökkurum skýitDD 
manni þikki isjávert, hví bókin setr at hin dýmztn tákn 
lausnara várs væri geymd í Mikklagardi, en eigi 1 Jö^3J 
salalandi. En þar er opinber skynsemi til, at heilagir dánar 



202 í/. i. 208 guds almætti t, gud almáttigr A. honumt, haimA. 
209 dýrd. — segj. t, greinanda h. 210 fyrir /. A. 2U biskupiim*' 
217 er t, var h. undir t, yfir fólkit ok h. 224 pínu h, 226 þff ^ 
— hans/ h. 227 frúr t. Mariæ/. t. 230 várs herra h. 



( 



XI. Frá Karlamagnúsi. 43 



drottiiis yæri flattir undan ágangi ok úfridi heidinna þjóda. 

Leystiz svá Karolus af Grecia, at margr mátti gud lofa fyrir 

hans þarkvámu, þviat sá drakk nú kátr er ádr syrgdi í kör. 

(5 En hversu margar jartegnir urdu i hans veg, er eigi várt at 

ríta, þviat i einum kastala er hann dvaldiz um •¥!• mánadi 

urðu heilir •L* manna) ok einn reistr af dauda. En er hann 

kemr heim í Franz, velr hann sem optarr til fráhærra sæmda 

þann stad er heitir Aquisgranum, þat kalla sumir menn Achis 

40 edr Tachin. í þenna stad flytr hann helga dómana. Urdu þá 

enn at nýju syá mikklar heilsugjafir þar i stadnum, sem hókin 

^ greinir nökkut af , en sumt segir hon útalit. Blindir menn ok 

ridusjúkir vóru i sinum ^ölási úreiknadir, ódir menn •XII-, 

j likþráir menn -VIIL, kararmenn XV^, halltir menn XIV-, 

|fóh»idlanii -L^, hryggknýttir L- ok II-, hrotfelldir LX^, at 

t frá tölðum þeim er umhergis sátu af nálægum stödum. Nú 

med þyí at yárr drottinn Jesus lýsti syá kristni sína fyrir 

þersa helga dóma, skipadi svá heilagr fadir Leo páfí med rádi 

Earoli kóngs ok samþykt AchiUei Alexandrini hiskups ok Theo- 

phili Antioceni ok margra annarra hiskupa, áhóta ok lærdra 

* manna, at á sidazta Idus dag Junii mánadar á hyerju ári 

skylldi einkanlig ok hátidlig sæmd veitaz þersum helgum 

dómum. Styrkti svá drottinn þersa setning, at á sama hisk- 

npaþingi reis madr af dauda. Vikja syá bækr til, at Earolus 

kóngr midladi riki sinu af þersum guds ástgjöfam, sem segir 

i Mariu jartegnum , at hann gaf serk yárrar frú i Camotum, 

en himnamjölit er vér gátum gaf hann yin sinum Dionisio i 

Sendenis, ok hyggja margir þat yera til komit af þyi manna 

er drottiim gaf Israelitis. í Achis reisti Karlamagnús yirduliga 

Maríukirlgu er hann kalladi Mariam rotundam; þat musteri er 

frábærliga smidat, kringlótt i sinum yexti med undarligum 

hagleik. 

233 Leysti «. 238 kom t. 240 dóma h, 245 •LX^ i, XX- h. 
247 Jesos /. h. 248 rádi t, villd h. 249 ok i , sem h. 252 einkanliga 
ok hátídliga h, 256 frúr i, 260 rotundam /. h, doeh ist raum fUrdas 
vort leer gelassen, 261 frábærliga », undarliga med frábærum hœtti h, 
vndarligum i, forkonnligum h. 



44 XII. Af Formoso. 



Xn. Af Formoso. 

Juormosus biskup Portuensis sat í postuligu sæti -V- ár ok 
•VI- mánadi næst eptir Stephanum hinn V- med því nafm. 
persi Formosus flýdi frá biskupsstóli sínum fyrir hræzlu vid 
[20] Johanni páfa, ok litlu sídarr sem hann hafdi verit aptr kalladr 
af páfanum til stóls sins, fyrirsmádi hann svá páfans bodskap, ^ 
at hann villdi eigi aptr venda, ok fyrir þat sama var hann 
útlægr gjörr af Mrkjunni ok bannsettr af páfanum. Litla 
sidarr kom Formosus fyrir páfa ok var ekki likligt til sættar 
med þeim, þviat Formosus var afsettr allri kennimannligri tign 
ok degradéradr allt til leikmannligrar stéttar. Yfir þetta fram W 
sór hann at hann skylldi alldri dirfaz at ganga til nökknrs 
biskupsstóls ok eigi koma til Rómaborgar. Sidan Jón páfi var 
andadr, var kominn í hans stad Martinus annarr med þvi naíbi. 
Hann gaf aptr Formoso alla biskupliga sæmd móti hans sva^ 
daga. Var hann eigi at eins aptr komandi til Rómaborgar, l^ 
helldr jafnvel tók hann páfasætit eptir Stephanum. Af þersu 
hans æventýri vard mikil deila ok disputéran eptir því sem 
birtiz í þeim hluta er eptir ferr. Bonifacius tók páfadóm eptír 
Formosum. Hann sat í postuligu sæti eitt ár ok VI- mánadi. 
Næst eptir Bonifacium tók Stephanus sétti med því nafoi páfa- 2Ö 
dóm. Hann sat í postuligu sæti eitt ár ok 'XVI- daga. Hami 
var vígdr til biskups af Formoso páfa ok brádla sem hann var 
biskup ordinn , únádadi hann sjálfan Formosum, dæmdi hans 
vigslur ok skipanir vera hégómligar ok einskis verdar. pater 
lesit af þersum páfa Stephano at hann bædi á einhveirjiim 2ð 
kennimanna fundi taka upp likama Formosi. Var ok svá gjört 
at likit var fram borit ok sett á þingit ; þat var skrýtt öllu 
páfaligu skrúdi. Sidan lét Stephanus færa hann af öllum skrud- 
anum ok klæda hann leikmannz búningi. Eptir þat lét hann 
höggva af honum hans tvá fingr þá er hann hafdi blezat med 3C 
ok baud vera kastada út á ána Tífr. Eptir Stephanum var 

Xn. Au8 cod. AM. 657 B, 4« (C^). ÚberachHft: af Fomatío (fi^) 
biskupi næst eptír Stephanum C^. 1 Formosus] Formatus C7*. Por- 
tuensis] Fotunensi (sic) C^. 



XII. Af Formoso. 45 



Romanas. Hann sat i postuligu sæti eitt ár XX* daga. Theo- 

dorus^ var næst eptir Romanum. Hann sat í postuligu sæti 

•UI* mánadi. persi Theodorus var allt skiljandi móti Stephano, 

•5 þviat hann skipadi hveija aptr i sina stétt þá sem vigdir vóru 

af Formoso páfa. Johannes páfí hinn IX- med þvi nafni sat 

í postuligu sæti •II- ár ok XY^ daga. Sjá sami skipadi kenni- 

manna fund i Ravenna til þers at styrkja med postuligri rök- 

semð ok sanna vigslur ok adrar skipanir Formosi páfa. Á 

40þersu þingi var aptr skipat ok únýtt gjört þat sáttmál er Ste- 

phanus páfí hafdi sMpat móti þersum Formoso. Eptir Johannem 

var Benedictus §órdi medr þvi nafni. Hann sat i postuligu 

sæti •in* ár ok -H^ mánadi. Leo hinn fimti med þvi nafhi 

I var -XL- daga. penna Leonem páfa tók sjálfs hans prestr 

45 er Ghristoforus hét ok kastadi i myrkvastofu, en greip sidan 

páfadæmit med sliku ráni ok forsi sem nú var sagt. Sem þersi 

Chrístoforus hafdi verit med vikingskap i postuligu sæti [•VU-] 

mánadi, var hann skjótliga nidr settr af Sergio páfa er þá 

var heilag [Hann] kastadi Christoforum i myrkva- 

stofu sem illvirlrja eda raufara. Sergius þridi med [þvi] nafni sat [21] 

i postuligu sæti -Yn^ áx ok -ni- mánadi XYL daga. persi Sergius 

svá sem hann var únýtr gjörr af páfadæminu um daga Formosi, 

siðan hann var páfí ordinn, hlaut hann þá flýja af postuligu 

sæti ok fór til Franzeisa med þeirra hjálp ok trausti. Yar 

Shann sidan inn kastandi Christoforum svá sem ránsmann páfa- 

dómsins. ^NÍ næst gekk hann inn i Romam ok fekk medr 

þersum hætti páíadóminn. £n sidan sakir hefndar sinnar 

Bnahhu ok hrottrekningar af horginni er hann hafdi flýit undan 

Fonnoso, þá lét hann likama hans draga i hrott af þeirri gröf sem 

60 hann hafdi yerit jardadr [i] , ok lét skrýda hann páfaligum skrúda 

ok setja i páfaligt sæti. Sidan haud hann at Formosus skylldi vera 

Uláhöggmn ok kasta likamanum út á ána Tifr. Litlum tima sidarr 

var fondinn líkami Formosi af flskimanni nökkurum þar sem 



35 hyera C^, 46 fors C^. 47. 49. ðO die eingeklammerten worte 
*ind in C^ abgeriaaen. — Die lUcke hinter heilag lasat aich aus Martin 
^ Troppau nicht ergUnzen. 58 brottrekning C^. 60 í /. C\ 



46 XIII. Af hinum helga Bunstano. 

reMt var. Hann var sídan jardadr í kirkju hins helga PetrL 
Segja menn svá, at af nökkurum trúföstum mönnum birtiz svá&^ 
opinberliga þá er líkaminn var borinn til graptar i kirkjnimi 
ok hann var i siduztu jardaðr, at nökkurar likneskjur heilagra 
manna guds hefdi lotit honum ok heilsat likamanum med 
mikiUi blidu. 



Xni. Af liinum helga Dunstano. 

Ová er skrifat af hinum helga Dunstano, at hann hafí verit 
ábóti; sidan var hann gjörr erkibiskup i Lundúnum, en at ) 
siduztu vard hann patríarcha. En svá segiz þá er hann ; 
stýrdi guds krístni ok hann sat at stóli sinum, lét hann kalla ; 
til sin einn gullsmid þann sem hagaztr var, þviat hann villdi &: 
at smidrínn gjördi einn kalik gudi til heidrs ok fekk honum 
bædi til gull ok silfir. Sidan gjördi hann kalikinn sem hann .. 
kunni bezt. þetta öfundadi úvinrínn mjök ok af þvi brá hann 
á sik liki einnar jungfrú ok gengr at smidinum ok bidr hann 
sýna kalikinn. En sakir þers at hann vissi eigi ván djöfulligrar L 
vélar, fekk hann jungfrúinni kalikinn i hendr ok hellt hon á 
um stund ok fekk honum aptr sidan, ok er smidrínn hugdi at, 
var allt únýtt, þvíat hann sýndiz brestir einir. Verdr hann 
nú at gjöra i annat sinn, ok sem algjörr er, þá er enn sem 
fyrr, at fjándinn fýsiz at fara þersum kalik. Kemr enn at If 
fínna þenna sama smid ok sýniz nú hafa sér marga sveina. 
Beidiz enn at sjá kalikinn, ef henni sýndiz, at hann smidadi 
henni þat er hon villdi gjöra láta. Yaraz hann eigi ok fær 
hann henni i hendr. Nú var enn sem fyrr, at hann er allr 
únýttr. Verdr hann at gjöra hit þridja sinn; ok erhédan lídr 1 
eigi langt, sendir biskup eptir smidinum; fréttir hann eptir 
kaliks smidinni. Hann segir honum allt hversu farít hefír. 
Biskup lætr hann sik [Ijáta vita þann fyrsta tima sem aJgjört 
er, ok svá gjördi hann. Biskup kemr þar sem [smjidrínn var 



XIII. C^ = cod. AM. 651 B, é"*. M = cod. AM, 238 Jol 
Úberachrift : Ðunstanus C^, 2 hann var C^. 23 1 in láta abgeriséen- 
C^. 24 die eingeklamimrlen buchstaben in C^ abgerissen. 



XrV. Af Silvestro páfa. 47 

jp^ranr at sitja, bidr hann fá sér öU sín tól, en býdr honum i 
brott at ganga. Smidrinn gjördi sem hann band. Sidan tók 
biskap töng eina ok gjördi glóandi, ok eigi mikklu sidarr kom [22] 
hin sama jungfrú med sínum skara ok beiddiz enn at sjá 
kalikinn, en hann veitti henni þat skjótt, ok er hon ætlar á 

30 at lita, þri& þersi sami sem hon hugdi smidinn vera, en var 
hinn helgi Dunstanus, þá hina glóandi töng ok spennir med 
nef hennar sem hann fær fastaz. Hon bregdr vid afarfast ok 
fær þá eigi lengr leynt hverr hon er ok sýndiz þá einn fjándi 
slikr sem hann var. Hefdi hann ok alldri þar komit ef gud 

35 hefdi lofat honum þat at vita , at gudsmadr Dunstanus hefdi 
þar verit fyrir. Veinar nú ok kveinar ok bidr sér vægdar á 
aila vega. Biskup segir hann þersa pinu hafa skulu allt til 
dómsdags. Hann lætr aumliga ok bidr æ ok æ miskunnar. 
Biskup mællti þá: ^Yilltu heita mér því, at hédau af skalltu 

iOalldri mér mein gjöra né gullsmidum einkanliga, þóat þeir 
skeini sik á sinum tólum?' Fjándinn verdr þersu feginn ok 
heitr biskupi þvi sem hann býdr. Yerdr ok allzhugar feginn 
er skilr med þeim ok hann kemz i brott. Biskup ferr heim 
til sinna herbergja. En svá segiz, þóat gullsmidir skeini sik 

45 á graftólum, at sjalldan verdi þeim mein at. 



XIV. Af Silvestro páfa. 

A dögum Benedicti páfa -Vn* med því nafni var sá erki- 
biskup i Reimsborg er Eadulfus hét, göfngr ok sæmiligr kenni- 

26 ganga] g& C^ (das erste g abgeriaaen.J .S2 heimar] mt diesein 

VHirte begint M, scm — fastaz] svá fast sem mátti M, æfarfast M. 

33 þá C^j þó M, afDÍz M. 34 sem hann yar raunar M, 35 honum 

— Tita] at hann hefdi vitat M. gudsmadr Ð.] hinn helgi D. guds 

Tin if. 36 á/. Jf. 37 hann — allt] at hann skuli þersu pínu 

lufa 3f. 38 lét M. æ ok or C\ 40 mér /. M. né / M. þóat 

C\ ^i M. 41 sínum tólum] einhverju sínu graftóli svá sem eru 

'grafallir' (?) eda önnur þeirra smídatól er þeir hafa til graptar M. feginn 

í^rstt M. 42 bisk. — býdr] heitr því sem biskup baud M. 43 komz M. 

43. 44 Biskup — herb. / M. 44 guUsmidir / M. Vor skeini in M 

««« rasur von etwa ztoei buehataben. 45 ^grafolum' C*. þeim — at] 

mem at því M. 

XIV. Aus cod. AM. 657 B, 4« (C^). Die uberschrift von mir; 
Af Eadttlfo C\ 



48 XIV. Af Silvestro páfa. 



madr af ætt Karlamagnús kóngs. Sá kóngr réd fyrir Franz er 
Hugi hét; hann var ekki af ætt Karlamagnús. Hann hatadi i 
hjarta sínu Radulfum erkihiskup ok kalladi saman alla hiskupa 5 
í Franz ok gekk sjálfr fyrir, svá at hann rak Radulfiun af 
sinum hiskupsstóli, en sMpadi med forsi i hans stad Guihertom 
munk ok speking. petta frétti Benedictus páfi ok fór til Franz ' 
ok kalladi saman kennimanna fund i Reimshorg, ok á þersa 
þingi var Guihertus erkihiskup afsettr öUu valldi , en Radulfus 1( 
aptr skipadr. Sem Guihertus var afsettr erkihiskups sæmd, 
þá sótti hann heim Ottu keisara þann sem hann hafdi lærdan 
allri hókligri speM. Lagdi keisari allan hug á at fremja hann, 
þvíat fyrst vard hann erMhiskup í Ravenna. Nökkurum tíma 
sídarr lætr keisari hann verda Jlómverja páfa med djöfuUigu II 
fulltingi. Guihertus var sidan kalladr Silvester páfi, annarr 
med því nafni, hvadan þersi vers eru diktut: 'Scandit R. Gui- 
hertus ad R. post papa vigens R.', þetta er svá at skilja á 
norrænu: at Guihertus steig fyrst at vera erkihiskup í Reims- 
horg, þadan í Ravenna, eptir þat páfi í Rómahorg. persi Sil- 2( 
vester sat í páfadómi -IV- ár ok einn mánat ok -Vin- daga. 
Hann [hét] ádr Guihertus ok var munkr í [klaustri] Floriacensi 
í Orlienshorg, en at upp gefnu munklífinu þá gjördi hann kaup- 
[19] mála vid sjálfan djöfulinn til þers at [honum] skylldi allir 
hlutir ganga eptir fýst sinni , ok þat sama hét djöfullinn allt 2 
med framkvæmd at fullgjöra. persi var iduliga standandi i 
jgándans þjónostu ok taladi med honum. Þersi fór til Hispa- 
niam ok likadi vel hinum mestum meistarum svá at hann 
hafdi sér þá at lærisveinum, sem var Otta er var keisari, ok 
annan Rohertum Frakkakóng er diktadi millum annarra hluta 3 
sequentiam: 'Sancti spiritus assit nohis gratia.' Litlu sidarr er 
fyrr nefhdr Guihertus var páfi ordinn, þá gekk hann til frétta 
vid fjándann, hversu lengi hann skylldi lifa í páfadóminum. 
Hann fekk þau andsvör, at svá lengi skylldi hann lifa sem 

3 Sá] hann sá C^. 18 ad E. Martin von Troppau; Kite & C^. 
vigens Martin von Troppau, *íngs' C^. 22 hét «w C^ zeratört. klaustri 
/. C^. 23 nu in gefnu z. t. zerstört C^, 24 honum in C^ zerMört. 

27 til] af C^. 



XIV. Af Silvestro páfa. 49 



'Shsjm varaðiz at syngja messu í Hierusalem. At heyrdu þersu 
vard hann feginn, þviat hann ætladi sér ekki pilagrimsferd um 
haf til Jórsalaborgar. Á nökkurum tima sidan hann hafdi 
þetta gjört, fór hann yfir i Latran ok skylldi syngja messu i 
kirkju þeirri er heitir i Hierusalem. Sem hann var þar 

iOkominn, tók hann allr at skjálfa, þviat hann kendi nálgaz sina 
daudastund af harki ok bangi er i^ándr höfdu umhverfís hann. 
Ok er páfínn var búinn til messu, tók hann hörmuliga at and- 
varpa med mikilli angrmædi ok hræzlu; en þóat hann hefdi 
verit hinn syndugazti i djöfla ákalli, þá var hann þó eigi 

45 orvæntandi guds miskunnar. Tók hann þá at birta synd sina 
fyrir öUum mönnum er þar vóru, ok med hverjum hætti hann 
hafdi djöflinum þjónat ok fengit af honum þá mikkla æru ok 
virding þersarrar veralldar. Eptir þersa hluti sagda baud páf- 
inn nökkurum sinum mönnum í páfaligrí hlýdni, at af honum 

^Oskylldi höggv% þar þegar lifanda alla þá limu sem hann hafdi 

\ djöflinum med þjónat, ok sidan baud hann daudan likamann 
ok allan sundr höggvinn vera lagdan i part einn ok beita fyrir 
útama eyki utan allra manna stjórn, ok hvar sem þeir kynni 
fram koma ok tæki standa án manna fulltingi, þá skylldi hann 

55J)ar vera jardadr. petta var allt svá gjört sem páfinn baud. 
Eykimir kómu med likamann eptir guds forsjá i höfutkirkjuna 
Latran, ok þar var hann jardadr. Þat er til márks eptir- 
komandi miskunnar þeirrar sem hann man fengit hafa af gudi, 
at fýrir andlát hvers sem eins páfa hans eptirkomanda , þá 
601iinir visuztu klerkar prófat hafa um gröf hans, þá heyriz i 
stemþró hans hörkuU ok skark sundrlausra beina. pat 
hefir ok sýnz, at beinin hafa sveitz fyrir páfanna fram- 
ferd. Er þetta sama pentat á steinþró Silvestri páfa medr 
bókstöfom. 



41 ok af harki CK 42 Ok — var] var hann C K tók hann] 

páfinn tók þá CK 63 est in Silvestri zerstört C^. 



Gering, Islftnd. Legenden, Novellon nsw. 



50 XV. Af Gregorio páfa. 

XV. Af Gregorio páfa. 

[Cod. A ová er lesit at herra Gregorius páfi, sétti med því nafni, sat 

Ð 299 1 

^' *J í mikklum þunga fyrir margháttadar gjördir vándra manna, þvíat 
eignir Rómakirkju fastar ok lausar utan borgar [vóru] svá med 
forsi gripnar ok af hermönnum svá sterkliga halldnar, at eigi 
fyrir bæn [né] bod herra páfans urdu þær lausar. En inBan 
stadar í Rómam gekk grimmlig iUzka , at væpntir riddarar ok 
ribballdar gengu med rán ok rupl svá afskapliga, at jafnvel 
alltaris offrit sem önnur kirkjufé gripu þeir ok stálu med 
ránshendi ok báru út í sukk ok saurlífi. Hér medr var þat 
ölmusumönnum víss daudi ef [þeir báru] silfrpenning svá at 
þeir sæi. Mörg önnur illzka er vér munum láta um lída gekk 
þá í móti guds kristni. Herra páfinn, sem honum baud skyllda 
til , setti sik stödugan múr fyrir húsi guds , fyrst med bæn ok 
bréfum, þar næst med hótan ok heilrædum, sidaz med fullum 
bannsetningum ; ok batnar eigi vándra manna rád, lielldr versnar, 
þvíat greindir iUgjördamenn hallda sik í gjörfum glæpum. Ok 
sem andligt sverd herra páfans ok hins |heilaga Petri vinnr 
eigi sýniliga, skrifar herra páfinn til keisarans allan hátt hvat 
fram ferr, bidr þar med ok býdr, at hann afslídri kóngligt 
sverd sem skylldan býdr í móti svá úheyrdum úhæfum. Hér 
í móti skrifar herra keisarinn herra páfanum önnur bréf, hver 
brotin ok upp lesin þat birta, at hann hefir at hræra þungan 
hernat í móti útlendum þjódum, ok því bidr hann páfann 
fremja þersa hirting med keisarans valldi. Hvat lengra, en 
herra páfinn less at sér mikit herfólk, drepr ok deydir þann 
arma lýd, svá at heilög kristni fær þar fyrir sitt fyrra frelsi. 
En sem þetta er um gengit, kvisa cardinales tveir ok tveir 



XV. A = cod. AM. 624, 4^. C» = cod. AM. 764 5, 4o. ^"^ 
ubei'schxift , welche in A fehlt , ist von mir hinzitgefUgt, 3 vóru /. -^* 

5 né zerst'&rt A. 6 væpntnir A, 7 jafnvel] mit dieaem worte begint C^- 
10 ölmnsumannl C8. þeir báru] hann bar C^^ zerstört A. 11 láta/-^- 
14 hjál[p]rædum C^. sídarr A. 15 versnar rádit C^. 17 herra^ 
ok/. 6'3. 19 býdr A, baud C^. 21 herra (1)/. CK 22 birta C^ 
birtiz A. hann ze^stört A. 24 med A, af C^. en zerat'órt A. 26 frelB» 
A. 27 þetta A, þat C^. 



XYI. Af Yilhjálmi bastardi ok sonum hans. 51 

m i millam , at biskupinn rómverski hafí bádar hendr blódgar 
af greindum manndrápum ok því sé hann úheyriligr svá heilögum 
stéít. En þótt þeim sýniz svá, ferr þat allt af hljódi þar til 
er herra páfínn fellz i banasótt. þá gengr inn til hans einn 
af cardinalibus er allra þeirra skihiing skal med einu ordi 
app lúka, ok þar med segir herra cardinalis rétt fyrir ásjónu 
páfans, at honum sýniz hváxki varligt né vidrkvæmiligt at 
hann greptiz i PétrsMrkju miUum heilagra biskupa; en hér i 
móti setr herra páfínn sik úskelfdan medr heilagri skilning 
bæði med ásakan vidr þá er slíkt báxu saman, ok margföUdum 
vitnisburd lögtekinna dæma ok heilagra ritninga, hversu ferliga [300] 
rangt þeir sMldu þetta mál, ok býdr þar medr at siduztu allt 
|)etta efni upp á guds dóm med þeirri skipan at þeir sterkliga 
aptr strengdi Pétrskirkju i Róm : ' ok ef hon lýkz eigi upp fyrir 
minam örendum líkama án mannlig vöUd, skal alb" skilningr 
cardinalium réttr prófaz i fyrrum greinum, en ef heilög Pétrs- 
kirkja fagnar oss, segir herra páfínn, med guds vilja, mun 
ydr sýnaz rétt at ek greptumz nærr ödrum biskupum hennar 
formönnum; ella verpit minum biskupi hvarydr likar!' par þarf 
eigi lengra at gjöra, en eptir þat er herra páfinn er fram 
íarinn, hrutu allar lokur ok lásar heilagrar Pétrskirkju brott frá 
sinom strengingnm sem med stórnm þyt, ok fagnandi svá sinum 
herra örendum til komanda. Greptaz sá heilagr biskup þvi 
saemiligarr sem hans málavöxtr prófadiz ágjætligarr bædi fyrir 
godi ok mönnum. 



XVI. Af Villijálmi bastardi ok sonimi hans. 

Merkiligir tveir kennimenn, Bergr Gunnsteinsson ok Jón hestr, [Cod. F 
hafa akrifat lifssögu virduligs herra Thomæ Cantuariensis erki- *°^- ^'1' 



28 blódUgar C^ 29 úheyriligum (!) A. 31 fellr (7». B6, 36 í 
móti C8, at móti A, 36 'úskefldan' A. 37 ok C^, med A. 38 ok 
A, gem C^, 41 aptr tn A durch ein loch zeratört 44 med in A zer- 
ttort. 46 þar af C^, 47 at/. C^, 49 sinni strenging C», 

XVI. B = eod, AM. 657 B, 4^. F = cod. AM. 586, 4«. 
Jí^: eod. AM. 238 fol. d = cod. AM. 664, 4\ Bie uberachrift ist 
wn rnir htnzttgefUfft. 1 — 27 nur in Fd. 1 JónHallzson d. 2 Thomas F, 

4* 



52 XYI. Af yilhjálmi bastardi ok sonum hans. 



biskups, hváxr med sínum hætti, hversu hann þreytti fyrir guds 
kristni í Englandi allt til píningar; ok eigi því sídr hefir hvárrgi 
þeirra túlkat grundvöll sjálfrar sögunnar er stendr 1 bók þeirri ^ 
er Speculum historiale heitir, hvadan leiddi þann úvana ok 
údæmi er med yfirgirnd var komit uppi í Englandz kristni 
framarr en 1 ödrum ríkjum, svá fagr kristindómr ok réttr sem 
þar plantadiz í fyrstu undir mætti ok meistaradómi valids gudsvinar 
Gregorii páfa hins mikkla, þá er hann sendi prédikara Augusti- li 
num, at bera erendi almáttígs guds yfir landit ok flytja fólkit 
frá heidindómi til himinríkis fyrir skímarvatn. Enn er ein 
grein hér til at Englandz kristni fyrir þat er bók segir, ef einn 
formadr ruglai' vatnit ok spiUir, eru hans eptirkomendr eigi 
rádvandari en svá at þeir drekka gjama þann leirinn er hann II 
leifdi þeim, þviat veralldar kóngr þikkiz mjök smádr utan hann 
halldi med hardri hendi hvat hans fadir edr forelldri hellt 
fyrir honum, ok því verda margir í stiganum er stendr í 
boganum dynjanda, sem bók váttar^ at þat er djarfligt læti 
daudligra manna at bera sitt sæti yfir guds róa i himinriki; en 2 
því tjáz í þersum bækling tilgangr ok upphaf mikillar mædu 
ok margra meingjörda heilags Thomæ, at allir vití þvi alvar- 
ligaiT, hversu hátt grunnfall, grimt ok gamallt reid vid þaim 
gudsmann; en þótt capitulum þers efnis sé helldr hardsnúit en 
heilagt, er þat sælum Thomasi eigi þvi sídr lofligt, þvíat sú 2, 
er gata pislarvátti til himinrikis , at ofsi ok illzka vándra manna 
grimmiz í mót honum, ok felli hans likami í Eristz herbúdum^ 
at andinn komi því sælligarr med almáttgum gudi. 

Sagt efni byrjar á þann hátt, at Vilhjáhnr bastardr hellt 
kóngdóm i Englandi. Hann átti þrjá sonu: hét hinn ellzti 3( 
Vilhjálmr, annarr Rodbert, þridi Heinrekr. Allir vóru þeir 
vænligir menn, ok bar þó Rodbert langt af brædrum sínum bædi 



5 túlkt (?) jF, tekit d. 6 þann úvana <?, 'þá *ovara' F. 8 £ 
ödrum ríkjum] önnur ríki Fd. 9 valins Fd, 27 M hegint mit 

[Krijstz herbúdum. 28 med sönnum gudi M. 29 Byrjaz sagt 

efni M. nach bastardr acliiebt M ein: er fyrr var getit í næsta capitulo. 
30. 31 hinn — Vilhj.] einn V. hinn ellzti if. 31 Heinrekr] Henrik F, 
Hæinrekr M. 



XVI. Af Vilhjálmi bastardi ok sonum hans. 53 



om afl ok frídleik ok íþrótt. Ok er Vilhjálmr kóngr var hnignandi 
mjök, talar hann svá á einu þingi: 'pers vil ek bidja ydr, 

^^rád mitt ok landzhöfdingja , at synir mínir taki kóngdóminn 
hverr eptir annan hér í landi, svá at eigi beri senn kóngdóm 
meirr en einn , en sá sem ríkit helldr lúki fé brædrum sínum, 
svá at sæmiliga sé, þar til sem ríkit tæmiz.' persum kóngsins 
vilja játa allir, ok lídr sídan lítiU tími, ádr Vilhjálmr bast- 

40 ardr gengr brott um daudans dyrr ; ok tekr þá Vilhjálmr sun 
hans ríkit ok er vígdr til kóngs af Lanfranko erkibiskupi Can- 
tuaríensi á hátídisdegi Cosmæ ok Ðamiani þá er lidit var frá 
hingatburd várs herra Jesu Christi M-LXXX- ok átta ár. 
Hafdi neftidr erkibiskup þenna Vilhjálm frætt ok upp fóstrat, 

45 þvíat vinátta var gód med þeim födur hans. Litlu sídarr 
gjörduz þau tídendi, at Lanfrancus erkibiskup andaz, ok er 
þá kjörinn í hans stad virduligr madr ok mikill vin sællar guds 
módur Mariæ , Anselmus prior af því klaustrí í Nordmandia er 
Bekkum heitir, ok sem hann er ordinn biskup, er hann mikill 

Wdýrdarmadr til andligrar idnar ok einardr fyrír kirkjunni sem 
sldarr man sagt verda. Á þersum tímum var fyrír heilagri 
kristni Urbanus páfi hinn þridi med því nafni. Hans páfa- 
dómr var heilagr ok mjök angradr af vándum mönnum 
veralldligs ríkis. Var þar formadr fyrir Guibert jarl af Ravenna. 

55 Gjördiz þá sem optarr, ef veralldar höfdingjar úvísaz mót kirkju 
guds, at hverr dregr annan til fylgis med sér ok ætlar svá 
hennar frelsi at fyrírkoma; þvi gjörir Guibert jarl bréf nordr 
til Vilhjálms kóngs í Englandi ok bidr hann fylgis mót gudi 
ok herra páfanum; ok þersi kóngr í Englandi er þá hafdi 

33 afl ok /. F. kóngr /. Jf. 35 nach landzhöfd. achiebt M ein : 
út í frá. 36 hverr f, M. annan] ölldu M, 37 sem — helldr] sem 
at tekr ríkit M. nach BÍnnm achiebt M ein: edr (?) bródur. 40 ok 
f.M. 41 Janfranko F (itnmer). erkibiskupa J^. 42 Cantuariensis FM. 
43 þúshundrat átta tigir ok átta M. 44 fætt M. 45 góð. — þeim] 
eínkar gód med honum ok M. 46 gjörduz] en persi vígsla gjördiz, 

verda M. 47 sællar M, sælldar F. 48 því — Nordm. því Nordmandie M. 
49 Bectum M. sem /. M. er (1) /. M. hnnn (2)/. M. 50 andliga 
idna M. ok / M. 55. 56 úvísaz — drcgr] rpisaz í mót kirkjunui, 
dregr hverr M. 58 fylgis ok framstödu med sér í móti M, 59 sami 
kóngr M. 59. 60 hafdi — gjördiz] med vígslu pvílíkt valld ok ríki, 
fóstr ok sæmd af hæsta gudi sem fyrr greindum vér, gjöriz nú M. 



54 XVI. Af Vilhjálmi bastardi ok sonum hans. 



[Cod. F þegit med vígsla kvlkligt valld ok ríki af gudi , gjördiz þegar 6< 
^"^* ^ J úminnigr þeirra velgjöminga ok hleypr í fuUting med jarlinum, ' 
hafandi þat fyrsta upphaf, at hann fyrirbýdr um allt England, 
at Rómaskattar lúkiz páfanum , ok er Anselmus erkibiskup vissi * 
þat, þá ríss hann í móti ok ávítar úhæfu þersa sem hans 
vígslu til heyrir. Var þersi hin fyrsta sök missættis þers sem 6E 
sídarr vard í miUi kóngs ok biskups fyrir margfallt efni ok 
sakagiptir, þvíat þersi kóngr Vilhjálmr skipadiz æ verri ok 
hardari upp á kirkjuna en nökkurr annarr kóngr í Englandi, 
sem sagt mun verda. 

persu næst er þat segjanda , at þau tídendi koma utan "S 
yfir hafit, at teilagt Jórsalaland var unnit af heidnum mönnum, 
svá at þeir hallda sjálfa Hierusalem ok marga adra stadi í 
landinu. Fyrir þersi hörmungartídendi fylliz margr röskr 
madr mikklu vandlæti ok krossaz til Jórsalalandz at frelsa þat 
undan heidinna manna valldi, miUum hverra fremstr er nefiidr ' 
Rodbert kóngssun, þviat honum þikkir vegligra at vega undir 
skilldi várs herra en at vera nafnbótarlauss med frændum sinum. 
Hann býz af Englandi til þersar ferdar med mikklum ríkdómi, 
þvíat Vilhjálmr kóngr bródir hans lætr hann eigi fé bresta, 
svá at Rodbert hafdi eigi minna brent silfr en tlu þúsundir g 
marka. Tveir adrir höfdingjar ganga 1 fylgi þersarrar ferdar ' 
med Rodbert: hét annarr Gudifreyr* en annarr Ball- j 
duini, ok láta þeir burt af Englandi med gódum skipakosti | 
ok vænu herlidi, þegar þeir eru búnir. Látum þá sigla en 
segjum nökkut af Vilhjálmi kóngi í Englandi ok gjördum gj 
hans. 

61 allra þeirra Telgjörda M. 62 þat fyrsta upp- in M weg- 

geschnitten. -haf þeirra bandz ok vináttu, at M. 63 -skattr M, vissi] 
merkti (?) M. 65. 66 sök til þers mikkla . . . pykkis sem sídar urdu 
midil erkibiskups ok kóngsins M. 67 nach sakagiptir schiebt M ein: 
sem ván var. l)ie folgenden worte in M undeutlich, 68 annarr f. M. 

69 sem — verda] fyrir honum M. 71 nach hafit schiebt M ein: nordr 
í Italiam. 72 Jherusalem F. 11 dX f. M. 78 Hann — mikklum] 
til ^ersar ferdar býz hann af Englandi med mikklu föruneyti ok M. 
79 kóngr/ M. bresta] skorta M. 80 -X- þáshundrut M. 82 hét 
— en ann.] Gudifr. ok M. 83 ok /. M. skipastóli M. 84 sigla 
til sigla (!) Jórsalalandz M. 85. 86 af Vilhj. — hans] fyrst af gjördum 
Vilhjálms kóngs í Englandi M. 



XVI. Af Vilhjálmi bastardi ok sonum hans. 55 



Sem Rodbert er í brott farinn ok hefir hreinsat féhirzlur 
kóngsins at lausagózi, grímmiz vargrinn þvi meirr sem hann 
er svengri, rífr allt ok slitr er fyrir honum verdr, leggjandi 

gjalld úþolanligt á alla biskupsstóla, klaustr ok kirkjur i Eng- 
landi, at þeir skulu kónginum aptr bæta þann tesaur er Rod- 

k bert hafdi í brott haft. Hér af kveina biskupamir, aumir af 

sinni úeinörd, aDir utan Anselmus erkibiskups; hann gjörir sik 

■ harðan ok einardan, kallandi svá hátt at heyra má, hversu 

pö bótlaus gengr upp á kirkjuna úhæfan, bjódandi biskupunum í ' 

móti at standa ok vemda rétt heilagrar kirkju; en er kóngs 

1 reidin nálgaz med ógn ok afarkostum, hugleysaz biskupamir 
ok vid skiljaz sinn andaligan födur ok forstjóra, svá at hann verdr 
einn eptir í munni bjamarins, takandi fulla ofsókn ok illzkur 

BO bædi af kóngi ok hans justísum , þar til er hann skilr, at 
eingi er annarr vegr en útlægjaz ok rýma land, ef hann skal 

I lifina hallda, ok 1 þeim flótta er hann kemr til hafhar ok 
setlar sudr um sjó, koma at honum kóngsmenn ok gripa 
bann ok allt hans góz sem hann væri illrædismadr ok hefdi 

€5 rænt hverjum penningi ; en þó med guds vilja kemz hann sid- 
arr af landi brott ok var í útlegd allt til dauda Vilhjálms 

i kóngs. Má af því marka, hversu þersi gudsmadr ok virktavin 
blezadrar guds módur Mariæ var búinn at hella sínu blódi út 
til frelsis kirkjunni ef gud hefdi svá viljat; en því leid áf 

llObonum daudasverdit , at þat var Thomasi ætlat. Var ok þersi 
tildráttr þeirra meina er sidarr kómu yfir hans krúnu. 

b þá sem Anselmus erkibiskup er af rekinn stadnum, þikkir 

Vilhjálmi kóngi lítit at leika vid þá leigumennina er eptir vóru 
í biskupasætunum, bjódandi [at] gjalldit út lúkiz med alki 

ll^ freku sem fyrr var greint , hvar af biskupar fara lúdrandi ok 
^eina sik eigi til hafa at lúka svá mikit; en hann svarar 
Þeim helldr heidingliga: 'Hafi þér eigi stór skrín full af beinum 
daudra manna, klædd utan med gulli ok silfri? Flettit brott 



89 ok rífr M. er] hvat M. bonum/. M. leggjandi] setjandi M. 
92 haít f. M. 04 einardan 3f, einardar F. svá at heyra M. 

95 bótlaus úhæfa gengr M. 97 afar-] hier bricht M ab. 



56 XVI. Af Vilhjálmi bastardi ok sonum hans. 

af þeim ok fáit oss ! ' Svá syrgilig hörmung ferr fram i Eng" i 
landi, sídan hirdirinn var frá rekinn, at þersir aumu biskupar *' 
hlýddu kónginum ok gjördu guds reidi; fletta skrínin, en rupl» 
kirkjurnar öllu því sem hendr má á festa, ok kasta í ágirnd- 
arloga, kóngsgardinn ; ok svá var fast at gengit um sidir, 
at jafnvel krossamir sjálfir vóru ræntir, ef nökkut var fémætt 
á þeim. Nú sýndi almáttigr gud, hversu honum var í móti i 
þersi framferd, þvíat alldri hefir þvílík illzka yfir gengit sem 
þau tólf ár er þersi Vilhjálmr ríkti, med landskjálftum, elld- 
ingum ok reidarþrumum, hallærum, snjófum, frostum, údádum, 
álögum ok úlögum, vedrum ok undarligum vindum, sem fyrr er i 
fáheyrt í heiminum. A ödru ári hans ríkis gjördiz þat undr L 
Idus Octobris í þeim stad er Ibericeltumba' heitir, at vindr kom 
ór loptinu med svá hördu höggi utan á veggþili kirkjunnar i 
einum stad, at þegar sló inn i gegnum sem eins mannz rúm. Sá 
sami byh" stingr sér á einn bita kirkjunnar ok slær allan í sundr 
1 smá stykki, berandi sídan innan um kirkjuna, sem hvirfil- 1 
vindr er vanr at gjöra, þar til at einn hlutr af bitanum snart 
upp á píslarmark várs drottins Jesu Christi; slær af ródunni 
handlegginn hægra ok þar med líkneski várrar frú er stód 
undir krossinum. Vindi þersum fylgir svá iUr þefr, at öllum 
verdr skilsamligt, at þetta vedr er af vándum krapti, þar til U 
[er] brædr tóku vígt vatn ok dreifdu um kirkjuna; flýr þá ; 
undan illr údaunn gudligri miskunn. Svá urdu nú teiknin j 
samhljóda verkunum, þvíat þat ríki er aumt ok uppgefit sem 
girniz í móti gudi. í ödrum stad er Arcus heitir var ein 
Maríukirkja, stórliga væn ok vel smídut; at henni kómu í l^ 
senn tvau vedr mótstædilig, sitt á hverja hlid, med svá údæm- 
iligu afli, at þau hófu alit ræfrit af kii-kjunni ok flengdu á 
vídan vöU; var þó hvárt bord 1 kirkjunni -XXVI- fóta. Mörg 
önnur undr urdu á dögum Vilhjálms kóngs, ok nökkur á hveiju 



127 ^landskjáltum' F. 129 ok vednim jp. 131 Ibericelt- 

umba Spec. hist. 25, 81; Beresettumba jP. 132 leggþile F. 140 þar] 
mit diesem worte bricht F ah. Bas folgende (bis z. 192) mtch cod. d. 
144 Artus d (vgl. daa namenregiater s. v. Arcus.^ 



XVI. Af Vilhjálmi bastardi ok sonum hans. 57 



ári hans ríkis, enn hann var því meirr daudr í hugskotinu ok 
Þyí fúsari til illra bluta sem gud gaf honum lengra tóm til 
afláts; ok svá var hann stórlátr, at hann lét kaupa sér nýjar 
hosur á torgi hvem morgin, ok engar [újdýrri en fyrir mörk, 
ok engar villdi hann bera lengr en einn dag, ok þær einar villdi 
hann bera er ríkinu stód mest audn af, þó[at] þær væri mikklu 
verri ; elligar fekk þjónostumadr þetta ok annat verra at heyra, 
at vándr pútusun bæri fátækra manna búnat ok leppa krún- 
udum einvalldzkóngi. Ok sem þetta kirkjufé var út sóat, þóttí 
kóngi naudsyn gjöraz til nýrra fébragda; herjar þó ekki á 
vikinga ok heidnar þjódir, sem adrir kóngar, helldr á saklausa 
sveininn Jesum Maríu sun ok hans festarmey, guds kristni 1 
Englandi, ok diktar nú tíl fjárafla sér þat rád med tílsögu 
þers váuda mannz í ríkinu er Rúnólfr hét, at þegar biskupar 
eda ábótar falla frá klaustrum eda kirkjum, skal fyrirbjódaz 
kórsbrædrum ok klaustramönnum at kjósa nökkura persónu í 
stad hins fyrra, helldr skal l^óngs klerkr taka sætit ok hallda 
undir krúnuna med öllum ávöxtum ok árligum rentum. Svá 
fara lausagóz sem fastaeign, bæir ok akrar, er kipt var undan 
kirkjn med ógurligri ágimd; ok var svá sagt er fram lidu 
tímar, at þær eignir hefdi svá æfiliga kóngsins verit, sem þersi 
Vilhjálmr hellt um sína daga, sídan Heinrekr bródir hans, þá 
Stephanus, ok sídan Heinrekr, Andegaviae [hertogi], er deiUdi 
vid Thomas erkibiskup; en þetta var upprásin allra þeirrá 
harma er Englandz kristni þoldi allt tíl . banablóds Thomasar 
erkibiskups. Hédan leiddi ofrvalld á rétti kirkjunnar, hédan 
fóttrod fridar ok frelsis klerkdóms, fyrir þann iUa kóngs úvana, 
-r hinn sæli Thomas erkibiskup vard fyrir at svara. Þat var 
Nrsum grimma guds úvin Vilhjálmi kóngi betr, at hann dæi 
íielldr á sínum midalldri, en hann yrdi ellidaudr í sínum glæp- 
Mn, [þvíat] þar af hefir illr madr æ því verra sem hann gjörir 



151 fúsari] 'frachare* (7) d. 153 dýrri <í. 155 at /. d. 

160 adrir kóngar] adrar þjódir d 163 strax þegar d. 168 er] 

^ d. 169 er] þá d. 172 Andegaviæ] Audegave d. hertogi /. d. 
^■^7 sæli] B. (beatus) d. 180 þvíat/. d. æ vor hefir d. 



58 XVI. Af Vilhjálmi bastardi ok sonum hans. 



fleira iUt. Fyrir andláti Vilhjálms kóngs dreymdi bædi haim y 
sjálfan ok adra menn, þó[at] honum yrdi hvárki at gagni. Hanii i 
dreymdi at honum væri blód látit, ok risi boginn svá hátt í j 
beninu, at í himni stód; ok af rás þers boga vard myrkt, ^ 
dimmadiz allt loptit ok vard sem nótt. Annan draum sá bróáir ^ 
einn kominn af Jórsölum [er nú] var staddr í Englandi, at 
hann þóttiz vera med mörgu lidi i einni kirkju stórri á einum 
hátidisdegi. pvi næst sér hann Vilhjálm kóng koma inn i 
kirkjuna mjök drambsamligan , sem hann var vanr. Hann 
snaraz fram at krossi einum ok bítr handleggi ródunnar ok í- 
báda fótleggi, ok svá um sídir, at nær hefir hann i sundr 
[Cod. B gnagat. Hinn krossfesti þolir honum lengi þersi sár ok ofsókn, 
^' -' þar til at hann spymir fætinum ödrum framan í enni kónginom 
svá hart, at hann fell opinn á bak aptr, en af hans munni 
gýss svá mikiU logi, at brædmum sýniz standa i lopti uppi, í 
ok af hans reyk verdr loptit svart sem dimmazta nótt. persa 
draums var getit fyrir Vilhjálmi kóngi af hans trúnadarmanni; 
en hann hlær at ok segir þann draum munkligan at þiggja 
penninga nökkura, en þó fínnr hann litlu sidarr med sárri i 
raun, at þersir draumar vóru hans dauda sendibodar ; þvíat einn 21 
dag sem hann fór á dýraveidi ok sækir fast eptir nökkurum 
hirti á mörkinni , skýtr einn Franzeis er Gallterus hét ok ætlar 
hirtinum, en sú sama ör snýr sér á lopti ok snarar í brjóst 
kónginum. pvílíkr var endir guds úvinar. pá hafdi hann ríkt I 
•Xn* ár ok hafdi engan kennimanna fund látit vera í Eng- 21 
landi á öUum þeim tíma. Þrjú biskupssæti ok -Xn- ábótadæmi | 
hafdi hann þá formannalaus undir sínu valldi. Svá stendr I 
ok nökkur skrifat, at nökkura abbadísi tók hann sér til 
eiginkonu. Nú er afskapligt áheyraar þvílíkt verk ok höfd- 
ingjunum sjáuda at fara eigi háns götur, þvíat ekki má úlík- 
ara verda , sem Augustinus segir, en góds manns daudi ok illz. 



182 at / d. 183 látit] 'lei^ed' (?) d. 186 er nú /. d. 

187 mörgum lid d. 192 nagat d. Ilinn krossfesti] mit dieaen worten 
begint B. 195 brodrinum B. 202 hjört B. 203 hjörtinum B. 

209 þvílík B. 210 sjándi B. 



XVI. Af Vilhjálini bastardi ok sonum hans. 59 



Leiáum vér þar í vætti hér at móti dýrdligan dauda heilags 
erkibiskups Anselmi, er fyrr nefndum vér, er hédan leiddiz 
meá háleitum engla söng til himinríkis, en nú lifandi líkama 

íl^sækir heim af útlegd til erkistóls í Cantia þegar sem hann 
fréttir kóngsins dauda; ok til marks um, hversu heilagr þersi 
madr var í sínum biskupsdómi, skulum vér segja einn æventýr 
er gjördiz þann tíma fyrir hans verdleik sem hann var príor 
Beccensis. Sá var einn bródir gamall þar í klaustranum at 

220 8vá setti hardan hug móti príor Anselmo , at eigi mátti hann 
8já til hans réttum augum. Þersi bródir fellr í krankdóm 
kominn at dauda, ok þann tíma dags sem brædr hafa la^iz 
til svefns eptir hádegi skerr sjúki bródir sárliga vid segjandi, 
at 11. vargar hrædiliga grimmir eru koínnir upp á hann ok 

?25vilja bíta barkann ok draga þar út sálina. Vid þersa hörm- 
ungar[tölu] verdr hans þjónostumadr ákafa hræddr ok rennr 
til príor Anselmum þar sem hann sitr ok einn stundar heilagar 
bækr-, segir honum, hversu komit er máli bródurins. Ok án 
dvöl ríss gudsmadr upp frá sínu verki ok rennr fyrst til 

wO bænafuUtings í nökkut leyni ok gengr sídan til bródurins, ok 
sem fyrst kemr hann inn um hurdina , hefr hann sína hægri 
hönd til blezanar med þersi ord: 'ln nomine patris et filii et 
spiritus sancti ', ok þegar sem blezanin er úti , finnr sjúki bródir 
fljóta hvílld ok hjálp eptir strangt erfidi, brosandi nú blídliga 

*3^móti gudsmanni sem hann gengr at sænginni, váttandi med 
DúJíklum fagnadi, at jafnfram sem Anselmus byrjadi blezanar- 
ord flaug elldlig kesja ór ,hans munni ígegnum vargana, svá 
at þegar lögdu þeir á flótta. Heilagr Anselmus bidr bródurinn 
vel skriptaz ok at öllu til framferdar búaz; 'þvíat eigi seinna 

'^öen brædr hringja nonam í dag mantu andaz.' Bródir gjörir 
feginsamliga hvat er hann býdr, takandi lausn af þeim signada 
fedr ok sofnar sídan í nónutíma sem spádómr Anselmi hafdi [8] 
fyrir sét. Svá gleymdi þersi gudsmadr meingjördum ok barg 
úverdum. AUan sinn lífstíma prófaz hann í réttvísi, mikill ok 



213 hédan leiddiz] hér heyrdiz B. 219 Beccensis] hectensis B. 
226 tölu/. B. 227 einn stundar] 'eindar* B. 



60 XVII. Frá ferdiiTn Rodbertz ok hans manna. 



lögtekinn í guds kristni, klerkr ágjætr ok mjök snjallr madr. 245 
Hans ritning stendr vída 1 þeirri lofgjördarbók sællar guds 
módur er heitir Flores virginis. í einni sinni bók setr bann 
ágjæta bæn guds módur Mariæ er svá byrjar: 'Sanctam et 
ceteros sanctos' ok adra stóra Mariubæn er heitir Magna 
Maria. pvílikar vóru hans idnir, þvílíkar málagjafir i höll25( 
himnakóngs. En nú skal segja þersu næst nökkut af ferðmn 
Rodbertz Vilhjálms sonar er vér gáfum upp í krossan Jórsala- 
landz. 



XVII. Prá feraum Rodbertz ok hans manna. 

Kodbert lýsti því fyrir sínum kumpánum Ballduina ok Guái- 
frey, at hann vill sigla til Mikklagards ok hitta stólkónginn 
sjálfan: sýniz þat vera munu sæmdarvænligt at kynnaz viá 
svá mikinn höfdingja. peir taka því vel ok cr þeir kómu út í 
Grikkland , sátu þeir jafnan á landi í herbúdum , en létu skip 5 
sín fljóta í höfnum. En er landzmenn sá mikinn her kominn 
í ríkit, vissu þeir úgjörla hvárt þat myndi vera fridmenn edr 
vikingar: því gjöra þeir rád sín ok veita ánni Dynu upp á 
völluna undir herbúdimar. peir Rodbert vakna vid vatnagang- 
inn ok færdu brott herbúdirnar. Um morgininn sem þeir sá 10 
gjörla, skildu þeir at ekki grand mátti þeim þetta vinna. 
Sídan kómu þeir á fund Grikkjakóngs ok skipudu svá lidinu, 
at Rodbert var 1 midju. Hann kvaddi kóng kurteisliga ok 
mællti: 'Gud geymi ydar, herra, ok allt ydart ríki. Nú hafa 
ydr heimsótt ríkra manna synir ok ætlum vér med fridi at 15 
leita eptir ydarri vingan. Höfum vér langt til sótt ok girnumz 
út í Jórsalaheim at kaupa oss med drengskap [ok] framgöngo 
bædi samt: miskunn guds ok tímaligan frama. Sóttum vér 
fyrir þat ydarn fund, at þér fengit oss afla at sigra heidingja 
ok frelsa guds jörd undan þeirra þrældómi öllum oss til sæmd" 2^ 



249 ceteros sanctos undeutlich B. 

XVII. B = cod. AM. 651 B, ^^. F = cod. AM. 586, 4' 
16 eptir ydarri] ydra B. 17 ok /. B. 



XVII. Frá ferdum Rodbertz ok hans manna. 61 



ar.' Kóngr segir: ^[>ér erut med gódu ættarbragdi ok skulut 
hér vel komnir, ok drekkum allir samt 1 dag.' Rodbert braut 
undir sik skikkju sína er skorin var med pell. Ok er á leid, 
bádu þeir orlofs til skipa. Kóngr játadi þvi ok þar med sinni 
25 vingan. peir gengu út af höUinni ; vard eptir skikkjan Rod- 
bertz. Þ^ mælltu menn Grikkjakóngs , at varla hefdi hann 
geymt kurteisi fyrir drambinu er klædin lágu eptir. Kóngr 
mællti: 'Gjörum til raun: gangi eptir ok segi honum.' Svá 
var gjört. pá kölludu þeir er sendir vóru : ' Viti þat sá ungi 
SOmadr er sat næst kónginum, at eptir vard honum yfirklædi 
sitt.' Rodbert leit 1 móti ok mællti: 'pann sid nam ek á unga 
alldri at bera ekki sjálfr klædi min ok hefí ek vel til þers 
burdi.' Kóngr mællti er hann heyrdi svörin: *Víst er hann 

fágjætr madr ok um fram vel flesta menn, en ekki kemr mér 
5 þat á úvart, þótt ofmetnadr hans lægiz um sídir.' Sídan sendi 
kóngr honum nökkurar bísundir gullz, at hann skipti því med 
lidi sínu, hvat er hann vid tók ok lét sér þó fátt til. En ádr 
hann sigldi brott af ríki Grikkjakóngs , lagdi hann skipum 
sínom til hafnar þar sem stórliga ríkr madr átti fyrir [at] ráda. 
40flafdi þar [fyrir] litlu barn aliz ok var leitat, hverr svá væri 
tíginn, at makligr væri at hallda barni ríka mannz undir skím. [Cod. B 

(£n landzmenn létu Rodbert mikinn afbragdsmann ok bádu ^' ^ 
hann gjöra þá sæmd rika manni at hallda baminu undir skira, 
ok þat veitir hann ok eptir sidvenju þeirra þá gaf hann bara- 
45 inu allt þat fé er Grikkjakóngr sendi honum ; en allir lofudu 
hans örleik ok miUdi. Ok er Grikkjakóngr spurdi þetta, þá 
mæUti hann: 'Hann er at visu allmikiU ágjætismadr, ef stadiz 
fær oíisann.' Eptir þat sigldu þeir út nm haf ok lögdu her- 
inum vid Antiochiam. En er heidingjar urdu varir vid þeirra 
^kvámn, bjugguz þeir vid ok risu móti, en hinir sóttu at hart 
ok bermannliga ok gátu [sigr] med guds miskunn ok ráku brott 
heidingja, en drápu marga. Læstu sídan sterkliga ok settu 
vardhöUd yfir. Glödduz þeir nú af þersum fyrsta sigri ok höfdn 
drykkjur mikklar, en varúd minni en hæfdi. Heidingjar undu 

39 at /. B, 40 fyrir /. B. 61 sigr /. B, 62 sídan doppelt B. 



62 XVIT. Frá ferdura Rodbertz ok hans inaniia. 

^ — 



illa vid, þóttuz hafa farit sneypu mikkla, látit þá borgsem55 
líkuz var til at vinnaz mætti Jórsalaborg ; því söfnudu þeirlidi 
ok veittu borginni atgöngu, en hon var svá sterkt vígi, at 
kristnir menn fengu hana halldit. En heidingjar settu sinar 
herbúdir undir borgina ok ætludu at sitja þeim mat. Ok er 
kristnir menn sá þat, þóttuz þeir vanfærir at hallda sik sákir 60 
vistaþrots, ok hugdu nú at sigrinn mundi þeim snúaz í svívirá- 
ing. pótti þeim illt at ganga á valld heidingja, þvi snem 
þeir nú til guds, bidjandi hann miskunnar med föstum. pá 
dreymdi einn mann gamlan, at madr kom at honum ágjætligr 
at líta ok mællti : ' pér hafit upp tekit gott rád , snúiz til guds 65 
miskunnar er öllum gefr allt hit góda. Nú viU gud at hans j 
dýrd sé byrjut ok kraptr hans piningar birtiz ydr ok öámm 
til hjálpar. Leitit eptir spjóti því er fólgit er undir einu all- 
tari hér í borginni ok drottinn Jesus grædari heimsins var 
særdr med , ok munu þar fylgja dásamligar jartegnir ok ítarlig 70 
frægd guds sunar.' Sídan vaknadi gamli madr ok sagdi fyrir- { 
burdinn ok fögnudu allir. pví næst var jörd grafin undir því 
alltari sem draummadrinn hafdi til vísat, ok fundu þar spjótit. 
pat var lagit yfir dauds mannz líkam , ok fekk sá þegar líf- 
Sídan gengu kristnir menn gladir út af borginni ok höfdu pat 75 
heilaga spjót fyrir sigrmerki. Fylgdi því svá miMll kraptr 
med himnesku Ijósi, at heidnir menn lögdu á flótta. Lofuda 
kristnir menn gudliga milldi fyrir sínar jartegnir ok helldu 
Antiochiam sídan med öruggu trausti. Nú sem kemr sá timi, 
at Rodbert med sínum lagsmönnum vill veita atsókn sjálfriJór-öO 
salaborg, fara þeir út af Antiochia ok setja sínar herbúdir 
nær Hierusalem; ganga sídan umbergis sem hermönnum er titt 
ok skoda, hvar líkaz væri til atsóknar, ok sýniz borgin tor- 
sóttlig einna hellz fyrir þat at öll hennar vígskörd vóru skiput 
af heidingjum, ok því sátu þeir er borgina helldu öruggir*^^ 
Sídan eiga kristnir menn þingstefnu. Tekr Rodbert svá til 
máls: 'Oss er naudsyn at leggja allan hug á at vinna persa 
helgu borg af heidinna manna valldi ok frelsa kristna menn. 

67 birtiz doppelt B. 



XVII. Frá ferdum Rodbertz ok hans manna. 63 



S'ú gjörum þat statt meil oss , at sá vár þriggja höfdingja sem [10] 
'yrst kemz í borgina, skal gjöraz kóngr yfir þersu landi. Ball- 
luini jarl kvad sér þetta vel líka, ok því játudu allir. Þeir 
irdu þers vísir, at herteknir menn kristnir vóru innan borgar; 
3TÍ sýndiz Rodbert þat rád at gjöra nökkura leyndarsending í 
3orgina til þeirra ok leita eptir af þeim, nær vænst væri at 
iigra heidingja. petta þótti öllum vel sagt ok vitrliga. Sídan 
5jöra þeir bakstrellda stóra til brauds, gjöra bréf ok innsigla 
3k leggja sídan 1 nýbakat braudit ok kasta því med ofngrjót- 
nu npp í borgina; en med því at hamingjan studdi at, vóru 
3eir næstir sem þeim gegndi. pví tóku kristnir menn braudit 
3k brutu ok fundu bréfin; vóru þar fyrir þeirra þriggja höfd- 
ingja innsigli, en þat var ritat, at kristnir menn rédi þeim 
'ád, hvenær þeir gengi at borginni; ok ef med þeirra tilstilli 
engi þeir sigrat heidingja, myndi þeir i móti taka í brád 
?eg ok virding, en af gudi ömbun í ödru lífi. En er kristnir 
menn í borginni höfdu letrit yfir lesit, létu þeir bréf koma í 
braud ok sendu i móti med bakstrsveinum; þau sögdu svá: 
Gjama villdim [vér] ydr rád kenna at vinna borgina oss til frelsis, 
en ydr til sóma ok öUum oss til eylífrar frambúdar; en ef þér 
girniz stadinn at vinna, þá gangit med lidi ydru til þers borg- 
arhlids er veit til landsudrs, í upphafi mánadar. pá hallda 
heidingjar gudum sínum hátíd, ok eigi munu þér sigraz ef þá 
Mt undan. Leggit nú allan hug á ok bidjum allir samt guds 
Diiskunnar.' At þersu heyrdu áttu hermenn þing, ok eggjadi 
Hodbert svá sína menn at ganga at borginni med öruggu 
trausti, ok hét þeim stórri ömbun er þá veitti drengiliga fram- 
göngn. Á greindan tíma veita þeir harda atsókn borginni med 
öUu lidinu ok geta brotit upp hlidit. Kemz fyrst innan borgar 
merki Ballduina, en Rodbert snaradi fram sem hvataz ok hjó 
til beggja handa, ok vard þá í hlidinu mikill bardagi, ok fell 
Þar Gudifreyr. Vard þá hörd orrosta í borginni, ok fellu heid- 
iögjar hverr um annan, en kristnir menn sigruduz. Eptir 
Wdagann urdu þeir Rodbert ok Ballduini eigi ásáttir, hvárum 

90 þersu doppelt B. 107 vér/. B. frels B. 120 Gudifrey B 



64 XVII. Frá ferítum Roctbertz ok hans manna. 



1 



kóngsnafhit bar til handa; þóttiz hvárrtveggi eiga. Rodbert 
mællti: 'Þat ætla ek, sagdi hann, at ek sýniz meira verdr en 
merki þitt, ok eigi kann ek gefa upp minn sóma fyrir kapp-l^ 
mælum , helldr leitum at guds syni, hvárr kóngdóminn á/ Ball- 
duini kvaz þers búinn vera, ok skylldi sú raun á gjöraz, at 
sá þeirra væri kóngr yfir Jórsalalandi sem Ijós kæmi fyrr yfir 
þat kerti sem hvárr bar páskaaptan í musteri guds at lyáver- 
anda patriarcha ok ödrum forstjórum kristninnar. En á ^n 1 
mæli kómu menn nordan af Englandi med þeim tídendum, at 
andadr var Vilhjálmr bródir Rodbertz ok landzmenn villdu 
hann taka til kóngs. Var Rodbert fyrir þá sök frá horfinn at 
gimaz kóngdóms á Jórsalalandi. En er þeir stódu med kertum 
páskaaptaninn í musterinu sem skipat var, kom Ijós ofan á 
kerti Rodbertz, en hann slökti Ijósit, ok fór svá tveim sinnum. 
1 þridja sinn kom Ijós á kertit, þá slökti hann ok steig á 
[11] ofan. Þá mællti patriarcha: 'FurdumikiU ofsamadr erta, at 
þú tekr eigi med litillæti þat er gud gefr þér þetta ríki med i 
svá stórum ok skýrum jartegnum , er öllum er Ijóst , at hann 1* 
ann þér sæmda, en þú tredr hans velgjörd þér undir fótum.' 
Rodbert svarar: 'Herra, er sök til þers' at ek gjöri svá. Mér 
er komiu frétt, at ríki mitt liggr laust er bróáir minn hellt, 
ok því gimumz ek minnar ættleifdar, at vardveita þat ríki sem j 
fyrri frændr várir hafa halldit hverr eptir arman, en dveljumzl^ 
ekki hér í úkunnum löndum.' Patriarcha svarar: 'Þú skylldir 
þá ekki hafa gengit til prófs um þersi mál, ef þat er fiarri 
þínum vilja at taka kóngdóminn er fyrr girntiz þú. Nú er 
þers ván, at þat ríki ödliz þú eigi sem þú átt, er pinn j 
ofmetnadr stendr því svá hart í móti er nú sýndiz af gudipérls^ 
veitt. Mantu ok mæta eiga stórum hlutum ok hördum tíma, 
en þó er líkligt at lægdr verdi metnadr þinn, ok fyrir starf ok 
margan háska er þú hefir þolat í þinni hingatferd man endaz i 
lif þitt med gódu þér tU hjálpar.' Eptir þat gaf Rodbert j 
Ballduina upp kóngdóm i Hierusalem ok réz sídan brott med l5l 
lidi sinu; en er hann kom í England, hafdi Heinrekr bródir 
hans setz í ríkit, ok med því at hann viUdi eigi rikit upp 
gefa fyrir Rodbert, áttu þeir orrostu mikla ok fell mart af 



XVII. Frá feráum Rodbertz ok hans manÐa'. 65 



hvárumtveggja. Lét þá Rodbert sígaz undan á flótta. pá áttu 
vinir hlut í , ok villdi Heinrekr eigi láta rikit ; sagdiz því ríkit 
hafa tekit at Rodbert var þá eigi [heima] ok menn vissu úgjörla, 
hvárt hann var lífs edr lidinn , en landit mátti eigi þamaz kóngs 
sakir margra greina; þvi sagdiz hann mundu verja ríkit oddi 
ok eggju. peir áttu orrostu adra, ok þóat Rodbert þá sem 
öoptarr sýndi sinn röskleik, vann þat lítit, þvíat hann tók med 
flótta undan. Eptir lítinn tíma safnar hann lidi þridja sinn 
ok talar svá: 'Nú man ek eigi optarr lids krefla, ef ek fæ 
úsigr. Kann vera at oss sé þersa ríkis eigi audit af gudi, 
þvíat hvárki er Heinrekr bródir minn betri riddari né at 
Onökkuru vitrari en ek.' Því næst börduz þeir hit þridja sinn, 
ok fell nær allt lid af Rodbert; var haun þá handtekinn ok 
leiddr fyrir kóng. Heinrekr mællti þá: 'Hvem kost myndir 
f)á nú gjöra, minn bródir, ef ek væri á þínu valldi?' 'Skjótt 
er þat at segja, segir Rodbert, at ek skylldi setja þik í vard- 
Halld ok taka frá ríki med öUu/ Kóngr svarar: 'SKkan dóm 
skalltn nú taka' ok lét setja hann 1 þröngt vardhalld ok fekk 
honum þat er hann þurfti. Einn dag sem margir ungir menn 
ridu á brott skamt frá því er Rodbert var ok hann leit um 
glugga einn þeirra atreid, segir hann svá: 'Yel þeim manni er 
slna íþrótt mætti reyna hjá ydr í dag!' Ok er þetta var sagt 
kóngi, bad hann fá honum hest ok riddarabúnat, ok svá var 
gjört. Rodbert var at burtreid um daginn, ok um kvelldit 
víkr hann at kóngi ok segir: 'Herra, ef ek hefdi slíkan hest 
sem ek em riddari til, þá myndi ek nú fjarri ydr.' Kóngr 
35 mællti: 'pat kom mér rétt 1 hug, ok til þersa munum vér 
eigi optarr hætta.' Sídan lét kóngr hann koma í þröngra 
yardhalld; var þar á einn lítiU gluggr er Ijós bar 1 herbergit. 
Honom kom þá 1 hug, at nú myndi einsætt at snúa öUu sínu 
máli til guds ok gimaz þers ríkis sem eingi mátti frá honum 
K) taka, þviat hann skildi, at jardligt ríki villdi gud eigi at 
hann hefdi; ok medr þersum hætti endi hann sína lifdaga, en [12] 
Heinrekr kóngr bródir hans ríkti sídan yfir Englandi. En af BaU- 

161 heima/. B. 177 er] sem B. 179 atreidir B? 
Gering, Islftnd. Legenden, Novellen nsw. 5 



66 XYII. Frá ferdum Rodbertz ok hans manna. 



dnina er þat at segja, at hann réd Jórsalalandi ok þótti gódr 
kóngr ok mjök ástúdigr sínum mönnnm. Svá bar til , at heiðnir 
menn drógu her saman ok settuz um Hierusalem, en BaUdaini 
kóngr hét á gud til fulltings ok fór vid þat út af borginm 
med kristnum her, en ótti mikill kom 1 lid heidna ok flýda 
brott víds vegar, en kóngr rak flóttann langt frá borginnl 
Annan tima sem kóngrinn sótti fram til Jórdanar eigi með 
mikklu lidi, kom heidingja herr at þeim úvörum, ok vardekki2(X 
annat tiltækiligra, en kristnir menn kómuz í einn foman borg- 
arstad. Yar þar öruggt vígi um stundar sakir. Heidingjar setjaz 
þar umbergis ok sögduz öllum mönnum grid mundu gefa, ef 
kóngr væri þeim í valld sendr. En er kóngr vissi þat, átti 
hann þing ok bad sina menn þetta rád upp taka helldr en 20i 
týna öllu því fólki er þar var saman komit; 'ok skal um sinn 
hverr deyja.' Ok sem eingi svaradi til þersa máls , stendr sá 
madr [upp] er Amalldr hét ok talar; 'pat er hit úsnjallazta 
rád at selja kóng sinn til dauda. Nú vil ek bjódaz til at 
rída út med kóngsskrúda: má vera at heidingjar ætli mik kóng 21^ 
sakir vaxtar ok vænleiks. At mér er einginn skadi. Heitit 
þar med heidingjum skatti.' Kóngr mællti: 'Slíkt mál er mjök 
drengiligt ok gjört eptir dæmi Machabeomm er Eleazar yann 
fílinn ödram til frelsis, en dó sjálfr. Nú ef þú viU þetta 
snjallrædi upp taka , þá búz vid þinni fram[ferd] ok tak corpus 212 
domini ok fel þik gudi á hendi.' Hann gjördi svá; reid sídan 



197 í lid] mit diesen worten begint F, heidingja F. 198 en -^ 
borg. /. F. 199. 200 eigi med mikklu B, med litlu F. 200 kom — herr] 
kómu heidingjar F. 200. 201 ok vard — en /. F. 201 kómnz — borg. 
/. S. 202 þar B, þat F. 202. 203 settuz ura borgina F. 203 mönnum 
/ F. 204 kóngr — sendr] þeir selldi fram kóng sinn F. En — 

kóngr] ok er hann F. þá átti F, 205 ok — menn] vid sína menn 

ok bad þá F. 206 týna — fólki] tíma (!) jafnmörgum mönnum F. er — 
komit /. F. skal ok F. 207 til — máls] þersu máli J^. stendr sá -5» 
þá stód upp einn F. 208 upp /. B. talar 5, mœlltiií'. 209 kóng /, 
sun B. 210 ok má ií'. 211 vaxtar ok vænleiks B, búnadarJ?. enat/. 
211. 212 Heitit — skatti /. F. 212. 213 Slíkt — dreng.] þetta er 
mœllt alldrengiligi (sie) F. 213 dæmum F. Eleazar B, 'Eloiraua'í'. 

214 ödrum B, idrum (!) F. 214—216 en dó — gjördi svá /. /■ 

215 -ferd/ B. 216 ok reid þersi madr F. 



XVm. Af hinum helga Thoma. 67 

út af borginni skrýddr kóngsskrúdi fram f þá kví er heid- 
ingjar höfdu skipat. Fyrirlét þersi dygdarfulli madr sitt líf 
med mikilli hugarins prýdi. Réduz sidan heidingjar brott, en 
Ballduini kóngr nádi Jórsalaborg ok tjádi opinberliga öllum 
þemia atburd um dauda Amalldz, bjódandi þar med öUum 
prestum í borginni ok umbergis at minnaz hans hátt i hverri 
messu um svá langan tima sem ákvedinn var, ok gjöra svá 
opinberliga hans virding, gudi til heidrs en öllum til kynn- 
ingar, hversu dýrdliga hann lét sitt líf, ok svá var gjört sem 
kóngr baud. Ríkti Ballduini k^ngr yfír Jórsalalandi ok gjörduz 
margir merkiHgir hlutir undir hans kóngdómi 



XVffl. Af hinum helga Thoma. 

* I Pá er hinn helgi Thomas erkibiskup vard landflótti af Eng- [18^] 

landi af Heinreki kóngi fyrir réttendum heilagrar kirkju, 

dyaldiz hann lengi í Pontis i grámunkalifnadi allt þar til er 

Eoglandz kóngr ógnadi munkunum Qárskada ok limaláti ef þeir 

5 helldi hinn helga Thomam þar lengr. Af þvi fór hann i Franz 

ok sótti heim Lödve kóng, ágjætan höfdingja. Tók fyrr nefndr 

Lödver kóngr vid hinum helga Thoma med hinni mestu blidu 

ok baud honum med sér at vera til þers er af létti deilu 

þeirra Heinreks kóngs ; sagdi ok at erkibiskup skylldi þiggja af 

10 honum hvat er hann villdi sér til sæmdar ok eptirlætis medan 

hann væri i þersi útlegd. En herra Thomas erkibiskup tók 

þat med þökkum ok sagdi svá: 'Mikilliga vil ek þakka ydr 



217. 218 fram — skipat] hugdu heidingjar kóng vera ok drápu 
haim J". 218 Fyrirlét þersi B, ok lét svá F, dýrdarfullr F. svá 

sitt F, 219 hugarins -ö, hjartans F, Réduz — brott /. F, 

219. 220 en — Jórs.] ok nádi B. kóngr svá borg sinui F. 

220. 221 tjádi — med] segjandi mörgum þenna atburd bjódandi F. 
222 í borg. — umb. /. F, 222 — 226 hátt — baud] opinberligH í hverri 
messti F. 224 virdings B. 226 Ríkti B, ok réd F. yíir /. F. Jór- 
sölam F. , 226. 227 ok gjörduz — kóngdómi] til tUi ok var ölium 
harmdaudi. Út er þetta, en gud geymi vár allra, amen F. 

XVm. Au8 eod. AM. 667 A, 4^ (K). 1 'landfoUti' K. 

5* 



68 XVIII. Af hinura helga Thoma. \ 

þann heidr er þér gjörðut oss á margan hátt; en er sá einn 
hlutr er ek vil af ydr þiggja.' Kóngr segir: 'Hverr er sá?' 
Erkibiskupiun sagdi: 'pat er sá hinn dýri steinn carbunculus 1 
er skínn í þínu vígsluguUi.' Kóngr segir: 'Herra, þat man 
ek eigi gjöra ok eigi má ek med réttu, þvíat hann heyrir til 
krúnunni ok várir langfedgar hafa þetta guU átt langa æfi 
hverr eptir annan; en adra dýrgripi þá sem oss hafa offradir 
verit eda vér höfum aflat vil ek gjarna gefa ydr.' Hinn helgi 2 
Thomas segir: 'Svá má vera, sagdi hanu, en skal ek eigi ná 
honum medan ek lifí, skal ek endiliga ná honum þá er ek 
em daudr.' Eptir þetta skilja þeir talit at sinni. Sídan sættuz 
þeir Thomas erkibiskup ok Heinrekr kóngr í Englandi at bodi 
páfans. Ok eptir písl ok dauda hins helga Thomæ er þat S 
mönnum kunnigt at hann skínn mörgum fögrum jartegnum, ok 
er hann skrínlagdr yfir háalltari í Cantia at sínu erkistóli. 
Ok eptir langan tíma tekr þersi sami Lödver kóngr vanheilsu 
mikkla á þann hátt at honum sjatnadi eigi fæda: var hann 
jafaan svá sem þrútinn ok [újlystugr. Hann lét senda eptir læknum, 3 
ok er þeir eptir reiknudu hans krankleika, þóttuz þeir eigi vita, 
med hverju móti hans úhægendi vóru. Gátu þeir honum enga 
heilsubót uunit, ok var margra bragda í leitat, bædi med drykkjum 
ok grösum, ok tjádi ekki. Ok semkóngrinn hefir lengi hér verit 
í medr þersum krankleika, heitr hann á gud í upphafi ok hinii36 
sæla Thomam erkibiskup at sækja heim í Cantiam hans helgan 
dóm. Vænti hann því framarr tænadar af bænum þersa í 
gudsvinar, at hann hafdi honum marga vináttu sýnt þá er 
þersi gudsdýrlingr var í sinni útlegd. Vid þetta allt saman 
byrjar hann ferd sína til Englandz vid dýrligu föruneyti ok 40 
sækir heim til Cantuariam med mikiUi gódfýsi ok iduligu ákalli 
til hins hæsta gudsvinar. Ok sem kóngr kom svá langt at hann 
sá hina hæstu turna kirkjunnar í Cantia, kendi hann á sér 
skjóta bót sinna meina, þvíat svá vard honum sætt ok gott 1 
öllum sínum likam, at hann þóttiz sér hvergi meins kenna. 41 



20 gÍQrna K. 22 ek skal K. 25 'pils' K. 30 lystugr K, 
42. 43 Ok — sá] díese worte stehen in K auch hinter gudsvinar (z. 38J. 



XVIII. Af binum belga Thoma. 69 



Vard kóngr vid þersa gudligu gjöf stórliga feginn ok trúdi at 
hann mundi at njóta bænahalldz þersa guds píningarváttz 
Thomæ. Gengr med sönnu lítillæti allt til kirkjudyra. Sem kóngr 
er þar kominn, vill hann gjöra sína offerendu med fuUum veg, 

50 tekr upp allan sinn hinn bezta skrúda er hann hafdi til , setr [19,'] 
sína dýruztu krúnu á sitt höfiit, ok þetta sama fingrguU dregr 
hann sér á hægri hönd er fyrr var getit. Gjörir ok svá hverr 

, hans manna sem þeir sjá kóng fyrir gjöra, taka sín hin villd- 
uztu klædi ok ganga svá dýrligri processione innar fyrir 

£5háalltari, ok þakkadi kóngr gudi ok hinum helga Thomæ sína 
heilsugjöf. Ok sem kóngrinn reistiz upp, lagdi [hann] höndina 
hægri yfir alltarit; ok í þersu vard fáheyrdr atburdr: sá hinn 

; dýrligi steinn carbunculus er fyrr gátum vér hraut snart ór 
gulli kóngsins ok upp hit beinsta í loptit ok kom nidr rétt 

60framan á skríninu hins sæla Thomæ erkibiskups. Ok sem 
Þersi mæti steinn kom á skrínit hins sæla Thomæ erkibiskups, 
lét ondan hardleikr silfrsins med svá gudligum mætti, at svá 
w þar mátuliga fyrir búit, sem þar hefdi hinn hagazti meist- 
ari fyrir grafit. Svá var hann mátuliga langt nidri settr ok 

65 svá fastr, at eingi mannlig hönd hefir þar nökkut at gjört sídan. 
Herra kóngrinn ok erkibiskup med öUum hjá veranda lýd 
dásömudu tákn þersa dýrliga píningarváttz, hins helga Thomæ 
erkibiskups. Sagdi kóngrínn þá öUu íólki, hvat þeir höfdu þá 
vid talaz er þeir vóru í Franz, þá er hinn helgi Thomas 
^Osagdi at hann skyUdi þenna stein fá daudr ef hann fengi eigi 
lífs. 'Hefir hann nú ok, sagdi kóngr, þat efnt; mun ek hann 
nú ok ekki hédan brott taka.' OfGradi kóngr hinum helga 
Thoma marga dýrgripi ok fór vid þat heim tU Franz. En 
hinn ágjæti gimsteinn carbunculus stendr þar sidan 1 skríni 
75 Thomæ med þeirrí umbúd sem hann var upp settr þá er hann 
fló ór gulli kóngsins, ok er enn vel skínandi, ok lýkr svá 

þersum atburd. 

t ^ 

48. 60. 61. 67. 75 Thomas K, 55 hinum heinum heilaga K. 

56 hami /. K. 



70 XIX. Af ágirnd Absalons erkibiskups ok af einum bónda. * 

XIX. Af ágirnd Absalons erMbiskups ok af einnni 

bónda. 

bvá er lesit, at í Ðanmörka sat einn erkibiskup, Absalon at 
nafiii i nafiifrægam stad er Lundr hét. Hann var merkiligr 
madr ok mikill skörangr 1 mörga lagi, en mjök ágjam til igár, 
sem lýsiz 1 söganni. Hann hafdi eflt ok af grandvelli upp 
reist eitt svartmankaklaastr med födarleifd sinni med ríkom £ 
próvendam ok vænam herbergjam: þat klaastr kalladi hann 
Soram, var þat ekki nærri erMstólnam 1 Land, helldr svá sem 
stór dagferd. Er þat þersa næst segjanda, at akr einn hardla 
gódr lá til Mr^'annar í Land ; var þat hin mesta gersemi, átti 
Mr^'an hálfan, en bóndi einn hálfan; óx þar hit bezta alldini. t 
Biskapinn faladi margan dag at bónda hans hlata 1 gardinom, 
sagdi honam vera mikkla hentara laasagóz edr sú jörd sem 
hann ætti einn alla aftekt á. En á hverjam árgangi var þat 
vani 1 millam kirkjannar ok bóndans at skipta ávextinam med 
mælam : var þat beggja gagn edr skadi , hverr bati edr brestr 11 
1 vard. Nií svá opt sem biskup faladi, svá opt synjar bóndi 
sölunnar ok segir þat forna eign sinna langfedga, ok þvi vill 
hann eigi af ganga. Ok sem þat er alreynt, ferr erkibiskup i 
fors mikit; ok einn tima er þeir talaz med, segir hann at 
[Cod. A heilug Mrkja skal frá þeim degi engan hlut vid hann eiga, 2tt 
p. 315] helldr skal á nefndum degi sMpta akrinum, bædi til jardar ok 



XIX. A = eod. AM, 624, 4». C^ = eod. AM, 657 B, 4\ 
c =« cod. AM. 518 K, 4\ FMS XI (1828) s. 440—446. Gudör. 
Vigfúðson, leelandic reader (Oxf. Í819) 8. 234^-237. Die iibersehrift 
nach c, Am rande ist in A von junger hand hdnzugefiigt : frá ágirnd 
Absalons biskups. 1 Svá — at f. c. 1. 2. Abs. at nafiii] er A. hét 
at nafni c. 2 í þeim nafnfræga c. 2. 3 skör. mik. ok merk. madr e. 
4 'elft' A. 5 eitt — sinni] medr födurleifd sinni einn svartmunka- 

lifnat c. 6 prófentum A , presentum c. 6 — 8 þat klaustr — dag- 
ferd /. A. 7 Saram (so immer) c. 8 Er — segj.] þat er greinandi (iríej e. 
9 vænn ok gódr c. kirkjunnar eigna c. var — gersemi naeh einn 
hálfan c. 10 óx — alldini] ok bráz aUdri c. 11 Erkibisk. e, af c. 
hlut c. akrinum c. 12 vera f.c. 13 af c. i árg. hverjum e. 14 i 
/. c. med CyiA. 15 ábati c. 16 falar c. 17 ok f e. langfedra ^. 
19 ok /. c. sem c. vid c. hann / c. 20 frá peim degi skoli e. 
hlut] reikning edr mæling c. 21 tilnefiidan dag c. 



XIX. Af ágirnd Absalons erkibiskups ok af einuin bónda. 71 

aftektar. Bóndi lætr sér þetta lika, þviat honum þikkir hardna 

sambúðin í hverju. Liðr nú þar til, at hyárírtveggju koma til 

akrskiptis. Er þat sumartimi ok akrínn sem fegrstr ok fýsilig- 

S5 aztr ágjömum manni. Erkibiskup vill hafa þann hátt á skipt- 

inn, at vadr sé dreginn yfír þveran akrínn; hann vill ok engum 

tíl hlíta utan sér at hallda ödrumegin vid bónda; ok nú þann 

tíma sem jördin lægiz millum hálsanna, leitar vadrínn at jörd- 

inni ok berr eigi svá skýrt edr merkiliga, hveija hann gjörir 

yfir þveran akrinn. Erkibiskup kallar þá: 'Rétt betr, bóndi!' 

segir hann. Bóndi hugsar svá at gjöra, en sakir þers, at svá 

íállinn strengr, sem kunnigt er, þarf öruggt átak ádr hann 

lyptir sér, nýtr bóndi afls ok kippir röskliga vadnum, þviat 

hann hugdi halldit annan veg eigi bila. En þat fór annan veg, 

þviat erkibiskup hrapar vid rykkinn ok fellr áfram svá úfímliga, 

at jardfastr steinn var í akrinum fyrir honum, ok þar kemr 

haon á, svá at blædir; stendr upp sídan ok kastar vadnum; 

segir at follskipt sé akrinum, sídan hann er skemdr med 

ðfiind; þarf eigi hér langt um at tala, utan á engu stendr 

M ðdru , en bóndi sé fallinn i herra páfans bann fyrír öfundarþátt 

ok áverka, ok yfír hann skal lýsaz þat sama bann um alla 

provinciam, utan hann gefíz á dóm heilagrar kirkju ok skipan 

erkibiskaps^ Sá verdr endir á þersu, at bóndi vill helldr lúta 

en láta krístiligt samneyti, þviat hann kennir herda mun, en 

fó væntir at þetta mál komi undir annan dóm um sídir, ok gengr 



22 þetta] vel c, nach lika fiigt c ein: at bafa sitt frjálst, þótt 
skipti þetta vœri nýjung erkibiskups. bonum] bónda c. 22. 23 hardr 
sambúnadrinn c, 23 þar til] svá c, 24 á sumartíma c. 24. 25 tílfýsi- 
ligaztr e. 26 sé dreg.] dragiz c. hann] réttsýnis c. 27 til 

hlíta] athlýda e. sjálfum sér c. hallda vadinn annan veg til mótz yid e. 

28 sem — millum] er lengiz nadrinn milli c. naeh hálsanna aehiebt c 
ein: íárliga. 28. 29 vadrinn — jörd.] bugrinn jardar eptir náttúru c. 

29 eigi] at e. edr] ok c. 29. 30 hverja — yfir] at glöggliga sér, 
hyeija rigu gjorir yfir um c. 30 Rétt] Hertu c. nach betr/%í c hin- 
zu: Tadinn. 31 s?á gjöra A, at gjöra c. 32 öflugt o. 33 nýtr] 
neitir (!) e. röskl.] sterkliga e. 34 annan veg (2)] eigi svá c. 
35 hrapar] reikar c. úfiml.] úvarliga c. 36 var — fyrir] í akrland- 
inu verdr undir e, þar /. c. 37 at/. c. 38 sé] er e. 39 at 
tala /. A. 40 sé] er c. öfundsaman þátt e. 41 naeh áverka fUgt 
e hinsu: viljanliga veittan medr undirhyggju. 43 En sá c. þersu/. c. 
45 komi undir] muni koma fyrir c. ok/. c. 



72 XIX. Af ágirnd Absalons erkíbi<kops ok af einuin bvSnda. 



til laosDar. En dóm upp sagdan í milli sín ok kirkJQimar 
heyrir hann þann tlma sem erkibisknp hefír sik fyrir hugsat; 
en þat er fljótt í orskardinam, at þann hálfan part sem bóndi 
átti í akrínam skal hann leggja til kirkjannar. Kallar hiskap 
þetta minningarbót en engan dóm f}TÍr svá stórt afbrot. Bóndi 50 
[316] lætr sér fátt am fínnaz, þvíat nú lýkr app fyrir honom, hvem 
veg lagit var þetta mál; berr þó allteins hraastliga sinn skaáa 
ok veitir erkibiskupi söma lýdskyllda sem fyrr hafdi Yerit 
Lída nú þadan tímar þar til at sami bóndi tekr banasótt ok 
kallar til sin heimoUigan klerk at gjöra sina naadsyn ok þiggja 55 
til skipat sacramentum af heilagri Mrkju; ok 1 miUum annarra 
greina segir hann svá til prestzins: ^Síra minn, segir hann, ek 
veit at þú ert röskr madr ok einardr; því vil ek gefa pér 
þann bezta hest er þú kýss af minni eign, ok þar med þýzkan 
södul ok bitil , til þers at þann tima er ek em andadr berr 6( 
þú erendi mitt Absaloni erMbiskupi svá fallit, at ek stefoi 
honum fyrir dómstól himnakóngsins at svara mér þar oin 
akrinn ok þær greinir fleiri sem þar til lúta.' Prestrinn játar 
gjöfínni , því hon var fögr, en þikkir þó á skafit nökkut. Gjörir 
bóndi litlu sídarr sinn enda ok fekk fagrt andlát fyrir manna 65 
augum; en prestrinn gjörír sem hann hafdi játat, skundar á 
fiind erkibiskups ok kemr svá 1 stadinn, at hann sitr yfír 
bordum fyrir máltíd; gengr inn 1 höllina fram fyrir hásætit ok 
heilsar upp á erkibiskup ok segir svá sidan: ^Sá bóndi (er 
hann nefhdi eignamafhi) er nú farinn fram af veröUdinni, 70 
segir hann, ok bad mik bera ydr þau ord, herra, af sinni 



46 til föstu ok lausnar c. 47 hann/. c. 49 biskup] erkibiskapí. 
50 -hót^. engan dóm] enga bót c. svá stórt] jafnmikil c. 51.52 kTeni 
vegl hvernin c, 52 þetta mál] þeirra á miUi c. -eins/. A. röskliga 
skaaa sinn e. 53 hafdi verit] án umlestrs fyrir nökkrum manni ^> 

54 þadan] svá e. hinn sami c. banasótt] sótt þá er hann leiddi til 
bana e. 55 heimi(u)gligan Ac. prest c. 56 skiput sacramenta c. 
heilagrar kirkju e. 57 naeh greina schiebt c ein : í sinni skipan. syá /. c. 
59 ok — þýzkan] med þvílíkan c. 60 bitíl] beisl er þar til hlýdir í. 
er] nœr e. 63 fleiri] adrar c. lúta til c. 63. 64 þakkar gjöfina «• 
64 á skafit] *oskafered' (?) c. 65 síd. — enda] skjótt sín erenc^ «• 

fœr e, 67 ok — stadinn /. e. at] þar e, 68 bordi hina fyrri *• 
ok fram e. 69 ok — sidan] sídan segir hann svá c. 70 framfarijm e. 
71 segir hann /. e. ok] hann c. herra nach mik e. 



XIX. Áí ágirnd Absalons erkibiskups ok af einum bónda. 73 

hálfa, at hann stefndi ydr fyrir hásæti himnakóngsins, at svara 

bonum þar fyrir akrskiptit fordum.' En á sama augabragdi ok 

prestrinn hafdi úti sitt mál, hné erkibiskup aptr at dýnunum 

í5erendr i stad. Afíadi þetta mikils ótta um allt ríkit, sem 

enn mun sídarr getit verda. En nú skal fyrst víkja til þers 

klaustrs Soram er fyrr nefndum vér. pat gekk svá til sama 

dag sem erkibiskup vard brádlátinn, at eptir conpletorium síd 

nm kvelld, sem brædr hugduz at fara til sve&s ok þeir höfdu 

|80eim eigi spurt af hans andláti^ þá kom hryggilig rödd af allt- 

arishominu, svá talandi med lágri ok mædiligri raust: ' Sora, Sora, 

pro me supplex ora!' pat er skilningr þersarra orda, at röddin 

bidr li&adinn mjúkliga minnaz sín i augliti guds. Birtiz enn [317] 

i þersu sæt miskunn almáttigs guds: þóat erkibiskupinn yrdi 

-|85brotligr i sínu lifí, fekk hann orlof framlidinn at vitja þangat 

tíl hjálpar ok hugganar sem hann hafdi mestu verdskulldat; 

|)yíat sídan brædr fréttu dagstætt andlát erkibiskups, tók af 

þeim allan efa, at hans önd hafí þá krafít bænafulltings. En 

nú er því næst at víkja med fljótu máli til þers e&js, hverr 

[ílOótti var um rikit af þersum hlut. pat gjöriz litlu sidarr, at 

einn illvirki var grípinn af valldzmanni, jámadr ok i dýflizu 

settr. Hann var svá balldinn ok gijótligr i sinni iUzku, at 

hann vardi med lygdum ok meinsærum allar sinar sakir. Ok 

svá sem hann sat i járnum dag ok nótt, hafdi hann heyrt 



72 bálfu^, bendi e. fram fjrÍT e, 73 ok] sem c, 74 mál] erendi c. 
at dýn.] af stólnum e, 75 þetta] þersi blutr c. 75. 76 sem sídarr mun 
sagt Terda e. 76 víkja aptr e. 77 Soram f.A. 78 bráðkyaddr c. 
sídla e. 79 bugsudu e. 80 af andláti erkibiskups c. 80. 81. af 

allt.] upp Tid alltarit e. 83 mch lifiiadínn schiebt e ein: bidja fyrir 

sér ok. 84 sæt miskunn] réttlœtisdómr e. naeh guds achiebt e ein: 

at þTÍ. 85 naehYLZJiiL achiebt e ein: eigi belldr. 85. 86 at vitja þangat 
framlid. bjálpar e. 86 ok bugg. /. c. þó mestu e. verskulldat A, 

yerskulldan í e. 87 þyíat sídan] því þó c, 87. 88 fréttu — bænaf.] vœri 
boniun um gott skylldugir, stodadi bonum ekki framlidnum kraptr þeirra 
bæna, því ór belvíti er eingi endrlausn c. 88. 89 En nú] mit diesen 

taorten begint C^, 89 er — víkja] er þersu næst at víkja O^, þersu næst 
er TÍkjanda e, skjótu e. 90 þersum blut] þeima blut G^, þeim blutum 
sem þar gjörduz c, gjördiz C^c, 91 illvirki einn c. 92 balld. 

— í\ balld. ok grjótl. a£ C\ vándr ok úgudligr af e, 93 lygum c, 
iUzkusakir e, 94 svá /. e, i f, A. nótt ok dag e. 94. 95 fagn. 

lieyrt e» 



74 XX. Af einni frú ok hennar syni. 

fagnadarlaoss, hvat fram fór í millam erkibiskups ok bóndans; 9 
þvi smídar hann sér rád ok fær komit þeirrí fíugu i munn 
eins skiptings, at bera stefhu hans þeim herranum sem hann 
hafdi fangat; en sú ste&a var á nökkut likan hátt ok hin 
fyrrí, utan þat bar i medal sem ván var, at sjá stefnir til hins 
nedra höfdingjans er engum dæmir gott. Fór hér svá at med 1. 
mikklum klókskap þersa úvinar, at réttarmadr treystiz eigi 
fram at hallda vid hann lögligrí kvöl ok lét hlaupa undan 
ríbballda hvert er honum likadi. Af fyrra efni gefr vel skilja, 
hversu formanni Mrkjunnar er þat geymanda, at audga hvárki 
sik né sina kirkju med rangfengnum Qárhlut; þviat reynd er d 
rádvendi drottins þar um, at eigi vill hann þat þiggja sem 
eigi er lögliga aflat. Amen. 



XX. Af einni frú ok hennar syni. 

Oá atburdr vard út i Franz i borginni Cremonensi, at nökkur 
mjök tigin frú vard hafandi at bami, ok hon fæddi einn sun 
leyniliga, ok fyrír veralldar metnadi ok þeirrí smán er hon 
þóttiz fengit hafa af getnadinum, vill hon med engu móti at 
þetta verdi opinbert. Sendi hon eina sina þjónostukonu , at 5 
hon bærí bamit þadan langt fyrir einar kirkjudyrr, ok [hét] 
þar nidr leggja, ok svá gjördi hon. Sem á leid daginn, gekk 
til sömu kirkju ein tígin frú, ok er hon heyrdi bamit gráta 
ok sá hversu frítt var, hrærdiz hennar hjarta af miskunn; tók 



95 í mill. — bónd.] med erkibiskupi ok bóndanum e, 97 einum 
skiptingi c. stefnu lians] stefnuna c. herramanni e. 98 fangit C^, 
en] þvíat e. nökkut á C*. á — hin] mikit lík hinni e. 98. 99 ok fyrr 
C^. 99 í medal] á millim at C^ bar — var] skildi c. sá C^c. stefndi c. 
100 nedsta C^, at /. C'c. 101 úvinar] illmennis e. réttarinn C\ 
valldzmadrinn c. treysti C^. 102 let hann c. undan] vándan C^, 

lausan c. 103 ribb. /. e. honum /. C^, at skilja c. 104 formenn e, 
er — geym.] eru gjamir at audga sik af kirkjunnar eignum, ok mega 
þeir taka sér petta œventýr til vidvörunnar c. audga] eigna c, 
105 röngum fjárafia e, úfögrum fjárafia C*. þvíat] sem C^. 107 eigi 
— afiat] eigi er réttfengit C\ med röngu er aflat c. Amen f. C^e. 

XX. Au8 cod. AM. 667 B, 4« (C^). 1 Tremon. C^. 6 hét/. CK 



XX. Af einni frú ok hennar syni. 75 

10 petta bam svá sem eiginligt , lætr heim bera ok upp fæda. 

Ekki gádi hon um, hvárt skírt var eda eigi; hon setti þenna 

svem til bókar ok sídan í skóla , ok sem hann þróaz at alldri, 

er hann bædi til námsins kostgjæfr ok næmr, ok tekr vígslur 

svá hverja sem alldr lofar, þvíat hann kann bókina hardla vel. 

15 At lyktum er hann til prestz vígdr ok fremr allt embætti er 

presti til heyrir, ok litlu sídarr andaz þersi sami prestr. Sem 

hann er andadr, er eptir reiknat hversu módirin hafdi látit 

kasta baminu fyrir kirkjudyrmar, ok hversu húsfrúin hafdi látit 

heim bera til sín ok upp fæda, ok at hvárgi þeirra hafdi at 

SOgeymt at láta skira bamit, ok hér af vard mikil deila miUi 

villduztu manna 1 borginni. Sumir sögdu med því at hann 

hafdi lifat med kristnum mönnum ok framit mörg miUdiverk [17] 

ok jafhvel gudligt embætti heilags messusöngs, segja hann at 

vísu hjálpaz munu. Adrir sögdu at fyrir synd hins fyrsta 

25iDamiz væri hann úti byrgdr af himinríki eptir gudspjalligum 

sannleik, at eingi má inn ganga i himinríki, nema hann sé 

endrgetinn fyrir vatn ok helgan anda; ok svá fast deilldu þeir 

af þersu efni, at þenna atburd skrifudu þeir til páfa. En þá 

rar Innocentius tertius. En páfínn skrifadi svá aptr i móti: 

30*Pre8t þann er þér sögdut svá andaz hafa at eigi var hreinsadr 

í þvætti skíraarinnar, med þvi at hann hefír stadfestz- í trú 

heilagrar kristnx ok játning drottinligrar miskunnar trúum vér 

hami lausan af upphaflign synd hinna fyrstu manna ok at 

hann man neyta fagnada himinríkis af röksemd heilagra fedra 

35 Angustini ok Ambrosii. Lesi þér af þersu e&i hina áttu bók 

Augustini de civitate dei, í hverri svá segir medal annarra 

hluta: "Skímin vinnz úsýniliga med þeim hverr er eigi byrgir 

úti hafhan sidlætisins helldr naudsyn endimarksins." Eannsakit 

bók hins sæla Ambrosii af dauda Yalentiniani , ok hefir hann 

binn sama orskurd á lagit. Er ok þat bod várt, at þér halldit 

dóm fyrr sagdra fedra ok bjódit í ydarri borg at hallda fyrir 

honmn iduligum bænum.' 



20 gleymt C^. 23 *jaf?er C^. 25 ' gudspallegum ' C\ 29 quar- 
tuB CK 30 Prestr C\ 



76 XXI. Af einni ekkju ok syni hennar. 

XXI. Af einni ekkju ok syni hennar. 

feá atburdr vard sudr í Franz, at ein ekkja réd nökkurum 
gardi mjök ríkum. Hon hafdi fyrir litlu ádr mist bónda síns. 
Sun áttu þau eptir mikinn ok vænan, ok er hann var vaxinn 
madr, þá vard med svá mikklum meinum, at hon lagdi hann í 
rekkju hjá sér, ok af þeirra vidskiptum fæddi þersi ekkja sun 5 
annan. Ok sem þetta vard uppvíst, var henni stefnt á páfa 
fund til lausnar, ok ferr hon med þenna unga sinn sun. 1 
þenna tíma var Urbanus quartus med því nafni. Sá var einn 
af cardinalibus er fyrir var um ílestar íþróttir, en honum fór 
sem íleirum, ef gud lér mikilla menta, at hætt verdr at 1 
metnadrinn sé móti lagidr, ok er þá illa ömbunat þat mikkla 
lán er manninum er veitt, ef þat skal móti koma er gudi er 
leidaz. Svá var þersi cardinalis balldinn, at honum þótti allt 
lágt hjá sér; fann ok at flestu er adrir gjördu, ok svá þóat 
páflnn dæmdi eitthvert mál, þá fann hann æ nökkut at. Sem 1 
fyrr nefiid ekkja kemr á páfagard, getr hon náit inngöngu í 
portit, þvíat hon spardi eigi féit. Bar ok svá til, at þetta 
sama port gekk páfínn er hon stód 1 ok hafdi sinn unga sun 
í fadmi sér; [en er] páfínn gekk at, fell ekkjan frSLm grátandi 
ok sagdi sinn glæp , hversu hon hafdi þenna sinn unga sun 2C 
getit af holldi síns sunar. Páfinn segir: 'Kom hér í morgin í 
þenna stad ok skal þá fullgjöraz mál þitt; em ek nú eigi lid- 
ugr.' Sem af leid nótt, þá kom ekkjan í þann sama stad, en 
[14] páfínn sat á málstefnu , ok er stund leid , kom einn klerkr 
fyrir páfann ok mællti; 'Herra, hér er ekkja sú fram í svöl- 2! 
unum er þér hétut ígjær at heyra.' 'Já, sagdi páfinn, þat er 
satt, ok nú skalltu fara ok kalla hana til vár afklædda ok svá 
nökta sem hon var þá er hon framdi þat iUa verk sem hon 
sagdi fyrra dag.' Klerkrinn sagdi þetta ekkjunni. petta þótti 
henni allmikit ok þó gjörir hon þetta: ferr af hverju klædi er 3 
hon var í utan náttserk, tekr barnit á arm sér ok gengr fyrir 



XXI. Au8 cod. AM, 657 B, 4^ (C^). 5 *se ser' C*. 19 en 

er /. C*. 22 em] er C*. 



XXII. Af Celestino ok Bonifacio páfum. 77 

páfann , fellr fram grátandi ok játar sekt sína fyrir öllum þeim 
er inni vóru, ok bidr líknar á sínu máli. 'Já, sagdi páfinn, 
ok nú í stad skal ek líkna þér.' Hann blezar hana med 

35 þersum ordum: 'ln nomine patris et filii et spiritus sancti, 
amen. Verd þú nú med öllu laus af þersi synd.' Sem páfinn 
hafdi þetta upp gefit, taladi sá cardinalis er fyrr var getit ok 
jafhan fann at hvat hann gjördi: sagdi undarligt at skripta 
engu stórskriptamanni , ok þat hvetti adra illa at gjöra. 'Nú 

40 er sem optarr, sagdi páfinn, at þú mátt jafnan at finna hvat 
sem ek gjöri. Skal nú rétt prófa, hvárt ek hefi þetta rétt 
gjört eda hvárt ek hefi hér valld til haft at gefa henni upp 
þersa synd. Ek særi þik, hinn úhreini andi, fyrir mátt ok 
Talld hins hæsta guds, at þú komir hér upp í stad ór jördinni 

45 ok grípir mik, ef ek hefi þetta framarr gjört en med fuUu 
valldi eda eigi af réttri skipan.' Ok þegar 1 stad kom þar upp 
svartr fjándi, Ijótr ok leidiligr, litadiz um ok greip í vangann 
þersum cardinali ok slöngdi honum nidr vid gólfinu ok þar nidr 
mn jördina; ok þat [er] líkaz at hann hefdi hann heim med 

óOsér. En ekkja fór heim i Franz med sun sinn ok undi vel 
' sínum hlut. 



XXn. Af Celestino ok Bonifacio páfuni. 

1. JNú hefz þar til frásagnar er Celestinus páfi fimti med 
því nafni sat i postuligu sæti. Hann var ádr einsetumadr 1 
þvi §alli er Morona heitir, einfalldr madr ok ágjætz lifiiadar, 
helldr dreginn en kosinn at taka svá mikit umskipti á sínum 
5 lifhadi*, en sakir þers at fyrir hans tíma funduz hvárki skrifut [Cod. 
lög né dæmi, at rómverskr biskup mætti resignéra sínu valldi, P- ^^^ 



42 nctch eda hat C^ noeh einmal: hvárt ek hefí þetta rétt gjört. 
49 er/. CK 

XXII. A = eod. AM. 62á, 4^. (7» = cod. AM. 764 B, A\ 
Die Uberschrift, welche in den membranen fehlt, ist von mir hinzugefUgt, 
1. 2 fimti — því in C^ abgeriaaen. 2 HaÐn in C^ abgerissen. 3 er 
und ágjætz in C^ abgerissen. 4 a von at in C^ abgerissen. 5 die 4 
eraten btíchst. von lifnadi in C^ abgeriasen. 6 mi von dœmi und at in 
C^ abgerisaen. 



80 XXII. Af Celestino ok Boiiifacio páfam. 

nú var greint, [þá] tók [hann] æ med várkynd ef nökkut var 
[310] stórt unnit, þvíat þat var eptir hans náttúru, sem segja skal af 
nökkurum dæmum sem urdu á hans dögum. 

2. Prédikari nökkurr mikils háttar madr gekk af Franz 
pílagrímsveg fram til Róms ; ok sem hann med sínu fólki hefir '^ 
meirr en hálfsótt veginn, farandi um eina mörk, hleypa at 
þeim reyfarar til handa ok fóta herklæddir. Einn af þeirra 
sveit rennr at honum bródurnum ok grípr þegar framan undir 
handveginn kápunnar er hann var í, ok hyggr at færa í brott 
af honum, þvíat hon var bædi vænt klædi ok stórt. Bródirinn 1 
tekr sínum höndum fyrir ofan inntakit ok helldr nidr, svá [at] 
honum ribballdanum gekk eigi upp, þvíat bródirinn var sterkr 
madr. í þeirra svipting heíir hann fyrir sér ngúk ord ok jfrid- 
söm, bidr hann fyrir nafn drottins af fíetta sik eigi kápunni, 
segir henni fylgja sína sæmd ok framjátan hvar sem hann kann 8 
koma gódra manna í milli, en penninga strokna, svá at hann 
fær eigi halldit sik edr adra; en hann úvinrínn gefr engan 
gaum hvat gott er, utan at treystaz því framarr at slíta brott 
af honum kápuna, hvat sem kostar. Skilr bródirinn at hann 
mun flettaz fyrir honum ef þeir leikaz lengr vidr, ok med því 8ð 
at hann sér sverdit sem hann var gyrdr medr ránsmadrínn af 
sett fridböndunum (þvíat sá daudasonr hafdi svá búiz til þersa 
mótz, at þat skylldi reidubúit til blóds) ok því grípr bródirinn ' 
sverdit bædi hart ok títt ok afslídrar í einum rykk ; lætr sídan 
rída á hálsinn á þeim leida dreng svá röskliga, at höfadit 90 
fýkr af; tvihendir eptír þat sverdit ok vedr fram at þeim 
sveitungum hans er enn stódu í ránum vid þá pílagríma ok 
segir svá: 'drepum þá nú alla', segir hann. En med því at 
þeir höfdu látit höfdingja sinn med svá skjótum atburd, verda 
[þeir] nú údæmiliga hræddir; flýr sá hardaz er hvataztr var 9fi 
svá brott í mörkina, at þar fóru þeir nú. En bródir gjörir 
sinn veg med kumpánum sinum fram til Eóms ok er svá 



66 þá /. A. hann/. A. 68 von nökkiimm ist nur das n tmd m 
in A erhalten. 69 die initiale (P) ist nicht ausgeföhrt. von gekk Í8t 

in A nur das lezte k erhalten. 76 at/. A. 95 þeir/. A. 



XXII. Af Celestino ok Bonifaoio páfum. 81 

mikillar frægdar ok framkvæmdar, at hann náir á fund herra [3ii] 
Bonifacii páfa; segir honum sannan veg, hvat hann stendr 
um manndrápit, ok fyrir hveija tilleiding verit hafdi; ok er 
hann hafdi sitt erendi úti, svarar herra páfinn : ' Hefir þú nökkut 
officérat sídan þetta gjördiz?' 'Já, miun herra', segir bród- 
irinn. Herra páfinn talar þá: 'Ok ef þú hefdir eigi officérat 
sídan þetta gjördiz , skylldir þú án dvöl allri gjöra þat embætti.' 
Af þersu má vel merkja, at þvílík skipan herra páfans var 
eigi at eins med líku lundomi sem fyrr gátum vér, helldr gokk 
kirkjunnar lögmál med bródurnum, þviat lærdura mauni er 
lofat at hrinda af úfrídi med afii, ef hann er af ödrum fyrr 
SYÍvirdr. 

i.jlO 3. At annarri frásögn er þat upphaf, at lítinn veg brott 

ixl af Róma stód svartmunkaklaustr, ok þar annarri hálfu nálægt 

)jó] prestr nökkurr. Helldu hvárir sína kirkju, reglumenn ok 

q:| prestrínn; ok sakir þers at kirkjurnar vóru nálægar sin á milli, 

xm stód optsinnis í harda deilu milli muuka ok prestzins, hvárir 

51iafa skylldu til sín ríkra manna líkami med því oífri sem til 

lagdiz, þar til at um sídir brædr urdu svá hardteknir prest- 

inum, at hann þoldi eigi svá búit, ok því ferr þetta med 

opinni kjæru fram undir dóm Bonifacii páfa; en hann orskurdar 

hverja skipan hvárirtveggju skulu úbrígdiliga hallda, at hvár 

SOkirkja helldi þann líkam ok offr sem sá kýss sér legstad er 

andaz. Stód þersi herra páfans skipan um stundar sakir þar 

til [at] einn forríkr madr gjörír sitt testamentum til prestz kirkj- 

unnar med svá fögru offrí, at þat mátti fullsæla heita. Eemr 

nú þar máli, at útferd ríka mannz gjöriz. Nefndr prestr 

15 stendr skrýddr í sjálfs sins kirkju ok less yfir líkamanum. 

Eemr undir dynr eigi med öllu lítill, þvíat þar koma brædr 

inn farandi med húskörlum sínum ok gjöra mikit háreysti, svá 

at líksöngrínn verdr at hvílaz. Reisa nú mod opinberligum [312] 

mcinmælum upp á prestinn, segja at hann leggr alldri af 

undir sik at draga þær réttarbætr ok privilegia sem þeirra 



99 Bonifacius A. 110 die iniUale (A) Í8t nicht aitsgefiihrt. 112 bjó 
f. A. 116 at um sídir at A. 122 at /. A. 

Gering, M&ad. Lc^nden, Nuvolleu usw. G 



80 XXII. Af Celestino ok Bouifacio páfam. 

nú var greint , [þá] tók [hann] æ med várkynd ef nökkut var 
[310] stórt unnit, þvíat þat var eptir hans náttúru, sem segja skalaf 
nökkurum dæmum sem urdu á hans dögum. 

2. Prédikari nökkurr mikils háttar madr gekk af Eranz 
pílagrímsveg fram til Róms; ok sem hann med sinn fólM hefir70 
meirr en hálfsótt veginn, farandi um eina mörk, hleypa at 
þeim reyfarar til handa ok fóta herklæddir. Einn af þeirra 
sveit rennr at honum bródurnum ok grípr þegar framan undir 
handveginn kápunnar er hann var 1, ok hyggr at færa í brott 
af honum, þvíat hon var bædi vænt klædi ok stórt. Bróáiriim75 
tekr sinum höndum fyrir ofan inntakit ok helldr nidr, svá [at] 
honum ribballdanum gekk eigi upp, þvíat bródirinn var sterkr 
madr. 1 þeirra svipting heíir hann fyrir sér ngúk ord ok frid- 
söm, bidr hann íyrir nafn drottins af fletta sik eigi kápmmi, 
segir henni fylgja sína sæmd ok framjátan hvar sem hann kann 80 
koma gódra manna í miUi, en penninga strokna, svá at hann 
fær eigi halldit sik edr adra; en hann úvinrínn ge£r engan 
gaum hvat gott er, utan at treystaz því framarr at slíta brott 
af honum kápuna, hvat sem kostar. Skilr bródirinn at bann 
mun flettaz fyrir honum ef þeir leikaz lengr vidr, ok med fvi ^^ 
at hann sér sverdit sem hann var gyrdr medr ránsmadrinn af 
sett fridböndunum (þviat sá daudasonr hafdi svá búiz til Þersa 
mótz, at þat skylldi reidubúit til blóds) ok því grípr bródirinn 
sverdit bædi hart ok títt ok afslídrar í einum rykk ; lætr sídan 
rída á hálsinn á þeim leida dreng svá röskliga, at hðínditdO 
fykr af; tvíhendir eptir þat sverdit ok vedr fram at peim 
sveitnngnm hans er enn stódu í ránum vid þá pílagríma ok 
segir svá: 'drepum þá nú alla', segir hann. En med því at 
þeir höfdu látit höfdingja sinn med svá skjótum atburd, verda 
[þeir] nú údæmiliga hræddir; flýr sá hardaz er hvataztr var 9ð 
svá brott i mörkina, at þar fóru þeir nú. En bródir gjörir 
sinn veg med kumpánum sínum fram til Róms ok er 



66 þá /. A. hann f.A. 68 von nökkiirum ist nur das n wid J^ 
in A erhalten. 69 dte initiale (P) ist nicht ausgefiihrt, von gekk »** 

in A nur das lezte k erhalten, 76 Qif. A. 95 þeir/. A. 



XXII. Af Celestino ok Bomfacio páfum. 81 

mikiUar frægdar ok framkvæmdar, at hann náir á fund herra [3 11] 
Bonifacii páfa; segir honum sannan veg, hvat hann stendr 
um manndrápit, ok fyrir hverja tilleiding verit hafdi; ok er 
hann hafdi sitt erendi úti, svarar herra páfinn : ' Hefir þú nökkut 
officérat sídan þetta gjördiz?' 'Já, minn herra', segir hród- 
irinn. Herra páfinn talar þá: 'Ok ef þú hefdir eigi officérat 
sídan þetta gjördiz , skylldir þú án dvöl allri gjöra þat emhætti.' 
Af þersu má vel merkja, at þvílík skipan herra páfans var 
eigi at eins med líku lundcrni sem fyrr gátum vér, helldr gekk 
kirkjunnar lögmál med hródurnum, þvíat lærdum manni er 
lofet at hrinda af úfridi med afli, ef hann er af ödrum fyrr 
svívirdr. 
iO 3. At annarri frásögn er þat upphaf, at lítinn vcg brott 
af Róma stód svartmunkaklaustr, ok þar annarri hálfu nálægt 
[bjó] prestr nökkurr. Helldu hvárir sína kirkju, reglumenn ok 
prestrinn*, ok sakir þers at kirkjumar vóru nálægar sín á milli, 
stód optsinnis 1 harda deilu miUi munka ok prestzins, hvárir 
löliafa skylldu til sín ríkra manna líkami med þvi oífii sem til 
lagdiz, þar til at um sídir brædr urdu svá hardteknir prest- 
inum, at hann þoldi eigi svá búit, ok því ferr þetta med 
opinni kjæru fram undir dóm Bonifacii páfa ; en hann orskurdar 
hveija skipan hvárirtveggju skulu úbrigdiliga hallda, at hvár 
tóökirkja helldi þann líkam ok oífr sem sá kýss sér legstad er 
andaz. Stód þersi herra páfans skipan um stundar sakir þar 
til [at] einn forríkr madr gjörir sitt testamentum til prestz kirkj- 
unnar med svá fögru offri, at þat mátti fullsæla heita. Eemr 
nú þar máli, at útferd ríka mannz gjöriz. Nefndr prestr 
15 stendr skrýddr i sjálfs síns kirkju ok less yfir líkamanum. 
Kemr undir dynr eigi med öllu lítill, þvíat þar koma brædr 
inn farandi med húskörlum sinum ok gjöra mikit háreysti, svá 
at liksöngrinn verdr at hvilaz. Reisa nú med opiuberligum [312] 
meinmælum upp á prestinn, segja at hann leggr alldri af 
undir sik at draga þær réttarbætr ok privilegia sem þeirra 



99 Bonifacius A, 110 dte initiale (A) ist nicht ausgefiihrt. 112 hjó 
f. A. 116 at um sídir at A. 122 at /. A. 

Gering, Isl&nd. Legeuden, Nuvolleu usw. G 



8^2 XXn. Af rcieðdno ok Bonifacio páfam. 

kirkja d med réttn at haf;i. sem nú henr hann grípit þenna 
likam ok nexit kirkjmia sina oifn. Medr þ^^rsarri hardydgi ok 
forsi ^efa þeir eagan iraam hva: pre^trinn segir med saim- 
endom af <>ersiim Lla:. atan hell-ir fara cil ákadiga at slökkrt 
ló^. en bjijda hdskijriam sinani a: le:;<jja hen^ir á hinn fram-i 
fiima ok bera bpi'tt af kirkjanni. Pr^str ser ac nd er í úefid 
komir . [ via: hann skilr ar . ef L<eir caka likamann . at þeir æth i 
■itfrina sama veí: en pres: skortir ida sakir rjijlmennis. ef ejgi i 
verir nuli Tiír komi:. Ni þar: ; i: i s*jgnna. at prestr átti 
s«^r einn klakkara; r.V.-lr ma.tr til ^eina ok likams. 
hann her-ti i^ira scrc:. KlokkarALs embitcri er þat at 
i kirk;:! 2^::lira :k vikta hvnzar ;;«."Os:a. hringja til albi 
rida ik ben vi^ vi:r. zul herberzi. kljkkja nb.^ci likOmDm ok 
bera kr«>si iyr.r I'eim. Un'iir þacn kr:sö er samdr stafr edr 
sí.Jíi^r sein hrVTÍr C' n.vs:a .k hinr.i sidaztn laoin vidr iikainiiiLl 
p-rnzLi v.í^M — s:.!::-*ira a]::«ian kri>ssinam — ?ripr klaktari 
r-eim l'.'i^iaz:. þvia: haz.- Srrr hTerr áa^Cikarr ok rangendi hér 
tkri iraz-. t: :r-nir sk::la eina O'li rada: m vetír hann fran 
zietí s:.:tLziza ik l'.ri:ir am her'iar i rinnm ok ödnuD tfl 
beÆfc^a lania. hart ■:k ::::. -i^l rism iefaz.ii, hTárt fnirl 
~erír nirir •f'ir ýr.i-11. jar :il a: ieim Likkir sá hinn bezti 
±z Ies:^a b'^nmar ni.ir :k :ara l-1'iraz.-i: ::: af kirkjanni. þTÍat 
'nsTA^ Æ c-ei-br:-: var íein radi:. e: þeir helkfiz lengr 
nár. Sti lykiiz c^Cka riLil. í: ei:ir skÍTckz. ^r^pcaz likainiiffl, 
a brjcifr bi'la ler? er leir i^zzzz rLÍrba::na. cira ádintfllS 
[a:a^ Róics :k rK^a preyf-:^ •:£ fiiiazl:** kl'ikkarann fmr ptt 
wÍEiBf ■=r aazz. íaf-ii x;;«:r: a leir:. zif'í cara:rzt .:k broitrekstri; 
ok frrir c*: i: :rjeiír k-':rr»i:: sik hafi *--:ziz bania fmr atia 
r^CT. b^ír í-Tr:-! r^:zi:i^i-s liid leiz: úl andsTara. prest- 
:k kjikiiri: :k sen :e:^: boí k:cLa frasi ^dl þeirriL segirlÖ 
ösarzz: n-E^Í ::r:ri:::~ :ri:. a: rrescr-zn s^ai henna sítja 
^k. I«="rrja siza s*.>eiii i tZcí h.r~: 'ez ek zi^ Éira ok srari 
Ézf s.:k. -tía: kl-r»ílj:is::in er 'r-rz: a: líika. ck mnB bned^ 






( 



XXn. Af Oelestino ok Bonifacio p&fiun. 33 

Qm gott þikkja at ryskjaz hér vid koUóttan; væri þeim þat 

fflakligt at fara knésig fyrir dáranom minum sakir fors síns ok 

rangenda *, má vera at svá fari , at herra páiinn kunni mér eigi 

nþðkk fyrir, þótt ek stœdi á skipan hans svá at hon ryfiz eigi 

hvat sem kostadi ; hefdi ek þá fengit sæmdarferd, ef hann legdi 

mér þökk, en brædrum úblídu, sem ek vænti at verdi/ persi 

'0 vegr er tekinn , at prestr skal heima sitja , en skrifar til herra 

páfans med iögligu skilríki allan þenna málavöxt, hversu riki 

madr kjöri sér leg, ok hvat annat sem sídan fram fór í milli 

kirkjunnar ok brædra. Med þersu bréfi tekr klukkari ok berr 

til Róms , ok sem hann hefír nát fundi herra páfans , en bréfit 

'5 eigi fram borit, lætr herra páfi rjúka á hann þersi ord: 'Er 

þat satt, segir hann, at þú sér svá hunddjarfr sem flytz, at 

t>ú hafir lamit brædma meirr en saklausa ok bariz um innan 

kirkju?' Klukkari svarar: 'Heilagr fadir, sagdi hann, satt er 

þat at ek bardiz um, en fyrir hvat edr hversu rétt ek gjördi, 

BO er ydr eigi at svá búnu Ijóst, þvíat málit er rangturnat fyrir 

ydr. Nú sakir þers at ek einn hefi satt vandlæti ydarra 

vegna i millum kirkna, ok þvi strauk ek þá djarfliga, at þat 

aUt gjördi ek undir ydru trausti, þvíat þat hæfir mönnum í 

kristninni at verpa eigi ydrum ordum i vind ok leggja eigi 

Bö þar á ofan ránskap, ok þó at öllnm sami litt, samir þeim þó 

einna verst sem láta fyrir manna augum, at þeir sð heilagir [314] 

ok bafi hafhat heiminum, ok þvi, heilagr fadir, sjáit mitt 

' skilríki.' Ok at því heyrdu verdr Ijóst, at brædr hafa farit 

med svik ok rangendi ok lygar fyrir herra páfann; því eiga 

190 þeir at sæta stórum ok strídum ordum fyrir sitt ofbelldi ok 

ágimi. Er þat ályktarord þersa máls, at klukkari eignaz þökk 

herra páfans fyrir þá verad er hann veitti lögunum, utan þat 

' muni á hafa skort, at krosstöngin hafi tekit of litit. Lýkr svá 

sðganni at brædr fóru heim ok báru med sér bædi meizl ok 

^ meinyrdi, en klukkari fór aiman veg ok svívirdi brædrna hvar 

sem hann kom. 



168 higdi J, 181 *satt vaBlætti* A; vielleicht slétt um vandrœdi? 



84 XXIII. JónB þáttr biskups Halldórssonar. 

XXni. Jóns páttr biskups Halldórssoiiar. 

1. JNú skal nefna virduligan mann er heitir herra Jón Hall- 
dórsson, hinn XIII di biskup Skalholltensis i Islandi; hann var 
hinn sæmiligazti madr 1 sinni stétt, sem lengi man lifa á 
Nordrlöiidum. Sú var hans æii lengst, at hann fór, sidan hann 
hafdi gjörz prédikari í Noregskóngs ríki , at studium mjök ungr & 
allt út í Paris ok um sídir út í Boloniam. Kom hann svá 
aptr af scolis fullkominn at alldri, at hann var sá visazti 
klerkr er komit hefir í Noreg; því var hann vígdr ok kosinn 
biskup Skalholltensis af Eylífi erkibiskupi ; en hverr mun greina 
mega, hverr hans gódvili var at gledja nærverandismenn medrll 
fáheyrdum dæmisögum, er hann hafdi tekit í útlöndum, bædi 
med letrum ok eiginni raun, ok til vitnis þar um munum vér 
hardla smátt ok lítit setja í þenna bækling af því stóra efni, 
þvíat sumir menn á Islandi samsettu hans frásagnir sér til 
gledi ok ödrum ; munum vér í fyrstu setja sinn æventýr af II 
hvárum skóla, París ok Bolonia, er gjörduz í hans náveru. Þann 
tíma sem hann var í París nýliga kominn, gekk hann inn í 
skóla þann er æztr var til; var hann þann tíma ungr ok lítit 
skiljandi hjá því sem sídarr. Byrjadiz þá þegar þat, sem lengi 
hellz sídan um hans daga, at gud gaf honum mikkla mannheill 2( 
[Cod. A alla götu, einkanliga af þeim er æztir vóru ok vitraztir; því 
^' J leggr höfutmeistari ok alh* safnadr skólaus mikkla blídu ok 
gódar virdingar á sveininn, sem i því lýsiz er eptir ferr. Svá 



XXIII. A = cod. AM, 624, 4«. C» = cod. AM. 764 B, é^. 
S = cod. AM. 164 A, 4 "^. e = Addit. 46, 4^. Biskupa sögur 11 
(Kpmhfn. 1878) s. 223 — 230. Die uberschHft, weWte in den memhr. 
fehlt, Í8t von mir hinzugefUgt; e: Söguþáttr af herra Jóni HaUdórssyni 
hisknp (8icj ^í SkálhoUti. 1 hét e. 2 SchalhoUtensis A, í SkálahoUti 
C^e. at ísl. C^e. 3 sínum C^. 4 þvíat sú e. 6 Bononiam alle hss, 
Kom — svá] Hann kom út e. 9 Skalotensis C-^. 12 eigin raun C^e, 
munum vér /. C^e. 13 setja] man (mun e) setjaz C^e. 15 setja /. A. 
16 Holon C^, Eonon e. 16. 17 ok Eol. — París /. A. 19 þá þegar] 
þó e. 20 daga] ráct C^e. 23 sem í in A zerstw't. 1—23 In H 
lautet der eingang folgenderma88en (fol. 36^): Ab incarnatlone domini 

m. ccc. XX. V. kom tU Islandz herra Jón biskup Halldórsson. Hann var 
hinu sæiniligsti madr í sínum stétt. Hans gódvili var til þers at glcdja 



XXIII. Jóns þáttr biskups HaUdórssonar. 85 

gekk til einn dag, at yfirmeistarinn sér á sína bók er mjök 

)var stór í vexti, ok sem hann beiáir at létta sér út af skól- 
anQm, leggr hann opna bókina nidr í hásætit ádr hann gengr 
út; ok án dvöl forvitnar hann pilltinn er vér nefiidum, hversu 
greitt hann man lesit fá eitthvert capitulum af bókinni hans 
meistara; því rennr hann upp grádurnar er lágu íyrir hásætit 

ok less þegar þat sem honum bar fyrii- augun ; ok sem hann 
hefir lesit eitt capitulum, brestr á húsinu brakandi þytr medr 
ædistormi, sem allt mundi ór la,gi færaz, ok jafnbrátt lúkaz 
upp hurdir; en er Jón heyrir þat ok skynjar at meistari mun 
[inn] ganga, flýtir hann sér eptir megni aptr til sætis síns. 

5 Sem meistari kemr inn farandi , segir hann ok sverr um vidr 
nafn hins hæsta guds, at ef stormr þersi gengr til aptans, mun 
hann þurka öU þau stöduvötn sem í eru Franz: 'edr hvat er, sagdi 
hann, hefir eingi gletz vid bók mina sídan ek gekk?' Nú var 
sveinninn Jón svá vel kendr, at eigi einn villdi segja eptir honum : 

'ok því sá ek nú, sagdi hann Jón biskup, at setit var medan sætt 
var; fell ek þá fram sálugr, játandi hvat ek hafdi gjört, en 
meistari svaradi mér svá : " líkna man ek þér, Jón , sagdi hann, 
en þó skalltu hafa augu fyrir þér hvat þú kant lesa, medan 
þn skilr eigi betr " Sídan skundar meistari upp til bókarinnar 

5ok velltir henni á adra hálfu. Sem þar less hann eitt capi- 
tulum, sagdi herra Jón biskup, þótti mér vánligt at þat væri 
nærri því langt sem ek hafdi ádr lesit, ok án dvöl, sem capi- 



D*rverandi menn med fáheyrdum ok skemtiligum dæmisögum. Ein af 
þeim var þersi. pann tíma sem hann var í París nýliga kominn, var 
hann fá þegar vel vinsæll; því leggr yfirmeistarinn mikkla blídu á 
piUtinn sem í því lýsiz sem eptir ferr. Svá gekk til usw. 24 á einn 
^*g C^e. yfírmeistari skólans H, sína bók z. t. in A zerstört. 25 í 

sínum vexti C^He. 26 sætit H. 27 hann /. H. piUtrinn A. 28 fá 
eitthvert z. t. m A zeratört. 28. 29 bók meistarans H. 29 grádumar 
fl«, grátumar AC^. 30 less þegar] las e, 32 fært H. jafnskjótt H. 
33 er/. H skynjaz H. 34 inn hinzugefugt mit BpSy f. in allen hss. 
35 xaaf. H 35. 36 vid guds nafn H. 37 þurra H. em í H. 38 gletz A, 
glenzat Jí, glenz C^e, bók mína AC^, bókina mína -ff, bókina e. gekk 
frá S. pá var C^ 39 Jón /. H. eigi ok eingi (7«, né einn JJ, engi 
ot einn e. 40 hann /. e. 41 játandi A, ok játadi C^e. 40—44 ok 
P^í — betr /. H. 44 Sídan skundar in A z. t. zerst'&rt. 45 Sem 

/• -ff. 46 biskup /. H. sem þat H. 47 nærri því AC^e, því 

narr S. 



86 XXIII. Jóns þáttr biskups HalldórBBonar. 

tQlnin var úti, fcllr stormriim svá snöggt, at meðr ölla varð 
vindlaost; má af slíku marka, sagdi biskupinn, hverjar listir 
lifa i bókunum, þótt heimrinn gjöriz gamall/ 50 

2. Af Bolonia sagdi hann svá fallinn æventýr er gjördiz 
i hans þarvist: par vóru tveir skólabrædr undir sama naM 
[302] Var annarr kynjadr allt vestan af Englandi , ok þar var svá 
skipat nöfnum þeirra til audkennis i skólanum, at annarr var 
kalladr Johannes Nordmannus, en annarr Johannes AnglicuB. 5S 
pat þarf 1 söguna, at dómkirkjan sjálf i Bolonia var svá fallin 
á sitt form, at i sjálfum kirkjudyrunum eru JI- leónshöfat 
stór, sinn veg hvárt, sem þau gjægiz at med gapanda gin. Kn 
berr svá til einn dag, at þersir skólabrædr er vér nefiidum 
gengu bádir samt med félagskap út ór kirkjunni, ok sem þeir6(l 
ganga út af dyrunum, lítr hann aptr Jón enski til annars 
leónshöfudsins ok talar brosandi til hans nafna síns: 'pat var 
undarligt er fyrir mik bar i nótt, sagdi hann; ek þóttumz ganga 
þenna veg, ok rétt sem ek kom i kirkjudyrmar sjálfar, þótti i 
mér lifna annat leónshöfudit ok bita burt af mér höndina 6S; 
hægri ; nú seg mér, kumpánn , hvat þetta skal þýda , þviat þér 
Nordmenn rádit vel drauma.' Bródur Jóni þótti undarligr 
fyrirburdrinn , en svaradi engu meira en vanalignm ordskvid, 
at Ijótr draumr er opt fyrir litlu. Sídan ganga þoir kringnm 
kirkjuna, talandi millum sin eitt ok annat, vikja sidan til sndrsTO; 
ok aptr fyrir kirkjudyrmar, ok rétt sem þeir hugsa inn at ganga, ] 
réttir hann Jón enski höndina hægri med reistum fíngri i gapit 
leónsins annars ok talar svá: 'petta sama leónit þótti mér 
bíta af mér höndina i nótt.' Ok á sama augabragdi, sem haim 
hefir svá talat, tumbar hann inn á kirkjugólfit sem drepiim75j 
væri; var þat ok satt, þvíat hann tók alldri til andar. En j 



48 úti /. e. fell S, 49 TÍndlaust] mit diesetn taorte aehUestt S. 
49. 50 hve listin lifir e, 50 mjök gamall C^e. 51 'Boldina' '■ 

53 þar AO^, þyí e. 54 þeirra AC^y med þeim e, 55 annarr 

Johannes in A fast ganz zerstart. 56 Bononia eUle hss. 56. 57 fallÍD 
á sitt in A z. t. zcrstört. 58 gin A , munni C* e, 59 þersir ííj 

þeir C^. 61 af dyr.] f und d in A zerstört. 65 mðr/. A. 68 oidí- 
kvid AC^y orsknrd e. 69 umkring e. 70 á millam e, 71 peir/. '• 
76 sídan alldri e. 



\ 



XXIII. Jóns þáttr biskups HaUdórssonar. 87 



hvat þersum ondrum oUi prófadiz svá med visra manna rann- 
saki, at inn í leónshöfudit í ginit, þangat sem myrkrit var, 
hafdi skridit höggormr sá er aspis heitir; hann hefír svá daud- 
ligt eitr, at hverr mannzins limr sem snertr framanverdan 
halabroddinn á honum, er þat svá brádr daudi sem med 
spjótum sé skotit í gognum hjartat, sem sagdr hlutr bar vitni um. 
3. Eigi er þat gleymanda í sæmd þersa mannz, Jóns 
biskups Halldórssonar, at þeir vóru skólabrædr hans utanlandz 
sem sídan urdu cardinales. Birtiz þat ok í því efoi, at nökk- 
urir af þeim sendu honum sín bréf allt nordr á Island, svá sem 
nökkut harmblandin af svá mikilli fjarlægd þvílíks födur ok 
félaga. Var þat eigi undarligt, þvíat engi madr þvílíkrar 
stéttar mátti framarr fella sik til hugléttis ok gledi, ok fyrir 
þá grein at optliga vóru eigi allir med einum hug, er hann 
heyrdu, þá samdi hann sik eptir því, at allir mætti gledjaz 
af hans ordum; því vóru frásagnir hans sumar bædi veralldligar ok [303] 
stórordar, svá at sumir menn lögdu honum til lýtis, en virdu 
nú því framarr, hversu þat brjóst var kraptúdigt, eda hver 
ástundan þar var fyrir til elsku náungans, at vel fylldiz med 
honum þat sem postolinn segir, at þeim er gud elskar snýz 
allt til hægri handar. Sannliga virdiz þat fyllt, svá sem flytz 
af þeim blezada biskupi er hér tígnaz med útalligum táknum, 
bædi vidr sitt leg 1 Bjðrgvin ok vídara annarsstadar, ok svá má 
réttiliga tala, at gud sýndi þat fyrir, ádr hann fór sidaz brott 
af íslandi, þvíat næstu nótt fyrir, ,ádr en hann steig á skip, 
bar fyrir hann merkiliga sýn, at hann þóttiz vera kominn 1 
Björgvin millum brædra sinna at prédikaraklaustri ok kirkju, 
ok þóttiz bedinn at gjöra sermonem; ok sem hann kemr upp 
)á kórinn, hefír hann þetta thema: ^beati mortui qui in domino 
moriuntur;' hér af þikMz hann prédika, ok eptir þat sér hann 



77 prófaz C^e. 79 sá/. e, 81 at honum e. 85 urdu sjálfir 
C^e, efni/. e. 87 þvílík A. 88 Vaxd C^e. 89 nach sik achieben 
C^e ein: til at vera mönnum. 90 at optliga f. A. 91 er allir «. 
93 virtu A, 94 kraptaudigt C^e, 95 var inni fyrir e. náungsins C^. 
ðefeim C^ðy þann A, 99 vída e, 100 sídarr C^e. 101 nótt/. A. 
^rir /. e. en /. C^e. 102 er hann e, 103 klaustri ok/. C»e, 
104 bedinn doppelt C^, 105 þetta C»e, þenna A, 



88 XXIII. Jóns þáttr biskups Halldórssonar. 



um sik; stendr þá sinn maðr til hvárrar bandar honum, ok 
þikkiz hann kenna báda: Eylíf erkibiskup, vigslufödur sinn, 
ok Magnús kóng Hákonarson ; vóru þeir bádir framlidnir. En 
svá sem hann hefir endat sermonem, taka þersir tveir til U 
hans, sina hönd hvárr, ok leida hann upp á kórinn; verdr 
þá stigi fyrlr þeim er lá upp í gegnum kirkjuráfit, ok þar 
eptir ganga þeir allan veginn upp ór húsinu; sér þá annan 
veg yfir bustina sæng búna, sem honum sýndiz, ok þar skylldi 
hann hvílaz. þenna draum sagdi hann um morgininn eptir einum IJ 
sínum heimolligum vin, ok sá svaradi til; 'par munu þér. vera, 
sagdi hann, hærri ok ædri en allt þat er hefz i þeirri kirkju.' 
En biskup leit í móti honum mjök reiduliga ok bad hann 
þegja , þviat sá er háttr guds þjónostumanna at geyma framarr 
litiUæti en fagrt gull. En þat sem honum sýndiz vid sinn lí 
onda, sem hann prédikadi guds erendi, mun þat þýdaz mega 
réttiliga , at fyrir þers háttar embætti man gud hafa veitt 
honum fagra hviUd, þviat i hans ættlandi ok utan þat hafdi 
eigi madr þvilíkr verit til þeirrar gjafar í manna minnum. 
[304] Skulu vér greina þersu næst eitt æventýr er hann setti sjálfr 1 
í sína prédikan, þá er hann var biskup SkalhoUtensis, þorláks- 
messu um sumarit í Vestfirdinga fjórdungi á þeim bæ er á 
Stadarhóli heitir, ok hversu réttlátr hinn sæli porlákr var ok 
vandlátr at geyma guds lög, setti hann fram tiltekit dæmi svá 
fallit sem hér stendr. 1 

4. Nökkurr stórburdigr madr ok stórliga rikr sat i ein- 
hverjum stad; eigi var hann hærri nafnbótar en riddari, hafdi 
hann þó sakir ríkdóms ok kynferdis marga þá undir sínu valldi 
er vóru sömu nafnbótar ok sjálfr hann. persi herra var hardla 
réttlátr ok stjórnsamr í sínu valldi, sem lýsaz mun í sögunni, at 1 



107 hverjar e. 108 hann f. C^e. 111 hvárr þeirra e. 113 eér 
AC^, er e. 115 daa erste in in murgininn in A zerstört, 116 ok 

svá C3. par AC^, þat e. 117 hærri AC^, herra e. 122 embættis A. 
gud /. A. 123. 124 þat hafdi eigi AC^, þá heftr engi e. 126 Ska- 
lotensis Cs. 127 á sumarit,^. 127. 128 á Stadarhóli A, StadarhóU 
C^e. 129 fram Bps nach Ami Magnúsaon, honum die Jiss. tiltekin A, 
130 fallin A. 132 stad] mit diesetn toorte bricht C^ ab. riddari -4, 

adrir menn e, 134 vóru e, sýndiz A, 



XXni. Jóns þáttr biskups Halldórssonar. 89 

hann virái jafnan meira málaefni en mútur edr manna mun, hvárt 

í hlut átti náinn edr úskylldr. A hans gardi ok at hans bordi 

var einn ungr madr, systurson hans at frændsemi, er honum 

þjdnadi dagliga millum annarra hæverskra manna er bædi vóru 

lömargir ok af göfgum ættum. þersi stadr var hardla ríkr ok 

^öJmennr, var þar biskup innan borgar. Nú byrjar þar frá- 

sögn til efnis, at nefndr herra tekr sótt þá er hann leiddi 

sídan til bana; þjáiz hann lengi, þviat sjúkdómrinn ferr ekki 

ákaft. Var þar hús svá fallit sem hann lá i, at þar vóru 

'45 samt tvau hús edr herbergi; lá hann 1 innra, en sidan eitt 
þili i miUum húsanna med lokadri hurd. Svá berr til einn 
dag, sem fátt er um hann, at í fremra herbergit heyrír hann 
krut nökkurn þann er honum gatz illa at, ok sem hans 
heimoUigir menn koma inn farandi , spyrr hann þá, hver úþekt 

iO ok nmfang verit hafdi í fremra húsit; þeir sögduz úvitandi, at 
nökknt hafí þat gjörz at frásagnar sé vert. Hann talar þá: 
' Ek býd upp á þá hlýdni sem þér erut mér skylldugir, at þér 
segit satt, en hvat þér leynit mik sannz edr Ijúgit at mér, fel 
ek upp á ydr alla ábyrgd vidr gud, ef þat er úheftit fyrir [305] 

»5 ydarn vándskap er stórrar pínu væri fyrir vert 1 lögunum, 
þviat nú ferr eigi at prófinn, ef þér vilit mér údygd veita.' 
Meðr svá föllnum ok ödrum atlögum knýr hann þá þar til er 
þeir segja med harmi hugar, at ungi madr frændi hans þrðngdi 
þar eina konu med fullri naudung. Sem herrann heyrdi þat 

dO svá fallit mál, kvedr hann til neftiiliga þann af sinum þjón- 
ostnmönnum sem réttendavalld stýrdi sídan hann lagdiz, bjód- 
andi honum án dvöl at pina eptir strídu laganna svá fallna 
útlegdarsök rétt upp á þers háls sem þat vann, ok sakir þers 
at öllum var kunnigt réttdæmi hans ok ríklyndi, þorir eingi í 



136 edr — mun / e. 136. 137 hvárt — átti A^ hvárr hlut 

átti at tf. 144 Var þá e, 145 hús edr/. e. 148 kryt nökkut 

þat e. 149 úþekt A^ upptekt e, 150 húsinu c. 152 ydr upp c, 
153 hTárt e. 154 ydr alla A^ allra ydar e. er úhcfnt ^, sér úhegnt e. 
156 ferr — ot A^ fær ek eigi at rekiz e. 157 álögum e. 158. 169 þröngdi 
hann par A. 160 kvedr hann in A z. t. zerstört. 160. 161 sinni 

þjónoBtu e. 161 stýrdi in A. z. t. zerstört, sj^ndi e. 163 þers A^ 

hans e. þat vann A, hann var (!) e. 164 kunnig réttvísi e. 



90 XXIII. Jóns þáttr biskups Halldórssonar. 

móti at mæla fyrir hans ásjónu, þótt dómrínn þætti harðr, ol^ 
því ganga þeir út af búsinu þegar í stad med þeirri ástundaix 
at fuUgjöra þat er bodit var; en þann tima sem þeir fara i 
rád, yíkja þeir af nökkut, þviat þeim sýniz úbæriligr skaði at 
tapa svá kynstórum manni ok vænum til höfdingja. Stadfesti^ 
þat med þeim, at þeir skulu hafa hann í leynum, en segja. 
sínum herra, at hann sé af líii tekinn, ok bida svá i ván, ef 
sótt ok líkams daudi skilr med |)eim. Þersu fara þeir hvára- 
tveggju fram; lida svá margir dagar, at herrans sjúkdómr 
snýz i kröm. Leidiz þá unga manni at hafa leyni, ok gengr 
dag frá degi nökkuru djarfara, þar til er hann hugsar reiði 
frænda sins af runna, ok þvi tekr hann þat upp á sik einn 
dag at vitja hans, svá sem til prófunnar. En svá framt sem 
hann kemr inn, ok þeir kennaz, talar riki madr svá sem bros- 
andi til hans: ^Ok þú crt þar, frændi! segir hann, gakk hingat 
til min ! ' Ungi madr hugsar, at hann mun vilja Mdmælaz við 
hann med mýktarkoss ok taka sik aptr i fullan kjæiieik, ok 
því lýtr hann upp yíir sængina at honum; en þar er annat 
fyrir: herrann spennir, sem afl vinnz til, annarri hendi, þrífr 
annarri tálguknif er lá vid sængarstokkinn ok setti i gegnom 
barkann, skar sídau fram ór holinu ok hrindr honum frá sér 
daudum nidr á gólfit; en þær tölur er hann setti sidan sinum 
[306] undirmönnum vóru stridar ok stórordar, hverja lymsku þeir 
höfdu sýnt bædi lögunum ok svá herra sinum. Lídr nú svá 
timum rika mannz, at sóttin hcrdir sik med svá mikilli strído, 
er hann þikkiz skilja fyrír vist enda sinn nálgaz, ok sakir þers 
at hann var kóngs jafningi, þótt hann bærí lægra na&, heyrir 
sú þjónosta biskupinum einum til at smyrja hann; ok sem þat 
bod kemr til biskupsins, býr harm sik ok sina klerka með 



165 hans /. A. 166 pyí A, þá e. ástundan A^ ásýnd *. 

167 þeir /. A. 169 ok f. A. 172 persu A, þá e. 173 koma 

svá e. 174 gengr c, ganga A. 176 nökkut e, 176 hann/. A* 

179 J)ar in A am rande nachgetragen, 180. 181 hann/. A, 182 honum 
A, hans e. 183 vinnz A, er e. en þrífr e. 185 hríndr hann e. 
186 sídarr e. 187 vóru bæði e. 188 höfðu ist bis auf h und u in 
A zerstört. 189 tírainn e, 193 sendiboð e, hisku in A zerstSrt, 
biskupinum e. 



XXIII. Jóns þáttr biskups Halldórssonar. 91 

alirí sæmð, skrýðiz sjálfr ok einkanliga þeir IL lærdir menn 

'55 sem honum gengu næst; bar annarr þeirra várs drottins líkama, 

en annarr krismaker. Sem þeir inn farandi koma ok hafa 

heilsaz sin á millum, segir ríki maðr at hann vill játa sik 

fyrir biskupinum ádr hann þjónostaz. Fór þá fylgdin öll 1 hit 

fremra húsit, hurdin aptr strengd; ok er riki madr hefir gjört 

DO íyrir enda sinnar játningar sem hann hugdi at standa mætti, 
þegir biskup ok gefr hvárki bæn né absolutionem , utan talar 
eptir þagnar stund: 'Skal hér standa játningin?' segir hann. 
Herrann svarar: 'Standa skal hon í þvi öUu er ydart faderni 
sér at muni gagnaz, en þar sem mín gleymska ok fávizka 

)5 vanmegnar hana , bid ek ydr fyrir guds nafn , at þér vísit 
mér á heilsuveg þar um/ Biskupinn svarar: 'Undarliga má 
sýnaz um svá vitran mann, at þér látit sem þér þurfít áminn- 
ÍBg annars mannz yfir þeim hlut er svá litlu gjördiz, at eingi 
gleymska edr fymd má fólgit hafa fyrir ydr.' 'Hverr er sá 

hlutr, minn herra?' segir riki madr. 'Sá rétt, segir biskup, 
ef þú viUt af mér til heyra, at þú níddiz á frænda þínum ok 
skart hann á háls.' Hér í móti brosir ríki madr: 'já, já, 
TniTiTi herra, sagdi hann, ef þér kallit þersa mína sök mjök 
Ijóta, þá mun ek svá djarh* gjöraz, rétt þar sem nú ligg ek, 

15 at bjóda þersu máli undan ydr fram fyrir dómarans kné er 
allar greinir vegr réttiliga.' Vidr þersi ord forsar biskupinn 
ok lætr upp ganga hljódin, segir at honum skal ekki embætti 
veitaz, utan hann gefiz á kirkjunnar dóm fyrir manndrápit; ok 
sem launmæli eru 1 brott, gengu þeir inn sem úti stódu. Talaz 

20 nú opinberliga þeirra áskilnadr, en hinn ríki madr lágmælltr [307] 
ok þó svá einardr, at hvergi hvikar, þar til at biskup stökkr 
upp ok bidr alla sína menn brott verda. Sjúki madr talar: 



194 ok /. A. kan in eiukanliga in A zeratört, 195 sem A, 

er e, 197 sín í milli e. 198 Fór A, var e. hit / e. 199 hurd- 
unni aptr strengdri e. 203 er ydart Ay sem ydar e. 204 muni 

gagnaz A, mér má gagn e. ok A, edr e. 210 hlutr / e. 211 til 
f. e. 213 mína sök in A z. t. zerstört 215 fyrir A, til þers e, 

kné/ e, 216- þersi ord in A z. t. zerstört. forsar A, fordaz e. 

220 von hinn ist in A nur das lezte n erhalten, lágmælir e. 221 þó 
/ e. hnikar (!) e. stökkr Ay stendr e, 222 í burtu at verda e, talar/ A. 



92 XXni. Jóns þáttr biskups IlRlldórssonar. 

'Herra minn, segir hann, þótt ydr mislíki svá mjök til mín, 
at þar fyrir skal ek missa allrar þeirrar þjónostu sem gud 
hefir skipat kristnum mönnum til hjálpar á síduztum tímuin,2 
bid ek ydr at þiggja svá mikit, at þér sýnit mér várs herra 
likama ádr þér víkit í brott.' Ok sakir þers at svá fallit efni 
þótti mörgum manni sorgligt, játar biskupinn medr gódra manna 
tillögum at veita þat er hann bad; ok þann tima sem hann ' 
hefir aflokat propitiatorium ok línskautann sundr rakit, Qázþar^Jl 
eigi guds líkami, þvíat kerit er tómt. Slær þetta biskupinn 
údæmiligum ótta ok aUa þá er skýrt vissu jafhfram honum at 
þeir létu oblationem í kerit ádr þeir gengu af kirkjunni; ok 
er ríki madr sér undran þeirra, talar hann svá: 'Hverr ótti 
hefir ydr gripit, segir hann, edr hvat hafi þér at tala?' Biskup2l 
svarar, segir at fórnin er í brott ór umbúnadinum. Ríki madr 
talar: 'Ef hon er eigi þar, þá má vera med vilja drottins at 
hon sé hér;' ok er allir menn sá til hans, lýkr hann upp 
munninum ok tjáz þá fyrir allra manna augum, at fómin hvít 
ok hrein liggr á tungunni. Verdr nú skjótt umskipti: bi8kup24 
fellr fram ok bidr gud sér líknar ok svá ríka mann sér fyrir- 
láts um rangan skilning móti guds dómi; veitir hann sidan allt 
embætti medr tárligrí gódfýsi þeim góda manni. Luktadi ríki 
madr daga sína af þeirri sótt ok greptadiz því sæmiligarr ok 
af öUum gódfúsligarr, sem gjörla var vitat hvem veg gudi sjálf- 2U 
um hefir virz hans einörd ok réttvísi. Endar nú þar þersa 
dæmisögu. 

223 mislíki syá A , misþykkiz e. 225 hefir] mit diesem worte 

begint C^ aufs neue. 226 ydr /. C^e. svá mikit in C^ abgerissen. 

227 í brott ok in A ze^-sfört. at syá fall- in C^ abgerissen. 229 til- 
lÖgum at veita] -um at veit- in C^ abgerissen. sem AC^, er e. 
230 afloka -4, aflokit e. -skautann in C^ abgerisaen. rakit A^ rakt C'í- 
232 údæmili- in C^ abgerissen. þá /. A. 233 létu / C\ í — Þeir 

in C^ abgerissen. 235 hefir ydr in C^ abgerissen. at /. C^- 

236 svarar /. C^e. ór umbún- in C^ abgerissen. 237 verda e. 

238 bon — hér in C^ abgerissen. 239 munninn C^e. þar «. manna/í^'- 
at/ e. augum at lórnin] - gum at f- in C" abgerissen, 241 felk fr- *** 
C^ weggerissen. 242 móti g- in C^ abgerissen. 243 góda AC^, líkft *• 
manni in C^ abgerissen. 244 daga AC^, sögu (!) c. 244. 245 ok aí 
in C^ abgerissen. 245 gjörla] die hss. u. Bps gjör. var vitat hvcr- 

in C^ abgerissen. 246 hefir virz A, hafdi virz C^, hafdi verit e- 

Endar — þersa in C^ abgerissen. 



XX III. Jóns þáttr biskups Halldórssonar. 93 

5. Sem biskup Jón kom til Noregs ok sat í Björgvin um 
vetrinn at prédikaraklaustri er hann hafdi fyrst inn gengit 

þegar í barndómi, tók bann krankdóm eptir jólin ekki mjök 
ákafan i fyrstu, en svá sem leid fram undir purifícationem 
sanctæ Maríæ, var hann þjónostadr ok at öUu búinn til fram- 
ferdar af vígslubródur sínum Hákoni, þann tíma Björgvinar 
biskupi. Ok er Mariumessa kom, tók honum at þyngja mjök. 

5 1 allri sinni sótt var hann viljugr ok merkiligr at lesa sinar 
táðir, at hvárki dag né nótt fell ór fyrir honum. Árla um 
morgininn á sjálfan messudaginn less hann út allar tidir várrar 
frú guds módur, ok sem út lidr yfír primamál, gjörir hann 
ord príomum á klaustrinu, at hann lesi honum Maríumessu 

K) með lágasöngum de festo þar í herberginu sem hann liggr. 
Ok medan messan fiytz, liggr herra biskupinn nökkut ördigr 
vidr hægendit i sænginni ok gefr blezan príomum fyrir evange- 
lium; en er fram lidr yfir berging, heyrir priorínn til hans 
svá sem nökkum litinn hryt edr léttan svefnhöfga; ötendr þat 

S5 svá þar til er hann hefír endat embættit, ok nú jafnfram 
lidr af herra biskupi þunginn, svá at fagrliga skýrt gefr 
hann benedictionem eptir messuna; ok þegar benedictio 
er úti ok fyrr en príorinn lesi evangelium Johannis: in 
principio, gengr [hann] frá alltarinu i öllum skrúdanum ok 

Í70 vikr fram ^TÍr sængina biskupsins. Má þat trúaz medr guds 
vilja ordit hafa, at hann gengr svá skjótt, þviat nú var eigi 
löng málstund eptir sem brátt prófadiz. Hann taladi svá : 



248 fg. diea capitel ist nur in C^ und e er/ialten. In C^ apuren 

einer roten uberechrift. 248 -egs — Björg- in C^ abge^'iaaen. 

249. 250 inn — þegar in C^ abgerissen, 250 -tir jólin in C^ abge- 

riisen. 252 Mari- in C^ abgeriasen. 253 -koni þan- ^in C^ abge- 

riuen. 254 mjök bia auf das m in C^ zerstört. 255 I und das a 

tft allri in C^ abgeiiasen. 256 né nótt und fe in fell in C* abgeo'iaaen, 

257 út allar in C^ abgerissen. 258 svá sem e. 259 die 5 lezten 

buehst^ von priorinom in C^ abgerisaen. 260 herberginu in C^ abge- 

riuen. 262 vidr hæ- in C^ abgerissen. 263 fram lídr bis auf fr 

vmd X in C^ abgerissen. 264 Íryt C^, þyt e. svefn- in C^ ábge- 

ristetu 266 lídr af in C^ abgerissen. 267 na in mcssuna und 

ok in C abgerissen. 269 -incipio g- in C^ abgerissen. hann/. C^e. 

270 Má þat in C^ abgerissen. 271 því- /. e. 



94 XXIII. Jóns þáttr biskups Halldórssonar. 

'Minn herra, sagdi hann, hvárt sofiiudat þér fyrir litlu 1 
Biskupinn svaradi: 'Eigi veit ek þat gjörla, hvárt þat va 
öngvit, úmegn edr svefn, en þó sá ek nökkut.' 'Hvat sátí 
þér, minn herra?' sagdi hann priorinn. 'Svá sýndiz mér, 
sagdi hann, sem ein jungfrú gódmannlig ok vel klædd gengí 
hingat í herbergit, hellz á þann hátt búin sem gódar nunnur 
eru vanar; hon hafdi sitt loganda kerti i hvárri hendi ok veik 
hingat fyrir sængina, þar til [er] hon leid upp í loptit í gegnum 
þakit, ok þat ætla ek at hon færi til himins.' Priorinn svarar: 
'Hvat ætli þér þetta þýda, minn herra?' Biskupinn svarar: 
'Eigi em ek þar víss um, en ef svá væri eigi, sem ek má 
hræddr um vera, at sála mín væri þyngd stórum syndum. 
þætti mér eigi úlikligt, at hennar mynd hefdi mér hér sýnd 
verit ok þangat væri hennar vegr sem hon fór fyrir.' Eptíi 
svá talat hneigir priorinn sik til blezanar at lesa evangeliuni 
Johannis, ok bisinipinn blezar medr þersum ordum: 'dominus 
sit in corde tuo et in labiis tuis,' þat þýdiz svá: 'drottini] 
sé í hjarta þínu ok vörrum þinum.' persi ord taladi hani 
sídaz í þersarri verölldu, þviat um sjálft gudspjallit lét hanii 
málit, en gaf út anda sinn sem hringdi tertiam at höfutkirkji] 
i bænum á þann signada dag várrar frú guds módur. Yai 
hans likami jardadr med allri sæmd í kirkju þers sama klaustrs 
sem hann i fyrstu inn gekk ok sídan þjónadi undir prédikara 
lifhadi. 



273 -gdi — hvárt in C^ abgerissen. 274. 275 var — úmegn 

bi8 auf daa lezte gn in C^ abgerissen. 276 priorinn svá bis attf ðie 

4 ersten buchst. in C^ abgerissen. sýniz C^ e. 278 herb. hellz] nur her 
und Iz sind in C^ erhalten. hátt C^, veg e. 279 log. — í in C^ abge- 
rissen bis auf die ersten 3 buchst. 280 er/. C^e. 280. 281 gegnum þalát 
in C^ abgerissen bis auf die ersten 3 buchst. 282 þýda mínn bis at^ 

þý- in C^ abgerissen. 284 dr von hræddr und um vera in C^ abgerissm, 
285 mynd in C^ abgérissen. 287 das lezte t in talat und hneigir in 

C^ abgerissen. 288 þersum ordum bis auf die ersten 2 buehat, in C^ 

abgerissen. 290 ta und þí in hjarta þínu in C^ abgerissen. 291 ft von 
sjálft tmd gud- in C^ abgerissen. 292 höfut- bis auf das h. in C^ 00- 
gerissen. 293 várrar frú in C^ abgerissen. 294 jard- in C^ abgt' 

rissen. 294. 295 klaustrs sem in C^ abgerissen. 295 sídan þjónádi 

bis auf s und di in C^ abgerissen. 296 die 3 lezten buchst. von lifiiaði 
in C^ abgeriasen. 



XXIV. Af biskupi ok púka. 95 

XXIV. Af biskupi ok púka. 

Jjiskap einn merkiligr inadr sat í borg nökkurri innan Italiæ, [Cod. C* 
þótt vér hafim eigi fundit medr eignamaftii, hverr sá stadr var. P* *^J 
Hann var í mörgum hlutum nytsamligr madr ok frægilig per- 
sóna, gudhræddr ok gódfúss til heilagrar kirkju ok fátækra 

5 maniia. pat er af honum greint millim annars sidferdis, at 
næst heilagri guds módur tígnadi hann ok virdi Andream 
X>ostola umfram adra gudsvini; hellt hann hans messudag 
siunmnm festum i höfutkirkjunni , en hit hæsta hóf i sinni höll 
medr rikum sendingum ok völldum persónum bædi af kirlgunni 

.0 ok curia. Nú berr svá til á nökkum árgang rétt upp á hátídis- 
dag sjálfs Andreæ, sem herra biskup er 1 kirkju kominn nær 
þríðju tíd dags ok hugsar skrýdaz til hámessu, at ein fögr 
fylgd kemr at kirkjunni. Er þar jungfrú ein formadr fyrif. 
Grengr hon þegar inn 1 musterít medr sinn skara ok þvilíkt 

15 sem beinan veg fram fyrir biskupinn, felh* á kné ok heilsar 
npp á hann bædi med hæverskru látbragdi ok fögru ordtaki. 
par med hneigir hon sik at honum djarfliga, sem hann sat 
fyrír, ok segiz vilja gjöra játning sína fyrir honum sjálfum á 
svá dýran dag. Biskup fór undan, segiz hafa skipat poeniten- 

20 tialem Mrkjunnar at heyra skriptamál , leysa ok binda med 
guds miskunn svá framarliga sem sjálfr siti yfir, ok því vísar 
hann henni af sér, svá ok fyrir þá skynsemi, at messutími 
var kominn. Hon fylgir uppteknu, segir vidr engan skripta 
skulu at sinni utan vidr hann sjálfan, felr ok upp á hann alla 



XXIV. C^ = cod. AM 657 B, 4^. E = cod. AM 646, 4«. 
Foatola tögur (Chriat. Í874) s. 383 — 389. Lie Uberschrift nach C^; af 
bislnipi einum E, 1 innan Italiæ /. E. 2 fundit/. C^. 3 nyt- 

samligr] merkiligr E, madr/. C^, frægilig] frábærilig E. 4 gndhr. 
madr E, 4. 6 gódfúss — manna] ölmusngjarn E. 5 milli annars 

hans E. 6 ok virdi /. E. 7 umfram] fram yfir E. 8 summum] 
hit liæsta E. höfut- /. E. hæsta] ríkasta E. 9. 10 ríkum — curia] 
dýran kost E. 10 í nökkurum árgang E. 11. 12 nær — dags /. E. 
12 hugsar] ætlar ^. mcssu ^. 13 íjt'ii f. E. 14. 15 inn — fram 
f.E. 16 bœdi — ordtaki] mjök hæverskliga E. 17 par med/ E. 
hon /. R 19 ferr E. 19. 20 poenitentiarium kirkjunni E. 

21 firamarla CK sjálfr hann E. Í2 svá /. CK ^ skynsemd E. 

23 segiz E. skriptaz E. 







96 XXIV. Af biflkupi ok púka. 

ábyrgd, ef hou andaz úskríptut, sidan hann synjar svá mjúki 
bæn: *edr hvat sýniz þér, sagdi hon, réttvíss ok viljugr aí 
[60] hjálpa þurföndum, ef þér skipit ydr svá úskaplíkan sjálfum 
gudi, sem spámadrinn sagdi af honum: Respexit in orationem 
humilium et non sprevit precem eorum, leit gud bæn lítillátra 
ok eigi hafnadi hann ord þeirra.' Hvat er þetta lengra? þar 30 
til þrýstir hon biskupi med klóksamligum greinum ok mjúkum 
málum, at hon hefír sitt mál. Yinnr hon svá sitt verk med 
yíirbæriligri snilld ok álitligri undirstödu, at biskupsins hugr 
hnígr nökkut eptir mannz náttúru, ok því býdr hann henni 
1 bod sitt um daginn ádr þau sMlja. Sem guds embætti er 3£ 
fagrliga fyllt, gengr herra biskup 1 höll sína; skipar hann frú- 
inni sæmiligan sess. Er þar eptir vana hin ágjætazta veizla. 
En er á lídr daginn, sem menn eru vel reiknadir med vænan 
kost ok vín, verdr svá undarliga móti vana, at allt þetta 
samsæti rýfz brott af höllinni, svá at um sídir verdr eigi fleira 4( 
fólk eptir en biskupinn, frúin ok einn bordklerkr sem helldr 
keri fyrir biskupinum. Ok sem þá menn fættiz um biskupinn, 
yrkir hann á frúna til gledi, en þar kemr í móti skreyttr 
málsháttr ok svá greinilig andsvör, at biskupinn verdr ölteiti 
af. pví kallar hann hana brott af því [sæti] sem fyrr hafði 4i 
hon ok skipar henni upp á adra hönd sér mjök nærri. Hisa 
þá upp at nýju gamanrædur med svá mikiUi snilld ok seim 
varranna, sem Salomon segir, at biskupinn er náliga búinn til 
herleizlu. Ok þat sér milldr drottinn med bæn hins heilaga 
Andreæ. Er því næst klappat á dyrrnar ok krafit inngöngu, 5( 
þvíat biskup hafdi látit lykja höllina sídan leikrinn tók at vaxa. 



25^26 sídan — bæn/. E. 26 sagdi hon nach hvat E. 27 ydr 
/. (7*. úskapligan C^. 29 Nach eoTum fiigt E hinzw. þat segir svá. 

bænir réttlatra E. 30 er þetta f. E. 32 verk] mál C^. med] 

ok C^. 33 yfirbærri C^. 34 svá fyrir eptir E. 35 ádr — - skilja 
f.E. 36 fyllt] endat E. herra / E. hann/. Í7i. 37 ágjæt veizla med 
drykk ok dýran kost E. 38 sem — eru] ok menn gjöraz E, 

38.^9 med — \ia f. E. 41 fólk /. E. ok frúin E. 41. 42 sem 
— bisk.] er hellt keri fyrir þeim E. 42 þá — fætt.] pann veg fátt 

er E. 43 at móti E. 44 grein. andsv.] greiniligr málsháttr 

ok andsvör CK 45. 46 kallar — ok /. E. 46 'sæti /. C^. 

46 skipar hann E. 48 til húinn C^. 50 á dyrrnar / C^. 



I 



XXIV. Af biskupi ok púka. 97 



þersi bangar svá öruggliga, at hann þikkiz fyrir vist erendi 
eiga. Því býdr biskup klerkinum at afloka hurdina. Frúin 
talar þá: 'Minn herra, sagdi hon, gjörit eigi svá brátt um, 

►5 at þersi gangi inn fyrr en þér med vizku prófit, hverr hann 
er; ek veit eigi hvat því velldr, at margir he§az til úvináttu 
vid mik, ok kann vera at hér sé kominn einn af þeim. En 
sakir þers at þér leiddut mik í ydart bod, trúi ek, at þér 
vilit mér eigi kallz edr únádir gjöra láta á svá ágjætri hátíd.' 

10 Biskup svarar: 'þat er sannliga várr vili, at þú hafir hér nádir, 
en ödrum kosti er þat eigi vani várr at strengja dyrr á várum 
herbergjum, einkanliga fyrir þurföndum, þvíat eigi vitum vér 
hér inni, hverr úti er; villdim vér einna siz at á þenna dag 
088 hentí þat miskunnarleysi, at sá færi angradr 1 brott med 

)5 tóma hönd sem öhnusunnar þættíz þurfa.' Hon svarar: 'petta 
má svá prófa.' Biskup spyrr, hverja raun skal þar itál leggja. 
Hon segír : 'Hann skal fá eina litla spurning, þvíat þarfyrir kenni 
ek hann brátt.' Biskup svaradi: 'Fyrir þina bæn skalltu ráda 
þersii, en ekki er þat min ástundan, at þyngja fátækan mann 

70 med spumingum; edr hvers skal spyrja?' 'Þers, sagdi hon, 
hveija skepnu gud hefir æzta gjört af lægstu efni.' Medr svá 
fallit erendi ferr klerkrinn, lýkr upp dyrum ok sér þar einn 
mann úti i pilagrimsklædum ; ok þegar sem [þeir] finnaz, spyrr 
peregrinus, hvárt herra biskup sití þar inni. Elerkr segir svá 

75 vera. Peregrinus segiz hafa skyllt erendi á hans fund. Klerkr [5i] 
segir, .at þat man skjótt gjöraz. 'Hvi skal þat dvala, segir 
peregrinus; ek hugdi, at á þenna dag eptir gódri frægd myndi 



54 Bvá/. C^. 55 med - próflt] vitit E. 56 ú-/. C\ 

57 kann yera] eigi þikki mér úvænt E. einn] nökkurr E. 58 inn 

i E. 59 eingi köUz E. naeh hátid fugt C^ hinzu: ok ydam hinn 
œzta Teizludag. 61. 62 á — einkanl. / C^. 62 vér / E. 

63 úti er] at kemr E. 63 — 65 villdini — þurfa] kann ok vera, at 

bodnnenn várir krefi inngöngu E. 65 — 67 Hon — spurn.] Nei, segir 
frúím, ekki er þat til, en þetta má skjótt prófa, ef tikunnr madr er, nt 
Mlja honnm eina spnming litla E. 68 Fyrir — bœn / E, pú 

skallt E. 69 úkunna menn E. 71 hafí E. hæsta C^. 72 dyrr E. 

einn/. E. 73 pílagrímsbúningi E. sem — flnnaz / E. þeír f, C", 

w-ýineí vm Unger. 74 herra/ E. 75 'skyt' C*. 76 skjótt gjörazj 

biítt veida E, þat dvala] þar dvöl á vera E. 

Qering, IsUnd. Legenden, Novellen usw. 7 



98 XXIV. Af biskupi ok púka. 



bisknpinn búinn at heyra fátæka menn/ Elerkr segir, at þá 
var eigi dvölin meiri, en hann leysti eina spuming.er homim 
var sett. 'Sett, sagdi hann peregrinus, er mér spoming einlSÍ 
Hverr heyrái slíkt af eins biskups herbergi, at fátœkir pHa- 
grimar skulu spumingum mæta? Er ok seint satt at frétta, 
þvíat í dag trúdi ek hér fyrir födurliga miUdi en enga nýjnng; 
edr hver er spurning?' Klerkr greinir sem fyrr var skrifot 
Peregrinus hugsar sem vitr madr er vanr ok svarar sídan:8i 
' Hver er ædri skepna en madr, hvert er lægra efhi en jardar 
leir ? ' Klerkinum finnz um þersa orlausn ok lofar mjök. Pere- 
grinus segir þá; 'Ef þér vel líkar, þá man ek hafa orlofit' 
Klerkr segiz ádr vilja finna biskup ok kvez vænta, at þá sé 
allt til reidu. Svá gjörir hann, vikr aptr ok segir biskupinum9( 
spaklig andsvör. Biskup verdr gladr ok bidr í guds nafni, at 
hann láti inn sem skjótaz þann góda mann. Frúin sagði: 
'Herra minn, sagdi hon, farit eigi of fljótt, enn þikkiz ek eigi 
glöggt vita, hverr hann er, vin minn edr úvin; en ef hann 
leysir adra grein vel, þá man ek skilit fá.' Biskup segir attó 
þersi hlutr sé mjök úfagr at mæda meinlausan mann: 'en þó 
mantu enn ráda; edr hvers skal nú spyrja?' 'Þers, segir hon, 
hverja jörd hann veit æzta.' Ferr klerkr sinn annat ok lýkr 
upp dyrum. Er þar peregrinus fyrir ok spyrr þegar: 'Man nú 
gefit orlofit?' segir hann. Klerkr segir, at stendr móti. Pere-lfl 
grinus svarar: 'Hver nýjung man nú handla biskup þenna, edr 
hvat hindrar nú til?' Klerkr segir, at honum er sett spuming 
önnur. Peregrinus brosir þá ok mælir: 'Eigi þikki mér |k) 
létt fyrir; edr [hver] spurning er nú upp brotin?' Klerkr 
segir, at sú er, 'hverja jörd þú villt æzta kalla.' Peregrinns löS 
svarar: 'persi er spuming mikils verd, ok hon er lofligrar 
undirstödu, þótt ek muni fátt um tala, en þat prédikar öll 



78 menn /. C^. 78. 79 at eigi var E, 81 af C^, at E, 83 tráái] 
hugdi E. 84 greinir] segir E. 85 hugsar /. C^. er vanr/. ^' 
sídarr C^. 86 edr hvert E. lægri efni C*, efni lœgra E. 89 kr^ 
/. C^. 92 fljótaz E, þann blezada mann E. 94 hverr] hvárt -*• 

95 vel /. E. skilt C^. 96 sé] er E. 97 ráda verda E. edr] mit diesev^ 
worte hricht E ab. 104 hver/. C^ ergUnzt von XTnger. 105 hœsta CK 



XXIV. Af biskupi ok púka. 99 

álmennilig kristni, at lifandi sun guðs túk sannan líkam danð- 
ligrar ok duptligrar náttúru í hreinum kvidi jungfrú Mariæ; 

þenna bar hann, í þersum prédikadi hann, í þersum píndiz 
bann, i þersum reis hann upp nú dýrkudum ok údaudligum, i 
þersnm steig [hann til himins] ok i þersum sitr hann til hægrí 
handar gudi fedr, kóngr allra verallda. Ealla ek nú leysta 
questionem mér setta, man ek nú skulu orlof hafa.' Klerkr 

15 svaradi grátandi, at þat þorir hann eigi fyrr en hann finnr 
biskap. Skilja þeir ok spyrr biskup nú fyrr, hve leyst væri 
spnming. Klerkr segir, hve yfirbæriliga hon var skýrd. Sem 
bisknp hefir þat heyrt, talar hann: 'Lát inn i stad, segir hann, 
þat blezada lif.' Frúin höggr enn i móti, segir sik nú allt 

!0 sMlja, hverr úti stendr, ef spurning er hin þridja. Biskup 
angraz mjök af þersu umfangi ok sagdi þetta gjöraz at sér 
naadgum, en spyrr þó, hvat nú skal til fá. Hon segir, at nú [52] 
skal spyija, hve langt hann segir vera miUim himins ok hel- 
vítis nidri. Sem klerkr hefir fram borit fyrir peregrinum þá 

25 þridju spuming, svarar hann svá: 'Ek leysti tvær greinir er 
til min kómu, þvíat þær tók ek bádar af kvidi heilagrar 
kristni, en þersa grein kann ek eigi leysa, en þó man ek gjöra 
veg fyrir, hvert biskupinn skal vikja sér, ef honum er forvitni 
á þersu. Spyri hann Qándann þann er sitr i hásætinu hjá 

30 honum , þviat þenna veg fór hann þá er hann fell i dramb ok 
steyptiz af hæd himinrikis i dýflizu helvitis.' Klerkinum þikkir 
nú hardna rædan, berr þó einardliga erendit inn fyrir bisk- 
upinn. En er úvinrinn sá er leyndiz i formi konunnar heyrir 
8ik upp sagdan , steyptiz hann þar bölvadr nidr i múrinn sem 

L35 hann var kominn. Biskupinn þat litandi ríss upp i stad bædi 
hræddr ok feginn ok gengr nú sjálfr til dyranna. Er þar engi 
madr nú sýniliga úti. þvi skilr biskupinn, at miskunn guds 
ok gjæzla hins helga Andreæ hefir sét rád hans, ok felb* fram 
tál bænar þakkandi hinum hæsta gudi ok hans postola, hversu 

140 mikkla milldi ok fagrliga ásjá þeir höfdu honum veitt, þviat án 



112 bann — himins /. C*, erganzt von Unger. 

7* 



372517 



100 XXV. Af biskupi ok flugu. 

efa trúir hann, at sá peregrinus sem úti stód, [var] sjálfr 
Andreas sendr honum til l^álpar. Yar nú eigi langt at bida, 
ádr bodsfólkit mintiz , hverr fagnadr inni var, þóat med lejmdri 
úvinarins umsýslu væri þat fyrr brott horfit. Birtir saga þersi, 
hversu kristnum manni er þat naudsynligt at taka nökkurn U 
helga mann sér til fuUtings, at sá blezadi vin guds [sé] verj- 
andi mannzins lif bædi hér ok 1 annarri verölld. 



IIV. Af biskupi ok flugu. 

[Cod. Ci JNú var biskup annarr 1 hálfum Italiæ, frægr madr' ok gódr 
P' ^ J klerkr, skrifari mikiU ok formentr á sínar hendr. Ekki var 
hans biskupsstóll forkunnar ríkr hvárki at herbergjum né ár- 
ligum innrentum. Biskupinn lagdi þá idn fyrir sik optsinnis 
sem hann var heima, at hann skrifadi heilagar bækr: var þat 5 
fyrir þá grein gódrar nytsemdar, at hanns letr fannz bædi rétt 
ok fagrt. Nú gengr svá til efnis at nökkum dag sem hann 
sitr í sínum ritklefa ok skrifar á eitt kvatemi, at köngurváfa 
ein lymskaz á bókfellit fyrir honum þar rétt 1 línustadnum sem 
hann skal skrifa. Hon flækiz fyrir pennann ok úgreidir svá 1< 
fyrir honum. Biskupinn blæss á hana ok stendr hon þat allt. 
Hann skarar þá til hennar skrifknlfínum ok snidr undan henni 
einn fótinn, þvíat hon hefír marga til sem kunnigt er, en blæss 
hana sidan brott annat sinn ok skrifar sem ádr, þviat hann 
hugsar 1 þersu verki engi stórtídendi ordin. Lida nú dagar 11 
þar til at biskupinum verdr sögd sú nýjung , at sendibodar 



141 var/. C\ erganzt von Unger, 146 sð /. C^. 

XXV. C^ = cod, AM, 6ö1 B, 4\ a^ eod. Holm, chart. 66 fol. 
Bie ubersehrift naeh C^; Frá einum biskupi, hans gudrækiligri ástundan 
ok svá hversu djöfullinn villdi 'þ&t hindra a. 1 biskup einn í 'lta- 

lian' a. 3 forríkr a. 4 inntektum a. 5 þat] þersi a. 7 at /. a. 
8 skrifklefa a. kvaterni] kver a. 8. 9 köngurváfa ein] ein könguló a. 
9. 10 þar — skrifa /. a. 10 Hon flækiz] ]þar leyniz hon ok fl. nú a. 
úgreidir] bregdr a. 1 1 á hana /. a. þat allt] samt a. 13 marga 

fætr a. sem at a. en blæss] blðs hann a. 14 brott af í annat 

sinn a. 15 hugsar] bugdi þá a. 16 bisk. — iiýjung] biskupinn 

formerkir a. 



XXV Af biskupi ok flugu. 101 

herra páfans af Róm eru komnir i stadinn ok beidaz hans 

fundar. Sem þeir hafa orlof , tjá þeir biskupinum herra páfans 

bréf med hanganda bulla, ok hann er valldzordum ok ógnar 

[^20bodinn i nei^dan stad fram til Róms, at svara med skynsemd 

þeim greinum sem þar verda mót honum kjærdar. En vid 

þersi bréf bregdr biskupi svá ok fleirum mönnum er hjá vóru, 

at þeim barz 1 þögn, þvíat hann vissi eigi nökkum mann mis- 

sáttan vid sik, ok eigi fann hann at hann hefdi neinum 

25manni misbodit edr rangt gjört, einkanliga at þersu sambydi. [Cod. a 

Eigi er honum ok kunnigt, at af hans biskupsdæmi hefdi ^' ^^J 

uökkurr madr til Rómaborgar gjörz hann at úfrægja; ok þó 

^ allt at einu sakir skylldugrar hlýdni vid hinn helga Petrum 

ok hans vicarium, herra páfann, býr hann sína ferd bædi 

30 féliga ok fagrliga. Var þersi kirkja sem fyrr gátum vér, ekki 

mjök hentilig, þvíat hennar inntekt var helldr grunn. Svá kemr 

hann í Rómaborg nökkurum náttum fyrir stefoudaginn. Er 

hann úti optliga á þeim dögum ok slæz í vin. Lídr nú svá 

fram í stefuustund, ok er hann þá inn kalladr fyrir herra 

35 páfttnn; ok sem hann hefir nidr setz, sér hann um sik ok [si] 

skynjar undarliga sýn, at þar inni sitr einfættr madr. Þat sér 

hann, at herra páfinn er med hryggvu yfirbragdi sem þá er, 

6r liin stærstu vandamál koma fyrir höfdingja. Er þá þagat 

luti stund þar til at einn kardináli talar til hins einfætta 

40maainz^ hvl hann þegi nú 'ok hefr eigi fram þitt mál?' Hann 

Isetar sér þegar at kenningu verda, setr þegar fram dynjandi 

^^jðeru á biskupinn er hann hafi höggvit undan honum fótinn 

^^ aUrar sakar, sem hann segir sjón sögu rikari. Þá er hann 

hefir úti erendit, þegja aJlir saman harmandi, en sumir undrandi 

45 af svá merkiligum manni, at hann hefdi þann veg þungliga [82] 



17 eru komnir] koma a. 18 hafa nú a. tjá — bisk.] bera 

Þeir fram a. 19 hangandi hendi (?) a. 19. 20 * ógnan bodur ' (?) a. 
2Í- par þá a. En medr C^ (mit diesen worten bricht die hs. ab.) 22 erl 
8om at a. 28 heilaga páfann Petrum a. 30 sem at «. 31 inntektj 
^*^ mir nach vennuttmg gesezt, da ich den ainn des handsehriftlichen 
'eyfans' (??) nicht entratseln konte. 39 cardinal a. 40 hví] því a. 

** Þegja] segja a. 



102 XXV. Af bUkupi ok flago. 



fallit. Eptir þagnarstand tekr biskapinn syá til ords: 'Þathefi 
ck talat, segir hann, at ef réttar greinir era hrærdar i móti 
mér, þá mondi ek kunna ok svá vilja at vemda mik lögliga, 
en hér er þat mál fram borit sem mik vinnr mállaasan, þviat 
alldrigi um mína daga man ek borit hafa fyrir mik, at ek hafi 50 
nökkuram manni misbodit med pústrplága, því sídr at ek hafi 
gjörz sá hervikingr, at mola i sandr lifanda manninn, sem þersi 
segir, ok svá berr þat, at þetta mál kemr á mik med ölla 
úvart. Bid ek ydr, heilagi fadir, sagdi hann til páfans, at þér 

[83] gefit eina nótt til hugsanar, hvat hér má undir standa, en 5i 
bjódit okkr bádum at koma hér á morgin, at hvárrgi okkar 
skjóti sér nú undan ydram dómi. Kann v^ra at miskunnsemi 
drottins mins vísi mér vegar, hvert ek skal venda eptir minom 
rétt ok minnar kirkju.' Þ^^^ veittiz nú af herra páfanum, ok 
gengr þá biskup til herbergis. En næsta dag eptir kemr haim 6< 
á sama mót; er þar fyrir einfætingrinn , sem bodit var, ok er 
þá helldr lítill i flutningi sínum. Biskup byrjar þá sitt erendi 
til herra páfans, ok er þar 1 þersi skilningr: 'Fyrir ydra 
milldi, heilagi fadir, sagdi hann, vænti ek at fylliz hér hvat 
rítningin segir: allt er med rádi gjöranda-, þvíat ek þikkiz nú 6ó 

[84] skilja málit, bædi hverr mik hefir rægt ok svá fyrir hverja 
sök. Sá sami madr mun vera allr einn ok köngurváfan sú er 
úgreiddi fyrir mér letrit fordum ok lét til fót einn er ek brá 
til hennar med knífínum. Nú hvárt þetta er sannprófat, er i 
valldi ydru, at þér bjódit honum undir makligri pínu, at af- 70 
sanna med skilriki, ef hann er til færr; leidi ok til löglignin 
vegi, at ek haíi aflat honum ödruvisi en svá.' Herra páfinn 
gjörir biskups bod, en einfætingrinn drepr nidr höfdinu, 
svá sem þat halladiz himneskum krapti at Ijúga á biskupinn. 
Herra biskupinn segir þá : ' Nú er prófat , heilagi fadir, at 75 

[85] þersi er ásakari brædra várra ok hafi ætlat med sínum prett 
ok lygd at steypa bædi mér ok ydr í sálubann: ydr fyrir of- 



52 lifandi a. 61 sem at a. 62 flutninginum a, 65 gjörandi "' 
67 köngulóin a. er] sem at a. 68 greiddi a. fótinn a, 71 löglig* **' 
72 ödruvegs a. 74 pat] at a. 76. 77 prett í ly gd a. 77 steypja olc *' 



XXV. Af bÍBkupi ok flugu. 103 

satór vid mik, en mér fyrir úhlýdni ok umlestr vid ydr.' 
flerra páfinn svarar: 'Hverjar réttarbætr má helvardr lúka oss 
lOfyrir sína illzku?' Biskupinn svarar: 'Ef þér leggit til efnit 
ok þar med valld, fær hann lokit þó naudugr svá at ekki 
skadar, 1 þvi at þat er heillt sem mestu vardar, sálir okkar 
beggja; en þat sem ek hefí dvaliz i borginni ok spazérat úti, 
hefi ek sét eitt audherbergi medr steini sem þér eigut. Er nú 
)5 eigi úrádligt at þér gefit kirkju minni þau sömu hús med 
öllum sínum grundvöllum; ok ef þér vilit þetta veita, þá 
bjódum þersum fjándmanni er mik hefir rægt ok leggit honum 
vid sjálft undirdrápit, at hann flyti þersi sömu herbergi heil [86] 
ok halldin efalaust ok láti heima hjá minni kirkju ok biskups- 
10 gardi [á] þat pláz ok þá átt er ek kved á.' petta samþykkir 
nú herra páfinn medr röksemd ok valldi; ok sem rógberarinn 
Yill ferdaz til sjálfs undirdjúpsins , þá skal þat nú i stad full- 
gjöra, hverja j^ein sem ádr var á talat. Leggr Satan höku- 
skeggit ok hefr sidan; en biskupinn er vér höfum af sagt var 
95 hafdr í mikilli virdingu bædi af páfanum ok ödrum höfdingjum, 
hversu bjartrar röksemdar hann var ok frábærrar vizku hann 
prófadiz i þeim vanda. Er þat fljótt at segja, at á næsta degi 
eptir þersa nótt sér biskupinn ok adrir ménn fleiri, at þar er 
sléttr völlr er steinhúsin hafa stadit. Finnz mönnum mikit til [87] 
LOO ok þikkir munu fagrt verda verkit, ef þau koma svá til stadar, 
at þat er án lesti ok úlögum. Tekr nú biskupinn orlof blitt 
af herra páfanum ok blezan aptr i veg, ok er hann nálægiz 
sinn stól, hrósar hann þá eigi verr höfdi sínu en þá er þeir 
skildu, þvíat um langan veg bar þá sýn, at þau nýju herbergi 
105 eru þar komin, svá sett ok samit, at eigi var þar af brugdit 
eitt af því er lofat var. Lofar biskupinn gud fyrir ok hugdi 
þat hér inn koma sem skrifat er, at optliga kemr á eitt mót 
góár vili guds ok vándr vili illgjams anda. pann hlut sjám 



81 lokit] ^lukt* (?) a. 82 sem at a. ok sálir a. 84 eina 

audherbergja Q) a, eigit a. 89 hjá minni] á mína a. 90 á /. a. 

er] ^ar sem at a. 94 hefír a. er] sá a. 97 Er] en a. 99 er] 

sem at a. 100 muni a. 101 ordlof a, 102. 106 er] sem at a. 
107 Bem at a, 108 *vendir vilja' a. 



104 XXYI. Frá þrí er púkinn ^wOiz íháú. 



Tér hér fyllaz mjök audsýniliga yfir allrí kristniiiiii ; ok trúiz, 
þóat þjónar gads bjódi helviti sem himnariki, [at þat] fram-l^^ 
kræmiz. 



XXVI. Frá því er púkinn gjorðiz ábóti. 
jLmn skal segja þersu næst, hversn falligt yfirbragd kaiin at 

I 

▼erda lygiligt, ok hversu kristinn madr ættí án aflátz at vera 
varr nm sik , þviat údæmiligar eru þær snömr er gilldraz kiuina 
móti kristninni. Svá sagdi einn ágjætr bisknp, at ábóti nökkorr 
yfir svartmunkalifnat stýrdi fagrliga sinni regln. Yar ok {)at5 
sama klaustr svá gamallt i gódum sidum, at almennilig frægð 
var þvi lofsamligt vitni, ok þat sidvendi sem fomt var geymði 
þersi gódi madr, ábótinn. Klaustrit var ok svá merkiligt i sér, 
at þat var módnrhús yfir svá mörgnm mnnklifám sem þagat 
lágn nndir. p2íT var ok vitnisbnrdr hvert hreinlifi þar átti IC 
heima, at jafnvel systraklaustr eitt stód þar i nánd ok laut 
nndir ábótans vaUd. Nú ferr svá til ftúsagnar, at á einn dag 
sem morgintídir em sungnar, er komit utan linliga vid port 
manklífisins ok klappat sem med bams hendi, ok sem portar- 
inn fyrir innan heyrir þat , lýkr hann upp ok sér þar standa 15 
einn smásvein svá vænan ok skýrligan, at honum fannz mikit 
um. Hann sþyrr hvat hann vili eda hvadan hann kjæmi; en 
þar era ord 1 móti svá skýr ok sMlin, at bródurinum þitídr 
gaman at. Þð't segir hann erendi sitt at koma þar inn 
ok sjá munka ok einkanliga ábóta ; segir sér þadan gott sagt, 20 



110 at þat/ a. 

XXVI. B = cod. AM. 657 B, 4<>. / = eod. Holm. membr- 
18, 4^. Die uberschrift naeh B. 1—4 Eim — kristn. /. I. 4 sagái 
— at] byrjaz annat œventýr at I. 5 SYartmiinkaklaastri J. síns B. 
ok /. 1. 6 sama /. 1. almennings /. 7 bar því- /. sidferdi /• 

8 madr /. /. þetta klaustr /. 8. 9 ok svá — þat var / ^- 

9 módir /. svá f. I. munklífum ödrum /. 9. 10 sem — undir/. -^- 

10 þar — vitn.] ok þat til vitnisburdar /. 11 eitt — nánd] var pw 
í nálægd / laut] lá / 12 frásagnar /. /. á /. /. 14 ok er 
klappat /. sem (2)] er /. 15 fyrir innan /. /. 15 — 17 ok ser — 
Hann/ /. 17 hvat — kjæmi] hvert erendi hann ættí. /. 17— 19 *° 
þar — gaman at/. /. 19. 20 pat — áhótaj Hann kvez vilja " 
ábótann ok munka /. 



XXVI. Frá t>ví er púkiim gjöraiz ábóti. 105 

at Þeir sé blidir vid börn. Bródir kemr til ábóta ok segir 
honam hvar komit [er] ok bidr orlofs pilltinum; segiz ætla at 
ábóta þikki bædi gaman at sjá hann ok heyra. Sem orlof er 
gefít, kemr pilltrinn fyrir ábóta ok gefi* þær málsemdir at 

15 ábóta fínnz allmikit um ; ok þar kemr at ábóti spyrr, hvárt hann 
kann nökkut á bók. Hann segiz ekki kunna, en vilja gjama 
nema ef nökkurr villdi kenna honum. Ábóti segir at hann skal 
þar dveijaz um ¥11* nætr ok sjá bókstafí, ok ef honum skilz 
af nökkut ok gefíz yel, þá er eigi örvænt at hann sé lengr. 

10 þarf nú eigi langt um at hann er til bækr settr ; gefz honum 
tími hverr eptir annan, þviat hann er svá næmr, at gledi 
þikkir i at kenna honum. Er hann þar svá at vetrum skiptir, 
ok er nú klerkr ordinn bædi at kunnáttu ok vigslu, madr svá 
vænn ok vitr, sæmiligr ok sidlátr, at ábótinn ok brædmir 

35 þikkjaz gjöf þiggja , ef hann vili þar inn ganga til þeirra 
safiiadar. Hann lætr þat audsótt ok gengr undir reglu, tekr 
sidan vigslnr allt fram til prestz. Svá er hann sidsami' 
mnnklifínu, at einn er allra rómr, þóat lágt færi, at þar er 
þeim ábóta e&i ; þviat klerkdómr ok málsnilld flutti hann fram. 

40 þar kemr dögum at ábótinn gengr fram til guds ; er þá trakt- 
érat um ábótakosning, ok er eigi langt ádr einn birtiz allra 
vili at kjósa þenna unga bródur. pBt ferr fram at hann gengr 
til valldz med vígslu ok stjómar sem verda mátti, þvíat brátt 
hlntu fyrir honum sidvenjur smán. Litlu sidarr bar þat til þar 

45 i klaustranum , at sýkjaz nökkurir af hinum yngrum brædrum, 



21. 22 ok segir — komit er /. /. 22 er /. B. segiz hann /. 

23 bædi /. J. ok heyra /. J. ok sem I, 24 gefit] fengit I. gefr 

fœr] ktmr þar J. málsendir BI. 25 all- / I. þar — ábóti / J 

26 kanni J. en kvez vilja J gjarna /. J. 28 dyeljaz þar J. 

28. 29 ok ef — lengr / I. 30 Eigi þarf langt urattr. hann — settr 
/. I. honnm gefz J. 31 hverr — annan] ok er hann til bókar settr J, 
J»YÍat — er] Var hann J. 32 þikkir] er J. at kenna — Er / J. 

Hann var J. skipti J. 33 kuunáttu] viti J. 33 — 36 madr — 

ok /. J. 36 Hann gengr þar undir J. ok tekr J. 37 — 39 Svá 

— fram /. J. 40 hann ábóti J. 41 eigi — ádr /. J. birtiz /. J. 
42 Jenna /. J. 43 med vígslu / J. þvíat /. J 43. 44 lutu 

^'Tétt /. 44 sidvenjur smán] sidimir smátt ok smátt J. þat til/. J. 
45 i klaTutranum /. J. af — brœdrum] yngra brœdra J. 



106 XXVI. Frá því er púkinn gjördiz úbóti. 



ok sem þeir eru nökkat aptrbata, segir ábóti, at þeir skola 
næra sik með kjöt ok sofa inni um nætr þar til er þeir styrkna 
veL Ferr nú svá at þeir þiggja kjötleyfit ok sve£ninn, en 
3od. B styrkjaz eigi því helldr. Af þersa efni talar áboti fyrir brædr- 
^' ^^-' um einn morgin i capitulo: ^Brædr þersir hinir onga, sagði50 
hann, er sjúkir vóra hafa nú haft om hríd nökkom létti tíl 
styrktar med váni orlofí, ok er þó samt om þeirra vanmegn, 
svá at þeir mega enn engan regluþanga bera. Nú trúi ek 
þat til bera, at fæda sú sem hér er med oss henti þeim eigi, 
ok því hefí ek hugsat at iáta þá dveijaz um stund med systnunöö 
várum, þviat þær eru handmjúkar til slíkra hluta/ petís^ er 
nú gjört, at brædr fara til systraklaustrs er fyrr gátum vér, ok 
litlu sídarr hleypr á þá hoUd ok hreysti, en þat ferr með 
fóstrinu er skamt lidr, at caumatus likamr grefr sér grðf ok 
fellr hátt í hóranar forat , svá at hvárt kyn svívirdiz af ödro. 60 
Dauíheyriz ábóti vid, þótt honum sé flutt at brædmir styrkni 
ok furdumikit sé med systrunum, þar til at þvilikr úsómi ok 
önnur sidaspell er dagliga fóru vaxandi koma fyrir eyru heil- ' 
agrar kristni, svá at IL visitatores eru sendir at hyggja ok 
eptir leita hvat satt er. Þeir eru prédikarar -II- ágjætir mentt 6! 
bædi at liíhadi ok kunnostu; ok fljótt yfír at fara, koma þeír 
í capitulum brædranna at gjöra sitt erendi. Segja þeir ábóta 
at frægd ferr þadan minni en hæfir. Fara sídan fram eptir 
formi laganna í slíkum málum, at þeir nefna •U- sidgódð* 



46 nökkut /. /. aptrbati /. 47 med] vid J. sofna J. 48. 49 rel 

— styrkjaz /. J. 49 eigi] en I. Af — efni] at þí i. ábóti] þetta X 
50 í] á i. þersir] þeir i. 50. 51 hinir — bann /. I. 51 erj 
sem I. vóru] hafa verit i. nökkurn létti] nökkut leyfi i. 53 meg* 

— bera] hafa eigi enn megn til reglu at ballda i. 54 þat til ganga X- 
fæda — oss] þetta i. 56 þær — hluta] vér böfam Útla fyrirhyggj** 
á slíkum hlutum d. 56 — 58 petta — sídarr] þegar er brœdr haf^ 
þar skamma stund verit i. 58 hlaupa i. holld ok *nysti* B. þ^* 
med ferr med i. 59. 60 er skamt — ödru /. i. 61 Daufheyri* 
ábóti] at ábóti daufheyra (!) i. flutt] sagt i. styrkni /. /. 62 furdu -J 
geysi- (ujideutl.J I. sé] væri /. 62. 63 þvílíkr — önnur /. /. 63 ^^ 

— vaxandi/. /. kemr /. 64. 65 svá at — satt er /. /. 65 þo^ 
eru] Vóru (undeutl.J þá /. 66 kunnáttu ok lífhadí /. ok újót^^ 
fljótt er /. þeir koraa /. 67 gjöra] fœra fram /. 67 — 69 Segja •"^ 
at/. /. Nefna þeir /. 



XXVII. Af ábóta er kvaldiz í brunni. 107 

brædr er ellztár yóru i lifnadinum, at þeir skulu opinberliga 
tótta upp á sína sál med skilríkri grein, hverir sidir þá vóru 

^' "1 er hinn næsti ábóti fell frá eda hvat nú er eptir ordit. 

^*í| Brsedmir greina til enda med sannri einörd hvat milli bar. 

^^ Ok er visitatores hafa heyrt svá hörmuligar klausur, urdu þær 

^ *^eim grátligar fyrir eyrum, þvíat gud var þeim innan brjóstz, 
jinat eigi var ödru líkara, en bjartr guds engiU væri brott 
rekinn, en svartr úhreinn andi í stad kominn. Ok eptir langa 
iiugsanarstund at á kalladri heilags anda miskunn talar sá visi- 
tator sem enn var ædri: 'Ek hefí vída komit, segir hann, ok 
mörgu sinni heyrt hvat med reglumönnum þróaz edr þverr, 
ok kunni ek alldri grein á mína daga, at nökkurr lifnadr 
mætti svá steypaz af hæd í djúp nidr innan fára daga sem 
þersi, ok ef þat mætti verda at sjálfr fjándinn i helvíti hefdi 
tapat sidunum^ þóat hann sýndiz i mannligri mynd, þá þætti 

B5 mér slíks umskiptis at ván.' Sem úvinrinn er ábóti sýndiz 

^ heynr, hversu nær honum gekk kraptr ordanna , steypir honum 

^ gadligt valld, svá at i kapitulagólfít sýndiz hann nidr sökkva. 

Lofa nú allir gud ok lýkz med því frásögnin, at glæpir vóru 

skríptadir, en sidir endrbættir, tekinn til gudiiræddr formadr 

tO at stýra hnsi drottins er lifir ok ríkir um veralldir verallda. 



XXVn. Af ábóta er kvaldiz i bmnni. 

Ijnn byijar svá æventýr, at ágjætr madr ok sidvandr ábóti 
stýrdi sínu munklifí, elskuligr undirmönnum sinum ok búinn 
til miskunnar. Systursun sinn at frændsemi hafdi hann tekit 



70 brœdr siduga /. opinberl.] opinbera ok /. 71 mied — grein 
/. J. .72 fell frá] var ok hann fell fram Z 73 Brædmir — bar 

/. X 74 þær f. B. 77 tekinn /. svartr — andi] andi svartr I. 

komiim] anfli tekinn (andi radiert) I. 11. l^ langa hugs.] lidna 
stond L 78. 79 hinn ædri visitator I. 79 komit] farit I. 85 slíks 
skilmála umskiptis I. 86 heyrir] sér /. 87 í] nidr í /. nidr /. /. 

88 Lofadu /. med pvf| svá I. 89 sidir] sídan /. tekinn tU] Var til 
tekinn J. 90 húsi — verallda] ok stjórna guds musteri ok Jesu Ghristi 
þen er lifir um allar veralldir, amen /. 

XXVn. Jm ood. AM. 657 B, 4» (BJ. 2 stýrdi sitt B. 



i 



108 XXVII. Af ábóta er kvaldiz í brunni. 

i klaustrít ok komit honum til góds mannz, bædi at sidmn ok 
klerkdómi; ok sem svá er ordit, tekr ábótinn sótt ok kallarð 
til sin brædr ok gefr þeim födurliga áminning at þjóna gadi 
med stadfesti. p&r med þakkar hann þeim góda hlýdni ok í 
siduztn Yikr hann til nm formann eptir sik ok tekr svá til 
ords: 'Þ^^ vitut, segir hann, at frændi minn, skilgetinn maði' 
ok prestr at vigslu, er med ydrum safnadi, ok þyi bid ek 
[80] ydra prófada elsku til min, at þér eflit þann vilja minn, at 
hann taki sæmd eptir mik.' Brædr játa þersu blidliga, þviat 
elska Yid ábótann var þeim hardla viljug. Sú persóna var ok 
nefnd at taka stéttinn sem þeim sýndiz íyrir marga grein vel 
fallin , þyiat likligt mátti þikkja , at gódum sidum myndi hann % 
hallda eptir frænda sinn, en hafna eigi. Nú kallar gud ábótami, 
en brædr fara fram til kosnings fyrir formauni sins módurhúss 
ok kjósa þann sama bródur, ábótans frænda. Hvat lengra? 
hann er vigdr ok i skipadr sætit med allri sæmd. Ok eptir 
fá daga þadan lidna spazérar hann úti einn samt um grasgard ^ 
nökkurn innan klaustrs, |hugleidandi med sér sem einn gud- 
hræddr madr, hvat hann hafdí á hendr tekiz edr hverja grein 
hann myndi þeim gefit fá er skynsemd viU hafa íyrir öU þau 
lán er hann lér. Gardrinn var svá fallinn med miMlli virkt, 
at i midju var einn brunnr til döggvar ávextinum, ok forkunn- % 
liga um búit, ok þvi næst heyrir hann ábótinn nökkum 
sárligan kryt mjök nærrí sér. Hann undrar ok eptir leitar 
hvar næst bæri honum, ok stendr upp á at rétt nidr i brunn- 
inn heyrir hann þenna krist. Hann gengr at fram ok talar 
berum ordum med undran hvat þar láti. Honum er svarat: 3 
'Hér er sála frænda þins, jframfaríns ábóta.' 'Hví ertu hér?' 
segir hann. 'Þvi, sagdi sálin, at ek piniz hér fyrir þá sök 
en enga adra, at fyrir holldliga elsku kaus ek þik til formannz 
eptir mik.' Hann segir: 'Hvat man þat svá mikil kvöl, þóat 
þú sér i kölldu vatni?' Sálin svarar: 'Renn fram til Mrkjunnar 3 
ok tak til raunar eina koparstiku: dýf henni nidr i vatnit ok 
sjá hvat hon segir þér.' Hann gjörír svá med öUum skunda, 
ok sem hann lætr stikuna hidr i brunninn, brádnar hon ^ót- 
ara en vax fyrir eUdi. Sálin talar þá: 'Sér þú nú, segir hon. 



XXVIII. Af brytja ok bónda. 109 

'liyárt ek heii heitt eda kallt? þviat sama bruna veitir vatnit 

loér sem stikunni/ Hann svarar: 'Guddrottinn í himnom 

fijáM þik af þersarri písl, ok þat er ek má at gjöra, skalltu 

'^l jiersa kvöl eigi fyrir mik þola/ Fór hann sídan sem fyótaz til 

iDÓdarhússins er hann var vigdr í ok resignérar ábótadóminn; 

ferr einfalldr munkr aptr 1 klaustr sitt, en annarr var ábóti 

skipadr. Er þetta Ijóst dæmi, at hvárki fyrir frændsemi né 

Tináttu dirfíz nökkurr madr at hej^'a annan til andligrar stéttar, 

{)viat þat er bædi fyrirbodit af gudi ok bannat i lögunum. En 

af ábótanum er þers væntanda, at gud hafí leyst hann til 

hyilldar, þviat kraptaudigt lif mátti bidja fyrir honum. 



XXVm. Af brytja ok bónda. 

Jjorrikr madr sat i pýzkunni, hann hafdi mikit um sik á 
marga vega; hellt hann húskarlasveit giUda á sinn gard, þviat 
mnfang ok störf til ýmissa hluta hafdi hann úti. En i millim 
annarra er honum þjónudu var rædismadr hans á gardinum; 

5 hafdi hann vaxit þar upp ok nú ordinn klókr madr ok svá 
Ti^adr herranum at hvat er hans lif orkadi villdi hann honum 
frama leita. Gekk þat þá umfram hóf sem sidarr man heyraz, 
ok svá ferr til sagan, at þar i nágrenni vid rika mann sátu 
tvennir bændr; adrir af þeim vóru þorpkarlar, en adrir akr- 

lOkarlar. Hvárirtveggju þeir sitja i sinni ættleifd; vóru þat 
gódár jardir, þótt eigi værí mjök stórar, svá ok akrar mjök 
úbrígdir, þviat löndin vóru hardla klökk. Riki madr kemr opt 
at ordi fyrir sinum mönnum, einkanliga fyrir rædismanni er 
þeir kalla brytja i þeim löndum, at hann þikkiz þrðngrýmt 



XXVm. (71 = cod, AM. ^57 J5, 40. F =^ eod, AM. 586, 4». 
Die Ubersehrift meh C^. 1 Einn ríkr F. var í pýzkalandi sem margir 
wlrir F. sik] at Vera F. 2 á sínum gardi F, 3 umföng F. En 
/. F. 4 þar á gard. F, 5 ok par hafdi hann upp vaxit F. 

6 viljiigr F, hans líf] hann F. 7 ok gekk F. þó F. heyr.] sagt 
vería F, 8 svá — sagan] er svá sagt F. binn ríka F. 9 tvennir F, 
tveir CK 10 þersir sátu F. 11 stórar] vídar F. mjök (2)/. F. 13 at 
^"^ vid sína menn ok einkanl. vid sinn rœdismann F. 14 þrönglent F. 



110 XXVin. Af brytja ok bónda. 

hafa ok villdi at þorparar rýmdi brott , svá at eiginliga jörá 1 
ok ÍTJálsa ætti hann umbergis sik. Bryti leggr til at hanii 
skyli kanpa jarðimar, þótt hann kasti yfir nökkunun penningam. 
Hefir ríki madr þersa umleitan, at hann ferr ok falar jörðina 
er lá mjök í einum felldi , þótt mörk væri sídan í sett hyat 
'od. C^hverr þeirra átti; en þótt hann fali med fébodum, synja þeiríO' 
P' ^^J med öllu sölunnar, þvíat af sinni födurleifd segjaz þeir alldri 
ganga skulu. Svá kemr riki madr heim ok kjærir sik íyrir 
brytja, hversu hádnliga búkarlar hafa hans bod teMt. Bryti 
svarar til: 'pat veit ek stundum verda, sagdi hann, at heimsldr 
menn neita sæmiligum bodum, en þá sídan fá þeir þat sem^S 
þeim er makligra : láta sitt ok taka ekki i mót nema svivirðn; 
ok svá man þeim fara. Edr hafí þér engar sakir at gefa 
þeim , at þeir verdi at krjupa? edr hvar kemr valld ydart ok 
refsing manna i milli, at slíkar vanmennur skulu þers iyllaz 
at synja ydr kaups?' Ríki madr segir at hann kann eigi sökum 30 
at sækja, þótt menn vili ráda sinu. Mátti af þersum and- 
svörum vel skilja at hann var hófsamligrar náttúru, e^ svá 
vándzligt ráduneyti hefdi eigi ruglat honum. Bryti segir þá 
enn: 'Ek skal heyra i morgin hvat þeir segja, þvíat í nótt 
kann vera at órar þersir renni af þeim.' Svá gjörir hann. A 35 
næsta dag finnr hann búkarla ok lætr ganga gullhamariiin. 
Svá segir hann eitt af mörgu: 'Mislíkar mér fyrir ydra hönd, 
gódir vinir, segir hann, at þér hafit gjört minn herra reidan í 
gjár, edr fyrir hverja skylld sýndiz ydr svá fiidgjömuin 
mönnum at ýfa valld hans ok ríki svá mjök at fyrirkveda^^ 

15 þorpkarlar F. einlæga (!) F. 16 nm sik jP. 17 fótt 

haDn] ok i^. 18 ok hefir nú hinn ríki F. 19 sídarr F. 20 hverr 
peirra] hvárir F^ fébodit F. pá synja F. 21 med /. F. eíniun 

födurleifdum F. 22 ok nú kemr hinn riki F. heim reidr f- 

23 búkarl.] þeir F. bodum F. 24 verda /. F. 25 þá /. F, 26 en 
taka F, svívirding F. 27 þersum fara F. 28 svá at F. at krjúpa] 
af at leggja F. 28. 29 ok refsing /. F. 29 fýsaz F. 80 hann 

/ C\ 31. 32 Mátti — skilja] ok má af persu marka F. 32 mann- 
ligrar F. 33 illt rád. F. ruggat F. segir pá] mællti F. 34 vite 
á morgin F. 35 persar F. Svá — k f. F. 36 dag eptir ^- 

hann] bryti jP. 37 Svá — hann] ok segir svá JP. eitt — mörgn/ -^- 
38 segir hann / F. pit F. 39 fyrir -— skylld] því F. jSi m 

ykkr F. 40 fyrirkveda] synja F. 



1 

i 



XXVIII. Af brytja ok bónda. 111 

honnin jaíhadarkanp þar sem þér sitit nndir handarjadrí hans? 
Ifikkla var mannligra at hafa sett metord á ok þyrmt honom 
ekki þar nm, þvíat þér þurftnt ydart góz, en hann er follríkr 
at kosta, ok enn væri svá betr gjört. Tók ek á mik at bera 

^f5|)ersa umleitan, þviat ek sé vístum, hversu dugir iUa/ Bændr 
STöradu, en bæn bifaz þó hvergi: segjaz sin ódul alldrí láta 
sknln, ok gjðra þar alla jafna um. Bryti reidiz þá ok berr þat 
med sér, en gjörir sik blidan i máli. Hann segir svá: 'pat 
er nú tilmæK mitt, at þér gjörít svá mitt erendi, at nökkura 

ffiObKdu hafi ek at segja mínum herra.' Bændr spyrja til hvers 
hami mælir. Bryti segir: 'pat líkar mér, þvíat ek em lítil- 

t þægr, ef þér sýnit honum svá mikit atvik fyrír manna mun, 
at hann eigniz einn litinn flekk i jördinni svá vidan sem 
uxahúd tekr yfir.' Bændr játudu þersu, þvíat þeir vóru engir 

65 felsarar. Var þetta játyrdi váttum bundit med handsölum. 
Svá skilja þeir at bryti þakkar bóndum fyrír framlagit. Heim 
kemr hann ok segir herranum sitt erendi. Bregz hann reidr 
við ok spyrr, hvat honum skal þetta. Bryti segir at nú munu 
þeir sjáz um , hvárir drjúgari verda , þvíat fótmál er fengit upp 

60 i vðllinn. Herrann segir at hann man nú fara med sem 
honum likar. Bryti hefir þat upphaf, a.t hann tekr eina húd 
er þykkazta mátti fá af niu vetra gömlum ölldung; hana gjörir 
hann med öllu hráblauta, sídan snídr hann med öllum útledrum 
i einn þveng sem hann mátti mjófaz ok sakir þyktar ledrsins 

65klýfr hann annat sinn allan þvenginn. Er þat þá ordit band 
svá fnrduliga langt , at yfir breida jörd má þat taka ef þat er 
úbeygt á báda vega. Sem þersi brögd eru búin, tekr bryti [59] 
med sér gjafarvætti jardarínnar ok ferr i þann stad sem hann 

41 -kaups F. 42 raetord] verd F, pyrmt] hlíft F, 43 ekki 

— um] þar eigi í F, 44 at kosta — gjört/. F. 45 eigi víst F, 

nmf. F. dugir ella F, 46 svara vel F, bœn /. F. ok segj. F. 

47 þá /. F. þat jt6 F. 48 sik pó F, ok seg. F. 50 segja] flytja F. 

51 p& líkar F. 51. 52 lítilþ. at F, 54 ein uxahúd F, 65 ok var F. 

þetta játyrdi] þersi lofan F. meS. váttum gjört ok hands. F, 56 bryti' 

hann F, 59 sjá F. um /. F. 61. 62 uxahúd þá er F. 62 mátti fá' 

fekk hann J^. gjörir] penr F. 63 hráblauta F, rábl. C^. nach hann (2] 

fiigt F hinzu: þá í sundr. 64 mátti /. CK mjóstan F. 65 £ annat s. F, 

66 langt furdu J^. svá at i^. 67 í báda enda F, 68 gjafarvitni ok 

kemr töl jard. F. 



112 XXVm. Af brytja ok bónda. 



vissi Yöllinn eigi breiðara i sér en húdarþvengrinn tók yel yfir 
þvert, ok hér nidr i frá gekk sá jarðkostr er bændma slægáiW 
mest til at hafa. Bryti ne&ir sér nú sjónarvætti, at uxahúclin 
tekr yfir jördina til mótz vidr annarra manna jardir, ok því 
segir hann Ijóst at bændr hafi gefit herrannm alla sína jörd 
utan þá skekla sem breidari vóru i sér en bandinu gegndi. 
Er nú bóndum til bodit at þeír sjái sjálfir hvar uxahúdin tekr. 75 
Nefhir bryti þá enn vátta at hann býdr þeim brott af herrans 
eign innan sjau nátta. Svá fellr þersi jörd i herrans garð , at 
bændr sjá sik afivana til vera, at hallda i mót ofrefli ok úfrelsi, 
þvíat herflokki var þeim hótat med svívirdu ef þeir rýmdi eigi. 
Skilduz þeir svá vid góz sitt ok gengu sem fátækir frá, at þeir 80 
bádu guddrottin dæma milli sin ok annarra. Sem þersi jörd 
er svá inn unnin, kemr þat fram sem ritat er, at ágjams mannz 
þorsti er því meiri sem hann drekkr meira; því lítz nú rika 
manni einkar fögr akrlöndin þau sem fyrr var getit. pættiz hann 
þá eiga lidugt i allar áttir umbergis sik ef þau legdiz til hin8 85 
fyrra. Berr hann þetta mál fyrir brytja sinn , þvíat hanD hefir 
nú keypt sér mikit ord at hann muni vinna hvat er hann viH; 
ok því svarar hann svá til: 'Svá munu þér nú hugsa mega, 
ef þér vilit akrlöndin fá, at þér verdit akta veg annan en ek 
tók fyrir litlu, ok er þat rád mitt at þér rídit til akrkarla90 
ok spyrit þá hógværliga, hversu lengi þeir ætla at sitja yfir 
erfd ydarri, svá at þeir lúki ydr enga skulld; þvíat þér vitut: 
hvar sem madr byijar eignar ákall í hendr ödrum maDni, er 
sá skylldugr til at svara sem eignina helldr. Man þat po 
stærst umbera ef þér hefit kjæru vidr lítilmagnan.' Eigi ^^ ^ 



■ 69 ut yfir F, 71 at hafa/. F. sjónarvitDÍ F. 72 í mótz /• 

73 honum herr. F. alla jördina F. 74 band. gegndi] band var langt 
til F. 75 bóndum til doppelt C^. tekr yfir F. 76 pá] sér /. 

78 til vera /. F. hallda sik F. hans ofirefii F. ok úfr. /. F. 79 he^ 
fólki F. 80 Skilja F. ok — sem] at þeir ganga F. at þeir] ok /. 
81 -drottin/lf. jafna sín á miUi J<'. 82 inn komin if. 83 œ pví/* 
því lítz] ok sýnaz F. 85 um sik F. 85. 86 hinna fyrri F. ok berr 
nú F. 87 þat ord F. í vinna F. 88 ok — til] Bryti s?arar /• 

89 akta — annan] annan útveg at taka F, 91. 92 yfir erfð] i 

œttleifd] F, 92 skulld] leigu F. 93 at hvar F. á hendr F. U ^ 
f, F. 94. 95 þat — um-] um þat stærstu F. 95 ef] at F. 



XXVm. Af brytja ok bónda. 113 

nú betr en svá, at mect þersum rádum tekr riki maðr, en 
ákrkarlar syara svá til, at alldri á sina daga heyrdu þeir svá 
fallin ord; segja fedr sina ok forelldrí hvern eptir annan allt 
firam í haug hafa tekit at erfdum torfu þersa er nú hallda þeir. 

N) Grengr hér ekki meira sama dag til vegar, en herrann ^egiz at 
miina leita hvat rétt er, þótt þeir bregdiz úkunnigir vidr. 

f Skilja vidr svá búit. Leggr ríki madr þersi málaferli svá til 
lags, at hann gjörir brytja umbodsmann at sækja þau. Ok 
sem hann er i kominn málit, ferr hann til akrkarla ok vekr 

b5 ákall hit sama ; leggr ok þat til meira , at hann væniz eignar- 
vætti fýrir herrans hönd , ok ef þat gengr fyrir lögligum dómara, 

\ segír hann Ijóst verda, hversu þeir hafa rangfengit eignina; 

I • 

eigi med fomum erfdum, sem þeir segja, helldr medr 

údygd ok ágimi þá er fadir edr födurfadir ríka mannz var út 

10 borinn, en hann sjálfr æskumadr ok úroskinn at sjá eptir sinu. 

Svá víkja þeir máli, at þeir nefua dag, nær þat skilríki skal 

fram koma er herrann fær fyrír sitt mál ok ákall. Leggja þat 

med handsölum , at þann dag skulu hvárígir rjúfa. Lidr nú [60] 

svá íram at þeim degi. Er þá valldzmadr til kalladr at heyra 

15 prófít ok orskurda málit. Þann dag árla morgin er bryti uppi 

ok leidir med sér tvá menn af herrans húsi; þeir vóra alldr- 

adir bádir. Hann gengr fyrír í lítit hús ok lokar hurd. 

Hann talar svá til þeirra: 'Þit erut bádir mins herra menn ok 

þvi skylldugir at standa medr hans frama sem fremst megit 

réttliga. Nú hefi ek kosit ykkr sakir alldrs at bera vitni i 

dag, en til þers skal ek svá búa ykkr, at þit megit réttliga 

sverja. Leysit af ykkr skóna bádir ok berít þar í moUd þá 

sem þit grafit hér upp ór gólfinu , ok bindit sídan aptr á ykkr.' 



96 betr til J^. hinn ríki F, 98 ord fyrri ok I. 99 hauga F, 

tekit] . . . (ufUeserlieh) eptir F, torfa] cign F. 100 ok genfrr F. 

hér /. F, þenna dag F. 100. 101 segiz — lcitaj segir at nú vita 

þeir F, 101 úkunni C^. 102 ok skilja J^. 104 vekr] veitir F. 

J06 lögl. dóm.] lög F, 107 sem Ijóst mun verda F, 108 en eigi F. 

109 hins ríka F. 109. 110 út bor.] andadr F, 110 æskum. — 

tfrosk.] ... (unUserlichJ ok kunni eigi F. sínu gózi F, 112 mál ok/. F. 

113 ok lídr F, 114 at kall. F. 115 þenna sama morgin F. uppi 

snemraa F. 117 eitt lítit F. hurd lyrir ínnan F, 118. 119 ok skylld- 

íx F. 119 med míns herra framalf. raest megi þit ^. 122 ok leysit J<'. 

Oering, Islftnd. Legenden, Novellen nsw. 8 



114 XXVIII. Af brytja ok bónda. 

Sem þetta er sýslat, talar bryti svá: 'Æ man ykkr granlaii.^^ j 
at völlr undir húsi þersu er míns herra eign?' peir segjaþ?/-^ 
Ijóst. Hann segir: 'Æ man þá ok Ijóst at hans jardareign er 
1 skónum undir fótum ykkr, hvárt sem þit gangit hédan i dag 
langt edr skamt.' Þeim sýniz rétt vera. 'pá er vel, sagdi 
hann, at þit megit réttan eid vinna þá er þit munut standa á r 
akrlandinu 1 dag.' Svá eru þeir til bánir at bera vitnit. Ferr 11 
þat sama fram fyrir valldzmanni, at þeir sverja fortakseid um | 
ripting jardarinnar, at þar leggja þeir vidr sina hjálp, at sú 
jörd er þeir standa á er herrans eign, ef hann skal úræntr i 
vera. Svá útflæmaz akrkarlar ok fara til fótækis med hinum 
fyrrum er sitt létu medr rangendum. Vel sagdi Salomon af 11 
þersum falsara, brytjanum: 'Lygnar varrar hylja hatr, sagdi 
hann, ok sá er meingjördir berr fram er úvitr madr.' Hatr 
huldi brytjann med meinsæri ok svá vítt hatr, at þar var í sál ( 
hans ok herrans ok alfra þeirra er sídan helldu eignina rang- 
fengna. Hatadir vóru þeir ok þersa heims er gengu frá sinni l^ 
eigu fyrir annarra kné. Því þoldi blezadr gud eigi at svá 
Ijótir glæpir gengi lengr um jördina úpíndir, helldr slær hann 
þenna vánda mann med bráda sótt, svá at hans illzkur drápu 
hann litlu sídarr. En hans andláti ok erendum líkam fylgdi 
svá illr gustr, at engir menpi þoldu nær at vera þegar sama l^ 
dags. Ok med þvi at sá er sidr í þeim löndum, at andadir 
menn skulu alldri missa at nökkurir vaki yfir þeim med bæna- 
halldi til graptarþjónostu, nefnir herrann svá marga til vöku- 
nætr sem hann skal uppi standa í kirkjunni; en þótt þeir væri 
undirmenn herrans, eru þeir svá röskir í sér, at þetta verk 1! 



124 þetta — sýslat] þeir hafa þetta gjört F, 126 Ijóst vera F, 
er/ C^. 127 hvert sem F. 128 þat rétt J''. 129 þit standit F. 
130 nack vltnit schiebt F ein: sem nú var sagt. 131 þat samal þetta 
svá i^. -manninni^. 132 ok þar J<'. 134 Svá em akrkarlar útflœmdir 
af sínu F, á fátæki F. 135 Sal. hinn spaki F, 9Í\ Á F. 136 brytj. 
/. F. Lygnar brár C^ , Lygnir váttar F. 137 meingjördum C^. 

138 brytinn F. meinsærum J''. 139. 140 rangliga F. 142 eigi 

lengr F. úpíndir /. F. 144 í bans F. 145 nærri F. 147. 148 med 
bænahalldi / F. 148 framan til J^. svá/ F. marga menn F. 

148. 149 vökunnar J''. 149 sem] medan F. skal — kirkj.] stœdi 

uppi F. 150 þó svá F. í sér/ F. 






XXVin. Af brytja ok bónda. 115 \ 

Í3í 



"V 



irjkvedaz þeir þverliga [at vinna], þótt vid liggi rekstr ok 
iHegá^ ok þetta er eigi langt, at engi madr á gardinum verdr 
tíl at vaka nema ein kerling gömul; en svá fell þat til, at sun 
hennar var halldinn í böndum þar á gardinum fyrir úspekt, ok 
honum játar herrann lausn ok lifi, ef módir hans vakir 1 
kirkjunni. Nú þarf þat i söguna, at í kirkjugördunum utan- 
landz eru vída plantadar stórar eikr til sæmdar vidr musterín, 
ok svá var hér fallit, at annan veg fram frá kirkjudyrunum 
stód einn stabbi forliga digr vidr jördina, en meyrr ofan sakir [61] 

10 mikillar fymsku. Hvat er nú þersu næst, utan bryti er til 
kirkju borínn, en kerling flýtir ekki meirr á vökuna en vidr 
nótt sjálfa, sem lög vóru til. Býr hon sik svá, at eina blæju 
hefir hon med sér ok breidir á eikarstoftiinn þeim megin er 
at horfdi kirkjunni. Sidan gengr hon inn til vöku ok þikkir 

)ð eigi þokka bjóda. Tekr lestr í stad þann er hon þóttiz helg- 
aztan kunna, þviat hon var vcl krístin ok hafdi verít mikils 
háttar kona sem lýsaz man i frásögninni. Sem hon hefir lesit 
um stund, brakar í börunum nökkut, þvíat bryti reisiz upp 
vidr ölboga ok mælir þetta: 'Til hvers marrar þú yfir mér?' 

70 ok hallaz aptr sidan; en kerling helldr lestri sinum. Upp lítr . 
hann annat sinn ok mælir: 'Á þér man finna ef þú þegir eigi.' 

\ Hon less sem ádr ok signar sik trúliga; ok eptir stund stökkr 
hann upp af börunum ok ræz á ferd utarr eptir Mrkjunni, því- 
at kerling sat at hurdarbaki. Sem hon litr þenna vánda dreng, 

175 grípr hon til hurdarínnar ok sletti opinni, en ferr sem mest 
i þann skugga er hurdin gaf innan hússins ; en er úvinrínn sér 
at hurdin lýkz upp, ætlar hann þat eina, at kerling muni ok 
med flótta fordaz, ok þvi stökkr hann út af kirkjunni. En 

IðO. löl þeita — vinna] þeir segja þverliga nei vid F. útrekstr F. 
151 fyrir-/ CK at vinna /. CK 152 þetta — eigi] eigi þarf þat F. 
153 nema] ntan F, svá fell þat] þat kom svá F, 155. 156 í kirkj.] um 
nóttinaJ^. 156 J)at 'þaxí F, 159 stubbi digr mjök i^. m<yrr] mjórr C^, 
mádr mjök F. 160 mikiUar / F. Hvat — utan/ F. Nú er bryti F. 
163 -stobbann F. 164 inn / F. 165 bjóda líkít F. Tekr hon F. 

í stad / F. ei f.F. 167 ok sem F. 168 þvíat — reis.] ok riss bryti F. 
169 vidr ölb. / J^. þetta/ F. því marrar F. mér kerling F. 170 hallaz 
hann F, aitr F. 171 muntu F. 172 signir F, 173 ræz — ferd] ferr F. 
174 dreng/ F. 175 slær henni op. F. 177 þat eina /. F. ok / F, 
178 fordaz hafa F. stiklar F. 

8* 



/ 



/ 



116 XXVm. Af brytja ok bónda. 



eptir þat setr kerlisg aptr hnrðina í stokk med öUam lokum 
er firamaz vóra til samðar. Skilr svá med þeim , at hon heyrir 1 
svá mikiim dyk út í gardinn, at hon þóttiz eigi vita glöggt, 
hver fím at fara, ok mátti þó kalla at hon hefdi sét ^, 
hversu ganga myndi. Mátti hon sídan frjáls vera allt til dags 
þar til er hon gekk af vökunni. Gengr hon þá .fyrir tíerraim, 
bidr hann til kirkju ganga ok sjáz um. Sem þat er svá gjðrt. I8l 
eru þar mikil undr ordin , at úvinrinn sem hann hefir út hlaupit 
af kirkjunni ok sct blæjuna kerlingar, hefír hann ætlat hana þfti' 
vera ok forda sér, ok því hefir hann runnit fram at eikar- 
stubbanum med svá ógurligum afii, at hann hefir skotit bádum 
hnefunum inn í tréit, svá at allt var gengit upp at öxlum IS 
bádum megum, ok því hekk þar skrokkrinn fastr 1 trénu. 
Herranum bregdr nú mjök í brún ok grunar hvat vallda mun; 
fiýtir hann nú helldr at gjöra rád fyrir þeim vánda búk at 
grafa sem skjótaz. Ok næstu nótt eptir sem klukkarinn sefr 
í stúku sinni, heyrir hann hrædiligan hljóm ok hvæsingar i 1' 
allar ættir um kirkjuna, þar til er berum ordum er talat til 
hans í gegnum gluggann er á var stúkunni ok svá sagt: 
' Kasta þú út graftólunum , þvíat vér viljum hafa.' Klukkari er 
svá hræddr, at fyrir augu sín þorir hann eigi annat en gjöra. 
sem mællt er; ok eptir þat er gröptr tekinn helldr geysiligr, 2( 
en er þat lídr, megnaz herskaprinn í annat sinn medr þeirri 
ógn, sem öll kirkjan léki á þrædi, ok sem þetta hark hit 
hrædiliga firriz nökkut kirkjuna , berr klukkari traust á út at 
ganga. Sér hann þat fyrst , at molldhaugr er mikill , en gröfiu 
[62] tóm er bryti var í leiddr. Sídan gengr hann á hæd nökkura 20. 
ok sér 1 nordrætt frá stadnum, at þar sem mjök var \i^ 
stendr brennanda bál 1 lopt upp. Hrædiz hann mjök sýn þersa > 

179 setr] lætr F. í stokk / jF. 180 er — samdar /• ^- 

182 hvem Ci. 183 nú sídan F. 184 ok gengr F. ISö ok bidr/- 
svá/. F. 188 at forða jP. 189 ógurl.] eitrligum J'. 190 höndunum / • 
hefir gengit F, 191 bád. meg. / F. því / F. ís^tr f. F. 192 gr.ntí/. 
193 ok fl. F. helldr /. F. at (2)] ok lætr F. 197 glngg einn /• 
198 þú/ if. 199 fyrir — sín/ F. hann þorir F. 200 þat sero ^- 
201 í — sinn / F. 205 tóm sú J^. lagdr F, 206. 207 atj^ 
brenn.] par sem var mörk stór standa F. 207 bál mlkit F. 

þersa / F. 



XXIX. Af einum ríkum manni ok ekkju einni. 117 



ok verdr ekki svefiisamt am nóttina. Segir herranum alla 
þersa hlnti um morgininn; ok til nökkurrar prófanar hér um 
rídr herrann sjál& fram i þá sömu mörk ok sér þar mikii 
kynsl, at jámteinn stórliga langr liggr hátt millim tveggja eika, 
ok þar 1 midju undir teininiim er gröf ferliga stór er gengit 
hafdi med grádugu elldzneyti , en yfir uppi á teininum sér hann 
hanga eina kolbrenda visk, þó i þá mynd sem mannz líkamr 
hefdi verit. Vard herrann vidr þersi undr öll svá hræddr, at 
hann gjörir þeim bod er ræntir vóru sínu gózi ok skipar þeim 
aptr ailt sitt frelsi med fullu, þvíat hann sá nú, þóat sidla 
væri, hversu þersi mál höfdu vádaliga út gengit. Yar hann 
meirr hugsandi sidan at draga eigi undir sik rangfengit fé; ok 
svá er öUum þeim hugleidanda at hans dæmi er handsterkir 
þikkjaz i heiminum ok klókir til Qárafla, at þersir reyti eigi 
af smælingum sína eign, þvíat gud er þeirra hefhdarmadr, sem 
sjálfr segir hann; 'Mér heyrir hefndin ok ek man ömbuna.' 
Sá hinn sami drottinn ^jálpi oss ok öllum mönnum sínum 
at eylífu. 



XXIX. Af einum ríkmn manni ok ekkju einni. 

At einum tíma var einn ríkr madr, hanii hafdi mikit góz ok [53] 
Diikit kvikfé. Svá segir at þar skamt ífrá bjó ein fátæk ekkja 
sú er eigi átti meira sér til vidrlífis en eina kú ok helldr vel 
hðellda. persi ríki madr sá at þersi kýr var bædi fögr ok 
feit ok mjök sýnilig til hans augna , ok þegar upp á stadinn . 
bidr hann sína menn leida hana at honum ok slá hana af ok 
fliatgjöra hana til sinnar máltídar. Hans menn gjördu gem 



209 nökk. /. F. 210 í mörkina F, 210. 211 þar — kynsl] 

^at fyrst kynstr F. 211 hátt/. F. 212 í midj.] nidri F. tein. 

' F. furáuliga F. 213 med grád.] grádugt F. 214 þó / F. 

Uö öU/ F. 216 þeim (2)] ^fii F. 217 sitt — fuUu] fuUu frelsi F. 
ídla] seint i^. 219 eigi] aUdri i?'. 220 þeira / F. oX, f. F. þeim qt F. 
'21 þikkjaz yera F. þeir F. 223 nach hefndin achiebt F ein: segir 
lann. ek man] mér berr at i^. 224 hinn / F. drottinn] gud F. ok 
-- sínum f.F. 22ð nú ok at eylífu. amen F. 

XXIX. AtM eod. AM. 624 4°, ^AJ. Die iiberaehrift ist von mir 
^inzugefUgt. 4 hæUda] heUda A, 6 sína menn] sinn mann A. 



/ 



/ I 

118 XXX. Af konu úskriptadri. XXXI. Af konu ok krossi. I 

hann baud, ok þegar bóndinn var til bords genginn, var firam 
borit fyrir hann þetta sama slátr á bordit, ok þegar þersi 
riki madr skar af einn bita ok lét i sinn munn ok villdi hafa 10 
etit, ok svá skjótt sem hann kom i hans mnnn ok hans háls, 
stód hann fastr ok gekk hvárki upp né nidr. Þar af dó hann, 
ok fjándinn var til reidu ok dró sál hans til helvitis. Hér 
eptir segir próphetinn: 'pér skulut eigi reyfa ok stela penn- 
ingum hins fátæka, þviat þeir skulu til helvitis fara ok vera IS 
þar til enda, nema þeir yfir bæti ádr en þeir deyja' segir 
próphetinn. Hér megi þér sjá, hverr vádi þat er at ræna 
annars mannz gózi. 



XXX. Af konu einni úskriptadri. 

[54] pat var ein kona er fastadi vid braud ok vatn fyrir Mariu 
módur Magdalena, er henni vitradiz i svefni svá segjandi til 
hennar, at hon skylldi engan pardun taka fyrir sina föstu fyrr 
en hon væri leyst af þeim syndum ok skriptut af þeim er hon 
hafdi lengi í legit : ' þviat þin fasta likar hvárki gudi né mér 5 
svá lengi sem þú geymir þær hjá þér.* Sidan fór hon ok 
skríptadiz ok svá hjálpadiz hon. 



XXXI. Af konu einni ok krossinum. 

Dvá segiz af einni konu er gekk til krossins ok viUdi minnaz 
vid fætr á krossinum, en likneskit dró frá henni fætrna ok 
bad hana ganga frá sér: 'þviat þú ert ekki verdug at kyssa 
mina fætr fyrir syndir er þú hefir gjört i þinu hjarta svá lengi 
ok skammadiz upp at bera ok þú hefír löngum gjört.' Eonan 5 



8 segÍT þegar A, 

XXX. Au9 eod. AM. 624 y 4« (A). Ðie iiberschrift iat von mir 
htnzugefiigt. 1 kvinna A, 2 hver er A, 

XXXI. Au8 eod. AM. 624 , 4^ (A). Die uberaehrift ist von mir 
hinzugefiigt. 1 kvinnu A. 5 löngu A. Kyinnan A. 



XXXir. Af manní einum er sór rangan eid. 119 

svarar grátandi, svá segjandi; 'Hjálp þú mér, várr herra!' 
Likneskjan svarar henni ok bad hana skriptaz sem skjótaz: 'ok 
svá skalltu hólpin vera' et cetera. 



Xixn. Af manni einum er sór rangan eid. 

r 

j 1 einom stað er Lundún heitir 1 Englandi bar svá til, at [56] 

einn ríkr madr ok annarr úríkr kjærduz vid um eitt lítit 

land, ok þar fyrir var þeim settr dagr, at hinn ríki madr 

skylldi eid sverja, þvíat allir sögdu, at hann mundi eigi falsan 

^ 5 eid sverja eptir því sem hann var bedinn satt at segja, eigi 

1 fyrir gott né fyrir iUt, utan trúliga sverja sinn eid. En hans 

hjarta var allt annat , ok þann falsleika hugdi hann nii at fram 

skylldi koma. En gud lét fyrr yfir hann koma sína reidi, 

þviat jafnskjótt sem hann hafdi þenna falsliga eid svarit, fell 

10 hami daudr nidr. pat trúi ek ok þori ek at segja, at hann 

muni fallilla farit hafa. 1 þersu æventýri er ydr sýnt, hversu 

þat er at sveija ranga eida, sérliga vid várn herra eda hans 

helga dóma, þvíat hverr madr er sverr rangan eid fyrirlætr • 

gud ok hans vegu; þviat hverr er sverr falsan eid fyrirlætr 

15fiinm sæt þing: gud almáttigan fyrst óff. allan hans félagskap; 

þeir hjálpa honum alldri ef hann lýgr, ok Kristr er fyrir hann 

var píndr hjálpar honum eigi, ef hann lýgr. Sinn kristindóm 

fyrirlætr hann [hit þridja.] Hit §órda, at hann fyrirlætr allar 

gódar bænir er bednar verda ok þær stoda honum ekki ef 

20 hann lýgr. Hit fímta er þat, at hann gefr sik sjálfan Qánd- 

anum i helvíti fyrir utan enda, ef hann lýgr. [Því bid ek 

jdr] fyrir þers skulld er dó á krossinum, at þér sverit ydr 

eigi fyrir veralldar góz, þviat verdleikrinn er meira verdr en 

öU verölldin, et cetera. 



XXXII. Au8 cod. AM. 624, 4° fAJ, Bie uberschnft Ut von mir 
Mnzugefagt. 4. 14 falskan A. 6 nél eigi A. 7 hugdi] þenkti A. 
18 hit þridja/ A. 21. 22 pví — ydr/. A. 22 dó] deydi A. 



120 XXXm. Af tveimr riddumm. 

XXXin. Af tveimr riddumm. 

[57] ová er sagt af II- riddarum er missáttir urdu sín í miUi svá 
at hvárr villdi annars lif hafa. Svá bar til er þeir funduz, 
at annarr sló annan í hel; ok sá er helsleginn var átti sim ' 
eptir ungan ok mannvænligan. persi ungi madr rádgadiz vid 
sína vini, hversu hann skylldi síns födur hefna. Hann fekk5 
sér styrk ok leitadi fast eptir sínum födurbana. pers unga 
mannz makt ok ríkdómr stód alla vega umkríngis, at hinn 
þordi hvergi at bida. Þersi sami ríddarí er unga mannz föður 
hafdi slegit geymdi sik i einum kastala; en hinn setti sterk 
vardhölld umkringis svá [atj hann mátti hvergi brott komaz utan 10 
lifsháska allt árit umkring, eigi til messu eda annarrar guds- 
þjónostu, ok alldrí fór hann til kirkju. Ok sem sá tlmi kemr 
er vér köUum langaföstu ok öllum berr at leggja af heipt ok 
hatr hverr vid annan, ok sem kemr iangafrjádagr, stendr þersi 
ríddarí sem inni hugdi i sitt hjarta, at þat var langr tífflilð 
sídan hann hafdi messu heyrt, ok talar i sitt hjarta: ^Hvat 
sem gud vill vid mik gjöra , þá skal ek ganga til kirkju.' Lét 
sldan draga af sér sín skóklædi ok gekk út berfættr sem sidr 
er til at heyrB. guds embætti; ok er hann er á veg til kir^- 
unnar, kemr þersi ungi madr i móti honum ok segir svá: ^Þú20 
falsarí, nú skalltu deyja ok míns födur dauda skalltu dýrt 

[^8] kaupa, ok ekki veralldar góz skal þér hjálpa, at þú hafir eigi 
fuU gjölld af mér.' Riddarí sem hann heyrír ord unga mamiz 
sá eigi annat rád en fell upp á sin kné ok sagdi svá til hans: 
'Fyrír þers sakir er fæddr var af Maríu mey, ok svá fyrirgef26 
þú mér mitt brotl £k em svá sem hertaki í þeim stad, því 
gef ek mik aUau undir þina miskunn eptir þvi sem þú viUt 
at gud verdi þér miskunnsamr á dómsdegi.' Sem þersi asgi 
madr heyrir hann bidja svá sorgfulliga , [sefadiz hann] ok sagdi 



XXXni. Au8 cod. AM, 624, 4» fAJ, Die uöeraehrtft itt von 

mir hinzugefugt, 2 er] at A, 10 at /. A. 12 sá] þanQ ^- 

15 hugdi] þenkti^. 18 út berfættr út A, 29 *8orfulliga' A. sefadiz 
hann /. A, 



XXXIV. Frá eínum daudum manni er kom til veizlu. 121 

U svá segjandi: ^Sidan þú hefír mik af ölln hjarta hedit fyrír- 

gefningar ok fyrir þers lof er þenna dag keypti oss öll med sinni 

pinn ok fyrir hans módur skolld Maríæ, þá gef ek þér frid 

ok mina elsku ; ' ok sté sídan nidr af sínum hesti ok kysti rídd- 

arann, svá til hans talandi: ^Nú eru vit vinir er ádr vórum 

>5 úvinir. Göngum nú til kirkju bádir samt med trúrí elsku ok 

miskunn fyrir þann er fridinn setti/ Riddarínn vard nú geysi- 

gladr, sem ván var, þvíat hinn ungi madr fyrírgaf honum 

allan sinn misverka, ok svá urdu allir þeirra félagar. Gengu 

aidan til kirkju bádir saman ok fellu fram fyrir krossinn til 

40 heidrs guds píningar, sem sidr er til krístnum mönnum þann 

dag at minnaz vid várs herra fætr. Hinn elldrí riddarí gekk 

fyrr til fyrir sidar sakir; sidau gekk liinn yngrí til er bædi 

var ordinn mjúkr ok litillátr ok signdi sik med krossmarki, 

fell fram sidan ok mintiz vid fætr líkneskinu. Krossinn sem 

45 þar var nidr lagdr rétti fram sina arma um háls hinum unga 

maimi ok kysti hann sidan, ok allir nærverandi menn, ungir 

ok gamlir, sá þetta háleita tákn ok lofudu allir gud fyrír þersa [59] 

jartegn ok þann verdleik er sá ungi madr fekk af gudi at 

likneskit skylldi kyssa hans munn fyrír þvi at i hans hjarta 

50værí mikil blezan; ok hér fyrir lofudu allir gud er sá þetta 

tákn sem verdugt var. 



XXXIV. Prá einum daudum manni er kom til veizlu. 

Pat var einn madr i Englandi sem fleirí adrir, þó frá þeim 
verdi nú sagt helldr en ödrum, er tók í sinn vanda at gjöra 
vinam sinum ok nágrönnum gestabod á hveijum jólum; ok svá 
kom til eitt sinn, at hann sendi eptir sinum bodsmönnum. Sem 
5 hans sendimadr kom heim aptr, settiz hann nidr i kirkjugard- 



39 báðir am rande nachgetragen A. 48 sá ungi madr] þann ungi 
mann A, 49 eigi fyrir A, 

XXXIV. AuH cod. AM. 624, 4« (AJ, Bie uberachrift vofi mir; 
Ftá einum manni A, 1 madr] mann A, 3 nágrönnum sínum A, 

4 til at A, 



122 XXXY. Af eiiiiiiD sjúkum manni ok Krísti. ' 

inn á eins daads mannz leidi, ok sem hann er hvílldr, stendr hanii 
upp ok segir svá: 'Þat viildi ek, at gud veitti þat fyrir sina 
milldi, at þersi madr sem hér liggr mætti fá svá mikkla gledi ok 
fögnut at mins húsbónda veizlu, sem ek hefí nú fengit á hans leiái.' 
Sídan gengr hann i brott; ok seih veizlan er sett ok allir eralO 
komnir i sitt sæti, kemr inn einn madr úkendr ok settiz niðr 
ok er helldr föh*, ok hvárki etr hann né drekkr, ok ekki 
gledibragd sjá þeir á honum. Ok sem úti er máltídin ok 
lesinn er bordsálmr, tekr úkunni madr at gledjaz, ok sérliga 
sem byrjadr er de profundis , ok þvi gladari sem meirr lidr á It 
sálminn. Ok sem úti er bordsálmr, verdr hann spurdr, hverr 
hann er. Hann segir: 'Ek em framlidinn madr sá sami er 
húsbóndans sendimadr beiddi þat gud, at ek fengi svá mikkla 
gledi at þersi veizlu sem hann fekk á mínu leidi; en mér er 
[60] hvárki matr né drykkr til gledi, en svá sem þér glediz hér2( 
med mat ok drykk , svá gledjumz vér kristnar sálir af gódum 
bænum er þær verda fram fluttar, sérliga de profímdis ok 
sjósálmar.' 



XXXV. Af einum sjúkum manni ok Kristi. 

pat er nú sagt af einum rikum manni ok mikilhæfum, ok nökkut 
framferdugr til veralldligra hluta sem ek hirdi eigi frá at 
segja, en eigi svá gudhræddr sem vera skylldi, sem vér emm 
fleiri. Hann tók sótt hættliga. ok sem ft-ændr hans ok visir 
vissu þat, kómu þeir til hans ok spurdu at hans mátt. 'Vel^ 
má ek, segir hann, þar [sem] ek hefí penninga inóg ok 
haft alla stund, en fyrír minni sál kann ek ekki rád gjöra.' 
peir bádu hann ekki svá gjöra, skríptaz helldr rækiliga ok 
bidja gud miskunnar. ^Nei, segir hann, hvat skylldi mér 



17 sá] þann A. 

XXXV. Aus cod. AM. 624, 4« fA). Ðie Uberachrift , welehe in 
A fehlt, ist von mir hinzugefugt. 6 sem /. A. 8 helldr] he A (^ 
ende der zeile.) 



XXXV. Af einum sjúkum manni ok Kristi. 123 

10 nú at skriptaz eda bæta mitt líf eina stund eda tvær, er ek 

hefi allan minn alldr hér tii illa lifat, ok fámz þar ekki vid, 

þvíat ek em nú Qándanum í valld gefínn.' Þ^tta þótti öUum 

er heyrdn hans ord bædi hrodaligt ok hryggiligt. Þadan eigi 

langt var ein gód kona ok gndhrædd, med hreinlifismanna 

15 lifiiadi, ok er hon frétti hér af , verdr hon mjök hrygg ok gekk 

til kirkju ok bad til guds, at hon mætti vís verda, hvárt sjá 

madr mætti frelsaz eda væri hann fyrirdæmdr. Ok er hon 

hafdi gjört sína bæn, kom til hennar engill guds svá segjandí: 

'pú ert gódlifnadarkona ok gudi þæg, því hefir hann heyrt 

80 bæn þina , ok gakk til þers húss er hinn sjúki [liggr i], þar 

skálltu vís verda þers er þú bidr/ Ok eptir þat hverfr engill- [61] 

imi frá henni at sýn, en hon reis upp ok gengr til þers her- 

bergis er hinn sjúki madr lá; ok svá sem hon kemr inn í 

herbergit, sér hon þar alla menn med sorg ok sút bidjandi 

25 fyrir sjúka manni. Hon gjörir ok svá, ok sem hon hefir eigi 

lengi þar verit, sér hon ok fleiri adrir, at ofan yfir sængina 

til fótanna kemr iiinn krossfesti, eptir hennar sMlningi svá tal- 

andi: 'Hvat vili þér? nú em ek hér.* Ok sem hinn sjúki*sér 

þetta, verdr hann mjtik óttafullr ok talar þó: 'Hverr ertu?' 

30Haim svarar: 'Ek em Kristr sjálfr er písl ok dauda tók fyrir 

þik á krossinum helga. Nú em ek til reidu: ef þú villt mis- 

kmmar bidja, þá skalltu miskunn fá. Þóat þú vilir fyrirláta 

mik, þá vil ek alldri fyrirláta þik, ef þú villt miskunnar bidja, 

því ek hefi þik svá dýrt til keypt.* Hinn sjúki madr segir 

35 þá: 'Ek vil þá fúss ok feginn gjarna miskunnar bidja, ok 

sérliga, minn grædari, ef þér vilit gefa mér einn blóddropa 

af ydarri sídu á mitt hjarta.' Várr herra segir þá: 'Þat 

skalltu fá' segir hann; ok eptir svá talat [steig] hann upp til 

binmirikis. Hinn ríki madr andadiz litlu sídarr, ok koma helgir 

iOenglar, ganga 1 móti hans sál ok hafa hana med sér. Þ^rsi 

góda kona sér á öll þersi tidendi, ok vard fuU af fagnadi 



13 hrodiligt A. 14 kvinna A. 19 ert in A am rande naeh- 

í^tfagen, 20 liggr í/. A. 38 steig/. A. 40 ganga in A am 

f"^ mehgetragen. 41 kvinna A. fullr nú A. 



124 XXXVI. Frá prestakonu er tekin vard af djöflanum. 

ok loíádi gnd af öUn hjarta fyrir þersa sýn, ok allir þeir er 
iimi vóra [ok sá þenna] dásamligan ok fáheyrðan atburd. 



XXXVI. Frá prestakoBu er tekin vard af djöflunum. 

Ová segir af einum presti út í löndin þeim er eina konu hellt 
bjá sér dagliga syá sem sína eiginkonu ok engum tíma fyrirbar 
hann sinn vilja med henni at gjöra, því honum þótti sin synd 
[69] svá sæt vera ok lystilig. Svá segiz at þau áttu Qóra sonu 
saman; þeir óxu upp med födur sínum ok módur ok vóru settír 5 
í skóla til þers at þeir vóru prestar vígdir III-, en einn var 
sva sem meistari, þvíat hann lærdi lengst. Svá sem þeir eru 
prestar ordnir, þá dó fadir þeirra, en módirin lifdi eptir 
5óra vetr eda V- persir •IIII- menn hugdu upp á, hversu 
þeir vóru í syndalífi getnir eda hversu lengi þeirra módir hafdi 1 
i hardligum syndum lifat. peir bádu sína módur hyggja upp 
á ^tt fyrra líf ok bidja vám herra miskunnar ok fyrirgefiodngar 
mt>f sorgfullu ^jarta ok mikilli mædi líkamans. Hon segir þersu 
á móti: ^Hvat mun ek þat gjöra, nema ekki, segir hon, at 
s^yr^a oda sýta eda þjá minn likama í neinu, þar sem ek á 1. 
ydr Qóra sonu mína, ok eru prestar allir, ok megut bidja svá 
t^rir mí^r, at ek komi í himinríki; þvíat þær einar syndir hefi 
ok Rjört.' Kptir svá talat spyrr hon þá alla; 'Vili þér veita 
mtV eiua bæn?' segir hon. peir spurdu hvat þat væri. 'Þat 
or« sagdi hon , at geyma mik hér i því sama húsí sem ek dey 2( 
þrjár uætr ok þrjá daga; þvi[at] ek ætla at ek sé þá af hinu 
vt^r^ta, þó|at| ek hafi syndsamliga lifat ok opt köllut prestakona, 
i^ muui þ^r þá vita , hvat um mína hagi lídr edr hvar ek em 
komin/ Þeir játudu henni þersu, þvíat þeim þótti þat ekki 
mikils vert vera fyrir hennar skulld at gjöra. Ok nökkuru 28 



43 ok sá þenna/. ^. 

XXX VI. Aus eod. AM. 624, 4® fAJ, Die uderschríft von tnir; 
Ik'tá einum prestí A. 1 kvinnu A. 6 vóru in A am rande naeh- 

y#4iN«y#M. 8 deydi A. 9 hugdu] þenktu A. 11 hyggja] penkja A. 
57þvi ek A. 22 pó ek A. 



XXXVI. Frá prestakonu er tekin vard af djöflunum. 125 



sídarr tekr hon sótt ok andaz, þó[at] skjótara væri en hon villdi. 

Þeir hngsudu nú hennar hæn at gjöra ok tóku líkamann ok 

létu á harir ok vöktu y& um nóttina allir Qórir ok annat fólk 

fleira. Ok sem midnótt var komin, tóku barimar at úkyrraz. [63] 

Þetta gátu at líta hennar synir ok hlupu þegar til ok helldu 

börunum, en alllr þeir er hjá þeim vöktu flýdu þegar sakir 

hræzlu ok ótta, ok engi var nema med sorgfullu hjarta. Eómuz 

þeir af hina fyrstu nóttina, ok med því at þeir helldu bör- 

nimm. Kemr önnur nótt, ok vaka hennar synir allir enn sem 

35 íýrr, ok annat fólk hjá þeim ; ok sem komin er midnótt , taka 

harirDar at hristaz, svá at allir nærverandi menn urdu svá 

hræddir, at náliga gengu af vitinu. Þersa nótt sýndi Qándinn 

smn mátt þvi meira á þersum auma likam helldr en hina fyrri 

nóttina, at nú tekr hann þann s^mdafiilla líkam burt af bör- 

40 nnnm ok dregr um húsit innan , ok allt tfl þers at hann kemr 

at dnrunum. pá fær hann eigi lengra dregit, þviat hennar 

synir vóru svá óttaslegnir ok hræzlufullir af þersum údæmum 

ok ógurligri sýn, at þeir vissu eigi hvat þeir mætti at gjöra; 

fara þá til ok taka likamann ok láta aptr á barimar, ok veQa 

45 mn sidan med sterkum reipum ok binda allt saman sem fastaz. 

Eemr þridja nóttin, ok vaka allir hinir sömu, ok ferr allt á 

sðmu leid; þviat þegar midnótt er komin, koma mannfjándr 

margir ok helldr sídbrýndir, ok svá margir at fuUt var húsit, 

ok taka nú þegar upp barirnar ok líkamann ok bera út i milli sín 

50 ftdlgladir, svá at allir máttu sjá ok heyra þeir er þar vóru , ok 

fóru nidr til helvítis med allt saman til æfínligrar vistar. Hennar 

synir þóttuz vita at sinnar módur sál ok likamr mundi vera 

fordjarfadr fyrir utan enda. Svá segir at sá meistari sem fyrr [64] 

var getit ok hennar yngsti sun prédikadi þetta æventýr um allt 

5 England; ok hvar sem hann fór, þá lét hann eigi af hvárki 

fyrír skömm né hræzlu [at tala] móti þeim konum sem prestar 

taka, ok allt fyrir sinnar módur skylld, ok at allar konur 

skylldu varaz at falla i þersa synd þær sem heyra þvílík dæmi, 



26 BÍf,A. 51 * œfuniligrar ' A, 56 at tala/. ^. 56 kvinnum ^. 
57 kyinnur A. 



126 XXXYII. Af konu úgiptri er drap barn sitt. 

þyi[at] varla má illt varaz nema viti , ok af öllnm visdómi er sá 
mestr meistaradómr at láta sér læraz hvat hann hefír heyrt sagt 6' 
af annars illgjördum. En sá sami segir svá i sinni prédikan, 
at ek þori þó varla at tala um presta , þvíat þeir vitu vel hvat 
þeir gjöra, en þat hefi ek heyrt sagt fyrir satt, at engi meistari 
væri svá gódr, þóat [hann] værí svá viss sem Salomon ok svá 
veltaladr sem Aron , ok lifdi til þers at hann værí þúsund ára 6ð 
gamall, þá kynni hann eigi at tala af þeirrí sorg ok pinn er 
prestar skulu hafa er liggja i þersu saurlifi; ok þó verda þeir 
reidir þá [er] þetta er prédikat, en þetta segja helgar hækr. 



XXXVn. Af konu úgiptri er drap bam sitt. 

Af einni konu úgiptrí er þat sagt , at millum annarra hlnta 
fordaz hon mjök saurlifi langan tima ; ok sem úvinr allz mann- 
kyns sá hennar gódvilja þar til, öfundar hann fast ok villdi 
gjama hana svikja; ok vekr upp eins ungs mannz hjarta til 
lostagimdar med hana. Ok svá kemr med iQándans tilstilli,5 
at hann gjördi med henni sinn vilja , ok þar verdr bamgetnadr 
þeirra í milli. Ok sem sá tími kom er hon átti bamit at 
fæda, fordaz hon alla menn, at engi skylldi vita hennar slys, 
[65] ok fekk sér einn leyniligan stad ok fæddi þar sitt bam, ok þegar 
þat var fætt, veitir hon þvi brádan dauda, svá [at] engi hefir 10 
þar gmn af. Ok nökkurrí stundu sidarr idraz hon sins glseps 
af öUu hjarta, en alldrí villdi hon af honum skriptaz. Sva 
þótti henni sinn glæpr ordinn mikill , at hon þoxái \i9^ ^^^ 
presti at segja. Svá bar til eina nótt sem hoxi \i ^ ^^^ ^rl h? 
at hon bad gud hjálpa sér af öllu hjarta oV N\\»t»» ^^^' 
hon skylldi nökkura ván eiga hans miskunagcx^ ^^ eig^*-* , 
hon hafdi þers lengi bedit , kómu nidr á. v ^ V*^ 



59 at/. A, er sá] þar aemA. 61 s 
64 hann/. A. 67 þó] *so' A. 68 er ^J0m. ^ ^ 




XXXVII. Aus cod. AM. 624, 4« (A). j^ <s^v ./^^ \^ 

Af einni kvinnu A. 1 kvinnu A. 7 sáj a]?'^^ \\ ^^^ V x^ 



13 das s von sinn in A zeraförf. 15 serl ^"^ i if^^ ^ ^ ^ Iv'i^ 



'w 



XXXVIII. Af mimki eÍDum. 127 

prír blóðdropar. Petta undradiz hon mjök, en þikkiz þó víst 

vita at þersi bending er af gudi send, en veit eigi hvat þýda 

mnndi, ok lætr eigi af at bidja, helldr eykr hon sittmál fram- 

vegis, at gud birti henni framarr hér af-, ok svá kemr eptir 

margaf tárfelldar bænir, at várr herra birtiz henni sjálfr ok 

opnadi sitt sidusár ok sitt blezada Igarta, svá til hennar segj- 

andi: 'petta bijóst ok hjarta opnadi ek fyrir þína skulld ok 

!5 allra heilagra manna, ok því skylldir þú opna þitt hjarta ok 

hreinsa af öllum syndum: þar fyrir máttu hjálpaz/ Hér eptir 

hvarf hann frá hennar augsýn, en hon vard fegnari en frá 

megi segja, þakkandi gudi af öllu hjarta fyrir sína miskunn, 

þ^t nú þóttiz hon fullkomliga sMlja, at þat var guds vili, at 

30 hon gengi til skriptar ok opinberadi sínar syndir fyrir sínum 

skriptafödur, hvat er hefir gjört , ok fekk hon sér gamlan prest 

til skríptafödur ok sagdi honum greiniliga af öllum sínum fyrr [66] 

greindum misverkum med fagri idran ok fljótandi tárum, ok af 

Þersum sömum tárum er hon felldi kómu nökkurir dropar á 

35heimar handarbak þar sem blóddropamir vóru, ok sem hennar 

tár kómu vid þersa blóddropa, hurfu þeir af henni sem ádr 

knnnu hvárki at þváz né þerraz af hennar hendi. Hér med 

vard hon med guds miskunn hreinsut af sinum syndum. Hér 

af megum vér hugsa, hversu gudi er þat þægiligt, at vér 

40 skriptumz ræMIiga af öllum várum s^mdum ok leynum eigi med 

iUvilja því er vér munum at segja. 



XXXVIJJ. Af munki einum er beiddi gud at skemma 

pinn sina. 

liródir nökkurr af prédikaralifnadi tók krankleika út i borg- 
ÍQni Bolonia. persi sami bródir sýndiz lastvarliga lifa svá 
liann hafdi eigi med sér utan smærri syndir, ok sem honum 
Þótti sinn sjúkleika þyngja ngök , bad hann gud at hann skylldi 



19 'þýdi' A, 36 f in af in A zerstört. 37 þváz] *þuezt' A. 
XXXVin. Au8 eod. AM. 624, 4« (A). JXe iiberschriff von mir; 
•* -4 »ind die vom miniator geschriebenen worte unleserlich. 



128 XXXVIII. Af mnnki einum. 



birta, hversn lengi at hann skylldi til þers hafa þvílikan krank- 5 
leika, at hann væri þar vid skildr annars heims pfnn. pk 
sendi gad honom engil sinn er honom sagdi at hann skylldi 
hafa þvilika pinn XII- mánadi ok fara sidan til himinrikis 
eptir sinn danda. Honnm þótti þat undarliga langt, þar sem 
hann var eigi med höfnteyndum bundinn; bidr ný gnd með IC 
idranartárum sér meirí miskunnar en engillinn bafdi honnm 
fýrir sagt, at þersi stund skylldi vera; ok i annat sinn kemr 
enn til hans engillinn ok segir at gud hefir heyrt bæn hans ok 
gefr honum af þersi stund helminginn sem ádr var á nefhd. 
[67] Ok sem hann hefir þegit svá mikkla líkn af gudi [fyrir] sína 15 
bœn, bidr hann enn at þersi stund mætti verda skemrí íyrir 
krapt heilags anda, ok verdr enn heyrdr af gudi, svá at niðr 
skal falla helmingr af lengd þersarrar pínu; ok af svá mikilli 
guds miskunn sér veittrí treystir [hann] enn á gud, at hami 
veitti sér linarí eda skemrí pinu. pá kemr enn guds engill^^ 
til hans ok bidr hann þá kjósa, hvárt hann vill helldr þola 
framan tíl aptansöngs máls þers dags er þar á var kominn 
þvilika pinu sem gud leggr á hans likama eda sem ádr var 
frá sagt; en hann kýss hina skemrí. Ok svá sem hann hafði 
kosit , þá sprungu út bædi hans augu svá at þau lágu nidrí á ^^ 
kinnarbeinum , ok tekr frá honum megn ok mál, svá [at] bann 
mátti hvárki mæla né benda, ok þvi þótti likaz til at heyra i hans 
likam sem malit værí med kvem, svá at hvert bein var brotit 
í hans likam svá smátt sem mjöl værí. pá var ok farit at 
kalla saman alla brædr þeirrar reglu sem sidr er til at þeir30 
skulu yfir standa þar sem einnhverr deyr, þvíat öllum sýniz 
hans daudi rádinn þeim sem þar vóru vid staddir. Nu svá 
sem allir brædr vóru til komnir, stódu þeir yfir honum allir 
til þers er hringt var til aptansöngs, ok þegar sem hríngt var, 
þá flugu bædi hans augu aptr í hausinn ok setti allan han8 35 
líkam hvítan sem snjó, ok öU hans bein vóru þá heil. Hann 
máttí þá benda ok þar næst tala; sagdi hann ok öUum bædí 



15 fyrír /. A. 19 hann /. A. 26 at / A. 37 ok (2) in Á 
doppelt. 



XXXIX. Áf konu er drýgdi hórdóm TÍð föÆur sinn. 129 

hvers baim hafdi beðit ok alla þá hlnti sem gud hafdi hér vid 
hann gjört. Sáladiz hann sl^ött sidan hann hafdi þetta talat, 
40 ok fór þá hans önd frjáls til himinríkis, et cetera. 



XXXEL* Af konu er drýgdi hórdóm vid fðdur sinn. 

Ová byrjar þetta æventýr, at út í Franz í einu biskupdæmi er [68] 
Avenio kallaz , bjó einn mikill madr. Hann var rikr madr 
bæði i landi ok lausum eyri. Eina konu átti hann góda ok 
fblla af miskunnsemi. pau áttu eina dóttur þá hina yænstu er 

^verda mátti sköput af hoUdi ok blódi. pat kom til, at hennar 
faðir yard henni meirr unnandi en yera átti, svá at yemdadiz 
i holldliga írygd, sem yerda kann milli karls ok konu. Svá 
kom at þau gátu III- sonu, hvern eptir annan, ok alla drap 
hon þá ok braut á háls. petta gjördi hon svá leyniliga med 

lOQáudans tilstilli, at eingi madr hafdi þar grun af. Sem svá 
hefir lengi fram farít, kom svá til einn dag, at hennar módir 
kom þar inn gangandi sem þau vóru at vinna sinn glæp. Sem 
hon sá þat, vard hon slegin mikklum hryggleik [sem] eigi er 
hægt at greina, svá til orda takandi: 'Auvi, [at] vit vórum 

löfædd eda getin! þviat nú veit ek at þit erut fordjörfiit utan 
enda ok bundin med fjándanum i helviti. pyi vil ek ekki 
lengr med ykkr vera ok ganga minn veg í brott í stad.' Sem 
hon er brott gengin, segir bóndinn til dóttur: 'Nú vill hústrú 
min úírægja okkr ok færa oss öU til mikillar skammar ok svivird- 

20ingar.' 'Já, fadir, segir hon, [en] þat skal ekki svá ganga, 
ef ek kann hitta hana.' Ok eptir {jándans tilsögn ferr hon ok 
hittir módur sína ok fínnr hana i sinu herbergi ok stakk hana 
til Igartans, svá at þar fell hon daud nidr. Sem þat var gjört, [69] 
tóku þau hennar likam ok lögdu i kistu ok jördudu hana eptir 

25 sinum vilja, sem hon hefdi fögrum dauda dáit, svá [at] eingi vissi 



XXXIX. Au8 cod. AM. 624, 4« (A). Bie uberachnft, welehe in 
-^fehU, ist von mir hinzugefiigt. 2 Avenio] *apgeian' A. madr (2)] 
JQann A. 3. 7 kvinnn A. 13 sem /. A. 14. 25 at /. A. 

20 en/. A, 

Gering, Islftnd. Legenden, Novellen usw. 9 



130 \l^i ^ ^ 'samL 'iT ÍTTzifi laátáám ^ii, tS^mr mrnn. 



ri 



amaiL 9ör -?^Ktr jStú. jaa i þeEamii tiuðligai syndom bæði 
ém^ jk 3utc« öar ái er ji^ kBnr cxl e&s eiam djig q[)4ir gaðs 

I 

iar^ ik Ji nnkitM , jc lýzr graniir biMiii gengr tfl kirióa ok 
xllr zam Snr ^m aara áRr ok bjggr ^pp á sinar syndir, 
•ik k^isn liiKÍiiiar ^rniiir óac toik. ok krersa hann hefirBO 
3II& m iunaptf . -si 'iáaa, •ie?r {nr meá^ ok íáii( nú af öUa 
biara iiL -rul iu ^piraa ;aa anar mafir ok jtir 1i»ta, eí gnð 
TiH liJtt boBimi: i^niir aliSBi ic ar' kir^aiiiii ok hittír einn 
prest jk jwr liuiiiim jihr anar snafir af síiim syndafiilla 
lifiBftft: <jk mn rttmi baúr ipr^ göit^ segnr p re strinn s?á til 35 
huBi: "Ef þii ledr ^m^ baic 4k viðja tii at id!raz, ok hallda 
þier ^ripor iem ek ^et ^ — ~ "Jii« segir kaoB, ef gnd 
vðl at liiit ^nanz. ni ;.k ^ baiidB san^' *-(» er sú fjnrsta 
mn iknnc. it pn ^iiiiÍB ar *iuttar þina bcði at sciig ok 
■■t «k aiM !un!n. a ^ ^iift þena ^z^ nndir ganga;40 
AfiBi jfarite ic :2i aeuDB láni^ «t gnd var kiftr ok danðr/ 
Hor æd jraci nrescnm bami af 4ÍbBK sÍBnBt ajBdBm , Gengr 
Afatt rrki attib mm a ^nn gn^: fOigr dDttír kans métí 
buBBni iieit a&M bihilti jk bnftt kami ^^n ek gyðta sik gbiðan. 
"Lit ^itai: nd. ie«r ^iim. ek ^ enica ^íiia gieði ka£a, eigi45 
at «Kiic 3tf aar ik jt •flocrt isítoii:: ^ keá te£t prest ok 
a^ !sk=*Dcr. Jk 'jvt vtl ^k af Ikca nmiBm ^nBÍBm.' ^Aiití, 
bc iiisart. xnsrsa ^ biHÍr ii& iacat^ eggiat mik at drepa 
3un )Ora HI ik 3BM^ir amia. a ná ftfear fá^ mak eflör 
;&« vik beca ikiL ^ ber 5nbi InBnA.* Ok eptír sii talat50 
j wwy bi*ain: :ÍL smiiir isnic: umi irðhfi ária nicgíni mfip lisa 
ik ^fra sszi ptliiicrTniænt » baii& áMar atr eptir íbD ned 
"^andans Trrœizn ik ^iimi <jk Jiegg^n. ok k^rggr bb sitt 
B^^KT^a. i^rac 3I1II skiL ^ra ^ imn ^tMfkin ciss app kor eptír 
ik -síd net XFHfti aw^- ^ivpr bar :ð sem keanar Mír 14 55 



3»^ýrr -i. J:1 7« ma Mci j mém .»m r r JL 3«S ac «n rmtit mck- 

-aárrn, uilgiim. ■'^s-tx^ TJ- ]»t JL -C JBiui| ^Juiit féank imnttífi 

ju!*t ^ l-i ii:^ TfíoxL JL ^ ^ JL Sa -fad] >itnK A. 



XXXIX. Af kona er drýgdi hórdóm vid fÖdur siim. 131 

ok eigi med betra erendi en hon skerr sinn föðor á háls ok 
myrðir hann þar. Eptir svá gjört kallar hon til sín þrjár sínar 
þjónostukonor, gengr síðan ok tekr svá mikit gull ok silfr ok 
adra dýrgripi sem mest kunnu þær at bera, þvi nóg var til. 

>0 Gengu sidan sinn veg út af stadnum ok til annars stadar ok 
sitja þar um kyrt, ok hellt [hon] sik þar fulkíkuliga svá lengi 
sem penniilgrinn hrökk med mikklu oflæti ok drambi. Burdugir 
menn ok ríkir 1 þat sama land dróguz til félagskapar vid hana 
alla vega, því[at] hon var á sinn likama fögr ok kurteis ok hellt sik 

65 kostnliga med kost ok klædnat ok hellt sik til saurlífíslifnadar 
ok lifdi í daudligum syndum, þvi[at] hon hugdi at fyrir þær syndir 
er hon hafdi ádr framit mætti hon alldri til himinrikis koma. 
Margar ungar vóru svá heimskar, at þær viUdu gjama til 
hennar skóla ganga; þvi[at] hvárki spardi hon lærdan né leikan 

70eða hvat manna þat var er til hennar koma. Ok sem svá er 
komit hennar rádi sem nú var sagt, berr svá til, at einn 

I biskup, gódr madr ok gudligr, kom til þers sama stadar at 

! prédika þar sem annars stadar guds erendi; ok allt stadarins [71] 

fólk fór til kirlgu at hlýda hans prédikan, nema sú syndafulla 
75kona ok hennar félagskapr: þær vóru kyrrar at sínu heimili. 
þat var þeirra sorg mest hvem dag, at eigi kómu svá margir 
menn med þær at syngaz sem þær villdu ok þær mætti sem 
mest silfr vinna; ok sem þær sitja svá i sitt herbergi, talar 
honsvátilþeirra: 'Vér skulum ganga tilkirlgu, þvi[at] þar munu 

! 80 Tér fá nógra félaga er med oss vilja leika, ok afla svá penn- 
ÍDga.' Ganga sidan til kirkjunnar ok inn i kirkjuna; ok svá 
skjótt sem hon inn kemr, rennir sá gódi madr, biskupinn, 
auga til hennar ok sér þá sýn sem honum þótti hrædilig, at 
þersi auma kona hefír um sinn háls eina jámfesti ok þar út 
85 af adrar festar er þeir Qándr helldu i er hana leida; ok sem 
hon finnr sina félaga, tekr hon þeirra klædi eda annat 
teikn gjörir at þeir skylldu med henni ganga. Biskupinn leit 



61 hon /. A. 66 hugdi] þenkti A. 64. 66. 69. 79 at /. A. 

69 apardi] 'skpardi' A. 70 manna] mann A. 75 selskapr A. 

77 þœr (2) am rande fiachgetragen A. 82 sá] þann A. madr] mann A. 

9* 



132 inrTTT Af konu er drýgdi hórdóm vid födur siim. 

tál ok sá allt þetta; hans hjarta vard fullt med sorg þegar hann 
sá til hennar ok villdi gjama firelsa hana ef hann mættá. ^ 
tók hann at tala af guds misktuin bœdi hátt ok lágt , ok med 90 
almáttigs guds miskonn fló ein ör i hennar hjarta þar sem 
bisknp taladi, svá at tárin fellu nidr nm hennar kinnr; ok 

[72] brast þá festrin nm hennar háls, en ^ándinn vard hræddr ok 
flýdi í brott; en biskup vard gladr í sitt hjarta ok prédikadi 
sem ádr guds erendi, en konau sat ok hlýddi, þyí[at] hon villdi 95 
gjama heyra meira þar af , ok flaut ðll i tárum. Fjáudr þeir 
sem hana leiddu at armleggjunum flýdu þegar festarnar genga 
i sundr ok þordu eigi lengr at bida. Hon fell firam á sin kné 
ok bad gud almáttigan gefa sér sína hjálp ok miskunn. Eptír 
svá gjört hneigdi hon sik at biskupinum ok taladi til hanslO 
heimoUiga: ^l allan dag hafi þér talat af mér, þyi[at] ek he^ 
framit allar þær syndir er ein kona má gjöra móti gudi ok 
hans lögum;' telr sidan fram allar sinar syndir sem ádr vóm 
sagdar, bidr sidan biskupinn fyrir guds skylld skripta sér: 'Þyí 
[at] ek mun skjótt deyja af sorg.' Biskup svarar: ^Bid litla stand 101 
til þers at úti er sermoninn.' Eptir þat fell hon i úvit at 
öllum á gándum, svá fiill af sorg ok sút, at hennar hjarta 
brast i sundr. Ok sem biskupinn hefír úti sitt erendi, gekk 
hann snart til hennar, en bad fóUdt sitja kyrt Biskupinn bad 
hana upp standa, en hon lá kyrr, ok fann hann þá at hon var 11( 
daud. Þá tók biskupinn at gráta af öUu hjarta ok bad allan 
lýdinn at faUa upp á sin kné ok bidja gud af öUu hjarta, ef 

[73] hann viUdi þeim birta, hvárt henúar sál væri frelsut eda for- 
töput. Ok sem aUir höfdu lokit sinni bæn, kom rödd af 
himnum, svá at aUir máttu heyra er 1 musterinu vóru, oksegirllS 
svá, at sti sama sál af þeim syndafuUa líkama skein nú fall- 
björt í himinríki med várum herra Jesu Christo, ok bad bisknp 
leysa likamann af öUum syndum ok grafa hjá ödrum kristnnni 
mönnum, fyrir þvi þótt madrinn hafi stórt brotit, ok viU hann 
kaUa tU guds miskunnar, þá mun han miskunn fá ; hvar fp^ 120 



95 kvinnan A, 95. 101. 105 at /. A. 100 talati Á 

102 kvinna A, 107 súti A. 116 sú] þann A. 



XL. Af munki einum bakmálg^m. 133 

ek yara yár ok alla kristna meun, at þér fallit eigi i örvilnan, 
þótt þér hafít stórt af brotit, þyi[at] þótt madrinn hafí gjört allar 
þær syndir sem gjöraz mega i yeröUdinni ok vill hann skriptaz 
ok idraz ok yfir bæta ok af láta ok lifa yel sídan, þá mun 
!5 gad fyrirgefa honum. pat ræd ek at yér gjörum syá allir, at 
vér mættim ödlaz himinrikis blezan utan enda, amen. 



1 ei] 



XL. Af mnnki einum bakmálgom. 



einhyeiju brædraklaustri yar einn munkr sá er þann löst 
hafdi meirr 1 yanda en adrir brædr í þeim lifnadi er þeir 
kalla bakbit, en yér köUum bakmælgi, ok þá er hann heyrdi 
ok vissi ödrum yfir gefaz, hafdi hann jafiaan uppi á sinni kok, 

5 eigi sídr á. sina félaga en adra, þvi[at] hann þóttiz þeirra beztr 
ok Yisaztr. Ok er svá hafdi gengit nökkura stund hans æfí, 
tekr hann sótt ok andaz, ok fór hann til hardrar pinu sem 
segiz í eptir farandi Msögn. pat kom svá til i því sama 
klaostri, þá [erj brædr risu upp á midri nótt, sem þeirra 

lOorda var til^ ok fara til óttusöngs, ok sem hann er úti, fara [74] 
brædr allir til sinnar sængr, utan einn vard eptir ok gekk í 
þá kapellu er brædr vóru vanir at lúta; ok sem hann laut 
þar ok blundskakadi med auganu, sá hann á bekkinum hjá 
sér sitjandi eina leidiliga skepnu, svá at fyrr sá hann alldii 

15{)vilika. Hann skaut út tunguna um tennmar ok vagadi; hans 
tnnga var öll brend, ok gjördi ýmist, at hann skaut henni út 
eða nagadi henni inn aptr, ok fór svá lengi. Munkrinn stód ok 
horfdi hér á; hafdi hann þar af mikkla hræzlu ; ok sem hann stód 
þannveg grátandi, hóf hann upp sina hægri hönd ok signdi sik 

20 vandliga. Sidan tók hann at dirfaz, ok þótti [honum] sem gud 
mimdi vilja birta honum nökkut leyniliga hluti. Gekk þar til 



121 ok] vid jí, 122 at/. A. 

XL. Au8 cod, AM. 624, 4° (AJ, Die Uberachrift von mir ; in A 
nnd dið votn miniator gesehriebenen worte unleserlich. 1 einhyeijum A, 
5 at/. A, 6 *vÍ8saztr' A, 9 er /. A. 13 bekkinni A, 

19 Bingndi A fdas erste n dureh untergesezte punkte aU ungiltig bezeiehnet.J 

20 honum f.A, 21 mundi in A am rande nachgetragen. 



134 XLI. A/ eÍBBBi ríkiun muatni er cígi iríIUi dzíptaBi. 

sfdan srá segíaiidi: ^þá skepna, ek saoi þOí fynr t nMÍBgir - 
goá ck prjkr persóniir, at þú segír mér, bfv fyiir |é sílrfcér 
med sHkn foriDÍ eda slikn manéri;' ok sem ham mátti eigi 
ondan komaz at andsrara honam , segír hann srá: ^Ek lar eia 2S 
mnnkr af jdmm íélagskap srá heítandi; þerá sani þofir n 
aDa þersa pínn ok skömm. £k Tar einn baUvitari tfl at segíi 
til núnna kompána nótt ok dag þat aOt er ek tísbí þeÍRa 
Terst Þersí faina illn ord sem ek hefi sagt hc^ [tfl] þeirra €k 
annarra þan em nú Iðgd á mik ok þao nnra ek liDd^ýrt kaopa 36 
med stertEri pinn sem nú megnm Tit sgá.' I^tir þat kraif 
bann, ok STá segíz, at hann Tar fyrirdæmdr. petta sama kar 
til i Englandi i þTÍ klaostri sem ek hirdi ekki at nefiia þdii 
til áfrægdar. Slik pína er sett öDam þeim sem hakmálgir 
ern ok eigi Tiija gejma sfoa tanga ok ei^ skr^itaz raddligiSd 
þar af. þetta sama má fínna i Mbljam, ÞTÍ[at] sTá segir TÍr 
frá, at þeir skala eta ok naga sinar tongar sem era KBimtáigir ok 
rógsamir, otan þeir bæti med idran ok skriptannáhnn, et ceten. 



ILL Af eínmn ríkiuii maimi er eigí yilldi skriptaz. 

Petta æTentýr byijar STá, at einn ríkr madr, en eigi greim 
ek hTat mamii hann er eda hTat hann hét, nema sTá segii, 
at hann lifdi alla sína daga i syndom, mestan part i eidBm 
mörgam störam; [en frændr hans ok Tinir] þá er þeir heyiih 
hann STeija, nrda þeir hræddir þar fyrir ok urda sorgfaOir^ 
fyrir hans hðnd ok bádn hann bæta sik hér af^ ok hans skiiptft' 
fEUlBr baad honom nndir hlýdni at bæta sik ok láta af, &í 
hann STarar i móti: '£k em nngr, segir hann, ok þar ^ 
Til ek taka mina lyst hTenær ek má, en ek skal bæta mik þá [er] 



27 þersu A. segja allt (allt durehstriehm) A, 2» iSXf.^ 

30 aára A, þau (2)] þa A. 32. 33 bar til] skedi A, 36 at/. -^ 

XLI. Au8 cod. AM. 624,4^ (A). JDte úbersehrift von mr; ti^ 
Hnd die vom miniator geeehriebenen worte unleserlieh, 4 «a -^ 

TÍnir /. A. þá er] þvíat A. 9 er /. A.. 



i 



XLI. Af einum ríkum manni er eigi Yilldi skriptaz. 135 

ek em gamall ok láta af allri heimsku.' Hann liggr i sinum 
syndmn mörg ár ok yilldi ekki bæta sik, hvat hyerrgi segir. 
At seinnzta fell hann sjúkr, ok menn kómu til hans ok 
bádn hann bæta sik ádr hann dæi ok báda hann hyggja app 
á, hverja pína hann skylldi hafa eptir daudann i helviti med 

15^ándanam, ef hann villdi ekki bæta sik, ok hverja gledi ok 
fagnat er hann tapar, ef hann bætir sik ekki. En hann segir 
i móti: 'Hyat þráttar þú? þat er ekki atan hégomi er þú ferr 
med, þyiat hér sitr einn madr at höfdam minam ok segir, at 
ek skal yera fyrirdæmdr, ok þat megi ekki ödrayis yera.' [76] 

20Hans skriptafadir segir: ^pat er eigi satt, þvi[at] hann er einn 
Ijúgari; fyrir allan tima medan þú lifir mátta miskann hafa ef 
þú villt beidaz hennar.' Hinn sjúki svarar: 'Far i brott, þviat 
ek vil eingi þin bod hafa, þviat þat er til einsMs er þú segir; ' 
ok med þersa gekk hans confessus i brott mjök sorgfallr ok 

25 úgladr. Ok þegar eptir kemr inn ein hin fegrsta kona, svá [at] 
alldrí hafdi hann jafnfagra sét. Hann taladi svá til hennar: 
'Hver erta?' segir hann. Hon segir: 'Ek em Maria, módir 
guds.' 'Til hvers komta hingat?' segir hann. 'Til at sýna 
þér san minn, segir hon, ok mátta hér sjá hann i minni kjölta 

30 með höfdi ölla brotna, ok hans aaga dregin út ór hans likama 
ok lögd á hans bijóst, hans handleggir brotnir i tvaa, ok svá 
fætr.' pá spardi vár frú hann, hvat sá væri verdagr at hafa er 
svá hefir leiMt hann. Hann svarar at hann væri verdr at hafa 
svá mikkla pina sem hann mætti bera. Þá sagdi vár frú: ^Fyrir 

35satt erta sá sami madr er svá hefir leikit minn san.' 'Nei, 
segir hann, þat hefí ek ekki gjört.' 'Júr, segir hon, med 
þinom stórnm eidam hefír þú þanninn leikit hann ok med þinnm 
syndafdlla lifhadi, en ek hefí bedit fyrir þér til mins sonar, ok 
hefí ek fært h^nn hingat til þin, at þú skylldir biiQa miskannar af 

iOhonom.' 'Nei, þat gjöri ek eigi, segir hann, þyi[at] svá segir 



13 deydi A, hyggja] penkja A, 17 þat uím þn gebesaert A* 

18 madr] mann A. 20. 25. 40 at /. A, 23 ferr segir ffeiT als 

vngUtíg bezeichnetj A, 25 kyinna A. 26 Hann — svá] syá 

talandi A, 35 þann sami mann A, 37 þanninn hefír þú A, 



136 XLII. Af einum greifa. 



várr herra, at ek sé úverdugr at vera heyrdr', segir haim. '•'Ef 
þú ert úverdugr, segir várr herra, at vera heyrdr fyrir Þinar synd- 
[77] ir ok hefir fyrirlátit mik, en alldri því helldr fyrirlæt ek þik, því 
[at] ek hefi þik svá dýrt keypt med minni pínu er ek þoldi fyrir 
þik, ok þar fyrir beiztu miskunnar, ok þú skallt hafa miskunn.' 4i 
Hann segir nei til : ' Þó[at] þín miskunn vili þiggja mik, þá segir 
þín réttvísi nei. Hversu skylldi ek hafa miskunn, þar sem ek 
hefi alla mína daga lifat i syndum, ok er þat á móti allri 
náttúru, at þat skylldi svá vera ; þvi[at] sídan þú rakt Adam ok 
Evu brott ór paradis ok 1 þersa veröUd fyrir þat at þau bitu 5< 
epli, ok er hann dó fór hann þegar til helvitis, hversu 
skylldi ek þá hafa miskunn, þar sem ek gjördi svá margar 
syndir, ok [hann] var fyrirdæmdr fyrir eina. pat væri móti 
náttúrunni albí, ok því vil ek ekki beidaz miskunnar.' Ok 
þá segir, at várr herra lét sina hönd 1 sitt sídusár ok tók út f> 
sitt blód ok kastar framan i andlitit á honum, svá segjandi: 
'petta blód berr vitni á móti þér á dómsdegi, at ek býd þér 
miskunn.' Eptir þetta hvarf várr herra ok jungfrú Maria brott 
frá hans sýn til himinríkis, en skjótt eptir þat fór þersi auma 
sál til helvítis med Qándanum , þar at búa at eylifi med honum. 6 



Xin. Af einum greifa. 
A. 

bá atburdr vard at einn greifi rikti í Sudrlöndum. Hann var 
svá rikr, at hann hafdi kónga skattgillda undir sik. Svá var 
hann formentr, at hann hafdi numit allar •YU- liberales. Hann 
átti sér eina frú, en bama hans er eigi getit Metnadarmadr 
var hann svá mikiU, at honum þótti allt lágt hjá*sér. pers er 5 
getit, at einsetumadr einn var skamt M borginni 1 skógi einum; 
hann var mjök frægr af gódum lifnadi sínum ok fögrum sidum. 



44. 46. 49 at/. A. 51 deydí A, 53 hann/. jái 
XLII. A. Au8 eod. AM. 6ö7 B, 4« (C^J. 



XLII. Af einum greifa. 137 

Greifínn elskadi hann mjök hardla ok hafdi hann hvem lang- 
ardag i bodi sina, gjördi vel vid hann ok vænti sér þadan 

lO bænafdlltings. Svá bar til einn tima , at einsetumadr kom i 
bod greifans, ok þeir tölndu um mátt ok valld guds. Einsetu- 
madr bad hann vera litillátan ok milldan, sagdi at gudi væri 
litit fyrir at gjöra fátækan af ríkum. Greifi svarar: 'pat man 
satt vera, segir hann, at gud man gjöra mega mik öreiga ef 

15hann vill, en eigi veit ek at hann fái þat svá skjótt gjört, 
þYÍat mitt góz stendr vida.' Einsetumadr mællti: ^Svá rikr 
sem þú ert, má hann gjöra þik þegar i dag hinn herfíligsta 
stafkarl' Grei£ mællti: ^pat trúi ek, at hann má deyda mik 
eda taka frá mér vitit þegar hann vill, en því [trúi] ek alldri, 

20 at hann megi þegar i dag gjöra mik hinn herfíligsta stafkarl.' 
Einsetumadr mællti ok hljóp upp vid reidr: ^Ek vil med engu [15] 
móti þiggja bod þitt svá villtr sem þú ert, ok þat villdi ek, at 
god minn sýndi þér skjótt, hvárt hann má þat edr eigi.' Hann 
gekk brott til húss. pat er vani annars stadar, at menn hafa 

25bad um middegi, ok ef mjök rikir menn fara 1, þá skulu þeir 
hafa einir saman; skal einn þjónostumadr inni vera ok veita 
badit. Greifinn fór þenna sama dag i bad er þeir einsetumadr 
töluduz vid. Hans sveinar vóru úti medan, en einn var inni 
sá er þjónadi. Ok sem greifinn bad hætta at gefa [á], gekk 

30sveinninn út sá er þjónadi. Ok sem fyrr nelndr greifi var 
módr, bad hann sveininn þvá sik. Hann fekk engi andsvör. 
Hann kallar nú ok er honum eigi svarat. Nú reiddiz greifínn 
ok þrifr vatnsfötuna ok slðngir á hurdina svá at þat brotnar i 
sandr ok kallar á sveinana at þeir komi. Eigi koma þeir ok 

35til einsMs heyrir hann. Hann er nú ordinn svá módr af öllu 
saman, badinu ok kalli, at hann má þar eigi lengr vera; 
stendr upp nöktr ok gengr nt, ok engi var madr i forhúsinu; 
ok sem hann hefír stadit um stund , tekr hann at kala ok gengr 
heim. Enga sér hann menn úti, ok er hann kemr at múr- 

40inum sér hann fyrir sér likþrán mann, þersi hafdi tvau klædi 



9 yeitti C^. 18 von mællti ist nur der erste strieh des m 

trhaUen, 19 trúi ahgeriaaen. 29 á/. C\ 



138 XLII. Af einum greifa. 



ok öll slitin. Bad hann gefa sér annat; hinn líkþrái madr • 
veitti þetta. Hylr hann þar medr sína leyndarlimu ok er þó 
Yida berr. Sidan gengr [hann] heim til hallar ok kennir at 
borgin er hin sama, ok hvar sem hann sér sina menn, anzar 
honam engi. Svá tekr hann at hungra, at þat þikkir honom 4S 
fádæmi, at honum skal svá sárr vera mega hnngrínn svá litinn 
tíma sem hann hefír fastat. Eennir hann alla sina þjónostu- 
menn ok sér at inn eru bomir allzkyns réttir; ok sem hann 
gengr at hallardyrum ok viUdi inn leita, er honum þegar út. 
skýft svá at hann liggr fallinn ok flýtr um hann blód. Hann ^ 
spyrr, hvat menn hafaz at inni. Honum er sagt at greifinn er 
undir bordum ok öll hirdin, ok at hann vill eigi at útlendir 
menn gjöri únádir medan hann sitr yfir sitt bord. Kú þikkir 
honum öllu kynligarr, þvíat hann veit at hann er hér greifi 
yfir ok á hann borgina medr öllu því gózi sem 1 henni er. S 
Honum er svá út hrundit, at honum helldr vid meizl hvert sinn 
er hann vill í höllina. pat verdr þó um sidir, at hann kemz 
í höUina ok setz nidr utarliga 1 hálm. Á núdjan pall sér hann 
sitja einn völldugan mann ok þersum er öll þjónosta veitt ; þar 
sér hann konu sina at framan. Svá sýniz honum sem þau taliz 6 
Yid bædi hátt ok lágt sin í milli. Hann bidr sér ölmusu, ok 
er hon gefin honum, ok þó litil. Nú hit fyrsta þikkiz hann 
sjá hvers hann man at gjallda; stendr upp ok gengr út ór 
borginni, ferr til skógar ok vill fínna einsetumanninn, ætlar 
at hann man gjöra honum nökkura hjálp ; ok sem hann kemr 6 
þar, segir hann sina eymd ok hversu hann er at tekinn. 
Einsetumadr þakkar þetta gudi ok segir: ^Nú máttu sjá hvárt 
[16] gud mátti gjöra þik herfiligan stafkarl ef hann vill; eda var 
þat eigi mikil viUa at trúa [eigi] at gud mætti gjöra vid þik 
á hvem hátt er hann viUdi? Ekki má ek hér at gjöra; far 7(] 
nú heim til borgarinnar: sá greifinn er þar er nú fyrir, hann 
mí at gjöra þegar hann vill.' Greifinn fór heim til hallar. 
Yar hinn greifi farínn til svefnskemmu. pangat snýz hann ok 



43 haim/. CK 58 *seztr' €K 69 eigi/. CK 



XLII. ^f einum greifa. 139 



stendr úti bædi kalinn ok hungraðr ok bidr at fyrir gnds 

f5 skylld skyli hann inn láta, ok þat fær hann um sídir ok hann 

nemr stad utarr vid hurd, ok er kastat undir hann háhni. 

Hann sér at húsfrú hans er komin 1 sængina , en þersi völldagi 

.madr sitr fyrir framan ok skemtir sér med kumpánum; ok sem 

. hann hefir setit um stund, spyrr hinn völldugi madr, hverr þar 

80 Bé utarr vid dyrrin. Hann segir: 'Ek hugdi at ek væri greifi 

borgarinnar ok at hon væri mín [húsM], en nú veit ek eigi, 

hveminn vid víkr/ Sá svaradi er innarr sitr: 'Senniliga ertu 

'greifi borgarinnar, en mikils vartu verdr fyrir gudlöstun þá er 

þú gjördir 1 morgin. Tak nú hér konu þína ok eignir, en ek 

85man fara heim, þvíat ek em Gabriel engill ok má ek ekki 

vera hér lengr, en þú sjá vid ok gudlasta eigi optarr ok trn 

Þvi fastliga, at svá megi allir hlutir verda sem gud vill/ EngiU- 

iiin fór heim til himinríkis, en greifinn tók eignir sinar ok 

konu, ok lýkr svá þersi sögu. 

B. 

• 

Dvá er sagt, at 1 einum kastala hardla vænum sat einn völld- 
ogr herra kynstórr ok svá ríkr 1 verölldinni, at alldrigi vissi 
hann út fyrir, þvíat eigi at eins var höfudbærinn hans eign er 
hann sat 1, helldr út yfir þá gjörd Qögurra vegna þeir búgardar 
' ^ok stóreignir í föstu ok lausu, at allt þat [er] hærra mátti [136] 
kalla, lýtr nndir hans eignaijörd ok tígnamafh ok yfirbod. Þó 
hellt hann eigi tígnamafh hærra en riddaradóm; gekk honum 
þar til sá metnadr, at sakir rikdóms ok maktar villdi hann 
kallaz mega sem höfut allra manna sömu nafhbótar. Svá 
(0 mart fólk hellt hann dagliga á sinn kost sem hird væri; svá 
hellt hann prúda þjónostu ok rikuliga fylgd medr vápn ok 



81 húsfrú/. C^, 

XLII. B. Au8 cod. Eolm, ehart. 66 fol. (a). Vberschrift: Frá 
einum yölldugum ok ríkum herra, hans drambi ok ofmetnadi ok hvem- 
iim at hans lýtí [kannliti a] læknadiz [lækadi «] med vidrkenn- 
ingu a. 5 er/. A. 7 - dómr a. 9 kallaz 'kallfs' (?) a. 

11 rikugliga a. 



140 XLII. Af einum greifa. 

klædi sem byrjadi einum ríkum fylkiskóngi, hvar [er] hann veik 
sér. Frú átti hann sér af hæversku kyni ok dóttur eina jung- 
frú. En þótt hann væri mikils vegar sem nú er greint, bar 

[137] hann svá ördugan sinn háls umfram hóf , at mikinn hlut sinna li 
sæmda eignadi hann sjálfis síns frama, sem sidarr mun Ijóst 
verda. pó i ödru lagi var hann gódfúss madr ok hrifr 1 ölmusu, 
sem honum bar raun á. pat skal i frásögn færa, at utan 
múrinn hjá kastalanum stód einn prédikaralifhadr; vóru þar 
inni sæmiligar persónur. pó var einn dýrum fremri, frábærrar 2 
gjafar guds erendi fram at bera. Ferr þat næst, at þat sem- 
hann kendi ödrum mönnum medr ordum, fylgdi hann sjálfr 
fram medr verkum; heitr i vandlæti ok idinn i gudsþjónostu. 
Nú gengr svá á eitt ár, sem nálæg stendr virdulig hátid 
heilagrar þrenniugar, at sá riki madr sendir einn sinn svein 2 

[138] til bródur þers erendis, at hann gjöri sermon i höfutkirkju 
kastalans á greindum hátidisdegi, ok sem embættisregla þers 
lifnadar berr sik til , játar hann gjarna. Lidr nú fram i hátid- 
ina, at hann gjörir einn fagran ok dýran formála af virding 
ok einvalldi várs drottins, þröngir — þviat hann hafdi þá 3 
ástgjöf, enda var klerkdómr nógr til hjá honum — ok tjáir 
hanu medal annarra greina at lúta sæmdum guddómsins, hversu 
himinn ok jörd ok allir þeir hlutir er i þeim eru, krjúpa 
þjónandi hans tignarvalldi , þar med eigi sidr, hversu krúna 
kóngsins , hversu rád ok riki höfdingjanna medr öllum sæmdum, 3 

[139] mekt ok metordum liggja lágt ok leika laus i skaparans hendi, 
at aftletta annan lidinn eda lifs medr réttum dómi, en veita 
ödrum med villd, i augabragdi hverjum ok á hvem hátt, sem 
hans er valld ok vili til. Herrann ok allt fólkit heyrir tölu 
þersa. Lidr nú svá at embættit er endat; býdr þá riki madr 40 
þeim gudsþénara bródurnum i bod sitt um daginn ok setr hann 
upp á adra hönd sér hit næsta, ok sem fram er komit i mat- 
mál, svá at herrann er huggjæfr med vist ok vin, vikr hann 
til bródurins svá sem med nökkuru glotti ok tekr svá til orda: 



12. 16. 24 sem at a. 12 er/, A. 19 prédikunar- a. 33 er] 
sem at a. 37 aflétta a. yœta a. 



ÍZ 



TI 



XLII. Af einum greifa. 141 

'Þ^r, bródir, sagdi hann, töludut marga hluti í dag vel, en þó 

vard ydr sem fleirum mönnum ödrum, at framgirad er nóg/ 

[Þá] sagdi prédikarinn: 'pat var minnr en skylldi, ef ek hefdi 

framgirni framarr en þörf [er] í slíku embætti; edr hvar á [uo] 

þat heima, herra, er ydr sýniz svá?' Hann segir svá: 'Þar 

;.|50á þat heima, er þú knýttir þá medr afteknum ordum, at gud 

mætti fletta mann af öUum sæmdum i einu augabragdi, þó 

daudi tæki hann ekki frá.' Prestr segir: 'ViU þat hér á 

staada?' Hinn segir: 'Ek mun nú spyrja þik at einni grein, 

ef þú villt fylgja þínum ordum: hversu mætti gud þat gjöra, at 

55 ek yrdi ðreigi á einu augabragdi, ef ek hellt lifínu ok vitinu? 
þvíat þóat hann taki frá mér hástólinn ok kastalann er ek sit 
í medr öUu mínu gózi er honum fylgir, út 1 iQórar áttir eru 
|)ó mínir búgardar svá geysiliga margir, at ek má nú sitja hvar 
ek vil, ok mun mér enn þikkja fullsæla/ Medr þersarri [141] 

Böspurningu lýtr prestrinn fram á bordit medr nökkurri sam- 
harman, svá til ords takandi: 'Tign almáttigs guds láti sér 
sóma at brjóta þitt bannsett ofbelldi ok vánda vantrú ok læra 
þitt, brjóst, hvat hann er, edr hversu aumr þú ert í hans 
blezadu augliti! Mun þat ok svá fara: ef hann sér á þér 

65nökkara gódan flekk, þá man hann leida þik til kynningar 
þins vándskapar; en ef þú ert glötunar sun, mun fara, sem 
makligt er, allt saman, önd ok likami i töpun; ok þat veit 
sá gud [er] mik skóp, at svá hefir þú reitt í dag réttendi trú- 
arinnar, at í þínu bodi em ek eigi lengr at sinni;' ok 1 stad 

70Iie£r hann sik undan bordinu ok út 1 klaustr sitt. Skilja þeir [142] 
svá, at hinn ríki madr er eptir ölvadr med ofdrykkju, en 
bródir samharmar þá hans vesöUd fuUr med táram ok þeirri 
bæn, at miskunnsemi várs lausnara láti sér sóma at sjá helldr 
i þersa lifl hvat bezt er, en dvelja til dóms sidazta med ödra 
75 áfelli; ok þat veitir gudlig nád ok tign hans gódfýsi á þann 
hátt sem hér eptir fylgir. Svá bar til á nökkurum degi 1 

kastalanum, at herrann lætr gjörasér dagbad eptir rikra manna 



u 

i: 

ká 

a 



47 pá /. a. 52 hann] menn a. 54 mátti a. 55 hellt nú a. 
63 aomr] 'aum | at' a. 68 er/. a. 



142 XLII. Af einum greifa. 



sid , ok sem þat er til búit, gengr hann í baðit ok tekr nú 
hita ok kvedr út alla þjónostomenn, þviat hann vill hafa 
lidagt húsit án yfírsýn nökkurs mannz, hversa hann þvær sik ^ 

[143] appi ok nidrí. þéir ganga þá út í svalirnar er þers var bedit 
ok bída þar medr þeirrí herrans fylgd sem vön var honum at 
þjóna í badferdam. Lidr nú svá timinn, at hann þikkiz fall- 
bakadr, ok klappar eptir vana, at honam veitiz þjónosta af 
þeim mönnam er úti standa. Bregdr nú til nökkat móti vana, 8 
þyíat herbergit hans er tómt medr öUa; hann bangar ok berr 
þyí meirr, en allt er samt, at eigi kemr nökkurr mach: til 
hans. Þyí tekr hann adra slátta: kallar hátt ok spyrr, hvat 
þeir vánda pútasynir hafaz at er eigi geyma sína þjónosta. 

[144] Eigi stodadi þetta meira en allz ekki, þyllikt sem engi madr 9* 
heyrí hvat hann skjalar. Hér kemr nú máli, at hann er mæddr 
medr ofhita ok hardýdgi; hann skreidiz ofan af paliinnm ok 
gjörír nú adra hríd eigi medr minna háreysti ok daadligam 
ordum , ok allt at eiaa kemr engi madr til hans. Hann hlerar 
til ok hlýdir am, ef hann heyrdi nökknt til manna. Svá sitr95 
hann langa stand berr á skörinni , at hann þikkiz eigi vita sitt 
rád, þvlat metnadr miMll ógnar honam, ef hann skal nú klæd- 

[145] lauss hokra út af húsinu, svá ríkuliga sem hann var vanr at 
draga badlokinn eptir sér. Hér kemr um .sidir, at bædi mædir 
hann ok svengir, þvíat hann hafdi hugsat at ganga til borda 
eptir badit. psX rædr hann af, þó naudigr, at hann hokrar 
út af badstofunni ok fram 1 svalimar ; er þar nú opit allt ok 
madr engi, ok brott klædi öll, svá at eigi hefír hann ataneitt 
slitti at kasta fyrír sitt lif. Hér hokrar hann þar til at liaim 
kell allan. Yar honum nú medr öllu eigi hægt í sinu brjóstí,lOlj 
þviat enn nú kennir hann eigi at miskunnarsproti sé á hano 
lagdr; ok þvi fylliz hann allr af reidi ok daudligrí hefhdar[gími] 

[146] Yidr sína undirmenn, þegar hann má þvi fram koma; en þöat 



/ 



80 hversu at «. 81 peir ganga] * geing ' a. 82 bídr «• 

85 er] sem at a. móti] eptir a. 86 er nú a. 87 kemr pí ^ 

88 hann nú a. 89 hafiz a. 90. 98 sem at a. 91 at — 

mæddr] sem hann *mædi' upp a. 99 um sídir] nú sídarr «. 
107 daudligrar a. -girni/. a. 



XLII. Af eínum greifa. 143 



hefiidarhagr blakadi brún hans, ok meðr sprengnam gangi, 
lOreikar hann fram ór svölanam medr öUa allz nöktr, ok sem 
hami kemr fram i gardinn ok mætir mönnam, stendr bann i 
]>YÍ harda forsi ok spyrr þá, hvar þaa pútabömin hans bölvat 
era, sveinar sem svá flytja sinn meistara. Hér á móti svarar 
honum einn kastalasveinn: 'Heyr endimit þitt! segir hann; 
15kallar svá dagandi menn? hvat átta, vándr þræll, Ijótr ok 
leidr, at snabba föraneyti mins herra? þvi drag brott hverjam 
stafkarli leidarL' Med þersam ordam lætr kastalamadr rída [147] 
sliðr om herdar honam ok bidr svá fallinn dreng alldrígi vel 
fara. Hann hörfar nú andan högginu ok hagsar at þersi madr 
20mani ærr vera er þorir at beija hann, þviat enn kennir hann 
sik eigi, en þat andrar hann eigi litt, at engi madr af þeim 
sem þar hjá vóra kalladi þat nökkurs vert, þóat hann værí 
bardr. Fram hörfar hann hédan ok mætir ödru fólki, freistar 
enn ok lætr iQiika harda tölu sem eigi er þörf at telja, ok 
25 sakir þers at hann kjærir nú likt á torginu sem íyrr, tekr 
hann slikt vidr af sama kaupeyrí, þvíat medr stóryrdum ok 
afarkostom þiggr hann hark ok högg hvar sem hann kemr medr þvi [us] 
ályktarordi^ at engi madr mani verrí ok engi stafkarl argarí ok 
djarfarL Hér kemr þó am sidir, at sidla rifz ofbelldismyrkrít 
íjrir honom, ok þvi nálgaz hans hjarta vitjan drottins er engan 
mann vill fyrirláta, ok gefr honum sinn innblástr, at skilja hvat 
boniun er, ok linaz nú hans brjóst ok þidiz jökullinn, þviat 
heilags anda miskunnsemi er til komin. Honum kemr nú i hug, 
at engi muni önnur ván uppreisnar, en snúa til játningar ok 
5 beiskrar idranar firá villu ok vantrú , ok sú mun. atf erd likuz, 
at fínna þann gudsmann, prédikarann, sem fyrr angradiz af hans n^^i 
Tantni, ok litlu sidarr en hann hefír þetta medr sér stadfest, 
sér hann liggja einn svartan lepp hjá sér á veginum. Honum 
verdr bann alfeginn, tekr þat sama slitti, sveipar at sér framan 



109 'hefndar hagur' a, 110 reikar hann] at hann reikar a. 

nakinn a. 118 flýja? 118 'slido' a. 122 þat þá a. 123 barinn a. 
127 'afTurkostam' a. sem at a. 128 ályktnnarordi a. 130 hjart- 
aiiB «. erl sem at a. 131 honum nú a. 132 pídiz nú ok hans 

bijótt ok linAZ jök. a, 136 til at a. 



144 XLII. Af einam greifa. 

ok gefir sik sidan út af portina, þvíat hann yill koma ók Mtta l^ 
bródorinn. Hvat lengraV út ferr hann af múmnm ok náir 
klanstrina ok fínnr þann signada mann, bródorinn, krýpr fram 
honam til fóta medr sútarfollri idran fyrir sinn glæp ok gnd- 
lastan, tjáir honam alla þá vömm ok yesölld sem hann þolði 

[150] þenna dag med réttam gads dómi, bidr nú medr táram hjálp- 1^ 
samligrar tillöga, hvat hann skal at hafaz. Prestr segir: 
'Fyllt hefir drottinn spámannzins ord med þér, at í veröUdu 
er miskann hans fiijót; er nú tillaga mín, at svá nöktr sein 
þú ert leitar þú aptr i kastalann ok standir þat allz kostar, 
at þú komiz firam fyrir stofana þar sem þú ert vanr at eta, 15 
þvíat af þeim er þar era inni manta eiga miskannar ván.' 
Eptir svá fallit rád ok önnar fleiri gefr bródirinn honnm 
blezan sina. Er nú fi[jótt at flytja sem hans ferdam til heyrír, 
at app frá þersa liggr allt laast íyrir. Hann náir inn i kastal- 

[151] ann ok allt fram í svalimar fyrir dryklgastofuna. Hér gengr 16i 
annarr út, en annarr inn, ok kennir hann þjónostamenn sina 
er Öl ok annan kost inn bera, hverr eptir sinni skipan ok 
vana, en engí þeirra kennir hann, at helldr var eigi trantt 
am, at þeir snökuda honum nökkut, ef hann dregz lengra 
fram en þeim líkar; ok sem hurdin kann optsinnis opin atl^ 
vera, sem títt er gengit, sér hann inn i húsit, at appierhans 
hásætisbord ok öU sú mekt sem þar er vön at vera. Mann j 
sér hann 1 midju sitja: sá talar hýrliga med frúnni sjálfri er 
sitr hit næsta honum, edr medr dóttur hennar; stundum gledr 

[152] hann fólkit medr ymsum æventýrum, ok þat þótti honnm íl^' 
hverri grein. sem hann þóttiz vanr at hafa 1 sinni blídu vid 
sitt villdarfólk. Eigi kunnum vér þat at skýra, hversu gnds j 
miskunnsemi skipadi hans hjarta , hversu þat var ordit þakklátt | 
ok dásamligt ok undir gefit gódri skipan. Hér kemr, er á lid- i 
inn er dagr, at herrann sér um opnar dyrr, at nökkurr niadrl'í 
stendr út í svölunum. Hann talar til eins mannz er honum 
þjónar: 'Hverr er sá hinn aumi madr, segir hann, er þar 



140 nú sídan a, 144 þoldi nú a. 151 muntu ^ * 

166 hann þá a. 172 hversu at a, 174 kemr þá a. 



XLII. Af einum greifa. 145 



stendr allz berr í svölunum?' Þjónostumadrinn kvaz eigi kennzlu 
á hann bera, hverr hann sé. Herrann segir: 'Látit hann inn [153] 
fyrir guds skuUd, þvíat hann er sannr þurfamadr.' Sem 
8vá er gjört, segir herrann til hans: 'Gódi vin, segir haon, sit 
þar í salnum ok þigg þat er gud gefr.' Hann setz nú nidr 
litillátliga ok neytir feginn þann mat ok drykk er honum sendiz, 
sem ölmusumanni hæfdi. Lídr nú svá kvelldinu, at tími er 
^*^svefii8; eru nú bord upp tekin, þvíat herrann viU til sængar 
ganga. Sem hann kemr fram á gólfit þar gegnt er hinn fátæki 
sitr, segir hann svá til hans: 'Hvat lídr þér, nakti madr, hefir 
fá nökkut er þú þarft?' Hann segir: 'Gudi lof ok ydr þökk, [154] 
minn herra, allt er nóg nema klædin, þau skortir nökkut' 
Herrann gekk þá til sveinanna er einkanliga heyra til hans 
sve&herbergi ok segir: 'Látit þenna auma mann liggja þar 
inni náttlengis sem vér sofum; kann vera at honum safniz þar 
klædi framarr en í ödrum stad.' Svá gjöra þeir sem hann 
býdr. pann tíma er frúin er 1 sæng komin ok herrann hefir 
^5 kastat yfirklædi, setz hann nidr á sængrstokkinn ok bidr alla 
sÍDa menn út ganga utan fátæka manninn: hann skylldi vera 
einn eptir hjá honum. Sem hurdin er strengd , kallar herrann [155] 
fátæka manninn til sín ok talar svá: 'Hvat er nú, sun minn, 
munta kennaz yidr alla þína lífdaga, at valld heilagrar þrenn- 
ingar má öllum hlutum skipta í einu augabragdi eptir sinni 
villd, sem bródirinn sagdi þér? Vit þat nú, at ek em engill 
guds , ok því vil ek eigi ney ta þersa sæng náttlengis ; því gakk 
til frúar þinnar ok alka gódra hluta þeirra er gud leyfdi þér, 
ok lát þér þersa læring guds miskunnar at gagni verda, at 
15 eigi um alldr drambir þú af hans velgjördum, helldr ver því 
lægri sem þú þiggr framarr. Munu vit hér nú skilja fyrst at 
sinni/ Eptir svá fallin ord lldr várs herra drottins engill brott [156] 
firá hans augum, en hann fellr fram medr tárum þakkandi þá 



182. 183. 186. 194. 203. 209 er] sem at a. 184 hætti «. 

188 er] þat a, 193. 201 sem at a. 194 befir nú a, 202 vil] 

elska a. neyta] at elska nú «. 203 þer nú a. 

Gering, Islftnd. Logenden, NovoUon usw. 10 



>f. 



ntlirx j9Ci 'T' HDimBL t*m;m tK 'qbI' ■■■ -adíB. ten ■jék- 
iiI;L BI& ^TrnHTi -afir iifl. -MgHK jat: ok s?á 21 



-^AAA 



JL 



jpK 1«: ac -nm iuaBcr. b :HÉr -snn. 3Bt gmt ^ hann 

"im viBBB -^jol jm sflm. Iisbbc m o. i <3a pvidiso, 

iv^ mkaiinii iilmi^ ^ íbb. két jCBk v af UBEtri eiim 

vatt 7^'\ VL "sua mlt T^^o. jmbbl BbnB. íibb. á ótt &gra 

irinr . ic vtr ^gcr nEZ: jbol ib. amBÍ. fat c3 er iMuin sá 5 

^tMUVk fTTnr iKT ^iir 1?^ áic wt sðsÍK Uubí ak ÍÍDfn. Hum 

.it'tinir Jm •mlmTn ji: iissl "r. -sl r: ^bbbbbl iKjrir hann 

^V^Kt;^ -^ina tur ætt s^ jhcí aoK* jc ém, iofli Iibb þTÍ- 

.í)u jt^^r:. ik : -snoaa sait naír áBDL kooBt ji&jnnfligui 

'jrr HsaxL V7tia. 'it^ im. moá ik i^^ ^ keÍB al to.^ 

^V.Titr 32: kiansnanm. ik ÍBnaBr jc 9ir kBBr 9t teódir einn 

'A ^o«7rr i'^ic -naima. ÍBDL i^ Qbdl s»c9r t3 SEB; kor kennir 

A ^itt; UttLiXL ELuuL ai£r £bIí&i i:S sdi sbbb IvóðBr <^ hinn 

yrA\9k 'M 'í^ymr haan. estfu. Hnn áiir kaDk sér ibóU, ok 

f/iir^lr 7iíi i: juuuL maxL kemui iBDn. ok erkaBBknr, kennirl 

ri 'xcrrj^ aanazi. Áb*xi §pTrr itm bbbbb ksBB se. Hjom s^ 

^»;f A7<> tíl h^dr boríc. «jk {mh Beit. tt ksBB þdltii einastand 

;^>// )'ir''/x \aíx *f:TÍt, Par í kiiBstrÍBB tv eÍBB ganuJl maðr 

^r \^r YtíJ^i lenfá jem. sÁ sbbí sagdi li nrira By at honom 

/^f ^UM^,, ;jut þar hef(^ horm dnn brú^ ^rrir Iðnga; ok af20 

\r/t hr^ \rSit. var fiá fáár at skrá nöfii toedra, þá £umz naín 

\f^ nfí \frfj4ttr^ ok prólisu srá tfl. at sídan hann gekk í 

Ufoit, hoféíti 'UÍ' 'kWAaur Terit. £kki svndiz hann ellz hafa 

'M tVU'í UMn klædín hans fymz. Sfniz í slíkn ahnáttr gads, 

ok ;if rriMri rfírffjm er úmáttaligt at vita, hveija dýrd goð veitir25 



'A\A\\. Aun cfHÍ. AM 007 B, 4" fC^. 23 .III. brædr (brídr 



XLiy. Af tveimr muiikum. 147 

sínum möÐnum eptir Iffit, þar sem þersi munkr, er nú er frá 
sagt, vissi eigi hvat gud veitti honum lifanda. 



XIIV. Af tveimr mnnknm. 

Iveir munkar fóru klaustra i millum. Annarr þersi bródir 

var ungr, en annarr mjök vid alldr. Yar hann lærdr vel ok 

prédikari fyrir brædrum í mörgum klaustrum. Svá bar til einn 

tíma sem þeir fóru medal fyrr sagdra klaustra um einn 

^þröngan skóg, at þeir viUaz vegarins ok vissu eigi hvert þeir 

áttu af þeim skógi fram at fara. Yelktuz þar nökkur dægr 

ok þoldu mikinn hungr ok þorsta þar til at hinn ellri leggz 

fyrir sakir mædi ok hungrs; hinn yngri sakir æsku var meiri 

fyrir sér ok mællti til hins ellra: 'Bródir, segir hann , • þat legg 

10 ek til , at vit treystum á hina helguztu guds módur Mariam til 

hjálpar ok syngjum henni til lofs standandi antiphonam Salve 

regina, at hon líti til okkar sinum miskunnaraugum. Kann 

vera at hédan sé skamt ór skóginum til bygda.' Hinn ellri 

f hefir varla afl til upp at standa, en þó gjörir hann eptir 

15 íremsta megni bæn hins yngra bródur, ok syngja Salve regina 

allt til enda. Eptir þat klifr hinn yngri i þat hæsta tré allt 

í limar sem þeir vóru undir nidri, ok dvelz þar litla stund ok 

kemr ofan aptr ok mællti til bródurins: 'Svá fór sem ek 

hugdi, at hin sæla Maria guds módir mundi okkr likn veita, 

^O þviat vit erum nærr af komnir skóginum. Fellr ein á vid 

skóginn, ok þar á bakkanum eitt klaustr. Styrkztu, bródir, 

ok statt upp, ef þú mátt, ok gakk med minu fuUtingi.' Sá 

gamli bródir kvez eigi vita þar nökkurs klaustrs ván, en þó 

stendr hann upp ok gengr svá at hinn stydr hann. Koma þeir 

5 til klaustrsins ok banga at porti. Koma þar brædr ok ábóti 

ok fagna þeim blídliga, leida þá inn i klaustrann ok gefa 

þeim at eta ok drekka gott vin, ok hvilaz þar um daginn; ok [27] 



27 vissi] veitti C\ 

XLIV. Au8 eod. AM. 657 B, 4« fC^). 1 'Jerser' C^. 14 þó] 
þá CK 

10* 




148 XLIV. Af tveimr muDkimi. 



um kvelldit er þeim búin hin villdazta sæng til hvilldar. Um 
nóttina stóðu brædr upp til óttusöngs. Hinn ellri bródir var 
farmódr ok villdi liggja um nóttina ; hinn yngri segir sér for- 30 
vitni á at heyra þeirra tídaskipan ok stendr upp ok gengr 
leyniliga i þann stad er hann mátti heyra þeirra söng. Honum 
þikkir mjök undarlig þeirra tídagjörd, þviat þeir syngja æ hit 
sama vers i hvárntveggja stad þat er svá hefr: Deus repolisti 
nos et destruxisti nos; iratus es et non misertus es nobis. 35 
þetta sama vei*s heQa æ adrír sem adrir hafa til enda fært. 
Honum þikkir þat undarligaz er þeir segja svá: Et non miser- 
tus es nobis. Um morgininn standa brædr upp ok ganga á 
kapitula^ ok eru þangat kalladir hinir nýkomnu brædr. Ábót- 
inn gengr at hinum ellra bródurínum, bidjandi at hann gjörí40 
sermonem fyrír þeim , ok af þvi at hann skylldadiz þetta jafnan 
at gjöra , hefr hann svá prédikan sina af þeim fyrsta höfutlesti 
sem byrjaz af Lucifero er fyrst var hinn fegrsti engill ok sídan 
vard af sínu ofdrambi í mót gudi hinn Ijótazti ok hinn grímm- 
azti höfdingi myrkranna ok allra djöflanna , ok sidan taladi 4S 
hann af samþykki engla þeirra er med honnm fóruz ok nrdu 
fyrír þat at djöflum, ok af dreifíngu þeirra um allar helvítis 
holur. En sem hann hefír sinn snjalla sermonem svá fram flntt 
um stund, hverfr brott einn af brædrum, annarr ok þrídi, ok 
hverr at ödrum þar til er ábóti einn er eptir ok þeir II- ^^ 
hinir komnu brædr. Þá vikr þersi predicator at ábótannm 
ok spyrr eptir, hvi hans brædr vóru svá úhlýdnir ok iUa tykt- 
adir, at þeir villdu eigi heyra guds ord. Abótinn sagdi pá 
til bans: 'Vér erum eigi helgir reglubrædr sem þú hyggr, 
belldr erum vér djöflar eigi viljugir til velgjörda vid ydr, 55 
helldr þrúgadir af Maríu guds módur til at veita ydr hjálp; 
eu þat máttu þcir eigi þola at heyra prédikada þá sköfflm 
ok svívirding sem vér fengum i váru nidrfalli.' Eptir þetta 
hvarf þersi Qándi brott sem reykr, en þá brá undarliga vid, 
þvíat þeir vóru þá eigi staddir i klaustrí eda nökkuru her- 6Ö 
bergi, helldr stódu þeir úti á sléttum velli. Kómuz þá vel 



61 sleltu C'. 



XLV. Af Marinu munk. 149 



til ansars klanstrs ok sögdu þar allan þenna atburd, ok 
lýkr þar þetta æventýr. 



i; 



; 1 



■a' 



1 



XLV. Af Marinu mnnk. 

Ová er sagt at í sudrríkjum var einn bóndi hardla rikr. 
Dóttur átti hann, er Marina hét, en húsM hans var öndut. 
Sem dóttir hans var frumvaxta, mællti fadir hennar: 'Ek hefi 
lengi lifat í verölldinni ok man ek leita til klaustrs ok vita, 
5ef gud vili þiggja idran mina; en ek man selja þér i hendr 
fé okkat ok gipta þik.' Hon svaradi: 'Villtu, fadir minn, 
hjálpa þinni öndu, en týna minni?' Hann spurdi: 'Hvat viUtu 
þá, dóttir?' 'Ek vil at þú skerir mér karhnannzhár ok 
fáir mér karhnannzklædi, ok íylgja þér til klaustrs sem 
lOsun.' Hann gjördi gudi þakkir ok gjördi beizlu hennar; fóru 
síðan bædi samt til klaustrs. Tók hcrra ábóti ok adrir brædr 
vel vid þeim. Tóku þau bædi upp munkabúnat ok lifdu 
mcd öllu sidlæti. Eptir fá ár andaz fadir Marínu, en hon 
ti framdiz í gódum verkum ok sönnu gódlífi ok margri þolinmædi. 
ISpersi sami bródir Marinus var fagr í ásjónu, linr í ordum, 
ástsamligr í öllum hlutum , búinn at hlýda , þjónostufullr. Sendr 
var hann med ödrum brædrum fyrir naudsynjum klaustrsins. 
Hinn fomi mannzins úvin er fordum villdi jafnaz vidr gud 
harmar hina ungu menn, at þeir skulu fóttroda hreistrliga hálsa, 
I ^O steypir fram eitri sinnar illzku móti konunni , en hans hit 
skridliga höfut verdr enn knosat fyrir frægjan sigr þersarrar 
ungu konu. Einn bóndi átti gard þadan eigi langt; hann var 
gódr vin ábótans, hvar fyrir brædmir út sendir af klaustrinu 
eda heim farandi gistu jafnan [at] bónda. Hans dóttir vard 
?5 gripin af einum riddara. Sem hon hafdi bam fætt, reiknadi 
hennar fadir eptir, hverr þetta hafdi gjört, en hon lostin af 
áblæstri úvinarins kendi þenna löst Marino munk. Bóndi fór 



XLV. Aus cod. AM. 6ð7 B, 4« (C^J, 14 sínu C^. 23 hvar 
fyrir] hvárt er C\ sendu CK 24 at /. CK 27 kendi hon CK 



150 XLV. Af Marínu mank. 



skyndiliga ok sagdi ábóta þetta med grimmiim hag. Ábótinn 
bar tx^tta á brúdurinn, cn hann follr lítillætis fell þegar tíl 
fóta bonum , sagdiz villz hafa. Ábótinn var harðr ok pindi 30 
muiikinn mjök med hördum bardaga. Yar hann brott rekiirn 
af klaustrinu. Hann var settr 1 þau hús er vóra i nánd 
[30] klaustrinu med hinum stærstum skriptum, halldinn sem opin- 
berr glæpamadr. Uann lifdi vid ölmusur þær er brædr gáfii 
út. Uér á ofan tók bóndinn bamit af dóttur sinni ok bar til 35 
ábóta, en ábótinn bad færa Marino munk: sagdi þat makligt, 
at afkvæmi þat sem hann hafdi med illu aflat, fæddiz medr 
hans eríidi upp. Fyrr sagdr bródir tók þetta med þökkam, 
lét upp fæda med allri vandvirkt ok hirdi eigi um eptirlæti 
vidr sik. Þijú ár var hann i þersi pínu mæddr ádr ábótinn40 
med bæn brædranna gaf lof til, at hann færi 1 klaustrít at 
þjóna brædrum, hvat er hann gjördi med allri vandvirkt; gimtiz 
meirr at lika einum gudi en mönnum. þá er þetta hit fagra 
Ijósker hafdi lengi leynz fyrir mönnum , villdi gud birta hana 
gódum mönnum til eptirdæmis. Tók hon sótt þá er gud villdi45 
ömbuna henni eylifan fagnat fyrir stundliga þolinmædi. Var 
þat einn dag, at bródir Marinus var eigi kominn til Mrkju er 
brædr sungu. Ábótinn bad eptir leita, ef hann væri sjúkr. 
En þeir er sendir vóru kómu aptr ok sögdu at hann var and- 
adr; ok medr þvi at ábóta þótti hann eigi fyllt hafa tíma50 
skríptarínnar bidr hann at langt af grepti brædranna skylldi 
haiin jarda. Ok er þersi hinn helgi likami var beradr, birtiz 
þar konu líkami. Af þersum fáheyrda atburd fannz fólkinu 
svá mikit um, at nærr mátti engi vatni hallda. Ábótinn rann 
þegar til þersa helga líkama grátandi, sagdi sik misgjört hafa55 
er hann hafdi pínat guds brúdi , ok þar til stód hann i sinni 
sút yfir þersum helga líkama, at rödd kom af himnum svá 
mælandi, at fyrir sidleika Marinæ brúdar Krists vóru ábóta 
fyrirgefin sín rangendi fyrír því at hann vissi eigi at hon væri 
kona , ok þóttiz hann réttu fylgt hafa. Litlu sídarr vard só 60 



39 ok hirdi eigi] gírntiz meirr at líkia fsic) einum gudi en í'S 
vgl. z. 42 f, 54 *hallde' C^, 58 var C^. 



XLYI. Af dauda húsfreyju ok bónda. 151 

kona cr logit hafði á guds mey gripin af djöfli svá at hana 
vard at i^ötra. Yar hon þá leidd til leidis guds ambáttar. 
Yará djöfull þá at segja, at hann hafdi eggjat hana til at 
gjöra þenna glæp. En fyrir helga bæn guds brúdar verdr hon 
á sjaunda degi frelst af þersum úhreinum anda fyrir þers mis- 
kunn er jafaan ömbunar gódu illt, at gud drottinn verdi þvi 
framarr dýrkadr í sínum helgum mönnum. 



XLVI. Af dauda húsfreyju ok bónda. 

^ökkurr akrakarl starfadi í dagligum krankleika, ok þóat 
hann væri med mikklum krankleika ok vanmætti, létti hann 
eigi at hváru af starfínu, at hann mætti sik fæda ok sitt fólk. 
Svá var hann fámálugr, at hann var nærr mállauss. Eptir 
langan sinn sjúkleika deyr hann; ok sem hann var andadr, 
gjördi á hina mestu hríd, hvadan af er margir sögdu: 'perú 
man vera hinn versti madr er heilsan bannar lífít; enda má 
cigi grafa hann daudan [1 kirkjunni, þvíat] hann fyllir öll hús [31] 
af úþef , svá at eigi er vært í nánd honum.' pat vard þeim 
þó fyrir, at þeir grófu hann þar í völlinn sem næst gardinum; 
eigi nentu þeir at færa hann til kirkjunnar. Hér í mót var 
hans húsfrú hardla vel heil. Svá var hon glöd ok tungufím, 
sem hon taladi med hverjum sínum lim. Svá var hon vandlát 
upp á sina lostagimd, at varla fannz sá af hennar nágrönnum 
at fordaz mætti hennar saurlifí, svá neyddi hon þá med sínum 
Ijótum framferdum. Sídan vard hon gripin af váveifligum 
dauda; en svá mikit bjartvidri vard vidr hennar andlát, at 
^á sýndiz úvitrum mönnum sem loptit þjónadi hennar grepti. 
Eina dóttur frumvaxta áttu þau sér eptir þá er hugsa tók, 
) hvárt hon skylldi helldr likja eptir födur eda módur. Sem hon 



65 þers] livers C^. 

XLVI. Au8 cod, AM, 651 B, 4" (CV- tJberachrift: húsfrey C^ 
4 'fámulugr' CK 8 í — pvíat/. C\ híUin] en C\ 



152 XLVI. Af dauda húsfreyju ok bónda. 

hugsadi hamingjaleysi födur síns en farsælld módur sinnar, 
sýndiz henni glediligra at víkja eptir fótsporum módur sinnar, 
ok svá sem þetta velktiz med henni, sofoadi hon; ok í þeim 
svefni sá hon koma at sér mann med elldligu andliti eptir 
fréttandi: 'Hvat hugsar þú?' segir hann. Hon vard mjök^Si 
skelfd vidr hans ásjónu, gleymandi öllum sínum hugrenningum, 
ok sagdi sik ekki hugsa. þersi madr tók í hönd henni ok 
mællti: 'Gakk medr mér, ek skal sýna þér födur þinn ok 
módur: fylg þers fótsporum er þér sýniz betr.' Sídan leiddi 
hann hana á einn fagran vöU blómgadan af sætleik medr allri 3(K 
unadsemd, á hverjum er vóru margar þúsundir sálna, á medal 
þoirra hven-a er hon sá födur sinn skínanda med allri prýdi, 
ok þegar hann sá dóttur sína, [tók hann henni vel.] Vard 
hon fuU af fagnadi ok bad hann at vera þar í sælu med 
honum. Leidtogi hennar svarar: 'Eigi mantu hér vera at svá3^ 
búnu, en ef þú viU líkja eptir fedr þínum, þá muntu koma 
til hans 1 þenna fagnat. Far nú ok fínn módur þina.' Sidan 
sá þau djúpan dal medr allri ógn, í hverjum er var ofn út 
sendandi svartan loga. í þersum dal var módir hennar stand- 
andi í vollanda biki, svá at upp tók yfir axlir, ok elldligar4C 
höggormar um hana sugu hennar hjartarætr. Svarti. andar 
stódu í hring um hana med logöudum kvislum þrýstandi henni 
nidr í pyttinn. En er hon leit upp kendi hon dóttur sína, 
kalladi medr hrædiligum grát: 'Hin sætazta dóttir, hjálpa þinni 
vcsælli módur! Minnztu harms þers er ek hafdi fyrir þér þá 4í 
er ek fæddi þik, ok alldri gjördi ek þér iUt. En þar sem ek 
gjördi mér leik af mínum saurlifnadi, þar fyrir þoli ek þersar 
úumrædiligu kvalar. Fyrirlít þú eigi grát módur þinnar ok 
leys mik af þersum kvölum.' Af hennar kalli ok hrædiligum 
látuni grét hin yngri. Eptir þenna hinn hrædiliga hlut ok 5 
þenna draum vaknadi hon í hvílu siuni; en medr þvi at hon 
mátti eigi hjálpa módur sinni eda koma henni til fagnadar. 



33 tók — vel /. C^. 33. 34 hon vard hon vard C^ fdaa lezte 

wort ausradiert.J 42 loganda C^, 



XLVII. Af skólaklerk. 153 



þá lifdi hon svá sæmiliga, at eigi or ef á, at hou man til [32] 
íödur sins komit hafa eptir sinn danda. 



XLVn. Af skólaklerk. 

ová cr sagt at klerkr einn fór til skóla; hann var vel til [32] 

maunz kominn sakir uáms ok meutar. Svá bar til at klerk- 

inn dreymdi, at hauu þóttiz gauga eptir völlum nökkurum, ok 

þadau skamt sér hann standa eitt Qall ok i fjallinu eina fagra 

5 borg, svá at hann þóttiz euga slika sét hafa. Gimtiz hanu 

þangat medr svá mikilli fýst, at hauu þættiz sæll ef haun . 

skylldi þar vera. Sem hann hcfir gengit um stuud, tekr vid 

á eiu. Nú af því at hann sér eigi at haun megi yfir koma, 

gengr hann med henni þar til er hanu sér -Xn- meun þá scm 

lOhreinsa klædi sín í ánni, ok hin XlII-da þann er þersum 

tólf hjálpar til, svá at þeir fái þetta gjört, þvíat honum sýniz 

at ekki dugi þeim til utan medr haus fulltingi. Sem hauu 

kemr til þeirra , fréttir haun þann at nafui sem hinum fulltingdi. 

Hann svaradi: 'Ek heiti Jesus.' Klerkrinn spurdi: 'En hvat 

15 borg cr þat er ek sé her í fjallzhlídiuni ? ' Hann svarar: *Þat er 

himnesk paradís er fegri er en þú megir skilning á koma. Á 

þersi er þú sér ok •XII- menn er hreinsa klædi síu merkir 

idrau synda, þvíat þeir er misgjöra verda at hreinsaz fyrir 

sanna idran ok þvá svá af síua annmarka ádr þeir mcgi komaz 

20 i paradísum áu minu fuUtingi.' Eptir þetta vaknar hann ok 

ferr á fund sins biskups ; bidr hann leggja til medr sér nökkut 

hjálprád. 1 þenna tíma hófz munkalifaadr, ok þadau skamt í 

skóginom brott frá var efnat til klaustrs , ok eigi fullgjört. Sjá 

sami klerkr ferr þar til ok bangar þar at porti sem brædr 

5 vóru inni. Einu af þeim geugi- til dyra. Þar bregdr vidr 

undarliga: haun þikkiz þar kenua einu af þeim sem klædi síu 

þógu 1 ánni. Sídan fór hann ok fanu ábóta ok brædr. Þeir 



XLVII. Au8 eod, AM. 6ö7 £, 4« fC^J. 27 áimi] ánum CK 



154 XLYin. Af sýslumanni ok Qánda. 



vóru alls XII* ; kennir haim dú at þersir vóra vidr ána ok 
hreinsudu klædi sín. Hann heidiz nú at ganga þar í klaustr 
med þeím; en sakir þers at hann var vel mentr, taka þeirSO 
gjama vid honum. Hann segir þenna athurd sem sjálfr gad 
hafdi sýnt honum, ok hann virdi svá sem at sjálfr gud vekti 
hann sofanda til sinnar idranar. Var hann þar til enda æfí 
sinnar, ok lýkz hér þetta æventýr. 



XIjVIII. Af sýslninanni ok fjánda. 

Dvá fínnz i fögru letri skrifat á latinu , at einnhverr Frakka- 
kóngr hafdi undir sínu valldi millim annarra tiginna maima 
þann stjómara er sumir menn kalla sýslumann eda réttara 
kóngsins lögligra framferda. Þersi hafdi svá mikkla tign af 
vináttu kóngsins, at þat var yfirhæriligt, hver sæmd ok eptir-5 
læti heimsins at honum laut 1 öllum hlutum. pví var líkt sem 
hann færi svimandi i kóngsins gózi, ok þat yfir fram er hann 
reiknadi adra er med fóru kóngsins skuUdir, ok skylldi svá 
metaz hverr ok einn sýkn ok sekr af kóngsins sæmdum sem 
hann lét reikning á falla. Sem svá hefir lengi fram farit hans 1( 
metord ok metnadr, verda þau tídendi í landinu, at Frakka- 
kóngr gengr fram ahnenniligan veg, ok verdr svá höfdingja- 
skipti. Tekr þá nýrr kóngr nýja rádgjafa ok reiknar yfir 
sinu gózi ok visaeyri, sem háttr er heimsins at allt leikr á 
hjóli: annat klífr upp en annat steypiz. Því mnnu gjörvirlS 
[23^] rennarar um ríkit med nýjum strídum kóngshréfum, at allir 
valldzmenn, hverrar stéttar eda slektar sem hverr væri okhafi 
nökkut lén edr létta af krúnunnar gózi, skulu fyrir kóngs ord 
koma í nefndan dag ok stad at gjöra skynsemd ok skilríka 
grein kóngs justísum fyrir alla sína medferd, umvending ok2Ö 
istödu. Svá gjöriz þetta mót at fáir háru þurt af hálmi, þvíat 



XLVIII. Au8 cod. AM, 657 A, 4° (Cy, JHe uberaehr^t ^ 
mir; Af kaupmanni ok flánda C^. 



XLVIIÍ. Af sýslumaimi ok fjánda. 155 



orðskvidr talar, at margir eru heims þjófar. Bar þat þó eina 
stétt um þann ballivum er vér nefndum, þvíat megn var mest 
1 bans framferd hvat hann hafdi halldit, en traust ok heimol- 

p leiki kóngsins blidu hafdi hann blindat svá bádum augum , at 
hann vissi alldri út iyrir þat sukk ok dagliga hræring er hann 
hafdi upp spennt kóngsins góz svá fijálst ok andvaralaust sem 
þat væri hans födurleifd; ok þvíat medrferdin ásakar hann 
án réttligri afsakan, fellr svá endir yfír hans mál, at hann 

Bo strýkr brott ór því gózi föstu ok lausn sem hann kalladi sitt, 
svá snöggr ok snaudr ordinn, at varla mátti hann sik eda 
sinn skósvein vel fæda. Yard honum 1 hjarta þetta hit mikkla 
nmkast því þungbærra sem af barndómi fram í hnignanda alldr 
hafdi hann medr gimdum lifat ok veralldarmekt fjár ok lotn- 

35 ingar um alla sína daga, ok því fellr á hann úþolinmædi 
hugar medr vesölld ok válad svá at hann fær enga ró, utan 
angraz nótt ok dag med sömu sorg ok úyndi; þvíat hvat er 
hann velltir finnr hann engan veg sér til uppreistar, þviat svá 
sem fokit var féit, svá var ok eptirgangan ok ordlofít. Engi 

leit hann nú miskunnaraugum hvar hann sat med lútu höfdi, 
fullr af sorg ok sút, þar til at einn dag kemr inn til hans 
svá búinn madr sem þeim er títt at kaupferdir reka. Þersi 
nýkomni setz nidr hjá honum sem til hugganar, spyrr at 
hógliga hví hann sitr einmana eda hvat hann angrar. '£k 

1,5 sé, sagdi hann, at öll þín andlitsfegrd er i brott, ok sá blómi 
sem þú bart fordum er ek sá þik, er gjörsamliga horfinn; en 
nú ertu dreginn undir erfidi ok angr sem þat gras sem fellr i 
firost ok fölnar aJlt. Nú býz ek til at heyra hvat þik stendr : 
kann vera at þér létti ef ek legg til.' Hann ferr þá til ok 

50 byijar sitt efni allt frá upphaíi til enda. Kaupmadr segir þá: 

*I)at er ætlan mín at ef vit verdum kaupsáttir, at ekfái læknat 

þá hugsótt er þú hefir. parf þat eigi langt at gjöra, hvat ek 

vil bjóda: ef ek kem svá listum vid at þú fáir aptr alla þina 

sæmd, þá skalltu eptir svá mörg ár lidin fynrláta áttjörd þína 



22 heims] hns (d. i, hans) C^. 40 höfdu C^. 53 aptr] 

Mtir' CK 



156 XLVIII. Af sýslumaimi ok fjánda. 



i Franz ok reka kaupferd med mér ok vera mér handgenginn 5| 
[84'] um alla þina daga; ok yfír þersum skilmála, ef þú Yill játa 
honum, skallt þú gefa mér handsal þitt undir skilríkjnm.' Sem • 
hann haud játar hallivus, þviat ágimi fjár ok metnadar gaf 
honum engan grun hvat i leyniz skilordinu edr hverr hjóda 
mundi. Hvat lengra, en eptir svá gjört med handsölum ok60 
váttum skilja þeir; en cptir fá daga lidna hregdr svá vidr, at 
sendimenn Frakkakóngs koma til hreysis er hallivus liggr inni. ' 
Þeir hera honum kóngsins bréf, ok er þat hrotit ok upp lesit * 
ok mælir svá, at kóngrinn sjálfr kallar sik hrotligan mann ok 
nú idranda fyrir þat at svá sæmilig persóna afflettiz nökknm6&i 
tima sinn heidr, svá góda raun ok lofliga sem hann hafdi lang- 
samliga geíit ok hans fedr ok forelldrí ; þvi hýdr hann [honum] ' 
i sama hréfi á sinn fund, at þar megi hætaz ok heiUt verda 
hvat er vidr hann fínnz hrotit vera. Medr sömum sendimönnum 
ferr hann á kóngsgard , ok er nú komit þar enn , at því er 7C 
líkt at heimrinn rísi hrosandi upp í móti honum, þvíat þar er 
fyrir kóngsins hlída ok hin vænazta veizla, þar med vináttumál 
ok veizlur stórar til alh-a handa góz ok metorda. Svá leysiz 
hann af kóngsgardi, at allr heidr ok metnadr er honum aptr 
goUdinn. Ferr hann nú til annan tíma at velltaz í verölldinni, 7; 
svá kafinn ok ofsýndr, at eigi gefr hann gaum hvar árít tumhar 
yfir hans koU, þvíat [af] lysting ok eptirlæti líkamans er allt 
hans vit þrotit. Einn morgin sem hann vaknar í sínu solario 
ok liggr vakandi, hugleidir hann daga sína hversu gengit hafa, 
hversu þeir hafa verit fagrír ok féligir, en þar í millim kemr 8 
honum nú til hugar, hversu hjólit hamingjunnar vallt med 
hrádum athurd ok hversu fljótt mót líkendum þat réttiz aptr. 
Þar med hugleidir hann nú hit fyrsta med hyggju nökkurrí, 
hverr kaupmadr sá man vera svá kunnigr ok listum horfínn, at 
hann mátti þvilíku orka. Ok sakir þers at milldum gudi er 8 
miMl elska yfir sinni skepnu, þótt hon farí mjök rasandi, gefr 
hann þann skilning þar yfir, at kaupmadr sá er fagr sýndiz 



58. 62 barlliws C\ 58 metnadr (72. 67 honum /. C^, 

77 af/. C2. 



XLVIII. Af sýslumanni ok fjánda. 157 



man vera einn af helvízkri hirdsveit er jafnan var illr ok 
myrkr, en sýniz optliga med falsásjónu bædi fagr ok Ijóss. 
Héðan verdr honum skiljanligt, hversu kaupferdin sú muni takaz 
át sláz í flokk ok rekstr med honum; þvíat hér næst er hann 
á mintr, at svá hefír tumat timanum, þóat honum þætti skamt 
sakir sinnar úgá, at eigi meirr en VII- dagar eru þar til er 
í handsölum var skiUt at hann skylldi út ferdaz af Franz. 
15 Slær hann nú þetta allt , þótt sídla væri , at grimmr daudi, 
myrkr ok mein er fyrir höndum med bótlausum bruna helvítis. 
Því ferr hnggari sálnanna, heilagi andi, ok slær þat kallda [24^] 
hjarta med ellding hita sins ok miskunnar ok brædir þann 
jökulinn er svá var hardr sem steinn er Adamas heitir. Út af 

DO þersu berginu fellr nú fyrir guds almátt sá lækr táranna fyrir 
öskran ok ótta kvalanna, at hann laugar sik ok sængina i 
támm. Sem hann hefír lengi grátit ok alla vega undrat sína 
ligiptu, hvi hann skylldi úgiptum ok illzkum svá gefínn sem 
allir ormar helvítis myndi fagna yfir hans úför, léttiz hugrinn 

)5 ef rád fyndiz nökkut at hann mætti flýja þat leidord er honum 
var bodit. Ok því næst kemr honum í hug, at þar innan 
stadar var einn Gydingr, madr svá rádugr ok forvitri, at sú 
fór frægd af honum med margs mannz eiginni raun, at þat 
létti öll vandkvædi er hann lagdi til. pat stadfestir ríki madr 

10 at sækja hann heim; ok þat sama gjörir hann, lýkr upp fyrir 
honmn allt sitt vandrædi ok bidr lítiUátliga þar medr at hann 
til leggi nökkut hjálprædi. Ebreski madr sem hann hefír heyrt 
málit, svarar hann svá: 'pat er undr mikit, at þér er trúit á 
Jesum hinn krossfesta komit til mln med nökkuru kveini ok 

15 vandkvædi, svá sem þér vitut úlíka vera trú vára ok sidferdi. 
En þó fyrir þá sök at ek hefí því vaniz lengi at spara eigi 
ord min eda tillögur ef mönnum mættí hugbót at verda, þá 
nenni ek eigi at vísa þér af hendi, þvíat ek sé at þú ert 
mjök hryggr madr. En þat vil ek at þú vitir, at rád mitt 

20 verdr ekki annat med þér, en sú trúa er þú hefir til Jesum 
Nazarenum hon prófar sik. Er hon gód, þá dugir hon þér, 

101 'orskran' C^, 104 *letta|est* C^, 114 nökkurum kvein (72. 



Ih^ XLTm Ai rráLoBBiiii ok Qáiida. 



«r bon uk amuui vtc. ]« íkt ]in Bnðir á ]#er. K« þótt fofeðr 
iDÍiur krussiesÐ huL. ]nriflt )»eir Bugd« bBim ok trúðii ein- 
fa.TUia.Ti numii tai eiis md. Teit f^ fnii Tist it þér Knstttni 
MÚdt ]aí TiAr. ar hins vsri beC gad ok ma^. pú flytitl 
]*(T (ik inhgit cik a bi^ setit« xt þá er Iftaimnn dó á 
krossiiiinD. beijaái cnddíiniriim til behítis ok yimi þtr svá 
mikiiiii bereki|>. ai bnm bviidi kúigÍBii sem barn, en her- 
káddi íiilkit bvu er bum kaHadi sitt ren^ Ná ef svá 
vjHí san. at hrir blnd ok benjar ^Mimrag iiittDni hefðil 
g:iiddi»iiiriiLii ]tetta s^. veit ék vist at behúddr andar reka 
]iar miniii til. med brilikrí á^Wn baim kraldi kdng þeirra 
(4 evddi ríki ]teárra. dk ]*vi mimn )>eir ejlifliga rídr enga 
ásTDd bneddarí c4 afflaiisarí en píiiiiigarBÍr ok kross Jesa. Nú 
er komit til ]*iii &em ek sagdi þer ádr: befir |ié tFaost á þínnin 1« 
berra Jesv Cbrisio er þó kallar, þá áLT tQ á saina dag sem 
ykkart iiK*t skal vera ok s^t þÍBa \ím i drodni þínimL Fellr 
|»er nó srá vel tfl. a! samaii berr dagstætt piningar tid Jesn ok 
[25'] skilords ykkars kanpmaiinziiis á sétt^ dag TÍkD; þyi er þat mitt 
rád. ef tniaii bOar \ier eigi. at þú látir gjöra stóran krossl^ 
eptir vexti þÍDnm ok setir bann á sama dag annan veg móti 
dymra i þvi berbergi sem ]»er er beimolligaz <^ þú sitr optaz 
í. pú skallt ijúda krossinn allan blódi svá bogkyœmliga sem 
blódit renni saman i digla nidr af sánmiim sem i sannleik 
man verít hafa þá er þiim herra var pindr. Þar med skaUtnl^ 
svsla þér svá fallna krúnn álitz sem hon sé af þymi gjör; ok 
|)ann sama dag sem þér ok þikkir ván draga, at kanpmadrinn 
kaupnnautr þinn muni rítja málanna, skalltn vera einD í 
húsÍDu ok engir þinir menn sé nærrí þar; skalltn afklædaz ok 
bregda at þér einn dúk um midjan mann, setja krunuBa á 1» 
liöfut þér ok stanga þik til blóds svá röskliga at vel renni ok 
bííiijar megi vel birtaz í öllnm þeim pinnstödnm er þér segit 
liann þollt liafa; ok þann tíma sem mik varir at þá megir 
liííyra dyn undir koma, legg þik at krossinum sem líkaz ölltttn 
lifíMim sem þér segit ydam lyálpara hangit hafa, fætr á vrd,l 



r,iU *kmipanzin8* 6'^. þvíat C*. 155 sem] ok C*. 



XLVlII. Af sýslumanni ok fjánda. 159 

en breiddar hendr, med hneigdu höfdi undir krúnunni. Bíd 

svá. ok breyt hverri grein sem nú hefi ek sagt. Gjöri ek þar 

enda minnar tillögu.' Ríki madr þakkar honum margfalldliga 

sitt rád er bædi var snart ok gódmannligt, segir sik efalausan 

iSöi trú Jesu at prófa til. Hvat lengra? sem kemr næsti föstu- 

dagr, breytir hann öUum hlutum sem fyrr var skrifat 1 ráda- 

gjörd ok bregdr hvergi af. En þat er at segja af ebreska 

manni, at sama dag fór hann á laun til þers herbergis ok vill 

raun á koma, hversu leikmótit lýkz. Fór eigi því flarri sem 

65hann gat, at kaupmadr kom eigi einn samt at sækja stefn- 

nna, helldr setr undir hardan dyn ok dyki sem þeir helvlzkir 

árar þysja fram at húsinu med mikklu harki ok hemadi svá at 

'^l allt leikr sem á þrædi. Ferr sá fyrstr er foringinn var ok 

kaupit þóttiz eiga , ok sem hann berr. sik inn í dyrmar med 

70brennöndum augum, skinn þvers mót honum blódrodinn kross 

várs drottins Jesu Chrísti med hanganda likam ok öllum 

líkendum hans háleitrar pínu; en vidr þersa sýn vard fjánd. 

anum svá illt sem sjálfum bmna helvitis væri varpat framan í 

augun á honum, svá at hann vard at kvelja sik medr eigin- 

75ligum ávítum fyrir sinn snápskap, at enn um sinn hafdi hann 

þeim trúat er dýrkar Jesum Krist; segiz hafa veitt mikkla hluti, 

en tekit dár 1 móti; segir ballivum horfinn en Jesum Christum 

í stad kominn er braut hallir helvítis ok lamdi Luciferum, [25^] 

dragandi undir sik allt þeirra valld med krossinum þeim er nú 

180 sér hann þar standa. 'Vei, vei, sagdi hann, brott hédan sem 

hardaz! 111 ferd ok hædilig, spott ok hádung er móti gódum 

dugnadi mér goUdit; ek vil hvergi 1 nánd koma þersum stad, 

at eigi drepi hann mik Jesus enn 1 ödm sinni.' Sídan hverfa 

þeir bölvadir med kveini keyrdir mikklu afli aptr 1 helvíti. 

í6 En af þersum ballivo ok ebreska manni er þat at segja, 

at Gydingrinn játti á þeim degi ok upp þadan at drottinn 

Jesus Christus er sannr gud hjálpari ok sannr hirdir sinna 

sauda, ok var skírdr í hans nafni med öllu sínu fólki; en 



157 hvárri CK 167 þyssa C^. 168 forninginn C^, 

177 barlliwm C^. 185 barliuo CK 



160 XLYIII. Af sýflluiuaniii ok fjánda. 



ballivus strengdi sik inni 1 turn einum, gjörandi þar æfinliga j 
iðran med grát ok gódum verkum , ok beid svá sælau enda í 11 
várum drottni Jesu Christo er med gudi fedr ok heilögum 
anda lifir ok ríkir per omnia secula seculorum, amen. 



189 barlivus C7«. 



ZWEITES BUCH. 



ÍÍOVELLEN UND MÁRCHEN. 



^^íing, Mftiid. Legenden, Novellen usw. - ' 11 



^ jiU 



I. ErzShlangen ans der Ðlsclpllna clerlcalls. 



XLIX. Af ýmissa spekinga rádum. 

iijnocli hét madr, hann var spekingr í landi því er Arabia 
heitir. Hann réd syni sínum rád medr þersum ordum: 'Sun 
minn, segir hann, hin fyrsta kaupstefna þín sé gjör rösk- 
liga, þvíat þar af kemr þér afli utan starf edr erfidi/ [2] 

5 Annarr spekingr sagdi: 'Sá er gud óttaz, þann hrædaz 

allir hlutir; en sá madr er eigi hrædiz gud, sá hrædiz alla 
hluti.' 

Enn mællti einn spekingr: 'Sá madr er gud óttaz, hann 
elskar gud ok hlýdir gudi.' 
10 £nn mællti annarr spekingr: ^Þat er útrúligt at þú elskir 

gud, þóat þú látir svá, ok ert þó úhlýdinn, þvíat hlýdni 
birtir sanna ást' 

Sokrates sagdi lærisveinum sinum : ' Hyggit at þér séd eigi 
1 sama hlut hlýdnir gudi ok úhlýdnir.' En þeir svörudu: 
15 'Meistari, geym oss þetta;' en meistarinn svaradi: 'Fyrirlátit 
fymskuna ok fiskrykni, en þat er fiskrykni at byrja sik gódan 
fyrir mönnum, en í leyndum úhlýdinn fyrir gudi.' Þá svaradi 
annarr: 'Enn er annarr háttr sá er 'bokk' kallaz er öllum 
mönnum [er] varandiz.' Sokrates mællti: 'Þat er madr [sá er] [3] 
20 betrar sik bædi opinberliga ok leyniliga fyrir gudi þar til er 
hann sé gódr kalladr ok mikils verdr af mönnunum. Enn er 
smásmugligari sá er þersa [fiskryknij fyrírlætr en þjónar þeirri 

XLIX. Au8 eod. Holm, chart, 66 fol. (a), a liat folgendey auf 
die ganze samlung bezugliehe uberachrift: Æventyr. Hér heQaz nökkur 
æventýr edr vísra manna framsagnir ok holl rád. Af — rádum von mir 
hinzugefilgt; Fyrsta æventýr a , Af Enoch B (s, vorr.) 1 Enoch IHsc. 
eler.; Enos a, 3 sé nú a. 6. 8 er] sem at a. 19 er /. a, 

sá er /. a. 22 smásmugligr a (subtilior Biac. cler.) cn sá a, 

fiskrykni /. a. en þjónai þeirri] þá þjóna þeím a (ut majori deserviat 
Ðise. eler,) 

11* 



164 L. Frá lærisveini einum er freistadi vina sínna. 



er meiri er metlr þersum hætti: Fastar madr ok gjörir öJ- 
musur, ok er hann eptir spurdr, hvárt hann gjördi eigi rétt. 
Hann svarar: "Gud veit hvárt ek gjördi edr eigi", ok viU pó 2| 
virding hafa, þó[at] hann vili eigi opinberliga svara edr segfa 
fyrir mönnum, þviat hann viU eigi heita fiskryknamadr; ok % 
trúi ek fá menn vera þá er a^ engum hlutum eigu í þersa; 
ok af þersu er at hyggjanda at gjöra alla hluti med hugskotí 
ok mikilli ástunjian, at þér týnit eigi né tapit ömbun ydra 
fyrir manna lofs sakir.' 



L. Prá lærisveini einum er freistadi vina sinna 

i naudum staddr. 

Jjalaam hét madr er réd rád syni sínum. 'Sun.minn, sagdi 
hann, lát eigi maurinn vera þér vitrara; þvíat hann safhar 
um sumarit þvl er hann lifir vid um vetrinn. Lát ok eigi 
hanann vera vakrara en þik, þvlat hann vakir í óttu^ en þú 
sefr. Lát hanann eigi vera þér sterkara; hann hirdir tíu 5 
húsfreyjur sínar, en þú varla eina. Lát eigi hundinn hafa 
þér frjálsara hjarta; þvíat hann gleymir alldrigi þeim manni 
[5] er vel gjörir vidr hann, en þú gleymir opt. Lát þér eigi litit 
þikkja, at þú eigir einn vin, edr mikit, at þú hafir marga.' 

Svá sagdi einn spekingr í helsótt sinui: 'Sun minn, hversu 1( 
marga vini hefir þú gjört þér?' 'Hundrat, fadir!' segir hann. 
Fadirinn mællti: 'Lofa engan fyrr en þú hefir reyndan hann. 
Ek var fyrr fæddr en þú, ok hefi ek varla fengit hálfan vin; 
edr hversu mundir þú fá hundrat? Far nú ok prófa alla, ok 
vit, hverr fuUkominn vinr þinn sé af þersum öUum.' Sunrinn U 



23 meiri eru a. 26 at/. a, opinberligana a, 27 fiskryna-^ a. 
30 ydvar a. 

L. Aiis cod. Jffolm. chart. 66 fol. (a). Úberschr. er] sem at a. 
1 Balaam Diac. clei\j Balsam a. hét doppelt a. er] sem at a. 2 'vit- 
arara' a. 3. 8 er] sera at a, 3 vid] é. a. 4 vakarara a. 5 hanann] 
hann a. 



L. Frá lærisyeini einum er freistadi vina sinna. 165 



svaraði: 'Hversu rædr þú at ek skal prófa þá alla?' Fadirinn 

syaradi: 'Drep eiim kálf ok brytja 1 smá stykki, ok lát hann 

sictan í einn sekk, ok válka sekkinn utan i blóðinn kálfsins; 

enþá er þú kemr til vinar þíns, seg honum: "Félagi, ek hefi 

drepit einn mann, ok bid ek þik at þú grafir hann leyni- 

liga, þvíat eingi madr hefir þik grunsaman 1 þersu, ok máttu [6] 

8vá fi-elsa mik." Sunrinn gjördi nú sem fadirinn baud honum. 

Fyrsti Yinr er haún kom til, svaradi honum: 'Ber medr þér á 

fínum hálsi þann mann er þá drepit hefir, ok bíd hér eigi 

ISmiskunnar illgjördar þinnar! í mitt hús setr þú alldrigi þinn 

fót' Ok þá er hann hafdi alla sína vini prófat, þá gáfu 

honum allir hin sömu svör. Ok svá búit sagdi hann födur 

sínum. Fadir hans svaradi honum svá: *pvílíkt hefir þér 

at boriz, sem spekingrinn ádr sagdi: "Margir teljaz vinir svá 

Sölengi sem vel gengr, en 1 naudsyn eru þeir fáir." Far nú 

til hálfvinar mins sem ek hefi, ok heyr hvat hann segir.' 

Hann fór ok sagdi honum sem hinnm ödrum, en hann þegar [7] 

svaradi honum: 'Gakk þú inn i herbergi min; þar er eingi 

hlutr sá er leyndr skuli vera, at opinberr verdr.' Hann ferr 

35 ok rekr út húsfreyju sína ok öU hjónin ok grefr gröf. Ok er 

hann var búinn, þá sagdi hinn ungi madr honum öll sannendi 

ok þakkadi honum mikilliga ok fór sidan heim til födur síns 

ok segir, hversn hálfvinr hans hafdi gjört. £n fadirinn svar- 

adi: *Um slíkan vin mællti spekingrinn: [sjá er sannr vin er 

10 helpr þér þá er heimrinn svíkr þik.] ' 

pá spurdi sunrinn födur sinn: 'Sáttu nökkum mann þann 
er allan vin gæti sér fengit, þviat vit ræddum ádr um hálfan 
vin.' 'Eigi sá ek, en heyrt hefi ek.' Sunrinn svarar: 'Seg 
mér af þeim, at ek mætti slikan fá.' Fadirínn svarar f^] 
t5 honum : 



20 hann nú a. 22. 30 sem at a, 23. 24. 34. 42 er] sem 

at a, 24 bidst a. 38 hyersu at a, 39. 40 sjá — syíkr 

{)ik/. a; ergUnzt naeh Disc. eler, 41 Sástu a. 44 mætti nú a. 



166 LI. Frá tYeimr kaupmönnum. 

LI. Frá tveimr kanpmönnuin , öðmm á Egiptalandi, 

öðrom i Balldach. 

'oagt var ádr af tveimr kaupmönnum; var annarr á Egipta- 
landi, en annarr í Balldach. Þeir höfdu hvárr fregit til 
annars, ok senduz menn á millum þeirra meðr mörgum hlntnm 
er þeim vóru nytsamligir ok frægaztir vóru í hveiju landi. 
Svá bar til einn tima, at sá kaupmadr er var i Balldach fórö 
med kaupskap sinn til Egiptalandz. Ok er vinr hans heyrði 

[9] hans tilkvámu , fór hann þá þegar 1 móti honum medr mikilli 
gledi ok sæmd, ok tók hann 1 sitt herbergi medr mikklam 
kjærleika ok helldr honum kost af sínu gózi um átta daga 
medr allskonar skemtan. Nú at lidnum átta dögum sýktizlO 
tilkomandinn ; ok líkadi húsbóndanum þat illa sakir gódrar vin- 
áttu. Lét hann kalla til allskonar læknara er í nánd vóm, 
ok lét þá sjá gestinn. peir tóku á þá ædi er þeir köllnða 
pulsum ok skjótaz má marka likamans sjúkleik á, ok svá 
hugdu þeir at hans urina; gengu sumir til en sumir frá, okl5 
þóttuz eigi fínna sjúkleika med honum, en þat þóttuz þeir 
vita, at hann var mæddr af því at hann hafdi eigi konu, ok 

[10] eigi var honum önnur sótt. En er húsbóndinn vissi þetta, gekk 
hann til hins sjúka ok spurdi, ef sú væri nökkur kona í húsinu 
er hann elskadi. Enn hann svaradi: "Birtit mér allar þær2ö 
er eru 1 herberginu; þá mun ek kunna at segja þér, ef minn 
hugr leikr á nökkurri þeirra." Eptir þetta leiddi húsbóndinn 
til hans allar þemur ok skemtanarfólk er var í herberginu, ok 
þóknadiz honum þá engi af þeim. pví næst leiddi hann fram 
dóttur sína, ok ferr þetta sem hit fyrra. Húsbóndinn hafdii25 
gjæzlu sinni eina jungfrú af stórri ætt er hann hafdi sértíl 
eiginkonu ætlat; þersa leiddi hann til vinar síns. Ok er hinn 
sjúki leit þersa jungfrú, þá mællti hann: "Þersi má mér líf 

[11] gefa ok dauda ef ek missi hennar." Svá skjótt sem hans vinr 
heyrdi þetta, þá gaf hann hinum sjúka meyna medr öllnmSO 



LII. Au8 cod. Holtn. charU 66 fol. (a). 5. 21. 23. 26. er] 

Hcin at a, 14 pulsa a. 15 urinal a. 21 ef at a. 23 her- 

bcrffinu] borginni a. 30 meyuna a. 



LI. Frá tveimr kaupmðnnum. 167 



hlQtam er hami pá tók meðr henni, ok om þat sem hann 
hafði henni ætlat af sínu gózi, ef hon hefði hans ordit. Ok 
er þersu var lokit ok er hann hafdi meyna ok féit fengit, 
ok tók kaapstefnu sina, þá sigldi hann heim til Balldach. 

Eptir þetta bar svá til, at þersi kaupmadr er 1 Egipta- 

landi var, lét á marga vega fé sitt þar til at fátækt gekk á 

hendr honum, svá at hann vard at stafkarli. Ok þá hugsadi 

hann at fara til Balldach til vinar síns, at hann fengi þar 

nðkkura hjálp. Hann fór nú magr, nöktr ok hungradr, ok 

40 er eigi getit um ferdir hans fyrr en hann kom þar i borgina 

nm nótt. Ok fyrir skammfylli sakir villdi hann eigi svá sidla [^^] 

ganga til vinar sins, at hann væri eigi kendr ok væri svá 

' medr vanvirdingu brott rekinn; ok víkr hann til blóthúss eins 

ok villdi þar búa um nóttina. Ok þá er hann válkadiz í því- 

45 liknm hlutum medr sorgfuUu hjarta, þá kómu í móti honum ór 

borginni tveir menn til blóthússins , ok rædr annarr til ok drap 

félaga sinn ok ílýdi nú sidan leyniliga. Sidan tók igöldi stad- 

armanna af harkinu at hlaupa, ok fundu þar hinn dauda ok 

fóra at leita þers mannz er verkit vann, ok gengu i blóthúsit 

50 ok hugdoz þar finna skulldu vegandann edr mannzbanann. Þar 

fímdu þeir Egiptium. peir spurdu hann, hverr manninn drap, 

en hann þegar kendi sér, þviat hann villdi helldr fá skjótan [18] 

dauda en bera langa ok angrsama fátækt Ok af þersum ord- 

om vard hann grípinn ok i myrkvastofu rekinn. En er dagr 

55 kom , var hann til dómara leiddr ok til gálga dæmdr. Eptir 

landzins sidvenju kómu þar til margir at sjá, ok svá kom 

þar vinr hans; en fyrir þvi at hann hafdi farit til Balldach, 

þá sá hann fastliga upp á hann þar til at hann þóttiz 

kenna hann, at hann var vinr hans sá er sæmdi hann i Egipta- 

)0,landi, ok hugsadi þat medr sér, at hann gjæti eigi eptir daud- 

ann golldit honum sina velgjörninga , ok samdi þat þá med 



31. 49 er] sem at a. 33 yar nú a. meyuna a, 35 er] yar a, 
39 nöktr] nakinn a, 43 á burtu a, eins] síns a. 47. 48 Qðldi 

stadarmanna] so naeh Diac, eler, (multi de civitate) fUr das ha, 'fiár- 
sidrim', tvelehes ich nieht verstehe, 51 'Egiptenn' a. 52 nú helldr a. 
53 at bera nú a. 58 hann nú a. 



168 LT. Frá treimr kmnpmöimiUD. 



sjálfiim sér, at hann Yilldi deyja fyrír hann, ok tók þegar at 
[14] æpa meá bárrí rödda ok mællti: ^^Fyrirdæmi þér eigi saklansan 
mann! edr hvert leidi þér hann? £k drap manninn, en eigi 
sá er þér kennit." Þeir tóku þegar þenna mann ók bnndu ok 65 
leiddn til gálgans, en hinn léta þeir laosan. 1 þeirrí sömii 
sveit var sá madr er verkit hafdi gjört, ok hagleiddi hann med 
sér: ^^£k drap manninn, en saklaoss madr er hér til daaða 
dæmdr ok til pisla leiddr, en ek em frjáls. £igi er ok sök 
til slíkra rangenda fyrir atan gads þolinmædi, þviat gad er70 
réttr dómarí sá er enga synd lætr vera úhegnda; ok at ek 
rádi mér eigi hardara dóm álengdar, þá vil ek segja synd 
[15] mina ok leysa svá þenna mann frá daada." Sídan offiradi hami 
sik i háska ok mællti: ^^[Grípit mik er ek vann vígit, en] látit 
laasan meinlausan mann!" Ðómarinn nndradi þetta mjök; tóka75 
nú þenna, en leystn hinn, ok efuduz nú í dóminnm', tóku nú 
þenna ok leiddn medr sér medr hinum tveimr, fóra fyrir kÓDg 
ok sögdu honam frá upphafí, þar til er hann efadiz med 
þeim. £n eptir vitra manna rádi fyrirgaf kóngrinn þeim 
manni er verkit vann med þvi móti, at þeir skylldu öll80 
sannendi segja honum, fyrir hví þeir allir kendn sér þetta 
mál. Ok svá gjördu þeir. Ok er þetta var áti, þá tók 
hinn vin sinn þann er hann villdi deyja fyrir, ok baud honum 
þar alla góda kosti, ef hann villdi med honum dveljaz: '^en 
[16] ef þik fýsir heim at fara, sagdi hann, þá vil ek medr jafitt-85 
adi skipta í millum okkar alki minni eign." Ok eptir náttára 
lysti hann til ættlandz síns ok tók slíkt af fé hins sein 
honum líkadi, ok hvarf sídan aptr til £giptalandz svá 
búit.' — Þá mællti sunr til födur síns: 'Varla finnaz nú slíkir 
vinir.' ^O 



67 þá var a. 67. 80 er] sem at a. 68 drap nú a, 72 ek nií«- 

74 Grípit — en /. a; erganzt nach Disc. cler. 75 undracti nií *• 

76 ^ifuduz' a, 78 'ifadiz' «. 8l hví at a. 87 hímn] hinn ð. 
tók nú a. 89 födurs a. 



LII. — LIV. Frá tveimr skáldum. Frá lærisveini. 169 



Ln. Af versificatori er offradi kóngi einiim vers sin. 

íium yersifícator snjallr ok röskr kom til eins kóngs ok 
offi*aði honum yers sín; hann yar af smám ættum. Eóngr 
tók sæmiliga yið honum íyrir röskleiks hans sakir, en adrir 
klerkar öfundudu hann þeir er stærduz af kyni sínu, ok [17] 

5 mælltu syá til kóngs : ^ Hyi sæmi þér þenna mann syá mjök 
þar sem hann er af lágum ættum?' Eóngr syarar: 'pann er 
þér ætlit at lasta, þann lofí þér: hann er sem rósa sú er af 
klungri rennr upp, ok þar fyrír yerdr hon eigi blámgut hjá 
öárum blómstrum/ Ok gjördi kóngr honum mikklar sæmdir ok 

10 gjæddi hann medr gjöfum er hann skildiz yidr hann. 



Lni. Prá lærisveini ok einum meistara. 

XJmn lærisyeinn spurdi meistara sinn: 'Medr hyerjum hætti 
skal ek, sagdi hann, hafa mik, at ek sé taldr medr yitrum [18] 
mönnum?' Meistarinn syarar: 'Gjæt þagnar þar til at naud- 
syn er til at tala, þyíat syá sagdi spekingrinn: "þögn er 
5 Yizku tákn, en mælgi heimsku mark"; skunda eigi til and- 
svara fyrr en spumingar eru greiddar; syara ok eigi þyí er 
annarr er spurdr; leita þér eigi lofs af úkunnum hlut, þyiat ef 
til prófanar kemr, þá birtiz sá lygimadr er þá hluti hefír fram 
borit er honum er eigi kunnugleiki á.' 



LIV. Af versificatori rikbomum. 

Oyá bar til, at einn yersifícator kom til eins kóngs af gódum 
ættum ok ekki mjök kunnandi, ok færdi kóngi vers sín, en 
kóngi fannz ekki um, ok ekki gaf hann honum. pá sagdi 



' LII. Au8 cod. Holm. ehart. 66 foh (a). Bie ubersehrift von mir; 
Versificator kom til eins kóngs ok offradi honum vers sín «. 6. 7 sem 
at a. 8 rennir a. 

Lin. Au8 eod. Holm, ehart. 66 fol. (a). 6. 8 er] sem at a, 
LIV. JÍU8 eod. Holm. ehart. 66 fol. (a). Die Uber^ehrift f. in a. 



170 LV. Af versificatori er eigi viUdi nefna födor sinn. 

versificatorinn: 'Kóngr, þóat þér vilit ekki gefa mér fyrir 
[19] vers mín, gefit mér þó fyrir ættar minnar sakir.* Eóngrinn ó 
spurdi hverr fadir hans var, en hinn sagdi hverr fadir sinn 
var. Eóngr mællti: 'Orkynjaz hefír þú ok afspríngi födur þins 
med þér.' Versificatorinn svaradi: 'Optliga rennr fögr rós 
upp af hveiti.' Hér til svaradi kóngr: 'Af þersam ordum 
prófar þú födur þinn vera verra háttar en sjálfan þik i byrd 10 
sinni'; ok skilduz þeir vidr svá búit. 



LV. Af versificatori er eigi villdi neftia fðdur sinn. 

Versificator einn kom til kóngs, ok var fadir hans litils 
[20] háttar, en * módir hans stórburdug; þersi færdi kóngi vers 
sin slík sem vera máttu. Módir þersa mannz átti bródur 
fródan ok kurteisan mjök. Þá spurdi kóngr versificatorem, 
hvers sunr hann var, en hann nefiidi þá þegar módurbródor 5 
sinn fyrir kóngi, en kóngr tók at hlæja ok sneriz til manna sinna; 
en nálægdarmenn hans spurdu hann, at hverju hann hló. 
Eóngr svarar: 'Hér er sú saga, at ungr refr fann i fiaga úti 
einn múl nýfæddan, ok undradiz hann múlinn ok mællti: [^'Hverr 
er þú?" MúUinn kvaz vera guds skepnu. Refrinn mællti:] "Hefir K 
þú hvárki födur né módur?" MúUinn svaradi þá: "Módur- 
bródir minn er einn göfugr hestr." Nú svá sem múllinn villdi 
[21] eigi kenna asnann födur sinn af þvi at hann er litit ok ]jótt 
kvikendi, svá skammadiz þersi madr födur sins sakii: ættrifa. 
pá snýz kóngrinn at versificatorí ok mællti svá til hans: ^Eki 
vil at þú segir mér födur þinn'; ok hann sagdi honum, ok þá 
kendiz kóngrinn vid at hann var lítils háttar madr, ok þó' 
nökkut mentr, ok mællti vidr þjónostumenn sina: ^Gefum þeim 
nökkut af gózi váru, þyiat hann orkynjaz eigi.' 

10 byrgd a. 

LV, AtM cod, Holm, chart, 66 fol, (a). IHe Ubersehrift von mir; 
Versifícator kom til kóngs eins af smám ættum a. 1 hans yar a. 

2 færdi nú a. 5 sunr at a. 8 nú sú a. 9 múl] 'multur' a. 

nýfæddan] feitan a. múlinn] upp á 'multinn' a. 9. 10 Hverr — 

mœllti /. a; erganzt nach Lisc. eler. 11. 12 múUinn] 'multinn' a. 

17 yar þá a. 



LVI. Frá einnm niaani ok syni hans ok þeirra samtali. 171 



LVI. Prá einum manni ok syni hans ok þeirra 

samtali. 

oimriim mællti: 'Ek undra at ek les [hversu] í Mnum tímum 
vóru heidradir snjallir, [falligir] ok vitrir, [þar] sem nú [eru] virdir [22] 
mikillætismenn.' Fadirinn svaradi: 'Undradu eigi þetta, [þóat 
klerkar heidri klerka, kynstórir menn kynstóra, falligir falliga, edr 

5 þóat mikillætismenn sæmiz af mikillátum/ Sunrinn mællti : ' Enu 
er annat er ek geymdi at:] þvíat vitrir klerkar vóru eigi sæmdir 
aí sinni kunnáttu, en ef þeir sneriz til veralldligs eptirlætis, kómu 
þeimþegar sæmdir.' Fadirinn sagdi: 'petta hendir nú á várum 
Yanræktartímum/ Sunrinn mællti: 'Seg mér nökkut, kjæri 

lOfadir, af sönnum göfugleik.' Fadirinn svaradi: 'Ek minniz at 
meistari Aristoteles réd at segja Alexandro kóngi er hann spurdi 
haim, hverja rádgjafa hann skylldi hafa, en hann svaradi svá i 
pistli sínum : ^' Tak þann rádgjafa er kann sjau lærdómslistir ok 
sjaa dygdir [ok sjau leika]." Þenna ætla ek fuUkominn göfugleik.' 

i5Simrinn svaradi: 'persi göfugleikr er eingi uppi nú á mínum [23] 
dögum, helldr fylgir hann nú gulli ok silfri ok ödrum audæfum, 
sem einn klerkr sagdi: '^Glorificant gazae privatos nobilitate", 
[þat þýdiz svá:] "af audæfum verda þeirvirdir, þóat náttúran 
neitti þeim verdleika." — Annarr spekingr mællti: "Af gagn- 
stædlignm hlutum heimsins gengr þat, at þeir fyrirlíta oss, þvíat 
heimrinn, hann gengr í móti oss, ok at verölldin er engum 
manni mótstædlig utan vel mentum mönnum." Sér þú eigi at 
vatnit keyrir upp ór sér bædi sefín ok strá, en máttgir steinar 
sökkva til grunna? Svá eru ok stjömumar optliga á himninum 
|25iun nætr, en um daga sól ok um nætr tungl, svá þó at þeirra [24] 
Ijósleikr minki; ok því þikkja nú á þersum tímum menn eigi 
Yirdingar verdir utan þeir er rlkir eru/ 



LVI. At48 eod. Holm, chart, 66 fol. (a). 1 hyersu /. a. 2 vóru 
heidradir] at vor 'harfger' (??) a, falligir /. a, þar /. a, sem] 
'sieu' (?) a. eru /. a. 3 — 6 þóat — geymdi at/. a; ergUmt fiachDise. 
eler, 7 ef at a. 8 þegar] strax a. 11 rédi a, 13. 27 er] sem 
at 0. 14 ok sjau leika f.a. 18 þat — svá f.a. 18 audæfum] 
aadminm {d. i. ödrum) a. þó at] er oss a. 19 neitti þeim verdl.] 

yeralldliga mettar (?) a. 23 máttgir] matkær a. 



172 LVII. Af sjau listum. LVIIÍ. Af arabiskum manni. 



LVIL Af sjau listnm ok sjan dygaum ok sjau leikum. 

JÍjinn lærisveinn spurdi meistara sinn: 'Medr því at sjau ern 
listir ok sjau dygdir ok sjau leikar, þá telit mér þær upp svá 
sem þér vitut at þær eru.' Meistarinn svarar: 'persar eru 
listir sjau: dialectica, arithmetica, geometria, phisica, musica, 
astronomia. En af sjaundu eru ýmissar ætlanir á millum klerk- 5 
[25] anna, ok því rædum vér þar fátt um. [Sjau dygdir eru:] 
equitare, natare, sagittare, [cestibus certare], aucupare, scacis 
ludere, [versificari.] En sjau leikar þeir eru: [ne sit] vorax, 
potator, luxuriosus, violentus, mendax, avarus et mala conver- 
satio.' Lærisveinn svaradi sínum meistara : ' Fá ætla ek nú 1 ^ 
hafa þersar dygdir allar/ 



LVlil. TJm heilrædi er einn arabiskr madr kendi 

syni sinum. 

[26] Jijinn arabiskr madr sagdi syni sínum: 'Ef þú sér einnhvem 
mann hafa marga iUa hluti medr sér, kom þar ekki i þat 
sambland, þvíat ef sá madr leysir þann þunga er yfir honum 
hefír hangit, þá má sá madr varla varaz, utan á hann sjálf- 
an falli.' 5 



LVII. G = cod. AM. 335, 4^, a = cod. Holm. chart. 66. fol. 
JDie uberschrift , welche in G fehlt, ist von mir hinzugefugt; Meistarinn 
frædir sinn lærisvein af einum ormi a, 1 sjau a , fjórar G. 2 listir a, 
slægdir G. sjau dygdir a, •IIIl. dygdir G. ok sjau leikar] ok •IIII- 
svinnleikar (r, /. «. þær upp /. G. 4 sjau mit nachfolgendem -f- a, 

fjórar G. phisica a; philosophia, grammatica G. musica/. a. 5 En 
af sjo a, En af — klerk.] en ^ór; eru ymsar ætlanir klerkanna ok því 
tölum vér þetta þar um G. 6 nach um folgen in a 5 kreuze. Sjau — 
eru/. Ga. 7 natare Disc. cler.; tauare G, mactare a, sagitt. / G, 

cest. certare / Ga. aucupare Disc. cler.; acupare G, occupare a. 
scacis G, stakis a. 8 versif. f. Ga. sjau] sumir Ga, leikarar a. 

þeir eru / G. ne sit/ Ga. vorax IHac. cler.; vinivorex a, fur 6^. 
9 violentus Disc, cler., invisus a, / G. mendax / G. mala conver- 
satio a, incol[en]s conversationem G. 10 svaractí nú a. sínum meistara 
/ G. nií/ a. 

LVIII. G = cod. AM. 335 y 4^. a = cod. Holm, chart, 66 fol. 
In G folgt dies stuck ohne absatz und ohne Hherschrift. 1 arab. madr «, 
Arabitus G. einnhvem «, einn G. 2 hafa — sér «, marga iUa 

kunna G, þat/ G, 3 þvíat — leysir a, þóat sá leysi G, er ö^, 

sem at a. 4. 5 þá má — falli f, G, 



LTX. Frá manni ok ormi. LX. Af versifícatori. 173 

LIX. Prá skógfaranda manni ok einiiin ormi. 

fánn madr fór i skóg ok fann orm einn kalldan ok svá bund- 

inn vid einn stofn. Hann leysti orminn ok tók hann ok lagdi 

rækt á ok villdi verma hann ok lagdi hann í serk sér; ok er 

ormrínn hitnadi, þá kraup hann at manninum ok villdi stinga 

5bann. pá mællti madrinn: 'Hví gelldr þú mér iUt móti gódu?' [27] 

'Ek gjöri náttúru mína/ sagdi ormrinn. 'Gott gjördi ek þér, 

en þú launar mér illu?' — — — — 



LX. Af versiíicatori er gjordiz portari. 

Jíadir sagdi syni sínum : 'Ef þú verdr þyngdr 1 nökkurum 
hlat ok máttu eigi ödruvís undan komaz en gjallda, þá fresta 
eigi ok bld eigi þers, at þér verdi þyngra gjört, at eigi 
beri þér svá [til] sem einum manni barz at vidr einnhvem 
5 versificatorem.' 'Hversu bar þat til?' segir sunrinn. Fadirinn 
mællti: 'Einn versificator færdi kóngi einum vers sín. Kóngr- 
inn lofadi mjök ok bad hann beidaz fyrir þers er hann [28] 
Tilldi hafa; en hann beiddiz at gjæta borgarhlids einn mánat, 
ok skylldi hann hafa penning af hverjum úkunnum manni er 
10 þar færi um, ok penning af eineygdum, penning af sköUóttum, 



LIX. G = cod. AM, 335 y 4«. « = cod, Holm, chart. 66 fol, 
Die uberachrift f. G. 1 ok (l)] hann G. svá/. G, 2 Hann — 

hann a^ Hann tók ok leysti orminn G. 3 verma] venja a. ok villdi 

— sér] kemr í serk sér ok viU verma G. 4 þá /. G. 5 gelldr a, 
gjörir G. móti gódu a, fyrir gott G, 6 Ek — ormrinn a, Ormrinn 
syarar: *Ek gjörSi náttúru mína ok þú þína* G, 6. 7 Gott — illu /. G, 

LX. G = cod. AM. 335, 40. « = cod, Holm. chart, 66, fol. 
Lie ubersehrtft von mir ; Samtal eins mannz ok sunar hans ok heilrædi 
fodurins a; f, G, 1 Fadir sagdi a, Ok enn segir fadir G. sínum 

/. G, þú verdr þyngdr a, þér er þröngt G. 2 hlutum a, 

2. 3 fresta — þers a, varaz G. 3 verdi eigi G. 3. 4 at eigi 

— til] ok berz þér þá at a, 4 til /. G. manni G , lærisveini a, 
einnhTem G, einn a. 5 Ok hversu G. til 6^, at a. 6 mællti a, 
segir G, einiim /. G, ok kóngr G, 7 fyrir G, í íræda laun a. 
er Qj sem at a, 8 hafa /. a. beiddiz G , bad a, gjæta G, hann 
skylldi gjœta a, horgarhlida um einn a. 9 úkunnugum a, er G, sem 
at a. 10 penning (1) — sköllóttum] penning af sköllóttum ok svá 

. eineygitin G, penning af eineygdum a. 



174 LXT. Frá klerki er týndiz af vánduin fólagskap. 

penning af skurfóttum ok penning af þeim manni er haol hefdL 
Þetta veitti kóngr honum ok gaf fyrir bréf sitt. Hann settíz 
Yid portit ok gjætti starfs sins. Einn dag kom at portina 
madr i ermakápa ok hafdi staf i hendi. Hann hafdi sidan 
hattinn. Versifícator beiddiz af honum eins pennings , en hinn 16 
neitadi. Yersifícator greip til hans , ok er hann kipti hettínnm, 
sér hann at hann er eineygr; heimti nú -n- penninga en ádr 
[29] einn, ok er hann hellt honum, dró hann svá hattinn at bert 
vard höfudit; sér nú at hann er sköUóttr ok heimtír nú ni- 
penninga; ok er hinn sér at hann má eigi ílýja, þá býz hann ^ 
til mótstödu; ok er hann vardi sik, þá vard hann ok berr á 
armleggjunum, ok nú birtiz at hann var skurfóttr. Nú beiddiz 
hinn JIH- penninga ok tók til kápu hans ok villdi þá taka 
hana af honum, ok felldi hann til jardar nidr ok medr [þersum] 
atburd birtiz at hann hafdi haul, ok beiddiz nú versifícator 2i 
•V* penninga, ok þat gallt hann er eigi Yilldi i fyrstu lúka 
lostugr einn. 

LXI. Prá klerki er týndiz af vándum ffelagskap. 

Dpekingr nökkurr sagdi syni sinum: 'Hygg at, sunr, at þú 
[30] farir eigi um ranglátra manna herbergi, þviat umferd ge£r efhi 
til stödu, stada til setu, en setan gefir eM til verka.' 

11 penning af skurf.] p. af *akurfatum' (I) «,/. G. manni /. G. 
haul &, haus (!) a. 12 petta — honum G, Nú Teitti kón. þetta a. 

gaf honum a. sitt/. a. 13 vid (r, nú á a. starfs in G erlosehen. 

13. 14 Einn — madr G^ par kom einn madr at portinu a. 14 eyr- 
nakápu a. 14. 15 Hann — hattinn/. a. 15 beiddiz Gy heimti a. 

eins pennings G^ penning a. hinn G^ hann a. 16 hettinum G, hett- 
unni a. 17 sér — eineygr Gy fann hinn eineygdan a. ok heimti hann 
nú a. 18 ok dró a. hattinn /. a. bert G, burt a. 19 sér 

ná G^ pá sá hann a. er sköllóttr G , var temus (?) a. heimtir nú G^ 
heimti at honum a. 20 er — sér G\ nú sér hinn a. má — þá 

/. G. hann /. G, 21 — 24 ok er — honum/. G. 23 tók nú a. 

24 ok felldi a, sem þeir snptas, fellr G. til jardar nidr a, allr til 
jardar G. þersum / Ga. 25 Tirtiz a. beiddiz — vers. G, 

beiddis hann nú af honum a. 26 íimm penninga a, •IIII> penn. G. 

26. 27 þat gallt — einn G^ hlaut hann nú at yísu at gjallda fímm 
penninga, er hann TÍUdi eigi lostugr lúka einn penning a. 

LXI. .^1»« eod. Solm. ehart. 66 fol. (a). ÍHe Ubertehrift von mir; 
Frá tyeirar kaupmönnum er þeir fóru í kaupferdir sínar, a. 1 — 3 tteht 
in aam seMusse ron nr. ZX 3 setu] sekta a. setanj sektin a. til efioi til a. 



LXII. Af því at hverr madr glez af raust sinni. 175 

Sagt er at -IL klerkar fóru sidla ór einam kaupstað ok 

5 kómu þar sem margir drykkjnmenn vóru saman komnir, ok 
annarr mællti vidr félaga sinn: 'Snúumz á annan veg, ok 
nýtom spekinga ord er sögdu at eigi skylldi sidla fara um 
vándra manna herbergi.' Annarr svaradi: 'Umferd meinar 
ekki.' Ok er þeir foru um húsit, heyrdu þeir cantilénur, ok 

10 stödvadiz annarr af sætleik sónsins. Félagi hans minti hann [31] 
á tilgöngu, en hann viUdi eigi; gekk þá félaginn hans, en 
hann stód eptír, ok um sídir gekk hann inn; ok er hann kom 
inn, viUdi hverr toga hann til sin ok gefa honum at drekka. 
Hann settiz nidr ok drakk med þeim. Vánum brádara kom 

L5 þar rennarinn ór bænum ok ellti njósnarmenn ok hljóp i húsit 
ok fann þar klerkinn ok lét taka hann ok alla þá menn 
er þar inni vóru, ok gaf þeim öllum rádasök, ok til gálga 
leiddi. En klerkrinn [fór] medr þeim, syrgjandi ok segjandi: 
'Hyerr madr er gimiz vándra manna félagskap, hann skal at 

20 visn utan verdugleika þola daudapinu.' 



LXn. Af því at hverr madr glez af raust sinni. 

ová er sagt at tveir kumpánar fóru af einum stad ok kómu [32] 
i stad nökkum er þeir heyrdu einnar konu raust hardla 
skjæra ok vel skapada medr listugu h^ódi. Elskuliga söng 
þersi kona. Annarr kumpánninn stödvadiz sakir sætleiks 

5 raustarinnar, en félagi hans mællti: 'Snúz þú i brott hédan, 
þviat af fagri raust verdr opt margr blektr.' Hann svaradi: 
'þersi raust er sætari en ek edr minn meistari heyrdi fyrr.' 
Hinn annarr svaradi: 'Hvilik var sú raust edr hversu heyrdu [33] 
þit hana?' [Hann segir:] 'Svá bar til at vit fóram ór einum 

lOkaupstad, ok heyrdum vit eina ógurliga raust ok söng medr 



16 þar nú a. 18 fór/. a. 

LXIT. Au8 cod. Holm. chart. 66 fol. (a). Die ubef'schrift von tnir ; 
Meigtari einn sagdi syni sínum frá tyeimr kumpánum a. 8 nach raust 
fugt a nœh hinsu: er sœtari er en ek ectr minn meistari heyrdi fyrr. 
9 Hann segir /. a. 



176 LXni. Frá einni írá er STeik sinn eíginn bónda. 



a 



engu hófí; ok söng þat kyikendi æ hit sama, ok fekk þat 
sjálft þó mikinn losta af, þóat úlystiligt yærí. pá mællti 
meistarinn: "Ef þat er nökkut er menn segja, at úlfa raust 
bodar manns dauda, þá merkir þersi raust úlfsins dauda, medr 
því at þetta er svá ógurligt á at heyra." [Ek svaradi:] "Hvíl 
gladdiz ná þetta kvikendi þar af?*' Meistarinn sagdi: "Minniz þú 
nú, hvat spekingrinn sagdi, er svá mællti: Af þrímr hlutum 
glez hverr madr, þóat eigi sé mjök gódir, af raust sinni edr 
[34] af skáldskap sínum [edr] af syni sinum/* Sídan gengu þeir 
veg sinn. 2(1 



LXin. Prá einni frú er sveik sinn eiginn bónda. 

Jljinn spekingr fór um veg þar sem einn fuglarí lagdi net ok 
gilldradi til fugla. Hann sá þar eina gladlifada konu medr 
honum; birti hon á sér mikinn blidleika. Nú mællti spek- 
ingrínn til fuglarans: 'Hvi kostgjæfír þú svá mjök at blekl^ 
fuglana? En hygg at, at þú verdir eigi teMnn sem einn fngl 5 
ok halldinn af þersarrí konu.' 

Meistarí einn sagdi lærísveini sinum : ^Svá bjóda spekinga 
bækr ok svá býdr Salomon kóngr, at madr skal gjæta sin 
fjTÍr slægdum ok prettum vándra kvenna.' Lærísveinniiin 
[35] mællti: 'Ef þér hafit 1 minni halldit nökkurrí slægd kvennanna, 10 
brögdum edr djúprædum, þá villdi ek gjama heyra.' Meistar- 
inn svaradi: 'pat gjörí ek fyrir þínar sakir, [en] þó óttumzek, 
ef ek segi brögd kvennanna þér edr ödrum mðnnum til kenn- 
ingar, hversu þeir kalla sína leyndarmenn til sín, at kyssa 
fadma ok klappa ok til saurlifis at draga , at þær snúi upp á 16 
mik údygd sinni ok marglæti.* Sveinninn svaradi: 'Trúit eigi 
því, gódi meistarí, þvíat Salomon ok adrir vitrir menn ritudo 



11 æj edr a. 15 Ek svaradi /. a. Hví] I því a. 17 frimr] 
þeim a. 18 gódr a. 19 edr /. a. syui sínuro] sýn siiini a. ^^ 

sídan a. 

LXIII. Au8 cod. Holm. chart, 66 fol. (a). Úberschrift: er hon »• 
11 brögd a. djúp rád a. 12 en/. «. 16 údy gd sinni] feirri 

údygd a. Sveinninn] Sunrinn a. 



I 
i 



LXm. Frá einni frú er svcik sinn eiginn bónda. 177 

|)ar til marga hluti at rétta þeirra röng sidferdi, ok þar af 
ödlaz þeir lof en eigi löst; ok ef þér mælit oss til nytsemdar, 
{)á afli þér elsku en eigi hatrs/ Meistarinn sagdi: 

'Einn madr fór ok villdi hreinsa vingard sinn. Húsfrú [36] 
hans þóttiz vita, at þat mundi stundar dvol verda er hann 
dveldiz í víngardinum; ok því sendi hon bodit eptir vin sínum, 
ok hann kom. Frúin hafdi [þá] búit bord. Nú bar svá til at 
tókvistr af víntrénu laust í auga bóndanum, svá at hann vard 
heim' at fara; ok er hann kom, þá bardi hann ákafliga at 
dyrum. En er húsfreyjan heyrdi at húsbóndinn bardi at dyrum, 
vard hon felmsfuU ok færdi vin sinn í fylskni. Bóndinn gekk 

t nú inn hryggr ok sorgfullr sakir sárleika augans, bad búa upp 

f30 hvilu sína ok kvaz liggja vilja. Húsfrúin hræddiz at, ef hann 
gengi innarr, at þá mundi hann fínna hennar leyndarvin, ok 
svarar: "Seg mér hvat þér er." Hann sagdi henni þat. Hon 
mællti: "Miiin kjærazti, lát mik nökkur læknisbrögd frammi [37] 
hafa, at slíkt komi eigi 1 þat heila augat; þviat þat er beggja 

35 okkarr skadi.'' Hon leggr nú tungu sína i þat heila augat ok 
sleikir þat þar til at hinn hljóp út þadan er hann var, bónd- 
anum úvitanda. Sídan reis frúin upp ok mællti : . " Nú em ek 
önigg at eigi kemr verkr 1 þetta augat, ok máttu nú, ef þér 
líkar, fara í hviluna." 

40 Lærisveinninn svarar: 'Vel lærdu þér mik i þeirra listum 
ok medr mildlli ástundan. Hvetr ok þetta minn hug at heyra, 
ok mikinn hiut af Arabiagulli vil ek nú eigi skipta til þers, 
at ek hefdi þetta eigi heyrt edr numit. Nú ef ydr likar, 
minn meistari, þá segit framarr, at vér mættim til almenniligs [38] 

45 gamans flytja þat er vér heyrum af ydr ok þér hafit oss 
ádr kent/ 



18 at at a. 19 ok ef] at «. raælit] rítit <?. 21 víngard] um 

gard a. 21. 22 Húsfrú hans] fyrir því at hanu a. 22 hann nií a. 

23 ok því — hon] hon sendi nú a. 24 þá /. a. 2ö kvistir a. 
36 er] sem at a. 41 Hvetr ok þetta] Ijær ok nú öt. 



Gering, Isl&nd. Legendon, Novelleu il»w. 12 



178 LXIV. Frá húsfirejju einni. LXY. Frá treimr msdgnm. 

LXIY. Hyersn ein húsfrú syeik sinn eiginn húsbónda 

med vélnm. 

'Maðr Ðökkorr fór langt á brott heiman. Hann fekk til 
gjæzla. húsfrú sina módar hennar. Frú hans elskadi sér 
annan einn mann ok sagði módar sinni, en módirin várkyÐdi 
dóttarinni sína naud, linadi ástinni ok kalladi laanmanninn 
ok setti hann þá til bords medr dóttar sinni. Ok er þeim5 
þótti sem bezt at skemta sér, kom þar bóndinn at dyrom 
ok bardi at hurda. Húsfráin stód npp ok kom þeim í fylskni 
er inni var ok lét sidan dyrr npp. Húsbóndinn bad at búa 
[39] sér hvílu ok kvaz módr vera; ok er módir hennar heyrdi 
þetta , þá tók hon blæjana ok æpti app sem mest niáttí 10 
hon, ok bar fyrir augat á bóndanum ok dóttirín hennar, ok 
dárudu hann svá þar til at hinn leyndi madr var úti. þá 
mællti módirin til dóttar sinnar: "Breid blæju þersa í hvilu 
bónda er vit höfum gjört honum ok medr vökrum höndum ofit" 
Bóndinn mællti: "Kanntu slikar blæjur gjöra?' "Já, sun minn, 15 
segir hon, at sönnu hefi ek margar slíkar gjört." 

Sveinninn svarar: 'Hardla mjök undarligan hlut heyrdi 
ek nú medr mínum eyrum , ok enn fýsir mik framarr at heyra 
af þeirra brögdum, þvíat þat hverfir nú hjarta mitt til sjálfe I 
míns gjæzlu.' Meistarinn svarar: 'Segja mun ek þér þridjaáO 
æventýr þér til garaans ok skemtanar.' 



LXV. Prá þvi hversu tvær mædgur dárudu sinn bónda. 

[40] ' Iióndinn fór heiman ok fekk húsfrú sína til gjæzlu módur 
honnar. Húsfrúin elskadi leyniliga einn ungan mann ok birti 
þat fyrir módur sinni, en hon samþykti þersu, lét búa bord 



LXIV. Aus cod. Holm, ehart, 66 /ol, (a). tJberschnft: Hversuata. 
sveik] forréd a, 4 lindi a, 8. 14 er] sem at a. 17 Sunr- 

inn rt. 19 til] ok a. 

LXV. Au8 cod. Holm, chart. 66 fol. (a). 



LXV. Frá tveimr mæctgum. 179 

ok kallaði þangat hinn unga mann. En i mitt matmál kom 
hásbóndinn ok kalladi ákafliga at dyrum. Frúin stód upp ok 
skylldi láta dyrrnar upp fyrir bóndanum, en módir hennar sat 
hjá manninum, þvíat eigi var fylskni til. En ádr dóttir henn- 
ar iauk upp dyrunum, greip módir hennar nökt sverd ok [41] 
fekk i hendr hinum unga manni ok bad hann standa at hurd- 
|Darbaki, þá er bóndinn gengi inn, med brugdnu sverdinu, 
ok bad hann engu svara, þóat bóndinn taladi til hans. En 
er bóndinn gekk inn ok sá manninn, þá nam hann stadar ok 
spurdi: "Hverr er þersi?" Hinn svaradi engu, en bóndinn 
reiddiz næsta. Módir húsfreyju mællti: "Kjæri mágr, þegi at 

5 engi madr heyri þik." Bóndi undradi því öllu meirr ok 
mællti: "Hvat er, kjæra frú?" Hon svarar: "Gódi fadir, 
þrír menn elltu þenna mann ok villdu drepa hann, en vit 
létum hann hér þar til er þeir fóru brott." Hann svarar: 
"Vel gjördir þú þat er þú frelsadir 'þenna mann frá dauda." 

OBóndinn gekk til sængr ok tók vin húsfreyju sinnar ok 
setti hann nidr hjá sér ok hafdi hann í öllum bodskap til [42] 
kvelldz.' 

Lærisveinninn mællti: 'Slíkt eru undarligir hlutir, ok 
undra ek nú mjök þersa hina mikklu ok stóru dirfd; en ef 

5ydr þætti eigi mikit fyrir, þá villdi ek enn fleira heyra af 
|)ersum ok ödrum þvílikum hlutum.' Meistarinn svarar: 
'Vinnaz þér eigi, minn sun, þersar sögur, þóat þú heyrir nú 
eigi af mér fleiri þers háttar?' Lærisveinninn mællti: 'Seg 
mér eitt æventýr er med mikklum fjölda atskiljanligra ok 

Oýmisligra dæma kunni at fylla eyru mín, ok þá mun mér at 
nökkurum hluta nægjaz.' Meistariim svarar: 'Varaz at hér 
fari eigi svá á millum okkar sem á miUum kóngs ok sðgu- 
sveins.' 'Hversu fór þar þá?' sagdi sveinninn. 



8 nökkut a. 24 ef at a. 28 þers háttar sögur a. 29 er] sem 
&t a. 33 sagdi þá sunrinn a. 



12 



* 



180 LXYI. Frá kóngi einum ok sögusveini hans. 

LXVI. Prá kóngi einum ok sogusveini hans. 

[43] 'JVóngr einn hafdi sér sögusvein þann er hvert kvelld var 
vanr at segja honum fímm sögur. Svá bar til einn tíma, at 
kóngr hafði eina nótt hngsan mikkla ok áhyggju , ok gat hann 
eigi sofit. Hann viUdi þá heyra fleiri sögur en hann var vanr. 
Sögusveinninn sagdi þijár skammar, en kóngr krafdi fleiri. i 
Hinn neitadi ok kvaz hafa sagt margar. "Satt er þat, sagdi 
kóngrinn, en þó vóru þær allar skammar. Nú vil ek hafa þá 
eina er mörg ord eru í, ok þá mun ek láta þik sofa." Hinii 

[44] játadi ok byrjadi upp söguna : " Kotkarl einn bjó ok hafái 

• 

þúshundrat aura. Hann fór í kaupför ok keypti þúshundrat 
sauda, hvem fyrir sex penninga. Svá bar til at í aptrhvarfi 
bóndans urdu vatnavextir mikklir, ok er hann mátti hvárki fara 
um brúar né um vöd, þá var hann mjök áhyggjufulb* um, 
hversu hann mætti þá saudum sínum yfír koma. Hann fann 
um sídir einn lítinn bát er eigi bar meirr en tvá saudi ok 
hann sjálfan, en af þvi at naudsynin þröngdi, lét hann tvá 
saudi á bátinn ok fór yfir." Sídan sofnadi sögusveinninn, en 
kóngrinn vakti hann upp ok bad hann leida til loks þat er 
hann hóf upp. Sögusveinninn svaradi honum: "Áin er mikil 
ok breid, en skipit er mjök lítit ok Qöldi saudanna; látum 
[45] kotkarlinn yfir flytja fyrst, ok þá skal ek listuliga hegda sög- 
unni;" ok medr þersu móti stödvadi sögusveinninn þá fyrst 
kóng at heyra langar sögur. Ágjætum dæmum á millum kóngs- 
ins ok sögusveinsins vil ek nú at sönnu frelsa mik, ef þú 
beidiz þersa framarr af mér.' 

pá svaradi honum lærisveinninn : 'Svá er þat sagt ok 
fraín sett 1 gömlum fomyrdum, at þeir hryggjaz eigi af jöfhum 
sökum, sá er grætr um erfidi ok hinn er þyngdr er af líkam- 
ligum sárleika. Eigi elskadi ok sögusveinninn svá mikit kóng- 



liXVI. Jfis voti. Uohn. ehart. 66 fol, (a). 5 krafdi kóngr a. 

8 er] soni at a. 9 ok hafdi doppeU a. 10 aura] sauda a. 18 loks] 
liata (?) ff. 19 er] var a. 24 ef at a. 25 nú þersa a. 

27 hryggjai] spjrja a, 28 or grætr] nú réttr a. erfidi] inn gjafa a. 

29 sárleika] sa'tleika a. 



LXVII. Frá einni húsfreyju ok einum unguin manni. 181 



10 inn sem þú elskar mik. Hann viUdi blekkja kóng medr 
sögunum sínum, en þér munut eigi þat gjöra vidr mik. pví 
bid ek at þér látit eigi undan, helldr birtit fyrir mér framleidis 
meira af kyndugligum kvenna brögdum sem ádr hafa gjörz í 
beiminum.' 



Livn. Frá einni húsfreyju er sviMii var af einum 

nngum manni. 

'Par var nú einn kynstórr madr er átti frída konu ok prófada [46] 
at mörgum gódum dygdum. Svá bar til at bóndi villdi fara 
til Róms fyrir gódfýsis sakir, en engi setti hann gjæzlumann 
frú sinni , þvíat hann treysti henni vel af gódri rádvendni er 
5hon hafdi honum tját. Bóndinn fór leidar sinnar, en húsfrú 
hans var eptir, ok hellt hon sik trúliga sem vani var at. Eptir [47] 
naudsyn gekk þersi frú at tala vidr vini sína; ok er hon 
skylldi aptr hverfa til síns herbergis, leit hana einn ungr madr 
ok tók þegar at elska hana medr heitri ást, ok sendi til hennar 

Oleyniliga sínar ordsendingar ok ástarbod, en hon fyrirlét öU 
hans bod. En er hinn ungi madr sá þat , þá æstiz hann mjök 
þar af, en var þó jafhan á þeim vegi staddr, at hann mætti 
hana sjá sem optaz, ok fór hann þó um sín erendi, ok því 
firr sem hann hugdi verr. Ok er hann var í mikilli sorg um 

15 þetta , mætti honum ein gömul kerling í hreinlifum ekkjubúnadi. 
Hon spurdi, hver orsök honum þröngdi þá til slíkrar sorgar, 
en hann villdi eigi [svara.] Kerlingin segir: "Því lengr sem [48] 
hinn sjúki frestar [at] birta lækninum sár sitt, því meirr þyng- 
ir hann sótt sína;" ok er hann heyrdi þetta, sagdi hann keri- 
ingu allt um mál sín frá upphafi. Hon svaradi: "Saldr þers 
at þú hefir nú sagt mér allt^ um þína pínu ok sorg, þá má 
ek freista at hjálpa lífi þínu." Hvarf hon til hússins ok tók 



30 sem at a. 32 birta a. 33 gjörz] 'skied' a. 

LXVn. Aus cod. Holm. chart. 66 fol. (a). Úberschrift : er] sem 
&t a. 1. 4. 23. 27 er] sem at a. 6 sem at a. 16 orsök] ^ordsaauk' 
at a. 17 svara /. a. segir] svaradi a. pví] þers a. 



182 LXVII. Frá einni búsfreyju ok einum nngum manni. 

sér h)'ndlu er hon átti ok setti í einu húsi ok lét þegar svelta 
um þrjá daga, en á Qórda degi tók hon braud ok mustarð ok 
gaf rakkanum , ok er hundrínn hafdi etit , tók vatn at reima 25 
ór augnm hans af mustardinum. Sidan fór kerlingin til her- 

[49] bergis þersarrar frúar er hinn ungi madrinn elskadi. Þar var 
vel ok sæmiliga vidr henni tekit fyrir hreinlifis sakir. Hundr 
hennar fylgdi henni, ok er frúin sá þat, spurdi hon, hví hundr 
hennar var svá tármilldr. Kerlingin svarar: "Mín sætafrú, 30 
spyr mik eigi þersa, þvíat mér er svá stór ok mikil sorg í 
því, at ek má þat eigi segja." Frúin spyrr þersu meirr eptir. 
Kerlingin svarar: ''persi hundr er þú sér var min dóttir fríd 
ok vel farandi. Hana elskadi ungr madr, ok af því at hon 
villdi hreinliga hallda sik, þá fyrirlét hon hans ástsemi, ok er35 
hann spurdi til þers , fell hann i stóran sjúkleika , ok af þTÍ 

[60] vard harmtogandi dóttir min ok vard vidr hana vesalliga skipt, 
at hon vendiz um í þenna tíkrakka." En eptir þersi ord tók 
kerlingin at gráta medr mikklu skapi. Frúin mællti : " £k kenni 
mik í slikri sök, ok kenn mér nú rád til, þvíat einn ungr40 
madr elskadi mik ok fyrirsmádi ek hann ok hans ástarbod, 
þvíat ek villdi hallda trú mína vidr bónda minn." Kerlingin 
svarar: "Ek ræd þér, mín kjærafrú, at sem skjótaz miskunnir 
þú þeim unga manni ok gjörir þat er hann bidr þik, ok þú 
freistir eigi slíks vandkvædis sem mín dóttir." Húsfrúin mællti:45 
"Gef nytsamligt rád, at ek verdi eigi rænt mínum fagrleika." 
Kerlingin svarar: "Fyrir guds sakir ok minnar sálu mun ek 
freista at koma þeim unga manni til þin, ef ek má hann 
finna." Medr slíkum vélum kom kerling þeirra félagskap saman.' 

[51] Lærisveinninn svarar: 'Alldri heyrdi ek jafiiundarligt 50 

fyrr, ok slikt ætla ek úvinarins freistni.' Meistarinn sagdi: 
' Efaz þú ekki í því ! ' Lærisveininn svarar : ' Ek ætla ef 
nökkurr madr væri svá vitr, at hann gjæti medr varhygd prófat 
kvenna pretti , at hann mætti treysta sér nökkut um adra hluti.' 



23 hyndu a, 31 nú þersa a. 32 Frúin — meirr] Hví fór Þersi 
nier a. 40 nú mik a. 41 elskadi þá a. forsmadi a. 45 frestir ö. 
eigi lengi a. slíkt vaudkvædi a. 53 væri] var a. vareigd a, 54 mátti a. 



LXYin. Af konu einni er hótadi at hlaupa í kellduna. 183 

LXVIII. Af konn einni er hótaði at hlanpa i kellduna. 

iMeistarinn mællti:] 'Enn var sagt, at einn madr lagdi hug [52] 
á þat hinn mesta, at hann mætti gjæta kona sinnar, ok tjádi 
ekki, helldr meinadi/ Lærisveinninn svaradi: 'Seg mér þar 
af, at ek mætti nema af þvi at geyma konu minnar þann 
^tíma er ek leiddi nökkora heim/ Meistarinn svarar: 

^Madr nökknrr ungr var sá er alla ástundan medr áhyggju 

ok alla hluti adra lagdi þar til, at hann skylldi vita kvenna 

slægdir. Því næst tók hann at leita ráda vidr vitran mann er 

var í ríkinu, hversu hann skylldi geyma konu sinnar þegar at 

llOhaim fengi nökkura. Hinn vitri madr rádlagdi honum at láta 

reisa steinhús medr háfum veggjum ok láta þar i konu sína, 

gefa henni gódan mat ok drykk ok klædi, svá at hon mætti 

eigi stæraz af , en henni væri þó sæmd i. Svá skylldl húsit [53] 

jöört vera, at ein innganga væri í ok einn gluggr fagr ok 

l^^ljóss, þó svá at eigi mætti út koma sakir hagleiks pilára; en 

Mnn ungi madr gjördi eptir ordum spekingsins alla þá hluti. 

Eptir þetta fekk hann sér konu ok setti hana i húsít, en 

iivem morgin er bann stód upp læsti hann [hurdinni] ok svá 

er hann gekk inn; en er bann svaf , hirdir hann luklana undir 

^^hðfði sér. persa gjætti hann marga daga. Á einum degi sem 

hjnn ungi madr ferr til marknadar, fór húsfreyjan bans eptir 

Vanda sinum til gluggsins ok leiddi augum þá menn er runnu 

Upp ok ofan eptir strætinu. Einn dag er hon stód þar, sá 

Hon einn ungan mann Mdan ok Vel vaxinn, ok at honum 

^ Bénum kveiktiz ást i brjósti hennar, ok hugsadi nú um, hversu [54] 

hon mætti vid hann mæla er hon elskadi medr heitrl ást; ok 

Bvá vandliga sem hennar var gjætt, ok hon fuli af údygd ok 

prettnm, hugleiddi [hon] medr sér, hversu hon mætti komaz 

at luklnm bónda sins; ok svá gjördi hon: tók um kvelldin i 



i 



LXVIII. Au8 eod. JEColm, chart. 66 fol. (a), Die Uberachrift von 
^; Lœrisyeinn einn spyrr sinn meistara a. 1 Meist. mœllti/. a. 

2 mátti eigi a. tjádi] trúdi a. 7 lagdi hann a. 18. 22 er] sem 

^ a. 18 hm^nni /. a. 27 sem at a. 28 hon /. a. hyersu at a. 



184 LXYIII. Af konu einni er hótadi at hlaupa í kellduna. 

venjn sina at gjöra bóndann drakkinn, at bon mætti svá at 
komaz vinar síns at vitja. Bóndinn var leiddr af spekingsins 
kenningom svá[at honum] finnz at fá kvenna verk eru fyrir 
utan pretti, ok bugsar bann, bvers báttar brögð bon bafdi 
frammi, ok dregr bversdagliga af sér leyniliga dryklqu ok tjáir 
sik fyrir benni jafnan drukkinn. petta bragð var ok benni 

[55] úvitandi. Um eina nótt stód bon upp ór sæng sinni bardla 
bljódliga, tók bon lukla ok gekk til dyra, lauk upp ok gekk 
út um portit, ok þegar til vinar síns. Bóndinn stóð upp 
skjótliga ok gekk til dyranna ok villdi eigi út ganga; veik 
bann þá til gluggans ok lét bann ádr dyrr aptr ok loku fyrir, 
ok stóð bann viðr glugginn þar til er bann sá búsfre^gu sina 
fara aptr í náttserk einum; ok er bon kom at dyrunum, klapp- 
aði bon, at bóndi beyrdi, ok lét sem bann vissi ekki til, ok 
spurdi bverr þar væri, en bon bað miskunnar ok bét at bon 
skylldi eigi at sliku optarr kend vera. Henni tjáði ekki bæn 
sín, þviat bóndinn reiddiz ok sagðiz bennar begðan kunnuga 
gjöra skylldu bennar frændum. Hon bað þvi meirr, en um 
siðir sagði bon, at ef bann léti eigi upp, þá skylldibon blaupa 

[56] í kellduna er þar var nær búsinu ok týna sér svá sjálf: "ok 
skalltu siðan gjallda skyn vinum ok írændum mínum af minu 
lífláti." Fyrirlét bóndinn bæn bennar ok lét bana úti standa; 
ok bon, full af slægdum ok prettum, tók upp stein einn ok 
kastaði í keliduna meðr þersarri vél, at bóndinn skylldi heyra 
ok þat bugsa, at hon befdi þar í hrapat, ok fór hon siðan at 
birða sik. Bóndinn var auðtrúinn ok eigi langsýnn ok trúði 
orðum þeim er hon mællti; hleypr til kelldunnar ok hugði at 
bvárt hon hefdi þar í hlaupit; ok er bon sér dyrrnar opnar, 
gleymir hon eigi brögðum sínum; hljóp inn ok lét loku fyrir 
ok gengr til gluggans. Ok er bóndinn sá at hann var blektr, 

[57] þá mællti hann: "Heyr þú nú, prettafull ok meðr fjánda flærð- 
um, lát mik inn ok treyst á þat, at ek vil fyrirgefa þér þat 
er þú hefir misgjört við mik;" en bon gaf bonum mikklar sakir 
ok sagði, at hann kæmi eigi inn, belldr skylldi bon segja svik 



32 at honum/. a. 49. 66. 62 er] sem at a. 



LXIX. Frá kaupmanni ok kerlinoru. 185 



hans bædi vinum ok frændum sínum: "þvíat þú stelz frá mér, 
55 sagdi hon, hverja nótt til pútna þinna sem einn vándr svikari." 
Ok er frændr hennar heyrdu þetta, hugdu þeir at þetta satt 
væri ok ásökudu hann mjök; en hon afsakadi sik medr þersum 
hætti ok sneri allri iUzku sinni á bónda sinn; ok stodadi 
honum þá ekki gjæzlan, helldr meinadi, þvíat þat var hans 

TÖYesalldarauki, at allir menn ætludu þat satt vera er hon sagdi; 
ok þar fyrirlét hann audæfin, rekinn af sæmdum, [ok] vard 
fyrir úfrægd ok kvölum af hennar iUmælum/ [58] 

Lærisveinninn svarar: 'Eingi getr sín gjætt fyrir illri 
konu nema gud sjálfr gjæti hans, ok slík dæmi afeggja mik 

75mörg at fá mér konu.' Meistarinn sagdi: 'Eigi skalltu því 
tráa, at allar konur sé slíkar, þvíat margar dygdir ok allz- 
konar hreinleika kann madr finna medr mörgum konum gódum 
ok hardla ágjætum; ok þat skalltu vita, at gódr félagskapr ok 
trú eru medr sumum konum svá sem Salomon kóngr segir 1 

SOsíduztu bók sinni af kvenna lofi.' Nú mællti lærisveinninn : 
'Vel styrkir þú mik nú, minn meistari, en hefir þú þá nökk- 
nra konu heyrt er allt sitt vit ok athygli sneri til góds?' 
Meistarinn svarar: 'Heyrt hefi ek víst.' Lærisveinninn [59] 
svarar: 'Seg mér af því, þvíat þat fýsir mik at heyra er mér 

Sóþikkir nú ný tídendi vera.' 'Svá skal vera at sönnu', sagdi 
meistarinn. 



I 



LXIK. Prá kanpmanni ok kerlingu. 

'Pat er sagt, at kaupmadr einn [af Spania] fór til Egiptalandz 
medr kaupskap sinn, ok [er] hann villdi fara um eydimörk, 
hugsadi hann fé sitt eptir at leggja á Egiptalandi ; [ok] ádr 
[hann lagdi nidr] frétti hann, hvar nökkurr tryggr madr var í 
5 ríkinu er hann mætti treysta um sitt góz í hendr at fá. Honum 



66 hugdu þeir] hugdi hon a. 70 er] sem at a. 71 ok /. a. 

79 8em at a. 

LXIX. Au8 cod. Holm. chart. 66 fol. (a), 1 einn kaupmadr 

«ittn a. af Spania /. a. 2 er /. a. 3 ok /. a, 4 hann — nidr 
/ a. 5 cr] sá sem at a. 



186 LXTX. Frá kaupmanni ok kerlingu. 

[60] var sagt til eins gamals mannz þers er reyndr var at tráleika 
ok sMlrikr kalladr. Þar lagdi bann nidr þúsund hundrut punda 
skorins silfrs, ok fór hann sídan leidar sinnar. En þá er 
hann kom aptr, gekk hann til hius mannzins sem vid fénu 
hafdi ádr tekit ok krafdi fjár síns; en hinn fuUr af flærd ok 10 
svikum kvaz alldrigi hafa hans penninga sét Hinn er svikiim 
þóttiz vora, fór til gódra manna er í vóru ríkinu, ok sagdi 
þá, hversu hann hafdi hann svikit. Nágrannar hans er þeir 
heyrdu slíka hluti borna á hann, viUdu þeir medr engu móti 
trúa , ok sögdu at þat væri ekki satt. En hinn er féit hafdi 15 
nidr lagt kom hvem dag til húss hins ok bad med blídam 
ordum, at hann fengi honum fé sitt; en svikarinn sagdi, ef 
hann mællti þat optarr, at þers skylldi hans kroppr gjallda. 

[61] Nú hvarf hann í brott þadan, reidr ok hryggr af hótum þers 
mannz er hann hafdi svikit, ok mætti einni kerlingu. Hon var 20 
i ermitaklædum, stydjandi vanfæra limi medr staf. Hon las 
gijótit af götunni, at fátækir menn dræpi þar eigi fæti á; 
lofadi gud vidr hvem stein er hon tók upp. Sem hon sá 
hryggvan mann ok sorgfullan, ok sá at hann var útlendzkr, 
várkyndi hon sorg hans, kalladi hann til sin ok spurdi, hvat25 
honum var ; ok hann sagdi frá upphafi. En at heyrdum ordum 
hans sagdi hon svá: "Ef þetta er satt, vinr minn, sem þú 
segir, þá má ek hjálpa þér." Hann svarar : " Hversu máttu þetta 
gjöra, guds þjónostukona?" Hon svarar: "Send hingat mami 
af þinu landi þann sem þú trúir í ordum ok verkum ; " ok svá 30 
gjördi hann. Hon baud félaga hans taka tiu laupa pentada ok 

[62] búna utan fagrliga medr jarngjördum silfrsmelltum , ok læsta 
vel , ok baud hon honum at fylla þá medr smásteinum ok bera 
til húss [félaga síns.] Hann gjördi svá. Ok er hann sjálfr 
gjörir eptir því sem hon hafdi bodit, þá mællti hon: "FápúSÓ 



6. 11. 12. 15. 20. 23 er] sem at a, 7 hundrat a. 13 hversu 
at a. 21 ermaklædum a. las] la a. 22 grjótit] ketit (?) a. menD 
gebessert aus mann a. nach á fugt a hinzu : edr í. 26 Ef ** *• 

31 pintada a. 32 ok medr a. jarngjörda a. læstur a. 33 ^"J 

hann a. 34 félaga síns /. a. 



LXIX. Frá kaupmanni ok kerlingu. 187 

nú menn þá sem beri laupa þersa til húss þers mannz er 
þik hefir blekt, med mér ok þér ok félaga þínum, ok gangi 
hverr eptir ödrum, ok þó langt á milli. Ok svá sem hinn 
fyrsti kemr ok hvíliz þar, þá kom þú ok kref fjár þíns; en ek 

W trúi á guds miskunn, at þú munir fá penninga þína." Ok svá 
var gjört. Kerlingin fór fyrir ok félagi hans til húss þers 
mannz er féit hafdi svikit út af honum. Hon mællti vidr hús- 
bóndann: "Nökkurr madr af Spania kom til húss míns ok vill 
fara lengra til Meccam ok vill leggja hjá tryggum manni tíu 

45laupa medr gódu gulli ok silfri þar til er hann kemr aptr; [63] 
ok því bid ek þik, at þú gjörir fyrir mínar sakir, at þú takir 
þetta fé 1 þína gjæzlu; [ok] þvíat ek veit þik vera tryggvan 
mann, [þá vil ek engan annan mann] hjá hafa utan þik sem 
vid fénu tekr." Ok á medan þau töluduz vid, þá kom hinn 

50fyrsti lauprinn, en adrir kómu eptir; ok nú kemr sá er blektr 
var eptir hennar rádum; en sá er fénu hafdi leynt, fullr af 
flærd ok prettum, sá nú hvar hinn fór ok hræddiz, at hann 
muni af honum heimta féit svá at hinir heyri, ok at þeir 
mundu þar eigi nidr leggja sitt fé, hljóp nú upp í móti honum 

56 ok mællti: "Heyrdu, gódr drengr, hví hefir þú svá lengi 
dvaliz? kom ok tak fé þitt þat er þú lagdir nidr undir mína 
trú; þvíat ek fann þat ok leidiz mér nú lengr þat at vard- [6^] 
veita." Hinn gladdiz nú ok þakkadi honum ok tók hann 
vidr fé sínu. Ok er kerlingin sá þat , stód hon upp ok mællti : 

60 "Ek mun fara í móti laupunum ok skunda þeim hingat til 
Nn, en þú gjæt þers er hingat er komit í þína geymslu 
ok vardveizlu af minni hendi." Húsbóndinn hirdi þá fémuni 
gladliga er hann fekk í sína vardveizlu. Svá fekk hinn 
ungi madr aptr sína penninga af rádum konunnar.' 

€5 'Já, segir lærisveininn, ek trúi vel, at þetta var virdiligt 
ok einkar mikit ok nytsamligt verk, ok varla ætla ek at nökk- 



36 sem at a, beri nú a, 36. 42. 56. 61 er] sem at a, 38 ok] 
H a. 39 kref þá a, 44 til Meccam] medr mér (mecum)«. 47 ok 
/• «. 48 þá — mann f, a. 51 en] nú a, 52 hræddiz nú a. 

^8 hann nú a, 60 þeim vA a, 61 gjæt nú a, kominn a, 63 fekk 
^^ «. , 66 einnin a. 



188 LXX. Frá einum uiigum manni er geymdi victsmjör. 

urr spekingr medr sínu viti mætti smásmugligarr at komaz 
[65] fénu/ En meistarinn svarar: [Spekingr mætti vel] meár sínu 
viti gjöra náttúrligri brögd ok rannsaka pat er kerling gat 
eigi/ Lærisveininn mællti: 'Ek bid ydr, at þér gjörit mér 7( 
nökkut kunnugt af spekinga viti, þviat ek mun fastliga mér i 
minni leggja.' 



LXX. Frá einum imgum manni er geymdi vidsmjor. 

'Madr einn átti sun; hann leifdi honum ekki eptir sik utan 
eitt hús. Þersi vann sér til matar, ok þóat naud þröngdi 
honum, viUdi hann ekki húsit selja. Hann átti einn nýjan 
nágranna þann er mjök freistadi at kaupa húsit ok rýma svá 

[66] gard sinn, en sveinninn villdi hvárki medr bæn né leiding 5 
selja húsit; ok er hinn riki madrinn vard þersa varr, þá hugs- 
adi hann medr sjálfum sér, hversu hann mætti húsit undan 
honum draga. Hinn ungi madr fordadiz þersa hins ríka 
mannz félagskap, ok hinn ríki hrygdiz at hann gat eigi 
húsit fengit af honum. Nökkum dag kom hann til sveinsins 1 
ok mællti: "Heyr þú, sveinn, Ijá mér eina topt af húsi þínu, 
en ek gef þér leigu fyrir, þvíat ek vil þar nidr grafa tíu 
verpla medr oleo, þvíat þat meinar ekki, helldr munt þú 
nökkura hjálp þar af hafa." Hinn játadi fyrir naudsynja sakir 

[67] ok fekk honum lukla, en þjónadi gódum mönnum sér til vidr- l 
lífis. Sá hinn riki madr gróf nidr fimm verpla fuUa ok adra 
fimm hálfa. Eptir þetta kalladi hann hinn unga mann til sin 
ok mællti: "Tak hér lukla þína ok fæ ek þér oleum mitt 
í geymslu." Hinn tók vid ok hugdi at öll kerölld mundi 
full vera. Löngu eptir þetta gjördiz oleum dýrt 1 landinu. 2 
Þat sá hinn audgi madr; hann kallar hinn unga mann til sín 
ok mællti: "Nú vil ek af þér þiggja at þú gefir mér upp oleum 



68 Spek. — vel/. a. 70 mér nú a. 

LXX. Aus cod. Solm. ehart. 66 fol. (a). JDie uberachrift von mir ; 
Frá einum ungum manni er átti eitt hús alleinaz a. 5 viUdi nú a. 

leiding] leidu a. 7 hversu at a. mætti nú «. 12 nú þar a. 

13 verpla] upla a. 16 gróf] gaf a. 18 hér nú «. 19 tók nú a. 



LXX. Frá einum ungum manní er geymdi vidsmjör. 189 

mitt pat er þú hefir nú lengi gejrmt; mun ek bædi launa þér 

fyrir starf þitt ok gjæzlu." Ok er hinn ungi madr heyrdi bæn 

25 bans ok bod , játar hann þegar öUu sínu lidsinni. Hinn ríki 

madr gleymdi eigi sínum svikum ok kalladi þá menn er oleum [68] 

villdu kaupa, ok er þeir kómu, lét hann opna jördina 'ok hitti 

þar fimm verpla fuUa ok fimm hálfa. Hinn ríki madr kalladi 

nií hinn unga mann til sín ok mællti: "Ek hefi látit oleum 

30mitt fyrir vangeymslu þína, ok hefir þú medr svikum brott 

tekit; vil ek at þú gjalldir mér mitt." Ok eptir þetta tók hann 

hinn naudgan ok leiddi fyrir valldzmanninn ok ásakar hann 

þar. Hinn ungi madr kunni ekki í móti at svara, utan 

beiddiz eins dags frestz til svara. Réttarinn játadi því af því 

'óó at lög mælltu svá. í þersum bæ var þá einn spekingr er 

kalladr var þurfanda hjálp , hreinlífr madr ok gódr ; ok er hinn 

ungi madr heyrdi frægd þersa mannz, fór hann til hans ok [69] 

leitadi ráds ok mællti: "Ef þeir hlutir eru sannir er mér eru 

til þín sagdir, þá gjör mér hjálp eptir vanda þínum, þvíat ek 

em röngu máli borinn", ok sagdi honum allt hit sannazta til 

ok sannadi med eidum sinum. Ok er spekingrinn heyrdi þetta, 

várkyndi hann hinum unga manni ok mællti : " Medr guds mis- 

kunn mun ek þér hjálp vinna, en þú reyn at þú komir til 

prófs á morgin sem réttarinn baud, ok mun ek vera kominn 

5 ok búinn at hjálpa réttendum þínum ok meina þeirra rang- 

læti;" en hann gjördi sem spekingrinn baud. Árla um morgin- 

inn kom spekingrinn til réttarins, [ok er réttarinn sá manninn] 

þann er hann [vissi vitran speking , bodadi hann honum til sin 

ok skipadi honum] næst sér; kallar hann justís sakaráberann 

ok þann mann er svara skylldi, [ok] bad þá minnaz á mál 

sín; ok er þeir stódu frammi, þá mællti réttarinn til spekings- [70] 

ins, at hann skylldi heyra sakirnar, ok sidan skylldi hann 

dóm ok orskurd á leggja málit. pá svarar spekingrinn: "Bjód 

þeim at þeir mæli skilríkliga, hversu mikit skjært er oleum 



23. 26. 35. 38. 48. 50 er] sem at a. 44 sem at a. 47 ok 

er — manninn/. a. 48. 49 vissi — bonum /. a, 50 ok /. a. 

54 mikit at a. 



190 LXXI. Af kaupmanni einum er týndi gullormi. 

í þeim fimm verplum er fuUir eru , svá ok lát vísa , hversu 51 
mikit er í þeim er hálfir eru, ok ef jafumikit þat þikkiz [sem] 
í þeim fimm er fullir eru, þá skalltu vita, at stolit hefir 
verit, en ef þú finnr eigi meira þykkt í þeim er hálfir eru en 
hehninginum gegnir, þá vit fyrir víst, at ekki er af stolit." 
Réttarinn stadfesti nú dóminn, ok medr þersum hætti komz 6< 
hinn ungi madr undan medr vizku spekingsins ok þakkadi 
[71] honum margfalldliga. Spekingrinn mællti til hans: "Lát þú 
fyrri húsit en þú berz vidr illan nágranna." 

Lærisveinninn svaradi: 'Slíkt birtir at vitrs mannz dómr 
er skynsamligr, ok þat er guds gjöf ; ok sannliga mátti hann 65 
heita vesalla manna hjálp; ok því fleira sem rótfestiz i hug 
mínum af ádr heyrdum hlutum, þvi framarr kveikiz hann til 
læringar.' Meistarinn svarar: 'Gjarna segi ek þér', ok hafdi 
svá upp eitt æventýr: 



LXXI. Af kaupmanni einum er týndi guUormi. 

'pat er sagt af nökkurum ríkum manni, at hann fór til kaup- 
[72] stadar ok hafdi med sér sjód fuUan af fé. Hann hafdi orm 
einn gjörvan af guUi , ok vóru augun af steini þeim sem jacinc- 
tus heitir. Þersum fjárhlut týndi hann öUum saman, ok 
einn fátækr madr fór um þann sama veginn ok fann féit ok 5 
fekk húsfrú sinni ok sagdi henni, hversu hann hafdi féit feng- 
it; [en hon svaradi:] "Geymum vel þat er gud hefir gefit." 
Annan dag eptir var sagt um stadinn, at sá madr er féit hefdi 
fundit, skylldi þat aptr gefa án allra saka ok fá þar fyrir 
hundrat skiUinga. Húsfreyjan mællti: "Ef gud villdi at binn 1( 
[hefdi féit], hefdi hann eigi týnt: gjætum nú vel þers §ár er 
[73] fengit er." En bóndinn bar aptr at naudugri konunni ok 



56. 58 er] sem at a. 56 ef] er a. sem f. a, 67 nú vita a. 

LXXI. Au8 cod. JSolm. eharU 66 fol, (a). Die iiberaehrift von 
mir; Frá einum kaupmanni er fekk einum manni fé til geymslu a. 
4 þersum] penna a. hann nú a. öUum] aUan a. 5 einn fátœkr] 

'eina fá Tauskur' a. 7 en — svar. /. a, Geym a, 7. 8. 11 er] sem 
at «. 11 hef di f éit /. a. 



LXXI. Af kaupmanni einura er týndi guUormi. 191 

heimti hann þat er hinn hét. En hinn ríki fullr af flærd 

sagdi at hann saknadi annars gullomisins, ok sagdi hann þat 

15 af því, at hann viUdi eigi gjallda þat er hann hafdi ádr heitit. 

Hinn fátæki madr kvaz eigi meira fundit hafa. Stadarmenninir 

allir fylgdu hinum ríka manni ok medr sama hætti mótþróudu 

[þeir] hinum fátæka manni ok leiddu hann til réttarans; en 

hann mællti æ hit sama ok kvaz eigi meira fundit hafa; ok 

kómu þersi ord 1 hvers mannz munn ok eyru, ríks ok fátæks, 

ok um sidir til kóngsins sjálfs. Ok er kóngr heyrdi þetta, lét 

hann kalla hinn ríka mann ok hinn fátæka fyrir sik er féit 

hafdi fundit, ok féit med. pá lét kóngr kalla speking þann [74] 

er vesalla manna hjálp hét, ok adra vitra menn, ok baud 

So þeim at heQa mál þeirra ok greina. Ok er spekingrinn heyrdi 

þetta mál, várkyndi hann hinum fátæka manni, kalladi hann 

til sín ok mællti: "Seg mér, bródir, ef þú hefir fé þersa hins 

sama mannz.'' Hann mællti: "pat veit gud, at ek fekk honum 

allt þat fé er ek fann." Þá mællti spekingrinn vidr kóng: ''Ek 

mun segja réttan dóm um þetta mál. persi hinn ríM er at 

sönnu gódr madr ok hann hefír mikit sannendavitni medr sér, 

en eigi er þat trúligt, at hann heimti meira en hann hefír 

látit; en annan veg þikki mér líkligarr at hinn fátæki madr [75] 

hafi eigi meira fé fundit en hann lét til edr aptr fekk hinum 

5 rika manni: þvíat ef hann væri illr madr, hefdi hann honum 

ekkiféit aptr fengit, utan leynt." Kóngr mællti: "Hvat dæmir 

þú hér um?" Spekingrinn svarar: "Kóngr, segir hann, tak 

féit ok gef hinum fátæka af sem makligt er, en þat er meira 

er vardveit þar til at sá madr kemr til er á; en hinn ríki 

[0 madr fari til kallarans ok láti frétta eptir þeim sjód er tveir 

gollonnar vóru 1." Kónginum ok öUum ödrum mönnum þóknadiz 

vel þersi dómr; ok er hinn ríki madr er fénu hafdi týnt, heyrdi 

þetta dæmt ok talat, þá mællti hann: "Gódi herra, ek segi [76] 

ydr medr sannendum, at þetta hit sama er mitt fé^ ok at ek 

L5 villdi eigi at hinn fátæki hefdi þat er kríarinn játadi, ok af 

13. 15. 24. 29. 38. 39. 40 er] sem at a. 14 annan.gull- 

onmiin a, 17 fylldu a. 18 fieir f. a. 19 kvaz nú a. 28 veit nú a. 
42 er (2)] sem at a. 



192 LXXII. Af tveimr burgeisum ok kotkarlí. 

þvi sagdi ek at mik skorti anuan guUorminn; nú, kóngr, mis- 
kunna mér, þviat ek vil gjama gjallda hinum fátæka þat fé 
sem játat var." Ok kóngrinn gaf honum upp alla skuUdina ok 
sektina, ok lauk hann hinum fátæka þat er hans var. Svá 
freistadi hinn riki at svikja hinn fátæka mann/ 5 

Lærisveinninu svarar; 'Hér liz mér i vera mikit ok 
ágjætt vizkubragd, ok af þeim dómi má eigi undra at, hversu 
Salomon kóngr dæmdi á millum tveggja kvenna.' En spek- 
[77] ingrinn mællti; 'Far eigi medr manni nema þú kennir hann 
ádr, ok ef úkunnigr madr kemr til þin á vegi úti, seg at þú5^ 
skallt lengra fara en þú hefir ætlat, ok ef hann hefir spjót, 
gakk til hægri handar honum, en ef hann berr sverd , þá snúz 
honum til vinstri handar.' 



LXXn. Af tveimr burgeisimi ok kotkarli. 

'feun minn, sagdi meistari einn, ef þú ert á vegi med nökk- 
urum úkunnigum mönnum, þá elska þá sem sjálfan þik ok 
hugsa eigi at blekkja þá, at sidr verdir þú blektr ok fari 
þér sem tveimr burgeisum vidr einn bónda.' Sunrinn mællti: 
'Seg mér þar af, at mér ok eptirkomendum minum mætti til 5 
[168] nytsemdar verda.' Fadirinn sagdi þá til sunarins: 

'Sagt var mér af tveimr burgeisum ok einum kotkarli; 
þeir skylldu fara pílagrimsferd til stadar þers er Mecca heitir, 
ok skylldu allir vera á einn kost sem kumpánar. Um sídir 
tók at þrjóta matinn ok var eigi meira eptir af mjöli til 1 
matar en eitt hleifsefni, ok þó litit. Burgeisar mælltu nú sin 
i miUum; "Braud höfum vér lítit, en kumpánn okkarr etr 
mjök, ok hæfir okkr at hugleida, hversu vit mættim svipta 
hann af sínum hlut ok ætim tveir einir saman." Peir tóku 
þetta rád ok gjördu hleifinn ok lögdu i ofninn ok skylldu sofha 1 



49 er] sem at a. 51 í] úú a. 52 hversu at a. 

56 hefír pá a. 

LXXII. Au8 cod. Holm. chart. 66 fol. (a), Die ubérschrift von 
mir; Frá primr kaupmönnum sem at fóru í félagsferd a. 1 ef at a. 

4 tveimr] einum edr tveirar a. 8 pílagrímsreisu a. Mecca] Mark a. 

12 vér nú a. 13 mættím nú a. 14 ættím a. 



im^^éMá^ 



LXXII. Af tyeímr bur^eisum ok kotkarli. 193 

ámeðan stiknadi, ok sá þeirra er undarligaz dreymdi, skylldi [169] 

einn eta. Þá skipndn þeir svá á ok hugsndu, at kotkarlinn 

mmidi ekki dreyma edr nökkut kunna i þeirra slægdum edr 

blekkingum, ok lögduz sídan nidr at sofa. Eotkarlinn þóttiz 

nú skiya medr sjálfam sér, at sér væri prettr búinn af þeirra 

hendi. pegar þeir sofnudu , stód hann upp ok [tók] lit braudit 

ór ofninum nær hálfsteikt ok át upp allt ok fór at sofa sídan. 

Litlu sidarr vaknadi annarr burgeissinn, sem hann yrdi hræddr 

í svefhinum ok kallar á félaga sinn. Hann svarar: "Hvat 

er þér?" "Undarligan draum dreymdi mik, segir hann; mér 

þótú sem tveir englar léti upp himinríkis dyrr ok tóku mik 

ók leiddu fyrir gud." Félagi hans svarar: "pat er undarligr [170] 

draumr, en mik dreymdi at tveir englar leiddu mik i gegnum 

jördina ok til helvítis." Kotkarlinn heyrdi tal þeirra ok lætr 

ÍO sem hann svæfi, en burgeisar blektir er hann villdu blekt hafa, 

fkölludu á hann.] Hann svaradi þá svá sem óttafuUr : " Hverir 

erut þér er á mik kallit?" En þeir svörudu: "Vér erum 

kompánar þínir." Kotkarlinn mællti: "Kómu þér nú aptr 

hingat?'* Þeir svörudu: "Hvert fórum vit edr hvadan skylldum 

5 vit koma?" Kotkarlinn mællti: "Mér sýndiz sem englar tæki 

annan i skýin upp i himinriki ok leiddi fyrir sjálfan gud, en 

aðrir tveir englar tæki annan ykkam — ok opnadiz jördin — [171] 

ok leiddi hann nidr til helvitis, ok hugdi ek þá at hvárrgi 

ykkarr mundi aptr koma; stód ek sidan upp ok át ek braudit." 

10 Nú heyrdi sunrinn at svá fór þeim er félagann sinn villdu 

SYÍkja ok urdu sjálfir sviknir af sjálfra sinna brögdum. 

Sunrinn svaradi: 'Svá fór þeim sem í fomyrdum mællt var 

ádr af þeim gömlum visum mönnum: "Sá er allt villdi, 

hann týndi öUu." pat er hunda náttúra at hverr etr mikit 

15 frá ödrum, en ef þeir hefdi [eptir] úlfallda náttúru gjört, 

þá mundi þeim mjúkari þeirra náttúra : ef þeim er öllum saman 

fæzla gefin, þá etr eingi fyrr en þeir koma allir saman; svá 



16. 32. 40 er] sem at a. 21 tók/. a. 24 kallar nú a. 

31 koUudu á hann /. a. 32 pér nú a. 35 sem at a. 41 urdu 
nú a. 43 villdi] taldi a. 45 eptir/. a. 

Qerinii:, Islftnd. L^nden, Noyellen ubw. 13 



194 LXXIII. Frá einum sniddara ok hans lœrisyeini. 

[172] ok ef einn sýkiz svá at hann má eigi eta, þá etr eingi þei'n; 
fyrr en sá er brott færdr; ok ef burgeisarnir hefdi haft þei^á 
dýrs náttúru, þá mundi þeir því betra kost haft hafa. — , 
pYÍlíkt sagði meistari minn mér fordum af sniddara einum, [at] 
lærisveinn hans lét berja meistara sinn meðr lurkum.' Fadir- 
inn svarar: 'Seg mér, hversu þat barz at, þvíat þat mnn 
gaman at heyra.' 



LlXin. Prá einum sniddara ok hans lærisveini er lét 
berja meistara sinn medr lurkum. 

[173] ^Hiinn kóngr hafdi sér einn sniddara er honum gjördi klæði; 
hann hafdi marga sveina er saumudu med honum medr mikklum 
hagleik þat er hann sneid med slægd. Af þeim var einn 
forgöngusveinn i þeirrí list sá er hét Nelin. En at hátídum 
lét kóngr kalla sniddara sinn er hann lét dýr klædi smida sér 
ok sinum vinum; ok at þat yrdi því skjótara, fekk kóngr 
þeim sinn kamerarium at fínna þeim naudsynliga hluti ok gjæta 
þeirra. Á einum degi gáfu þeir sniddaranum heitt braud ok 
sveinum hans ok hunang medr ödrum sendingum. Þeir er þar 
vóru átu. pé. mællti eunuchus er hússins gjætti: ^^Meistari, 

[174] hví eti þér ok bídit eigi Nelin?" Meistarinn svarar: "Hann 
etr eigi hunang þóat hann væri hér.^' peir átu ok því næst 
kom Nelin ok mællti: "Hví átu þér frá mér ok geymdut mér 
eigi minn hlut?" Eunuchus svarar: "Meistari þinn sagdi, at 
þú ætir eigi hunang þóat þú hefdir hjá verit;" en hann þagdi 
ok hugsadi hversu hann mætti þetta gabb aptr gjallda 
meistara sinum. En er meistarinn var brott, sagdi Nelin 
valberanum leyniliga: "Meistari minn hefir sótt þá er köllut 



50 mundi þeir] muntu þei a. 51 at /. a. 52. 53. Fadirinn] 
Sunrinn a. 53 at] á a. Die lezten beiden zeilen (von Sunrinn ab) stehen 
in a am anfange dea folgenden atuekea. 

lÆXSll. Au8 eod. Eolm. chart. 66 fol. (a). 2. 3. 4 er] sem 

at a, 5 þann er a. sér] svá a. 7 þeira í a. kamerarium] kan- 

darinn (?) a. 10. 20. 25 eulmucus a. 13 Nalin a. 14 Efhnuous a. 
16 hugsadi nú a. 18 hyálberanum (?) a. er kðUut] ok kalladr a. 



LXXIV. Af leikara vidskiptum. 195 

er phrenesis, ok týnir stundum viti, ok berr skyndiliga hjá 

^Osér standandi." pá mællti eunuchus: "Ef ek vissi hvem tíma 
hiii kjæmi, þá mundi ek binda hann medr taugum, at hann 
gjördi eigi nökkut iUt." Nelin mællti: "pá er þú sérhann líta [175] 
hingat ok þangat ok berja á jördina ok standa upp ór sætinu 
ok grípa fótskemil undan fótum sér, þá skalltu vita at hann 

25 er galinn, ok gjæt þín þá ok þinna manna." Eunuchus svarar: 
"Blezadr verd þú, en ek mun gjæta hédan í frá." Eptir þersi 
ord fór Nelin ok fal skæri meistara síns, ok er hann fann 
eigi skærin, laust hann jördina medr höndunum ok stód upp ór 
sætinu ok hrærdi [undan] fótum sér fótskemilinn ; ok er kame- 

SOraríus sá þetta, þá kalladi hann sina menn til sin ok bad þá 
binda hann [ok berja sem fastaz], at hann berdi þá eigi; en 
hann mællti: "Hvat hefi ek misgjört, ok hví bindit þér mik ok 
berit?' En þeir lömdu hann því hardara ok þögdu vid. Þeir [176] 
bördu hann þar til er þeir vóru módir. Sídan leystu þeir hann, 

35 ok var hann svá nær at dauda kominn af þeirra höggum. 
Hann andvarpadi nú langa stund; sidan spurdi hann eunuchum, 
hvat hann hefdi vidr þá misgjört. Eunuchus svarar honum: 
"Nelin, sveinn þinn, segir mér at þú ædiz stundum, ok eigi 
fyrri létti af þér en þú værir med öllu lamdr til dauda, ok 

40Þat gjördiz medr drjúgazta fylgi." Ok er sniddarinn heyrdi 
þetta talat, lét hann kalla Nelin tD sínokmællti: "Nær vissir 
þú, sagdi hann, at ek var galinn?" Sveinninn svarar: "Nær 
vissir þú, at ek mætti eigi hunang eta?" Ok er eunuchus [177] 
heyrdi þetta ok adrir menn, þá dæmdu þeir, at í hvárum- 

iötveggja stad var makliga á komit eptir réttu.' 



LXXIV. Af leikara vidskiptum. 

Vitr madr einn hirti sun sinn ok sagdi: 'Sé at þú færir eigi 
lýti félaga þínum, hvárt sem hann er frjáls edr eigi, at þér 

19 phrenesis] fenisinn (!) a. ok] sem at a. 21 hin] at Mnn a. 
23 sætinu] 'sæinumm' a. 27 skœri] sverd a. 28 skærin] skeitinn a. 
29 undan f.a, 31 ok beija — fast. f,a. 35 þá ok a. 36 evhnucum a. 
37. 43 eyhnucus a. 40 gjördíz] skédi a. 41 þá kalla a. 

LXXIV. Au8 eod. Holm. ekart, 66 fol. (a), Die iiberaehrift von 
»w; Prá tyeím fedgum ok peirra samtali a. 

13* 



196 LXXV. Af bónda einum er fekk fugl í eplagardi. 

fari eigi sem tveimr leikurum fyrir kóngi.' Sonrinn mælll 
'Ek bid, fadir, at þú segir mér þar af/ Fadirinn mællti; 

^Einn leikari kom til kóngs. Eóngr visaði honum -mzí 
sætis at sitja hjá öðrum leikurum. peir er fyrir vóru tóMsu 
[178] þenna at öfunda, þviat kóngr hellt þenna framarr; ok at {:>ðt 
mætti cigi lengr standa, hugsudu hinir at gjöra honum títi:cis 
kinnroda, at hann skylldi þá helldr flýja. Ok einn dag er þ6ir 
átu, tóku leikarar þeir sem fyrir vóru öll bein þau sem þeirj 
fengu ok lögdu fyrir kumpán sinn fyrir brigzlis sakir. Síd:»ii 
sýndu þeir kóngi beinahrúguna ök mælltu: "Herra kón^r, 
félagi várr hefir etit yfir hóf af þersum beinum." Eóngr leií 
til hans, en sá er ásakadr var mællti til kóngs: '^Ek gjördí 
sem mannlig náttúra krafdi, en félagar mínir gjördu sem ^* 
hunda náttúra er til, at eta bædi kjöt ok bein." Vard nú 
kóngr reidr leikurunum fyrir sína hrópan.' 



LXXV. Af bónda einum er fekk fugl í eplagardi. 

A. 

[179] Madr nökkurr hafdi eplagard, þar runnu smálækir ok vex þar 
grænt gras umkringis. Einn dag var bóndinn módr ok viUdi 
hvilaz í eplagardi sinum. Einn litill fugl settiz i tréit yfir 
honum ok söng listiliga, en bóndinn gilldradi til ok tók hann 
i snöru. Fuglinn mællti: ^Hvi starfar þú svá mikit til at taka 5 
mik, edr hver nytsemd má þér at mér vera?' 'Sakir þins 
ýmisliga söngs, sagdi bóndinn, fysti mik at taka þik.' Fugl- 
inn svarar: 'pBt kemr þér til einsMs, þviat ámedan ek em 
halldinn, þá syng ek hvárki med bodi né beizlu.' 'þá skal 
ek eta þik', segir bóndinn. 'pat kemr þér til einskis, segir 1( 
fuglinn, svá lltill sem ek em sodinn, þá em ek minni steiktr; 



9 flygja a. 17 rópan a. 

LXXV. A. Au8 eod, Holm. chart, 66 fol, (a). Die uberaehrift von 
mir; Frá einum bóndagardi í kóngsgardi (?) a, 2 umkring a. 3 lítill] 
mikill a. 8 ámedan at a. 



LXXV. Af bónda einum er fekk fugl í eplagardi. 197 

en ef þú gefr mik firjálsan, þá man ek kenna þér þijú spek- 
ingaráð er meira gott gjöra en mikit fé, ef þú hefír á þersn 
trú/ Bóndinn frelsir fuglinn; hann mællti þá: 'pat er eitt af [180] 

^ minam rádum, at þú trúir eigi öllum ordum ok heitum; þat 
annat, at þú halldir vel þat er þú átt; þat er hit þridja, at 
Þú syrgir eigi þá hluti sem þú hefír látit.' Sídan fló hann i 
tréin upp ok söng medr fagri röddu þersi ord: 'Blezadr sé 
gódr gud, at hann gjördi skyggiliga sjón augna þinna ok vit 

20 þitt tók frá þér, þvíat ef þú hefdir rannsakat fellingar innyfla 
minna, þá mundir þú hitt ok út valit hafa jacinctum einn er 
eyrí vegr.' Ok er bóndinn heyrdi þetta, hugdi hann at sama 
[væri sattj ok lét iUa. pá.mællti fuglinn: 'Skjótt gleymir þú, 
bóndi, mínum heilrædum er ek hefi ádr getit þér ok ádr sagt, [181] 

25 at þú skylldir eigi trúa öUu ok eigi helldr syrgja fenginn 
skaða*, edr hversu máttu, bóndi, þvi trúa at ek hafí jafn- 
mikinn eyris þunga i kvidi mér inni byrgdan ok fólginn, þar 
sem ek veg eigi allr svá mikit? edr hví villtu svá mikilliga 
syrgja mik, þar sem þú hefír alldrigi nökkura ván til, at þú 

30íiáir mik nökkurn tíma veiddan?' Sídan fló fugliun i þykkvan 
skóg at bóndanum eptir veranda mjök hryggjum ok hardla 
mjök sorgfullum. 

B. 

Jiiinn bóndi átti einn fagran lund, vaxinn med allzkyns tré ok 
fagrar liljur. þar var ok eitt vatn þakit med smáfugla. Eitt 
sinn gekk bóndinn i þenna sinn fagra lund ok lagdi sik undir 
eitt tré; ok er hann lá, kom þar einn litill fngl ok söng ofr- 
> liga fagrt ok listiliga vel. Sem bóndinn heyrdi þat, villdi hann 
fanga fuglinn ok tók sér lím ok brá þvi á vidinn, ok er fugl- 



15 radum] rádum ok heitum a. 16. 24 er] sem ái a. 16 þat cr 
ok hit þr. a. 19 gjördi] aptr tók a. 20 ok tókt a. fellingar] spum- 
ingar a. innyfla] hersveita ok höfiingja (?!) a. 21. 22 jacinctum — 
eyri] hiun sem er efri a. 23 væri satt f. a. lét iUa] Jilla lét a. 

24 heilrádum a. 26 máttu nú a. 27. 28 þar sem — mikit] 

þar sem at ek eigi allt sýri (??) a, 29 sem at a. nökkur a. 

30 þykkva a. 32 mjök þá a. 

LXXV. B. Aus eod. Holm. eharU 6^ fol. (g). 



198 LXXVÍ. Frá vargi ok refl. 

inn settiz, þá vard hann fastr vid eina eik. Þá sagdi hann 
Yid bóudann: ^Hvi gjördir þú þér úmak at ná mér, þyi[at] ek em 
litill fugl ok þá er þú hefír mik etit, kennir þú þers ekkL 
Gef mér lif, þyí[at] ek hefí sungit þér til skemtanar, ok villð 
ek gefa þér nytsamlig ok gód rád sem þér eru mikklu betri 
eu mitt lif/ Ok er fuglinn hafdi þyi lofat, lét bóndinn hann 
lausan. Sidan sagdi hann til bóndans: ^paX er sá fyrsti laer- 
dómr eda rád sem ek yil kenna þér, at þú skallt eigi trúa 
þyi öllu sem þér er sagt^ ^6[B.t] þú ætlir þat satt yera; þat 1& 
annat: þat sem lukkan yill gefa þér, þat láttu eigi ór höndnm rakna, 
helldr skalltu hallda þyi; þat þridja: þú skallt ekki þrá eptír 
þyi sem þú kannt ekki at fá, heU.dr gleyma þyi, ok lida þat 
yiljugr sem yerdr at yera.' Sem fnglinn hafdi þetta sagt, fló 
hann upp i eitt hátt tré ok söng gudi lof ok sagdi: ^Gud yseri 2 
háleitliga lofadr fyrir þat [at] þersi madr yissi ekki, at ek 
hafdi einn dýrmætan gimstein i minum kyidi, af hyeijum hann 
mátti mjök audigr verda.' Ok er bóndinn heyrdi þetta, vard 
hann mjök hryggr ok sagdi: ^Vei mér at ek trúdi hans ordum 
ok slepti honum þá [er] hann var mér i hendi!' Fuglinn 2 
svaradi: ^Þú dári, sagdi ek þér þat ekki, at þn skylldir ekki 
trúa því öllu sem þér væri sagt, edr láta ór hendi rakna þat 
[er] þér veittiz*, en nn sem þú hefír mist mik ok kannt ekM 
fá niik aptr, hvar fyrir villtu þá syrgja mik, sem þér er ekki 
utan til illz?' Sidan fló fuglinn brott, en bóndinn fór heim. 30 



LXXVI. Prá vargi ok refi. 

Meistarínn mællti vidr sun sinn: ^Les þú; sun minn, um 
alla [hluti] svá mikit sem þér kann möguligt vera, en trú þó 



8 Hví] pví ff. 8. 10. 16. 21 at /. g. 9 þá er] nœr g. 

17 'byhallda' g. 19 hafdí nú g. 22 dýrmœtan] edla g, 25. 28 er 
f. ff. 27 raka g. 28 nú sem] fírst g, 29 sorga ý. 

LXXVI. Au8 eod. Solm. ehart. 66 fol, (a), Die iiberaehrift, toelehe 
in afehlty iat von mir hinzugefiigt, 2 hlutiy. a, sem at a. 



LXXVI. Frá vargi ok refi. 199 

eigi öUum hlatom þeim er þú am less, þviat svá sem mörg [182] 
tré bera eigi likan ávöxt, svá eru ok eigi allar bækr þær er 
^madr less sannar, helldr saman teknar ok ritadar til gamans 
ok dægrastyttingar, ok svá sem margir ern ávextir ok þó eigi 
allir ætir, svá má manninn ok blekkja úréttr skihiingr ritning- 
anna, sem einn fadir kendi syni sinom: ^^Fyrirlát þú eigi 
kunnaga hlati fyrir úkannam edr [vel] úkanna fyrir nálægam, 
10 at þér fari eigi sem varginam i þvi hina sama æventýri 
sem svá segir, at þú missir [eigi] bædi verd ok andvirdi." 

^Sagt er at bóndi einn erdi ok yxnin viUdi eigi ganga 

þann rétta veginn. Þá mæUti bóndinn vidr yxnin: "Vargar 

taki ykkr," sagdi hann; ok þegar i samri standa kom þar vargr [183] 

15 ok bad bóndann, at hann skyUdi fá honum yxnin þaa er hann 

hafdi honum gefit, en bóndinn svarar: "Þóat ek mæUti þat i 

reidi minni, þá mæUti ek þat medr engum sannendum edr af 

nökkurri alvöru;" en vargrinn kvaz vUja hafa þat er honum 

var gefit. Ok er þeir þreyta hér um, kemr at þeim einn refr 

20 ok skUdi skjótt málefnin ok mæUti: "Vitit at ek get sætt 

ykkr, ok lofit mér þó ádr at tala nökkur ord vid hvárn ykkam 

leyniliga;" ok þersu játa þeir. pá mæUti refrinn vidr kotkarl- 

inn: "Vilir þú gefa mér eina hænu, þá skaUtu fá at haUda 

yxnum þinum." Þersu játar kotkarUnn. Þá mæUti refrinn vid [184] 

25 varginn: "Heyr, minn kjæri vin, min vinátta skal þér tU reidu, 

sem skyUdugt er. Nú hefi ek svá gjört, at kotkarl skal gefa 

þér stóran ost sem buklara, ok skal ek visa til hvar er, ok 

þarítu aUdri meira mat um sinn." þersu játar vargr ok lætr 

bónda fara Udugan med yxnin, en refr vísadi honum leid fram 

at einni keUdu; þá var nótt yfir ok tunglskin, ok skein i 

kellduna. Refr mæUti: "Hér er i ostrinn, ok lát mik eptir 

fara." KeUdan var djúp ok svá um búit, at einn strengr hekk 



3. 6. 11. 26 sem at a. 3. 4. 19 er] sem at a. 4 tré pau a. 
9 vel /. a. 11 eigi/. a. 14 þegar strax a. kómu a. vargarnir a. 
15 bádu a. 15. 16 honum] peim a. 18 ^argamir kváduz a. 

honum] þeim a. 19 þreyta nú a. 23 ViUer a. 25 vargana a. 

Heyrity minir kjœru vinir a. þér] ydr a. 27 þér] ykkr a. 28 þarftu] 
þurfit a. játa vargar ok láta a. 29 honum] þeim a. 



200 LXXVI. Frá vargi ok refi. 

niðr af vindás ok tvær fötur sfn á hyárom enda. Refrinn 
hljóp i adra fötona ok svá nidr i botninn. Yargr mælltí: 
[186] "Hví kemr þú eigi med ostinn?" Refr svarar: "pyí[at] hann 35 
er svá þungr ok mikill; hlanp helldr i adra fötuna ok hjálp 
mér." Vargrinn gjördi svá ok af þvi at hann var þyngri, þá 
seig skjótt sú fatan nidr, en reMnn kom upp, ok þegar hann 
nádi brunnzmunnanum , hljóp hann ór, en vargr dvaldiz í kelld- 
unni ok misti þers sem á komit var, ok svá lifsins, þvi[at] 40 
hann gaf upp þat sem hann hafdi i hendi ok hafdi hvárki 
yxnin né ostinn. 



34 Vargar ntælltu a, 35. 40 at/. a, 38 koni] var a. ok 

þegar hann doppelt a. 40 sem at a. ókomit a. 42 yxnina a. ostinn] 
hestinn a. 



U. Yerniisehte erzShlungen. 



LXXVn. Af Poliniano keisara. 

Ová er sagt af einum keisara er var í Róm er Polinianus hét 
ok mjök var stórlátr, hafandi marga riddara andir sik. Hann 
var giptr ok átti mektnga konu ok ríkiláta ok þeygi góda, 
þvíat hon elskadi einn riddara meirr en sinn bónda, hvar fyrir 
5 hon villdi sinn bónda daudan. Ok sem svá er komit, segir [73] 
keisarinn, at hann vill fara pílagrímsferd út yfir hafit, ok bidr 
sína konu hegda sér vel ok geyma hans góz ok penninga vel, 
meðan hann er i brott, ok bidr hana hér um kjærliga. 'Allt 
skal vel vera med guds vilja', segir hon. Ok sem hennar 

10 bóndi er i brott farínn af landinu sina pílagrímsferd, sendi hon 
eptir einum galldramanni , ok sem hann er kominn á hennar 
^d, segir hon til hans: ^Minn bóndi er farinn pilagrímsferd 
brott af landinu, ok ef þú viUt drepa hann, svá [at] hann 
komi alldrí aptr til mln, þá skalltu ha£ei af mér þat sem þn 

IHeidiz.' Hann segir: 'Þetta kann ek vel gjöra at drepa keis- 
arann, í hvat part í verölldinni sem hann er, en fyrír mitt 
erfidi vil ek ekki annat hafa en elsku af ydru hjarta.' Hon 
játar honum þersu; en galldramadrínn ferr til ok gjörir eitt 
mannlikan med vax ok jörd sem likaz keisaranum ok setr þat 

20fram fyrír sik, svá sem hafandi þat fyrír skotspán. En nú er 
þar til at taka, sem keisarinn er í sinni pilagrímsferd — ok 
segir at hann værí á Rómvegi — ok einn dag er hann gengr, 
mætir hann einum klerk. peir heilsaz [hvárr] ödrum ok keisarinn 
spyrr hann tidenda, en hann þegir ok andvarpar mædiliga. 

25KeÍ8arinn segir til hans: 'pú gódr klerkr, seg mér, hvat 



LXXVII. Au8 eod, AM. 624 y 4« (A). IHe ubersehrtft von mir; 
^rá emum keisara A, 1 Polinanus A. 3. 7 kYÍnnu A. 6 yfir 

^ Á em rande naehgeiragen. 13 at /". ^. 23 hyárr /. A. 



202 LXXVII. Af PoUniano keisara. 

hryggir þik eda fyrir hveiju sorgar þúV' Klerkrinn segir: 
^Fyrir þínum daada, segir hann; fyrir utan efa muntu deyja i 
dag, nema eitthvat sé vid gjört/ Keisarínn segir: 'Seg mér, 
hvat kemr þar til?* Klerkrinn segir: ^pin kona er ein skækja 

[79] ok hefír langan tima verit , ok þenna dag segir hon svá fyrir, 30 
at þú skallt deyja/ Ok sem keisarinn heyrdi þetta, undradi 
hann þetta mjök, svá segjandi: ^Þat kenni ek vel, segir hann, 
at min kona er ein skækja ok lengi hefír verit, en af minum 
dauda kenni ek ekki; ok ef þar er remedium eda hjálp til 
mins dauda, þá seg mér, ok ef þú mátt minu lifí hjálpa, ok 3c 
allt mitt góz ok penningar skulu vera at þinum vilja.' Klerkr 
segir: 'Fyrir vist er þar rád til ok hjálp, ef þú villt eptir 
minum vilja gjöra/ Keisarinn segir: ^£k em búinn at gjora 
at öUu sem þú segir fyrir/ Klerkrinn segir: 'Húsfrú þin hefir 
fengit sér einn galldramann , ok hann skal drepa þik þenna 40 
dag med sinni kunnáttu ok göUdrum, ok hann hefír gjört eina 
likneskju, ok þá setr hann fram á eitt pláz fyrir sik, ok þar 
skal hann at skjóta; ok ef hann hæfír i bijóstit á likneskinu, 
þá deyr þú þegar, i hvat part sem þú ert, ef þú hefir enga 
hjálp. Þvi gjör skjótt eptir minum rádum , ok skal ek hjálpa 45 
þinu lifí ; kasta af þér þiuum klædum ok gakk inn i eina stofu 
ok í bad er ek hefí þér fyrir búit.' Keisarinn gjörir sem hami 
baud, ok sem hann er þar kominn, gefr klerkrinn honum eitt 
gullgler í sina hönd, svá segjandi: ^Nú skalltu sjá þat allt i 
glerinu er ek hefí ádr sagt þér.* Ok sem hann hafdi verit i 50 
badinu um stund, bad klerkrinn hann sjá i glerit: ^ok seg 
mér, hvat þú sér.' Keisarinn segir: 'Ek sé alla hluti þá sem 

[80] gjörvir eru i minu húsi ok þú sagdir mér; ok galldramadrínn 
bendir nú sinn boga ok ætlar at skjóta at likneskjunni.' 
Klerkrinn segir: 'Svá sem þú elskai' lifít, þá [er] þú sér haim55 
draga bogann ok ætla at skjóta, þá dýf þú þér nidr i vatnit sem 
skjótaz, ef þú viUt daudann fordaz, þvi[at] ef hann hittir likn- 
eskit, þá hittir hann þik.' Ok sem hann sér i glerit ok sér 



29. 33 kvinna A. 35 ok þá seg A. 42 þá] þat A, 53 gjörd- 
ir A. 55 er /. A, 56 ætlar A. 57 at /. A. 



LXXVir. Af Poliniaiio keisara. 203 

galldramanniim búiiin at skjóta, dýfír hann sér nidr i vatnit, ok 

sem hann lyptir upp höfdinu, spyrr klerkrinn: 'Hvat sér þú 

ná?' Eeisarinn segir: 'Galldramadrinn skýtr at líknes^unni 

eitt skot hvert ek hrædumz mjök.' Klerki-inii segir: 'Gód ván 

er þér, segir hann; hefdi hann skotit likneskit, þá hefdir þú 

dáit/ Hann bidr hann enn lita 1 glerit ok segja hvat hann 

5 sæi. Eeisarinn segir, at hann bendir sinn boga ok viU skjóta. 

'Gjör sem þú gjördir fyrr, segir klerkrinn, elligar ertu daudr;' 

ok þegar stingr hann höfdinu ofan i vatnit, ok sem hann litr 

npp, segir hann til klerksins: 'Nú var ek hræddr mjök, at 

bann mundi skjóta likneskit; en galldramadrinn kalladi á hana, 

70 syá segjandi: ''ef ek skýt i þridja sinn, þá em ek sunr daud- 

ans, en þinn madr eigi daudr at heUdr;" en min húsfrú grætr 

ok sorgar.' Klerkrinn segir: 'Lít enn í glerit ok seg hvat þú 

sér.' Keisarinn segir: 'Hann færir sik nú ok bendir sinn boga 

at skjóta at likneskjunni , en nú em ek allra hræddaztr.' 

75 ^Gjör sem þú hefír ádr gjört, þá þarftu ekki at hrædaz.' Hann 

gjörir svá, ok sem hann lítr upp ór vatninu, lítr hann í glerit 

ok er nú med gladara bragdi en vant er. Klerkrinn segir til [81] 

liaDS: 'Seg hvat þú sér.' Keisarinn segir: ' Galldramadrinn 

skaat at líknesMnu ok skaut sjálfan sik framan i lungun ok er 

SOdaadr, en húsfirú min syrgir mjök ok tók skrokkinn ok lét 

ondir sæng sína.' Klerkrinn segir: 'Nú hefi ek hjálpat lifi 

I j)ína, ok gef mér mitt kaup, ok far sidan í fridi.' Keisarinn 

I gaf honum svá mikit sem hann beiddi, ok skildu sidan. Fór 

f keisarinn heim aptr til sins landz ok fann skrokkinn undir 

65 sæng húsfrú sinnar; fór sidan til herrans af stadnum er Eng- 

elsMr kalla mær, ok kjærir fyrir honum, hversu hans kona 

hafdi breytt, medan hann hafdi brott verit , ok hvat hann hafdi 

fundit undir hennar sæng. Sidan er hon tekin ok drepin ok 

tekit ór henni hjartat ok partat i þrjú ödrum til vidrvörunar, 

en hann fekk sér adra konu betri ok endadi sitt lif med frídi, 

et cetera. 

78 Seg] Segir A. 86 kvinna A. 90 kvinnu J. 



204 LXXVin. Af dauda ok kóngssyni. 

LXXVin. Af dauda ok kóngssyDÍ. 

himn völldagr kóngr sat i riki sina; hann bafði allrahaiida 
mekt medr villdazta mannval, veralldar sæmd ok fljótanda rik- 
dóm med gaU ok dýra steina. Innan haliar hafdi hann þá 
menn til sæmdar sér er þeii* kalia philosophos, þat má norr- 
æna hina æztu spekinga. Leitadi haun sins frama i slíku ok5 
mörgam hlatam ödrum, þviat metnadr hans var mikill. M 
gengr svá til efnis, sem öUu kóngdæminu var til gledi, at 
nýfæddr sunr af drottningunni sjálfri byrjar sina daga. Vex 
hann upp med allii mekt sem kóngsbami hæfdi , vænn ok blidr, 
stadfastr ok roskinn , mannligr án leik ok lausung. Ok sem 10 
hans árum lidr þar til, at námsalldr er kominn, gjöriz þat 
einn dag sem kóngr sitr yfir bordi, at hinn fremsti visdóms- 
madr til allra lista, er þar var inni, stendr upp ok gengr 
fyrir hásætit ok segir svá: 'Minu herra, segir hann, þér eigut 
einn ungan sun er vér heilsum allir ydrir vinir, þvíat vér trú- 15 
um hann oss af gudi gefínn at sitja }"&* ydart hásæti ok 
med þvílíkrí sæmd eptir burdum. pví bjódumz ek fram meí 
öUum gódvilja hann at læra ok leida til þeirrar vizku sem ek 
[Cod. A hefi framaz þegit i öUum greinum fyrir letr ok listir, at hans 
p. 334] jjg^^jj g^ þyl ágjætara sem hann er meiri listar yfir adra menn.' 2C 
Sem hann þagnar sýniz þegar, at kóngrinn setr sik ekki'svá 
blídan hér i mót sem margr mundi hyggja, helldr med nökk- 



LXXVIII. A == cod. AM. 624, 4«. 6'i = cod. AM. 657, B, P. 
D = cod. AM. 567, 4». a = cod. Holm. chart. 66 fol. Vberschrift: 
Af dauda ok kóngssyni C, Frá einum völldugum kóngi hvem at 
daudrinn upp íóstracti ok sidan um hans speki a^ f. A. 1 hafði 

helldr (helldr durchstrichen) A. 2 yfírfljótanligum a. 4 sér A , í sinni 
höll C^a. þeir AC^j menn a. 5 hina a, enu A, f. C^. síns frama 
síns A (das erste síns uber der zeile nachgetragen.J 7 sem C^a, at A. 

9 upp /. C^. 11 árum] raun a. þar til Aa, þat C^. mannzalldrð. 

12 herra kóngrinn C'. bord C^. 15 heilsum A, elskum í^. 

17 med/. A. þvílíkri a, þvílíkra C% allra A. sæmd «, sæmða AC^- 
J)ví bjódumz ek A, því býct ek mik a, býdr ek C^. 18 öUum/. C^. 
þeirrar Aa, þvílíkrar C^. 19 framaz pegit A^ fr. numit «, sjálfr 

þegit fr. C^. letr] leik C^. 20 sé] verái C^. meiri listar A 

margfalldrar gjæzku a, margfalldligri C. adra kónga C^. 



LXXVIÍI. Af dauáa ok kóngssyni. ' 205 

ímm reidisvip tekr hann svá til ords: 'Kjæri minn, segir hann, 
li?at hefir þú at kenna várum syni? þviat listir þínar eru svá 
mikils verdar sem förupiUta glens ok ungbama leikr.' Meistari 
svarar: 'Herra minn, sagdi hann, færi þersi ord eigi fram af 
kóngs munni , væri þau án efa úsönn i sér, þviat min kunnátta 
er sú sem alldri vard spenabarna leikr, helldr hefi ek þat lán 
þegit sem syni ydrum verdr í fullr sómi, ef hann kann svá 
mikit, ok þat skal almæli.' Kóngr svaradi þá reidr: 'Vík í brott 
hédan, þviat vér segjum þér hversu gengr: sunr várr skal 
aimattveggja sitja kyrr edr leggjaz ekki þér fyrir fætr, ella 
skal hann fá þann meistara at honum gefí úkunna læring, svá 
at alldri hafi þér heyrt getit/ Meistari svarar enn um sinn: 

35 ^Ef sun ydarr er madr, mun hann hafa menniligan skilning; 
en hvar er í heimi fyrr en hér, at eigi skuli madr mann 
læra?' Endar hann svá sitt erendi ok gengr sidan til sætis. 
Er nú hyód gott um stund, þvíat kóngr var reidr, ok því 
þegja allir. Lida hédan dagar ádr þat gjöriz, sem kóngr sat 

40yfir drykkjubord, at klappat er hógliga ok kvatt dyra, ok sem 
prófat er af vardmönnum, stendr þar fyrir dyrum svá fallinn 
madr á sitt form sem einn spekingr, ok segiz vilja hafa kóngs 
íimd; ok sem kóngr hefir þat orlofat, gengr hann inn ok fram 
fyrir hásætit; hefir á höfdi mjök vidan þófahatt, svá at ekki 

^^ sá glöggt hans ásjónu ; tekr hann þó sakir virdingar vid kóng- [835] 
iim nökkut litt framan undir bardit, heilsar upp á hann ok 



23 reidisYÍp Ay hrygdarsYÍp a, svip C^, Minn kjœri C^. 24. 25 svá 

-^táls a. 25 förumaniia C^. glens AC^^ tukt a. edr smábama C^, 

^7 þau þá C*. kunnusta C^. 28 smábama C^a. 29 pegit A, 

^kit C^a. 30 almœli «, allra mál C\ amœli A. þá/. C^. 31 þér 

^ÚC^ 32 ok leggjaz C^. þér -4«, þat C*. 33 meistara] mit diesem 

^:orte begint D. 34 fyrr heyrt D. 35 hann þá C*. mannliga C^, 

^wmligan Da. 36 hvat A, er /. D. hvar í heiminum heyrdiz pat fyrr a, 

38 hljód gott C "^Da , hljótt A. um stund — reidr /. Da. um stund /. C^. 

^9 &dr en (en undeutlieh) D, dagar — gjöriz] nökkurir dagar a, sem 

-'íDflf, at C7'. sat C^Da^ sitr A. 40 drykkjubord Aa, dagdrykkju C^D, 

«t — ok] einn tíraa at aptni er hógliga «. 41 vardmönnum AC^a, 

^ördinum D. fyrir dyrum / Da. 42 einn spek.] eru spekingar a. 

^3 fand] orlof tU inngÖngu a. lofat a, 46 nökk. lítt] Íítit nökkut 

''idr a. á/. C^. 



206 LXXVIII. Af dauda ok kóngssyni. 

segir svá: 'Sælir, herra! Sælir herra!' ok talar sidan: 'Herra, 
segir hann, þér sjáit á minu manéri at ek þik]gamz reiknaz 
mega i millum visdómsmanna ; en þviat mér íiattiz af ydr þat 
ord af læríng sunar ydars sem ydru rádi þótti nökkut hátt, I 
sótti ek þers erendis ydam fund, at bjóda honum til reiðu 
mina kunnáttu, þviat ek viinaz þers, at þat er ek má honum 
kenna, skal eptir ydrum ordum hveijum lifanda manni úheyrt. 
En sakir þers at ek em gamall ok smákvæmr, uni ek eigi at 
vera vid veralldar þys ok Qölmennis : þvi látit gjöra okkr her- 
bergi tvær milur brott af stadnum i þeirri mörk er þar verdr 
fyrír, ok látit þangat reiknaz þann kost sem okkr vinni um ár 
fullt, þviat frá þeim degi er vit komum þar inn, vil ek at 
eingi madr gjöri okkr únád/ Vid þersa rædu verdr kóngrinn 
mjök gladr ok lét alla þersa hluti svá gjöraz sem ^jótaz lofar 
timi. Er þar vid at sMljaz þann tilbúnat, en vikja til þers, 
at meistari ok hans lærisveinn, kóngssun, eru komnir i sin her- 
bergi; setz meistari upp i hásæti, sem honum heyrdi, en 
kóngssun fyrir fætr honum svá lítillátliga sem eitt útigit bam. 
Svá sitja þeir þegjandi þann dag, annan ok hinn þrídja, at 
eigi eitt ord heyrdiz þar. Ok hvat lengra? en svá gengr út 
árit, at kóngssun þjónar meistara sid ok árla, sem hann væri 
skipadr hans þjónn , en sitr alla daga fyrir fótum hans þegjandi. 
Sem úti er árit ok næsti dagr eptir komandi fyllir med öllu 

47 Sœlir (1) — sídan /. C^a. Herra minn Da. 48 manéri] yfir- 
bragdi a. þikkiz C^B. 49 £ millum Aj miUim C*, medal Ba. 

YÍsdómsmanna ADa, villdismanna C^. 52 kunnustu C^. þvíat 

— at /. a. 53 yéru orcti C^, yctru rádi Da. úhægt ok þar med vera 
úheyrt a, 54. 55 vil ek eigi vera C^D. 55 vidr Bukk veralldar 

þyss ok Qölmennis (7^, í slíkum veralldar þys ok Qölmenning (fjöbnanni 
a)Da. láti ^hr C^Da. okkr AC\ nökkut D, okkr nökkut a. 57 fyrir 
/. C^Da. ok/ A. þaugat C^Da, þar at A. reidaz a. vinni G^D, 
viimz Ay kann endaz a. um eitt ár C^. 58 þvíat /. C^. 59 únádir C*. 
60 gjöra C^a. skjótaz C». 61 skiJja C^. en — þers /. C^Da. 

SLÍ A, ei C^f en Da. 62 nach kóngssun schiebt D ein: settiz fyrir 

[fæ]tr honum. sitt a. 63 meistari Aa, hann C^, gestr D. upp /. Da, 
64 kóngssun setz C^D. svá lít. /. a. eitt / D. útígit barn A^ ungt 
bam C^y ágetit (?) kóngsbarn Da. 65 annan Aa^ annan dag til (7^ 

annan til D. hinn/ C^D. at AC^a, ok D. 66 út ADa, um C^. 

67 árit AC^ , allt ár D, allt árit a. 67. 68 hann — þjónn] honum væri 
þat skipat a. 68 skipadr /. A. ok sitr C^. 69 úti er árit C^, ár 

(árit a) er úti Da ^ næsta ár er úti A. 



LXXVIÍI. Af dauda ok kóngssyni. 207 

^^þ&t takmark, sem þeirra mim vitjat vera af kóngs hálfu, talar [336] 

méistari til kóngssunar: 'Sun minn, sagði hann, nú i morgin 

man okkar yitjat vera ok þú fyrir kóng leiddr ok vit bádir 

samt. Hann mun spyrja at læring þinni , en ef* þér líkar 

máttu til svara, at af læring þinni kanntu eigi at segja, utan þat 

75 veiztu , at þvílíkt heyrdi alldri mannz eyra. Fadir þinn mun 
spyija hvárt þú villt nökkut lengr hjá mér vera , en þar til 
kenni ek þér eingi rád.' Gengr svá til alla leid sem nú var 
sagt, at á næsta dag eru þeir inn kalladir ok fyrir kóng leiddir; 
en er þar kemr, at kóngr spyrr sun sinn, hvárt hann vill nökk- 

SO nt lengr hallda skólann , svarar hann med allri blídu ok segiz 
gjama vilja aptr fara. Er þeim árligr kostr ætladr sem fyrr. 
Má nú fara fljótt yfir söguna, þvíat annat ár med upphafi ok 
enda gengr svár likt fram, at hvergi greinir á. Eóngssun kýss 
enn fásinnit gjama framleidis at hallda. Lidr hit þridja ár 

^5ined sðmu þögn ok daufligleik, ok sem þat endaz, svá at næsta 

^ dag munu þeir kallaz, talar meistari svá: ^Sun minn sæti, 
segir hann, þat muntu taka i ömbun þagnar þinnar, þols ok 
tralyndis, at þinn manndómr ok gedfesti er þn hefír sýnt 
innan lU- ára, mun alldri nidr leggjaz, helldr í Msagnir 

^^færaz; ok því er makligt at þinni ván verdi þat eigi váyúgr 
emn at hafa hér setit, þvíat þú ert vel heyriligr þeirri kenn- 



70 muni CK vera/. C^a. hálfu C^Ba, höll A. 71 nú /. CK 
á morgin a. 72 veráa a. fyrir kóng leiddr Ay leiddr fyrir fÖdur 

Jinn C^a, leiddr út fyrir födur þinn 2>. 73 læring þinni AC^ námi 

^ínu JDy nafni (!) þinu a. 74 eigi at Aa, ekki at I), ekki C^, 74. 75 þat 
veiztu AC^a, þú veizt 2>. 75 mannz /. I). 77 ráSi ADay svör C^. naeh 
rád fiigen C^B hinzu : því at þar hugsar þó sjálfr fyrir. Gengr þetta C^D. 
til/. CK 78 á C^JOa^ annan ^. dag eptirD. uinf.C^I). ok f.CW. 
leiddir ok heyrdir C^. 80 skólanum />. svarar hann AC^a, hann svarar til D. 
med — ok/ i>. 81 Er þeim Aa, en þeim er 2>, þar sem þeim var C^. 
ætladr ADa, aktadr C'. sem fyrr Aa, sömu leid ok ádr (ádr /. D) 
fyrr C^D. 83 Kkt fram AC^, til líkt Da. á / CW. 84 fásinnit 

ADa, skólann C^. gjarna/. C^Da. Lídr enn C^. hit þridja ár Aa, 
árit þridja D, hit þridja C^. 85 daufleik Da. sem þat endaz C^Da, 
at því endudu A. 86 kallaz ADa, kalladir vera C^. sæti AD, sœli 
Ca. 88 sýnt/. D. 89 helldr mun D. 90 makligt C^Da, ván- 
Ugt A. þat/. C^. váljógr C^Da, *vol hugr' (?) A. 91 einn AC^a, 

en D. vel /. D. heyriligr C^Da, verdugr A. 



208 LXXVin. Af dauda ok kóngssyni. 

ing er engum spekingi veittiz fyrr. Skal nú upphaf at þú vitir 
hverr ek em. Ek heiti Mors' — en þat þýdiz danði — 'ok 
því em ek eigi madr, þótt þér hafi svá sýnz, ok frá okknun 

[337] skilnadi er brátt mun gjöraz skal þat mark spektar þinnar, at 95 
frægjaz mun ok fara um öU ríM, svá at eingi ágjætismadr 
mun verda slíkr sem þú, þvíat þik munu allir menn gimaz at 
sjá ok færrí munu ödlaz en villdi. Nú hygg at vel, sun minn, 
þvi er ek segi þér 1 fám ordum , þóat ek hafi ádr lengi þagat, 
ok vinnr þér vel þörf: sem þat berr til, at madr sýkiz í borg- 10 
inni, gakk inn til hans þótt þú sér nkalladr, þviat sá mun hinn 
fyrsti, at eigi bidi þik margfalldliga sín vitja. En hjá þersnm 
sjúka manni ok hverjum ödrum er þú til kemr, mant þú sjá mik 
sitja , en hvar ek sit skalltu greina. Ef ek sit nærri fótahlut, 
máttu segja, sem eigi bregz, at sá madr ía&r langa sótt ok 10 
ekki harda, en stendr upp sidan. En ef ek sit hjá midjum 
manni, er sóttarfar skemra ok mikklu hardara, ok kemr þó 
bati eptir med gódri heilsu. En ef ek sit vid höfdalag , þá er 
víss daudi, hvárt sem piniz degi lengr eda skemr. Nú er 
þetta frægdarefni, at þá segir svá hveijum manni fyrir sem 11 
eptir gengr, at þar eptir megi þeir gjöra rád sín ok réttar 
sMpanir; en þó skal ek enn leggja til þin nökkut hér um fram. 
pá er vinir þínir sýkjaz edr þeir virdingamenn er þú villt 
gledja ok þar i mót af þeim þiggja sannar vináttur, góz eda 
sæmdir, skalltu taka þann fugl er karadius heitir; ok ef þú sér 11 
at ek sit eigi vid höfdahlut, skalltu bera þann sama fugl inn 
til Mns sjnka ok hallda honum framan fyrir hans ásjónu, þviat 

[838] foglsins náttúra er sú at hann drekkr sóttina brott af manninum 



92 fym CW. nú A, þat C^D, þat nú «. vitir fyrst D, vitir nú 
fjrrst a, 93 en /. C^Da. 94 okkrum þersum C^, þersum okkrum a. 

99 ek (2)/. D, ádr /. Da, 100. 101 í borginni C^D, í sorginni (!) a, 

/. A. 102 eigi] mit diesetn worte bricht D ab. Enn hvar ek hjá A. 

103 muntu C^, mátt A, máttu a. 104 sitja / A. skalltu Aa, mantu 
CK gremsiAC^, geyma a. 105 segja/ CK sótt /. A, 106 Bn 

/. C^, 107 skemra ok / a. 108 En A, Nú C^a. 108 höMa- 

blut a, 111 rád sín] sin erendi a. 112 leggja Aa, segja C^. 

114 sanna vináttu a, 115 skalltu /. A. karadius Aa , daradius C\ 

116 höfut CK þá skalltu a. sama/ C^a. 117 fram C^a. 



LXXVin. A£ dauda ok kóngseyni. 209 

ok tekr hana i siim likam. Sidan slá laasnm fúglinum: kann 

hann sina náttúrn ok flýgr med sóttina upp i loptit sem hæst 

ok sólinni sem næst ok blæss hana brott M sér £ram i birti 

sólarinnar; tekr hon þá vid ok eyðir med sinom hita, en 

faglinn er heill. Mun hédan svá gjöraz af okkrom fondi ok 

samrædu, at náttúra fugls þersa mun íyrir þin ord kunnig 

ÖTerda, ok hon mun merkjaz ok med honum skrifaz i þeirri 

bók er menn munu kalla físiologum. Er nú á enda komin 

kenningin, minn sæti sun, ok svá samyist okkur fyrst um sinn, 

en finnaz munu vit sidarr, ok mun þér þá ekki fagnadr i 

þikkja.' Svá lyktaz þeirra tal. Kemr þvi næst sá dagr sem 

30þeir eru inn kalladir fyrir kónginn. Berr kóngssun meistara 

sínum lofsamligt vitni allri hird áheyrandi, tekr meistari 

ok mikkla þökk af herra kónginum med fébodum ok sæmdum, 

en hann fyrirlét þat allt ok tekr orlof til brottferdar. En vis- 

dómr kóngssunar fór ekki hátt i fyrstu; en er frá lidr, gengr 

35 hann svá til vaxtar ok frábærra sæmda med einum ordróm 

allra manna, at slikr mundi eingi fæz hafa, ok þvi mátti likt 

^ kalla, sem löndin væri á floti hann at fínna ok hans meistara- 

dóm at sækja, þviat honum bráz alldri eitt ord þat er fyrr 

var skrifat i hverri grein. Fór hann ok vida til rikra manna 

(0 at skynja sóttir þeirra, þar til at fadir hans fell £rá löndum; 

en sidan hann tók hásætistign, vitjadi hann vina sinna, einkan- 

liga af sinni höll, ef þeir sýktuz, eda landstjómarmenn þeir sem 

hann sá mest til upphelldis rikinu; en þóat hann hefdi þegit 

þvilika gjöf , hófz hann eigi til metnadar, helldr var hann svá [339] 

5 litillátr, þýdr ok ástúdigr, mjúkr ok milldr ðllum sinum undir- 

mönnum, sem einn kóng byijadi framaz, hvar af hvert barn 



120 ok upp A. 123 svá /. (7*. af gjöraz C*. fundum «. 

125 honum Aa, henni C^, 127 ok svá C^a^ svú svá A. at sinni 

C^a. 128 sídarr] um sídir a. fögnudr A. 129 sá dagr Aa^ upp 

á þann'dag C^. 130 inn Aa^ til C^. herra kónginn CH. 131 lofsam- 
liga C\ áheyranda A. 136 ok ^, svá at 67 >, at ^. mátti] megi 0. 

137 at sem C^. löndin öll a. floti] fœti a. 138 at/. A. bráz a^ 

brast AC^. 140 skilja C^. löndum] mit diesem worte brieht C^ áb. 

142 ef] er a 142. 143 sem — ríkinu] þeir sem at hans ríki vóru 
þá meet til upphelldis a. 143 'upp belldizt' (!) A. þóat] þvíat A. 
144 hóíz] hellt a. 145 ástúdligr a. 146 fremst a. mannzbamit a. 

Qezing, IslSnd. Legenden, Novellen nsw. 14 



210 LXXVIII. Af dauda ok kóngssyni. 

unni honum af Igarta; þYÍat sá er báttr heimsins, at aí eins 
orðum elska X* Renna nú svá hans dagar með frsdgð. ok 
farsælld, at hann hefír sjálfr blida heilsu, en allt ríMt frid ok 
fullsælu, þar til at hann hafdi X- tigu ára, harðla hranstrl5( 
þá enn, þviat madrinn var bædi sterkr ok stórr, en sællifr at 
næra likamann. Eigi því sídr tók hann nú sótt mjök stranga, 
ok þar af angraz hans vinir. þröngvir hon svá at honum, sem 
eigi lidr langt, ádr at honum er fárra kjöra vant; ok einn dag 
sem hann liggr þannin hættr, dregr úmegin yfír hann, ok seml5 
þat leid af, bregdr hann augum í sundr, ok berr þat fyrir 
hann sem honum var eigi þekkt: meistarí hans hinn gamli er 
þar kominn med þófahatt sinn hinn vida ok sitr rétt frammi 
gagnvart fyrir honum. Kóngrinn skilr þegar eptir vana, at 
daudi er fyrir dyrum, ok mællti: 'Meistari minn, segir hann,16 
hví kemr þú þannig svá snemma?' Karl svarar: 'Svá verdr 
nú at vera, sun minn.' Kóngr mællti: 'Eigi hugsadi ek þat, 
þá er ek sat eitt kóngsbarn þegjandi fyrír þinum fótum um 
þijn ár, at þú mundir svá til min gjöra, at grípa mik brott 
af fullsælu ok kóngligum sæmdum, svá hraustan mann ok vel 16 
færan til allrar stjómar.' Karl segir: 'Satt er þat, sun minn, 
at þú þoldir mikit, enda þáttu mikit; þó verdr þú nú allt at 
eins med mér at fara.' Sem kóngr sér at eingi er togun á, 
segir hann svá: 'Enn mun ek svá mikit þiggja, at þú gefir 
mér rnm til at lesa eina patemoster, ádr vit farim.' Karl 17 
[340] segir at þat skal veitaz. Kóngr less þau Qögur vers bænar- 
innar er íraman eru til versins: et dimitte nobis; en er þar 
kemr, þagnar hann. Karl bidr lengi, en kóngr þegir.. Karl 
mæUti þá: 'Hví less þú eigi, sun minn?' 'Þvi les ek eigi, 
meistarí minn , segir kóngr, at ek vil eigi. Hefír þú nú hér 171 
ekki at gjöra, þviat med okkr skilr at sinni. þú veittir mér 



148 elska -X*] elskaz a. 151 þá enn] ok herfœrr a. 152 Eigí] 
Enn a. nú /. a, 153 angraz allír a. 162 fóstri minn a. hugdi a. 
164 ár ausradiert A. 169 Enn] pá a. 170 mérrúm] tóma. 171 veitaz 
honum a. less þá a. 172 nobis debita nostra 0. 173 þá þagnar a. 
lengi] um stnnd a. þegir þú A. 174 Hví þegir þú nú ok less 

eigi a, 175 nach eigi fUgt a hinzu: at meistari minn sé hér lengr ok. 



LXXYin. Af dauAa ok kóngsByÐÍ. 211 

eina patemoster, ok því skal ek hennar sízta hlut i þá grein 
er þú veittir alldri fyrr lesa, en ek hefi svá lengi lifat sem 
hagr minn f^siz, ok ek vil sjálfr lostugr lúka minni hæn án 
Oþinni únád ok atkalli/ Karl svarar þá: 'Brögdmn beittir þó 
mik nú, sunr, ok því muntu at sinni ráda verda/ Hverfr hann 
sidan, en kóngi batnar svá íljótt, at þat sýndiz móti vana, 
hversu krankdómrínn af rann. Lifir hann sidan i sæmdum 
sinum annat C* tirætt; var hann þá hnignadr, lægdr ok lam- 

^5 inn af elli , svá at honum [)ótti leidendi at lifa. Ferr sidan til 
ok býdr öUu stórmenni af landinu ; vard þá þing hardla breitt. 
þar er settr kóngsstóll ok hann þar til leiddr af sinum mönnum. 
Gjðrir hann þá skipan fyrír ðllu ríkinu, bædi til kóngdóms ok 
annarra stétta , veitandi þar med fögr rád ok fðdurliga kenning 

l90smu fólki, gud at óttaz ok at geyma landzrétt eptir fomum 
setningi gódra hðfdingja. Eptir þetta þing leggz kóngr i sæng 
sina um Ijósan dag ok býdr kennimðnnum veita sér alla þjón- 
ostu til framfarar. Eptir þat gjðrt svá virdufíga sem sómdi, 
kynnir hann sinum trúnadarmönnum allan hátt er gjðrz hafdi i 

95 millom hans ok meistara, ok mællti sidan: ^Eom þú nú, 
meistarí minn, ok heyr hversu ek lykta bæn minni er þu gaft 
mér fordum, þviat nú em ek búinn.' Karl kemr i stad; hefr 
kóngr þá upp: 'et dimitte nobis', ok eigi seinna en hann 
hefir sagt amen eptir bænina, lidr hann brott af þersu 

O lífi ok var mjðk grátinn, þó[at] gamall værí, ok endiz þar þersi 
frásðgn. 



177 sídara a, 181 sunr minn a. 183 sjúkdómrinn a. 

184 hálft annat •C- ára a. 184. 185 hnígn. — lam.] bjúgr ok bog- 
inn «. 185 póttu pá a. til/. «. 186 býdr saman a. þá — 

breitt] þat pegar hardla brátt a. 187 kóngligr stóll a. þar til] kóngr- 
inn a, undirmönnum a. 189 annarra stétta] stjómanna a. fögr] 

ok einninn hardla fögr ok ágjæt a. 190 fólki ok svá undirmönn- 

um a, sjálfan gud a. landzins réttar a. 190. 191 fomum setn.] f^rrir 
setningum a. 191 þing /. a, 193 framfara a. 194 allan — hafdi] 
hrat fram hafcti fariz a. gjört -4. 196 hyeminn a, 197 þvíat 

/. a. 198 nobis debita nostra a, 200 at /. uí. 



14 



H: 



212 LXXIX. Af kóngssyni ok kóngsdóttur. 



LXXIX. Af kóngssyni ok kóngsdóttur. 

lleyrt hefi ek sagt at kóngr hafi rádit fyrir Galizia er sun 
átti ungan, vel mentan. Kóngr anni honum mikit, þvíat hann 
var hans einbemi. Ekki er getit drottningar. Medr kóng- 
inum vóru -II- menn þeir er getit verdr: var annarr riddari, 
en annarr steikari ; þersir vóru formenn annarra þeirra sem ^ 
hann hafdi valld yfir. í ödru ríki eigi langt þadan ríkti einn 
kóngr, sá átti dóttur frída ok vitra. Fadir ok módir elskudu 
hana framarliga. Lét kóngr gjöra henni fagra skemmu er hon 
sat í dagliga ok hennar fylgismeyjar. Svá bar til einn tíma, 
at kóngssun talar til fedr síns: 'Mik fýsir at fara ór landi á 1( 
brott at skemta mér, ok fáir þú mér menn til fylgdar.' Kóngr 
svarar ok kvez villdu gjöra allan hans vilja. Hann þakkar fedr 
sinum ok segiz engan mannfjölda hafa mundu: Wil ek at 
riddari sá fylgi mér sem hér er fræknaztr ok steikari ydarr; ekki 
hirdi ek at hafa fleiri menn.' Kóngr segir: 'Hvert villt þú 15 
fara svá fámennr?' Hann svarar: 'Ek ætla at fara til kóngs 
þers er hér ríkir hit næsta, ok vil ek prófa vitrleik dóttur 
hans er mikit er af sagt.^ Kóngr bad hann fara sem honum 
líkadi. Sidan fara þeir, ok ádr þeir koma á kóngs fund, 
mæliti kóngssun til félaga sinna: 'Nú skal breyta várum vana: 2C 
steikari skal nú fyrstr ganga ok sitja innztr, en ek skal sitja 
ýztr; hann skal tala vid kóng várra vegna svá sem hann sé 
várr formadr/ peir bádu hann ráda. Sem þeir koma til 
kóngshallar, gengr steikari fyrst fyrir kóng, þá riddari í mid, 
[94] en kóngssun sídaz. AUir kvedja þeir kóng sæmiliga, þvíat þeir 2í 
vóru allir kurteisir menn. Kóngr tók vel kvedju þeirra ok 
spyrr hverir þeir sé. Steikari hefir ord fyrir þeim: sagdi til 
þat sem honum líkar, én eigi þat sem var. Kóngr fréttir 
hvadan þeir kvæmi. [Þeir] sögduz vlda farit hafa, en vilja bidja 



LXXIX. Aus cod. AM. 661 B, 4^ (C^). K. GUlaaon, 44 prOver 
(Kbhon 1860) s. 428—432. 15 ri m fleiri abgerissen. 16 fm^th Ek 

ist ki, nach œtla ek aua^'odiert. 19 fu in fiind abgerisaen. 21 skal (1) 
abgeHsaen. 22 kóng abgerissen. 23 von koma ist ko und die hidfte 

des m abgerissen. 25 enn en. kvecta C^. 29 hyadan hyaðan. 

þeir /. CK 



TiXXIX. Af kóngssyni ok kóngsdóttur. 213 

pOnú kóng yetrvistar. Hann kvez hvárki spara við þá mat né 

drykk; skipadi þeim ok sæmiliga, ok sat steikari innztr, en 

riddari þar uæst, en kóngssun ýztr. Vóru þeir þar um stund 

ok létu ekki mikit yfir sér, vóru fáskiptnir ok gódlátir. þat 

bar at einn dag, at kóngr gengr til skemmu dóttur sinnar. Hon 

35 heilsar honnm blídliga ok spurdi tídenda. Hann sagdiz engi 

segja kunna. Hon mællti: ^Koma engir menn um langt til 

hallarinnar?' Hann segir: ^Eomnir eru ni- menn úkunnir 

til hallarinnar.' ^Hvadan eru þeir?' sagdi hon. Eóngr segiz 

ekki kenna þá: ^eru þeir ménn sæmiligir at sjá, en ekki veit 

40 ek hvat manna þeir eru.' ' peir mætti vel , segir kóngsdóttir, 

koma til tals medr oss.' ^ Svá skal ok vera ', segir kóngr ; gengr 

sidan heim til haUar. Annan dag eptir vikr kóngr at for- 

manni þeirra ok mællti: ^Ydr man langt þikkja; hér er fátt til 

giedi, ok er þvi leyfiligt at ganga i dag til skemmu ok sjá 

ib dóttur mina.' ' Þat þigg ek gjama ', segir hann ; gengu til 

skemmunnar, heiisar hann á kóngsdóttur, en hon tók vel kvedju 

hans. Eóngsdóttir sat í hásæti, þar vóru fyrir tvær fótskarir 

ok settiz hann á hina nedrí. Kóngr sat um stund ok gengr 

sídan; steikari sat eptir. Sídan mællti kóngsdóttir ok spyrr 

hverr hann værí. Hann sagdi til slikt sem honum sýndiz, en 

eigi þat sem var. Hon mællti: 'Seg mér, hverr villdir þú 

hellz fugl vera?' Hann svaradi: 'Hvat mundi ek fugl vera, er 

ek em madr?' 'Sé ek þat, sagdi hon, at þú ert madr ok 

vel sæmiligr; en ef þat mætti at beraz, at þú yrdir at honum, 

5 hverr viUdir þú þá hellz vera?' Hann segir: 'pat ætla ek, 

at ek villdi hellz vera akrhæna.' 'Ok fyrir hví akrhæna?' 

segir hon. ^pvl, sagdi hann, at hon er hinn ágjætazti höfd- 

ingjaréttr.' 'Satt er þetta, segir hon, en hverr villdir þú 

hellz fiskr vera?' Hann segir: 'Þat ætla ek, at ek villdi hellz 

lax vera.' 'Sakir hverrar greinar?' segir hon. 'Þ^íi segir 

hann, at lax er höfdingjaréttr.' 'Satt er sh'kt, sagdi hon, en 

hverr villdir þú hellz vidr vera?' Hann segir: 'pat ætla ek, 

at ek villdi hellz björk vera.' 'Hvi björk helldr en annarr 

vidr?* 'Þvi, sagdi hann, at hann er slgótari en annarr vidr 

>5 at kveikja elld vid.' 'Vel segir þú, sagdi hon, ok skalltu 



214 LXXIX. Af kóngBsyiii ok kóngsdóttar. 

yera i boði miiia í dag.' Annan dag gekk til skemina með 
kóngi riddarí ok settiz skör hserra en steikarí, ok fagnaði 
kóngsdóttir þeim vel. Kóngr sat ekki lengi ok gekk brott. 
Eóngsdóttir spardi riddara, hverr hann viUdi fagl vera. Hann 
[95] segir: 'Ekki kýs ek mér at vera fagl, en ef svá mætti verda, 70 
villdi ek hellz fálki vera.' 'Hvi heUdr falki en annarr fugl?' 
sagdi hon. 'Þvi, sagdi hann, at fáUd er fræknarí en adrir 
fuglar.' 'Satt er slikt, segLr hon, en hverr viUdir þú hellz 
fískr vera?' 'Mætti ek fískr vera, sagdi hann, þá ætla ek at 
ek viUdi heUz gedda vera.' 'Gedda! segir hon, fyrir hverja 75 
grein?' 'Þat finn ek tU, at hon hefir tvær tenn stórar í 
öndverda höfdi ok drepr þar med adra fiska ; era þeir ok mjök 
hræddir vid hana.' 'Satt hygg ek þetta, segir hon, en seg 
mér, hverr viUdir þú heUz vidr vera?' 'Hellz askr!' [sagdi 
hann.] 'Hvi heUdr sá vidr en annarr?' sagdi hon. 'Þvi, segir 80 
hann, at askr er meirr hafdr tU spjótskapta ok þikkir öruggrí 
tU þers en annarr vidr.' 'AUt er slikt satt, sagdi hon, ok 
skaUta vera vel kominn hér i dag.' prídja dag gekk kóngssan 
med kóngi tU skemma. Hon tók þeim med bUda. Eóngsson 
kvaddi frúna karteisUga. Hon tók þvi blidliga. Hann settiz 85 
þegar i hásæti hjá henni. Eóngr gekk i brott. Jangfrúin 
veik þá taU tU kóngssanar ok spardi hvat manna hann værí. 
Hann sagdi slikt sem hann viUdi ok ekki svá at hon vissi 
gjörr en ádr. Þá mæUti kóngsdóttir: 'Hverr vUldir þú heUz 
fagl vera?' 'EkM beidiz ek at verda at kvikendam' segir hann. 90 
'Gjörla veit ek þat, segir hon, ok ekM gjördi ek þersa spnming 
þér tU smánar.' 'pat ætla ek, segir hann, at ek viUdi heUz vera 
spörr.' 'Spörr! sagdi hon, hann er vesaUigr fagl; hvi kýss þú 
hann at vera?' 'Þvi, sagdihann, at honam fylgja margir.' 'Satt 
er þat, sagdi hon, en hverr viUdir þá heUz fiskr vera?' 'pat95 
ætla ek, at ek viUdi heUz vera siUd.' 'Hon er þó smáUgr fiskr, 



66 un in Annan abgeriasen. 67 st von steikarí abgerism. 

68 die 3 lezten bmhstaben von brott abgeriasen, 70 k «» ek abgerissen. 
76 tvær tvenn C^. 79. 80 sagdi hann /. CK 80 VorByí sind dU 
buehstaben hvi h ausradiert. 81 *uruggri' C*. 93 'spior' (zweimal) 
C^. vesœUigr C^, 94 honum] hann CK 



TiXXTX. Af kóngssyni ok kóngsdóttur. 215 

segÍT hon, eda hví viUt þú hon vera?' 'Því, segir hann, at 

hon er jafnan mörg saman, en mér þætti því betr sem mér 

fylgdi fleiri.' 'Seg mér, sagdi hon, hverr viUdir þú hellz vidr 

vera?' 'Vidvindill!' segir hann. 'petta er fáheyriligt at kjósa 

at vera vidvindill er sidr er med uáttúru en annarr vidr; eda 

hvat finnr þú til þers?' 'pat, segir hann, at hann er jafnan 

utan um annan vid ok helldr honum fast.' 'Eigi vil ek þersu 

í móti mæla, segir hon, en hvat villdir þú hellz eitt lítit vera?' 

105 'þat fæ ek skjótt sagt ydr, segir hann, beint þorninn í bellti 

þínu.' Hon segir: 'Hví villdir þú hann vera?- Hann svarar: 

'Þvi at ek villdi bádum höndum hallda um þik midja.' Hon 

mællti: 'Er svá komit? Þú skaUt vera vel kominn í váru 

bodi er þú villt verit hafa.' 'Þigg ek þat', segir hann. Sat 

^IO hann þar um daginn , ok trúi ek at þau muni mart mællt hafa. 

Gekk hann heim um kvelldit ok settiz 1 sæti sitt. Um morgin- [96] 

inn eptir gekk kóngr til skemmu dóttur sinnar. Kóngr spurdi 

hversu henni virdiz hinir nkunnu menn. Hon svarar: 'Ekki 

veit ek nöfii þeirra, en vita þikkjumz ek hverrar stéttar hverr 

15 þeirra er. Sá er fyrst kom til mín er steikari ok man vera 

kurteiss madr. Sá annarr er kom til mín er riddari ok man 

vera gilldr madr. En sá sem settiz 1 hásæti hjá mér, hann er 

kóngssun ok man vera ríkr madr ok nökkut metnadargjam ; 

en þó virdi ek svá sem hann hafí verit hér á laun ok nökkurri 

)0 undirhyggju; þikki mér rád at þér skiptit um sæti vid hann, 

ok trúi ek at þér vitit skjótt, hvat manna hann er.' Kóngr 

kvad svá vera skylldu. Sidan gekk kóngr til hallar ok þar at 

sem kóngssun sat ok mællti : ' Gakk med oss til sætis , þviat þú 

mant hellzti lengi leynz hafa.' Taka þeir tal saman, verdr 

tb kóngr þá viss hvat manna hann er. Fekk hann sidan þersa 

konu, kóngsdóttur, ok unnuz vel. Ekki er getit bama þeirra. 

Ok lýkz svá þetta æventýr. 



99 naeh fleíri fugt C^ hinzu: Sílldin fylgiz ok er jafnan mörg 
saman. 105 bellti] *bellt þominn í belltu' C^, 109 villt] viUz CK 
126 konun CK 



216 LXXX. Af gimsteinum af Indialandi. 

LXXX. Af gimsteinam af Indialandi. 

Hiimi lýðmadr i Ðanmörk fýstiz at fara af landi brott sadr i 
heim at skemta sér. Hann ferr land af landi allt þar til er 
hann kom út á Indialand. Ok er hann var þar kominn, fór 
hann am borgír ok bæi þar til er hann kom i einn sæmiligan 
stad. Hann tekr sér þar herbergi méd einom húsherra, sá 5 
var einn af rádsmönnam stadarins. Hann kom sér í tal vid 
húsherrann. þersi hinn sami mællti vid hinn danska : ^ Hvadan 
af löndom ertn?' Hann sagdiz danskr vera. Herrann mællti: 
' Þú mant mart skemtiligt kanna oss at segja af löndnm ydrom/ 
Hann svaradi: ^Eigi kann ek þadan segja nökkara þá hlati 10 
er mér sýnaz frásagnar verdir.' Herrann mællti: 'Eru nökk- 
arir gimsteinar í ydra landi?' Hinn danski svarar: 'Eigi veit 
ek þar vera gimsteina.' Herrann mællti: 'Ek skal fá þér i 
hendr in- gimsteina: þá skallta fá i hendr kóngi ydram.' 
Sidan tók hann þrjá litla steina at sjá ok fekk 1 hendr 15 
hinam danska manni. Ok er hann var búinn, fór bann 
ferdar sinnar allt þar til er hann kom i Danmörk ok leitar á 
kóngs fand ok kvedr hann vel. Hann tekr honam vel ok 
fréttir at am ferdir hans, eda hvert hann hefir lengst farit. 
Hann segir kóngi allt hit sanna. Eóngr mællti : ' Med þvi at 20 
þú hefir farit á Indialand, manta hafa nökkarar fásénar ger- 
simar oss at færa.' 'EkM er mikit am þat', sagdi hann; berr 
sidan fram steinana ok fær i hendr kóngi. Hann tekr vid ok 
[86] lítr á ok mællti: 'Eigi kann ek sjá at þersir steinar sé nökk- 
arar gersimar, þikki mér ok mikil ván at eigi gefi ek góz mitt 25 
móti þersam steinam, þviat eigi veit ek náttúra þeirra, en 
vardveita skal ek þá, þvíat ek trúi at sá sem sent hefir vill 
nökkut móti hafa.' Ok er standir lída fram, berr svá til einn 
dag er kóngr sitr andir bordam , at úkannr madr gengr 1 höll- 
ina ok fyrir kóngsbord, sjá kvedr kóng vel ok mællti sídan:3ö 
'Herra, hafa ydr nökkarir steinar færdir verit sannan ór 



LXXX. Au8 eod, AM. 657 B, 4« (C^). K. Gislaaon, 44 pr0vtr, 
». 4ÍS — 4Í8. 



LXXXI. Af meistara Pero ok hans leikum. 217 

löndum?' Eóngr sagdi komit hafa. Hinn komni madr spurdi: 

'Vili þér nökkur laun fyrir leggja þeim erydrsendi?' Kóngr 

svarar: 'Ek veit eigi at mér þikki launa fyrir vert, þvíat ek 

35veit eigi hvat mér skal.' Hann ségir: 'Sýnit mér.' Kóngr 

gjörði svá. Sem þersi madr hafdi vid tekit steinunum, lagdi 

hann þá i lófa sér ok mællti til kóngs: 'Nú þikkir ydr, herra, 

eingi mæti á steinum þersum, en med orlofi ydru skal ek segja 

nökkut af náttúru þeirra.' Sidan tekr hann einn steininn ok 

40hellt upp ok mællti: 'pat er náttúra þersa steins: ef þér vegit 

goll jafnvægi hans ok leggit hann vid gullit, þá vex þat svá at 

þat er slgótt hálfu meira, ok svá lengi sem þat er þar medr, 

verdr þat æ hálfu meira.' Kóngr vard hljódr vidr ok mællti: 

^Þetta er kóngsgersimi.' Hann tók annan stein ok mællti: 

45 ^pat er náttúra þersa steins, at þá er þú ert i bardaga, þá 

skiptir þik eigi, hvárt þú hefir hlífar eda eigi, þvíat ekki 

mant þú sár fá, ef þú hefir þenna stein á þér.' Kóngr vard 

úkvædi vid ok angraz er hann hafdi lausa látit steinana. persi 

tók hinn þridja ok hellt upp fyrir kóngi ok mællti: 'pat er 

)0 þersa steins náttúra, at nú em ek hér, en næst man ek út á 

Indialandi.' Sidan hvarf hann þeim at luktum durum, svá at 

alldri sá þeir hann sidan. Ekki kann ek segja hverr kóngr 

þersi hefir verit; en sagt hafa sumir menn at verit hafi Vall- 

dimarr' gamli, þviat hann hefir átt fáséna gripi þá sem [af] 

5 Indialandi vóru komnir, en eigi veit ek þat med vísendum at 

segja. 

LXXXI. Af meistara Pero ok hans leikum. 

1. 

xJrædr tveir vóru út í lönd er tekit höfdu hertogadóm eptir 
fedr sinn, hét annarr Vilhjálmr en annarr Eiríkr. Systir þeirra 



54 af /. 6'^, ergánzt von K. Gíslasm. 

LXXXI. C» = cod. AM. 657 JB, 4^. F = cod. AM. 586, 4«. 
i = cod. AM. 343 y 4^. K. Gialason, 44 pr0ver, s. 4Í9 — 421. Die 
Uberaehrift nur in C^. 1 út (7^, sudr Z. nýtekit L. Brædr — 

höfda] pat er upphaf einnar frásagnar at brædr tveir tóku ríki med F. 
1. 2 hertog. — sinn C^F, vid födurleifd sinni ok hertogadóm X. 
2 Sygtir þeirra C ^, gystur áttu þeir (þersir F) sér FL. 



218 LXXXI. Af Tneistara Pero ok hans leikum. 

hét Ingibjörg, kvenna vænst ok vel at sér um flesta bluti. 
Rádgjafi þeirra hét Perus er mjök ríkisstjórn hafdi med þeim 
brædrum. Hann hafdi bedit systur þeirra ok villdu þeir ekki 5 
gipta honum hana fyrir því at hann var nafnbótarlauss ok 
úféríkr, en aUra manna var hann bezt mentr. EkM er sagt 
at þeir brædr hafdi mjök vitrir verit. Systir þeirra átti eina 
útiskemmu, ok þar drakk hon jafhan med sinum fylgiskonum. 
Einn hlutr var sá er meistari Perus sagdi hertogunum ok þar 1( 
med aUri alþýdu, at frá þvi er hann gekk til bords á kvelld- 
um ok til þers er Irá var gengit dagverdardrykkju um moma, 
vill hann at engi mál sé kjærd ok í engum rádagjördum med 
hertogunum vera, þvíat þenna tíma villdi hann vera frjáls af 
öllu ákalli. Brædr tveir vóru med hertogunum þeir sem mjök 15 
öfundudu meistara Perum ok þann mikkla sóma er hann hafdi 
af sinum formönnum , ok til þers at hans metord mætti minkaz, 
villdu þeir gjama fá fengit nökkut efni til at rægja hann fyrir 
hertogunum. Þat bar til eitt sinn, at þersir brædr vóm reik- 
andi úti, er alþýda gekk til aptandrykkju, ok 1 nánd skídgardi 2( 



3 hét I. C^, hon hét T. F, þá I. hét L. nach Ing. : þeirra ríki 
var í sudrlöndum. Ingibjörg var F. nach kvenna: var hon L. vel at 
sér C^Z, bezt at sér gjör F. flesta C^Z, alla F. nach hluti: pá er 
kvennmann mátti frída F. 4 er — þeim C^F (doch schieöt C^ naeh 

mjök ein: var wid stjórn sehetnt am stjorir [?] gebessertj, hann llafdi mj. 
r. st. med hertogunum L. 5 brædrum /". C^L. 5 — 7 Hann hafdi 

— mentr/. C^F. 7 sagt C^F, þers getit L. 8 hrædr/. C^F. 

hafdi — verit C^, hafi verit (væri F) vitrir menn FL, Systir þeirra C^, 
Ingibjörg F, S. þ. I. L. 8. 9 eina útisk. C^j eina skemmu F, sér 

sk. L. 9 jafnliga L. nach fylg.: Ekki er getit módur þeirra syst- 

kina L. 10 er F, at Z. Einn hlutr — meist. /. C^. sagdi svá C^. 
10. 11 hert. — alþýdu / C^. 11 er C^F, at Z. á kvelldin Z. 

12 á momum Z. frá — moma] sól er í austri C^. 13 viU — 

kjærd C^, villdi hann engar kjærur (málakjærslur Z) hafa (heyra Z) FL. 
13. 14 ok — vera (l) C\ né rádagjördir med hertogunum F, ok yfir 
engum rádagjördum sitja Z. 14 þvíat /. C^. tíma allan Z. frjáls ok 
lidugr L. 1.5. 16 þeir öf. mjök F. 16. 17 ok þann — form. F, af 
þeim sóma er hann hafdi af hertogunum Z,/. CK 17 ok — þers 

F, ok þar til Z, svá C^. metord FL, metnadr C^. nökkut mink. F. 
18 þá villdu F. fá fengit C^, fá Z, finna F. efni C^, œventýr F, 
rád L. til at/. F. 18. 19 rægja — hert. /. FL. 19 pat C^F, Svá Z. 
eitthvert L. a.t FL, sem C^. þersir C^, þeir FL. brœdr/. F. 
19.20 vóru reik. FL, reikudu C^. 20 er — apt. C^, en hertogar vóm 
konmir undir bord F, f. L. ok í nánd C^, at þeir gengu nœr F, /. Z. 
skídg. /. Z. 



LXXXT. Af meistara Pero ok hans leikum. 219 

þeim er var um skemmu Ingibjargar. Þeir heyra þangat gledi 

mikkla ; ok fyrir þetta sama fysaz þeir at komaz inn yfir gard- 

inn ok vita hverju gegnir. Ok þetta fá þeir leikit ok sjá inn 

nm glugg einn er á var herberginu. peir sjá hvar sitr frú 

25lngibjörg ok hjá henni meistari Perus, ok sýniz þeim brædrum 

sem þau leikiz vid yfrit blídliga bædi med kossum ok fadm- 

lögum. Þeir verda mjök fegnir, þvíat nú hafa þeir fengit nógt 

efiii til úfrægdar meistara Pero. Því flýta þeir sér í höUina. 

Sem þeir koma þar, sá þeir at meistari Perus sitr í sæti sínu 

30 eptir vana ; hann heíir hjá sér tvá sveina þá er honum þjóna 

dagliga, ok at þersu sénu þikkjaz þeir eigi vita hverju gegnir, 

ok þora ekki til at tala at sinni, en hugsa þó at þeir skulu 

eigi fyrr af láta en þeir vitu hvat satt er- Þeir fara at sinni 

1 sæti sín. Annat kvelld koma þeir enn til skidgardsins ok 

>5 heyra á sama hátt gledi ok skemtan, ok sjá inn i skemmuna, 

at þau meistari Perus ok jungfrn látaz vid med blídu sem hit 



21 peim — var /. C^L. um skemmu JPX, f, C^. jungfrú Ing. L 
á gledi F. 22 fyrir — sama C^, því F, nú L. 22. 23 skídgard 

inn Z. 23 hverju at gegnir um þersa gledi L. þetta — leikit C^ 

þetta sama fá þeir gjörtZ, |)ví fá þeir leikit F. sjá nú L. 23. 24 inn 
um /. F. 24 glerglugg: L. er — herb. C^, er á var skemmunni X, 

ok líta par inn F, peir* sjá C', ok sjá F^ f. L. hvar jungfnUn 
sltr L. 24. 25 hvar — Perus] þar meistara Perum ok hjá honum Ingi- 
björgu F. 25 ok (2) /. F. 25. 26 sýniz — þau /. C^. 26 sem /. L. 
leikiz F, látaz Z, Ufiz (?) C^. yfrit C\ mjök X, /. F. bædi/. C\ 
fadml. C^Fy klappi L. 27 peir verda C*, peir verda nú Z, ok sem 

þeir sjá þetta, verda þeir F. mjök /. C^. nógt C*, nökkut F^ f. L. 
28 efnitZ. úfrœgdar 6'S öfundar vidJf, at úfrœgjaZ. OkafþvíZ, Ok 
^YÍF. inn í F. 29 Sem C^Z, en er F. þar C^Ly í höUina P. at — sitr 
C^Lj Pero sitja F. 30 vana C^F, venju Z. hjá C^, med F. hann 

— sveina] ok •II* smásveinar stódu fjrrir honum Z. þá er C^, er F^ 
þeir sem Z. honum /. C*. 30. 8 1 þjónudu jafiiliga Z. 31 þeir brædr Z. 
eigi glöggt F. at gegnir Z. 32 — 34 ok þora — sæti sín /. F. 

32 ok því þora þeir Z. at tala — sinni] slíks at leggja Z. 33 af láta 
C^j upp gefa Z. hvat satt er C^, hversu þetta er fallit Z. peir — 
sinni C\ ok fara nú Z. 34 Ok nú annat F. koma C\ komaz Z, 

ganga F. enn/. F. til sk. F, inn yfir skídgardinn Z, til skemmunnar 
C^. 35 heyra í skemmuna Z. á sama hátt Z, enn lika F. ok 

skemtan Z, edr fegri en fyrr F. ok sjá — skemm. /. F. 34. 35 ok 
heyra — skemmuna/. C^. 36 at þau Z, ok er -F, sýniz þeim sem C^. 
meistari /. F. ok jungfrú /. C^F. látaz — blídu Z , siti med þeim 
hætti (7*, med sama blídlæti edr meira F, 36. 37 sem — kvelld. 



220 LXXXI. Af meistara Pero ok hans leikum. 

fyrra kvelldit; ok at þersu sénu flýta þeir sér inn í höllina. 

peir sjá enn meistara Perus sitja eptir vana í sæti sínu; hann 

[Cod. C», tekr vid hverju keri er at honum kemr ; ok nú örugga þeir 

sik svá, at þeir skulu vita fyrir vist hverju gegnir, þvíat þeir 4( 
kunnu þat skilja, at hann má eigi i tveim stöðum senn vera. 
Þeir ganga nú at þar sem hann sitr ok tala til hans, en hann 
svarar engu ; en æ því meirr forvitnar þá um hans hag. Þeir 
ganga nú at djarfliga ok þreifa til hans þar sem þeim sýniz 
at hann siti. Nú kenna þeir at rúmit er autt ok hann er 45 
ekki þar. Ealla nú at sér sina félaga, ok verda nú allir samt 
vísir hvat satt er, ok segja þegar hertogunum; en þeir kalla 
þegar á sína menn ok fara til skemmunnar, brjóta hana upp 
ok hlaupa þar inn. par er nú til máls at taka, at meistarí 
Perus er i sæng hjá Ingibjörgu , ok verda þau eigi fyrr vör 5( 
vid, en þau heyra hark ok háreysti ok skemman er upp brotin. 
Talar hon þá til hans ok segir honum dauda visan. Hann 
bidr hana vel um mælaz ok segir at ekki man til saka ; sprettr 
hann upp í einum linklædum ok kastar yfir sik felldi blám er 



37 í y. C\ 38 peir C^F, ok Z. enn f. CK meistara — sitja C\ 
Perus sitja i^, at meistari P. sitri. nach sitja: í höllinni C?*. eptir vana 
C^Z, f. F. 38. 39 hann tekr F, ok tekr Z, ok taka C^. 39 hverju 
— kemr jPÍ, kerum svá sem honum vóru upp skenkt C^. 39. 40 ör. — 
skulu] hyggja þeir at F. 40 upp svá X. skulu vita C^, viti L. fyrir 
víst /. FL. þetta gegnir Í, gegnir um þersa fáhe^rrda syn F. 

40. 41 þvíat — þat C^, ok þikkjaz nú L. þvíat — vera /. F. 

42 peir/. C^. nú /. F. at þar FL, þar til C?i. tala FL, taka CK 
nach hans: raedr dirfd C^. nach hann (2): þegir sem ván var ok F. 

43 en æ Z, ok F. um — hag Z, at vita hans efni F. peir Z, ok F. 
42—44 en hann — djaríi. / C^. 44 ok þreifa C^, ok svá ;ftt þeir þrífa F, 
ok vilja þreifa Z. 44. 45 þar — siti C^, þar sem hann sitr Z, /. F. 
45 rúmit C^L, þetta rúm F. 45. 46 hann (2) — þar C^Z, finna hann 
ekki F. 46 at sér sína F, á sína Z , til sín fleiri sína C ^. nú allir 
samt C^, þeir nú L, f. F. 47 satt er C^F, hér er satt í Z. 
þegar hert. C^F^ til hert. Z. en f. C^. 48 þegar Fy sem skjótaz 
Z,/. C^. á sína menn Z, at sér sína vini F, til sin menn C^. fara 
C^L^ þegar sem skjótaz i^. skemmunn ar i^Z, skemmu systur sinnar C^. 
49 þar(l) JX, þegaró'i. nú/ C^ máls /. 1?'. at (2) i^Z, er 6'i. 50 frú 
Ing. Z. þuu/ CK fyrri F. 51 hark C^, hrak FL. ok hár. f. L. 
ok sk. er C^, til at sk. var Z , er sk. var F. 52 Talar — hans 
C^Z, Hon mællti þá F. honum dauda J^Z, dauda hans C^. vísan 
C^J", ætladan Z. 54 hann f. C^. einum /. C*. einum blám 
felldi Z. 



LXXXI. Af meistara Pero ok hans leikum. 221 

^5 hann bar dagliga ok leggz nidr i hásæti drottningar. Ok sem 

hertogamir kómu ' í skemmuna, ganga þeir at sæng systur 

sinnar ok eigi finna þeir þar Perum ok sjá nú hvar hann liggr 

i hásætinu. pá mællti Yilhjálmr: ^Látit mik gjallda honum 

þá skömm er hann hefir veitt okkr brædrum, þvíat ek em 

60 okkarr elldri.' Grípr nú til Perum med hermd ok reidi ok 

' sviptir honum fram á gólfit, stígr sídan ödrum fæti á annan 

fót hans, en tekr annan tveimr höndum ok rífr 1 sundr í fyrsta 

rykk allt upp at bríngspölum, en i ödrum kippir hann honum 

í tvá hluti. Fellr nú blód med innyflum ok ödrum úhreinendum 

65 um allt skemmugólfit, ok til skemdar vid frúna fyrirbjóda þeir 

at skemman sé hreinsut. Sídan ganga þeir í brott med sínum 

mönnum. Frúin fellr i úvit er hon sér sinn unnasta svá leik- 

inn. Ok eigi lidr langt ádr hon raknar vid ok sér at meistari 

Peros gengr at henni heill ok úsakadr. Hon þikMz nú eigi 

vita hverju gegnir, ok hyggr at hann muni aptr ganga daudr. 

Hann bidr hana eigi hrædaz ok segiz vera heill ok hraustr, ok 

sagdi Yilhjálm bródur hennar hafa rifit 1 sundr eitt skálmatré 



55 bar dagl. Z , bar hyersdagl. C\ var vanr at hafa dagl. F, leggz 
sídan i'. sæti F, drottn. C^, frúinnar Z, Ingibjargar F, 55 — 58 Ok 
sem — hásætinu /. C^. 56 koma inn Z. at sæng F, til X. 57 ok 
fandu P. ekki þar Z. 58 í hásæti jungfirúnar F, hertogi V. L. 

Látít mik C^Z, Ek vil F. 59 þá skömm Fy þá skömm ok svívirding 
X, þersa skemd CK veitt F, gjört Z. er hann — brædrum /. C^, 
þvíat /. Z. 60 okkarr / F. naeh elldri : ok því berr mér hefiidin Z, 
hann var stórr sem risi ok sterkr C^, nú Z, sídan F, f. C^, til hans 
F, med grimd ok reidi Zjf,F, 61 fram á FZ, ofan ék C^. ödrum 
sínum Z. annan /. F. 62 annan tekr hann Z, tekr annan fótinn F. 
rífr í sundr C^, kíppir honum svá í sundr Z, kippir svá hart at F. 
62. 63 í fyrsta — honum /. Z. 63 allt C^, rífr hann F. at C\ á F. 

kippir C *, skiptir F. 63. 64 honum í sundr F, 64 med innyfl. /. F. ok 
ödr. úhrein. Z, ok allzkyns úhreinendi jP, /. C ^. 65 skemdar C*Z, harms 
ok hádungar F. vid frúna C^F, frúinni Z. þeir C^F, hertogar Z. 
66 Sídan C^Z, Ok eptir þat F, 66. 67 med — mönnum f.Z. 67 en 
friiin Z. unnssta FZ, ástmann C^. svá sárt ok svívirdliga leikinn C^, 
68 Ok er F, ádr en Z. raknar hon F, 69 gengr at henni 6'^Z, 

er F. úsak. FZ, úskaddr C*. nú /. F, 70 gegnir C^Z, sæta muni l^. 
hugsar F, daudr /. F. ok hyggr — daudr f. C^, 71 ótfaz Z. 

hraustr Z, skaddr Í7*, vel til reika F, 71. 72 ok sagdi — rifit Z, 

]^viat hér var rifit C^. ok sagdi — skálm.] ok vann Vilhjáhnr bródir 
þiim minna þrekvirki en hann hugdi, ok var þat eitt tvísk^mótt tré er 
hami reif í aundr F, 



222 LXXXI. Af meistara Pero ok hans leikuni. 



\ 



er liggr á gólfínu : ' en þeir tóku ekki á mér.' Sér hon þá 
hvárki blód né önnur úhreinendi á gólfinu. Hon bidr hann 
forda sér. Hann segiz fyrst munu klædaz ok ganga sidan inn 
í höllina. Hann gjörir svá. Sem hertogar sjá hann, þikkjaz 
þeir eigi vita vid hver brögd þeir eru komnir, ok bidja sína 
menn at taka hann ok setja 1 jám ; ok var nú svá gjört. Sídan 
kalla þeir saman mikinn mann^ölda ok flytja hann til skógar. 
Ok er þeir koma 1 þann stad er þeir ætla at drepa hann ok • 
hann stendr fyrir þeim bundinn, mæUti hann: 'Nú hefi ekverit 
bundinn um stund, en hédan af skal ek lauss vera; en þit 
brædr erut mjök heimskir menn: ek bad systur ykkarrar ok 
villdu þit eigi gipta mér hana , þviat ykkr þótti ek lítils háttar 
hjá ykkr, en þóat ek sé ykkr úríkari fyrir penninga sakir, þá 
em ek ykkr þó vitrari, ok ef várar mægdir hefdi tekiz, mætti 
þit minnar vizku æfinliga notit hafa, þviat þá hefdi ek alldrígi 
vid ykkr sMlit. Mæli ek nú þat um, at öU ykkur framferd 



73 er þar X. er — gólf. /. F. en þeir — mér C^, en lians hönd 
kom alldri á minn líkam. Máttu nú ok sjá hvar tréit liggr F, /. Z. 
þá C^ nú Z. 73. 74 Sér hon — gólf. naeh klædaz (75) L , f. F. 

75 segiz FZ, svarar CK fyrst/. F. munu jPÍ, man ek C^ inn /. C^. 
75. 76 ok ganga — höU. /. Z. . 76 Hann — svá C\ Hon svarar: 

^þá muntu sækja þér höfutbana/ en hann lætr eigi letjaz F, meistari 
P. gekk nú inn í höUina Z. Sem — sjá hann C^, ok þetta sjá hert. Z, 
en er þeir brædr sá hann á lífi F. 76. 77 þikkj. — komnir C^, vita 
þeir eigi, hverju þetta gegnir Z, f. F. 77. 78 bidja — menn FZ, 

bjóda sínum mönnum C*. 78 at/. X. hann C^F, þenna gaUdramann Z. 
ok binda ok setja C^. járn C^, bönd Z. ok — jám / F. ok — gjört Z, ok 
þeir gjöra svá F, f. C^. 78. 79 Sídan — saman C^, kalla þeir nú saman Z, 
ok boda sídan at sér F. 79 mikinn /. F. ok flytja hann sídan F, ok flytja 
þeir Perum Z, er hann fluttr C^. tU skógar C^F, £ skóg ok vUja hengja 
hann Z. 80 í þann stad — drepa hann C^, i aftökustadinn Z, ok er 
sleginn hringr um hann F. 80. 81 ok hann stendr C^, stendr hann Z, 
ok st. hann F. 81 fyrir þeim C^Z, þar nú F. mæUti hann C^, 

Hann mæUti til hertoganna Z, H. m. þá F. 81. 82 Nú — stun^ J)ér 
fluttut mik hingat fjötradan sem einn þjóf Z. 82 um hríd F. héaan af 
C\ nú FZ. vera C^Z, verda fyrir [utan] ydra þökk F. en C^F, en 
þat er satt at segja at Z. 83 mjök heimskir C^, alUi. Z, heimskir F. 
84 gipta FZ, gefa C^. hana/. CK þvíat C^, sakir þers at Z. háttar 
C\ góds verdr Z. 84 — 88 þvíat ykkr — skUit /. F. 85 fjrrir — - 
sakir/ Z. 86 em — vitrari C^, eru þit mér heimskari Z. tekiz 

med heidri Z. 86. 87 mætti — hafa C^, þá hefdi þit mátt þers 

njóta æfinUga Z. 87 hefdi ek C\ heMum vér Z. 88 vid ykkr/. Z. 
skUiz Z. nú /. Ci. framferd C^Z, frægd F. 



LXXXI. Af meistara Pero ok hans leikam. 223 

snúiz ykkr til úfrægdar ok hamingjuleysis.' Sídan sýndiz þeim 
dO sem hann tæki eitt blátt hnoda ór brókabelltispungi sínum ok [90] 
kastadi upp í loptit ok þat yrdi at einum streng. Sýndiz þeim 
sem hann helldi þar i annan enda ok læsi sik upp eptir, ok 
hvarf hann þeim svá at alldri sáz hann sidan. 

2. 

Okamt þadan var einn ríkr höfdingi er Prinz var kalladr. 
Hann var ríkr at audæfum ok hellt sik umfram hvem mann 
i þvi landi at klædum ok kosti, hestum ok öllum tygjum. 
Einn dag reid hann út af sínum gardi med XII- sveinum 
5 sínum eina þjódbraut um skóg einn, rídandi ágjætu essi med 
öllum sinum bezta búningi. Allir vóru hans sveinar vel búnir. 
Ok er þeir ridu um skóginn, sjá þeir at madr einn rídr í 
mót þeim. Hann sýndiz þeim miMll ok vaskligr. Hann hefir 
hest svá fridan, at engan hafa þeir sét þvilikan, bædi 



89 ykkr /. F, til — ham. C^, til svívirdingar ok ham. i, í skemd 
ok skada F. 90 -pungi FL, -pússi C^. 91 kastadi því F. ok þat 
yrdi C^Z, ok þeim sýniz sem þat yrdi F. 91. 92 Sýndiz — helldi C^Z, 
ok hellt hann F. 92 þar/. FZ. strengsendann i. upp eptir C\ 

þar upp eptir X, í lopt upp ór þeirra augsýn F. 92. 93 ok hvarf 

— þeim i, ok hvarf C^y f. F. 93 svá — sídan C^, svá at þeir 
sáz eigi sídan X, ok sá þeir hann alldri sídan, ok lýkr hér at segja 
frá meistara Perus , en gud geymi vár allra , amen F. 

C^ hat die uberachrift : Af meistara Pero ok Pinz. 1 Skamt — 

var C^Zy Svá er sagt at F. Prinz i, Pinz C\ Pina F. var kall. C^, 
er kall. á þeirra tungu F, hét i. 2 mjök ríkr i. at audæf. i, ok 

audigr JP', madr C^. ok hellt C*, hann hellt F, þv£ hellt hann i. hvern 
mann C*, alla i, adra menn F 3 í landinu i, /. F. ok kosti /. F, 
hestum — tygj. C^, svá ok at hestum ok herfórum ok öllum hertygjum i, 
ok ödrum ríkleik. Hann átti ers svá frítt ok þar med öU tygi , at vel mátti 
hinn dýrazti kóngr vera sæmdr af jP. 4 Einn — hann C^, Svá bar 

til eitthvert sinn, at P. rídr i, þat var einn tíma at hann rídr F. af 

— gardi/. F. med tólf sveina F. 5 eina þj. C^, eptir einni þj. i, /. F. 
á skóg F. 5. 6 rid. — bún. C\ hann hefír nú allan þann hezta 
húning sem hann átti ok svá gott ess at ekki fekkzþar innanlandz því- 
líkt i , med sinu bezta húnadi. peirra höfdingi rídr sínu ágjætu essi F. 
6 vel C^Fy sœmiliga i. nach búnir: þó hann hæri af öUum i. 7 Ok er 

— sjá þeir C *, peir sjá nú allir i, Svá bar til F. einn /. CK 8 mch 
þeim (l): af skóginum F. Hann — þeim f. C\ bædi mikiU F. 
9 hest — frídan C^F, svá gódan h. i. þvíl. C\ slíkan i, annan 
þeim líkan F. 



224 LXXXI. Af meistara Pero ok hans leikum. 



sakir vaxtar ok vænleiks. Elædabúnadr þersa mannz sýndiz þeim X 
umfram alla þá sem þeir höfdu fyrr sét. Nú med því at 
hvárir fara ödrum i mót , þá finnaz þeir skjótt ok heilsa hvárir 
ödrum. Ok þegar í stad talar Prinz til þersa mannz: 'Þú 
dugandi madr, segir hann, sel mér þitt ágjæta ess medbúnad- 
inum ok þín vápn ok klædi , þvíat þetta er eigi útígins mannz Ið 
eign allt saman; vil ek gefa þér vidr mitt ess ok öll mín 
klædi ok þar til adra aura, svá at þú sér vel halldinn af.' 
Eomni madr svarar: 'Ekki fýsir mik at hafa helldr þitt ess 
en mitt eda tygi; má hvárr okkarr una því er ádr hefir.' Prinz 
segir: 'Vilir þú eigi setja mér eda gefa, þá hlýtr þú þó laust 20 
at láta naudigr.* Hann svarar : ' Þóat þú takir af mér mín tygi, 
þá er eigi vist at þin ágimi sediz med þersu, en eigi læt ek af 
medan ek em únaudigr, en ekki em ek madr til at hallda einn 



10 sakir — vænl.] sakir gangs ok yaxtar Z, sakir vaxtar ok væn- 
leiks F, á vöxt ok frídleika C^. 10. 11 Klædab. — alla þá C\ Hans 
kl. var engum þvílíkr F, Um allan búning þótti þeim þersi madr langt 
bera af öUum þeim L. 11 nach sét: eda frá heyrt sagt X, þar eptir 
eru öll hans tygi ok sjálfr er hann afbragd annarra manna C^, Nú 
C^F, ok L. med FL, af CK 12 á mót F, ok heilsa FL, heUsa 

þar C71. 13 Ok •— stad FL, f. C^. Pinz talar svá 6'*, talar fyrr 

nefndr formadr jP, tekr Prinz til orda L. til — mannz Í7^, til þers 
mannz er einn reíd í móti þeim jP, vid þenna mann L. 14 dugandis 

F. gjör vel ok sel L. 14. 15 þitt — klædi] þat ágj. ess med bÚÐ. 

ok öll þín vápn ok klædi C^, allan þinn búning ok þín vápn ok þitt 
hit frída ess med Öllum sínum fórum Z, þitt ágj. ess ok þín vápn ok 
klædi ok öll þín tygi er til heyra essinu J^. 15 útígins C^F, rags X. 

16 allt saman /. F. if^%\. gefa F. vidr C^F, hér fyrir X. 16. 17 mitt 
— klædi C^, mín tygi ok mitt ess F^ mitt ess med sínum gjördum ok 
öU mín vápn ok klædi X. 17 til FL^ medr C^. vel/. F, 18 Komni 
madr X, Hinn tilkomni m. F, persi C^. til at C^, helldr/. C^. 
18. 19 þitt — tygi] þín klædi en mín eda þitt ess X, þitt ess en mitt F^ 
þitt ess eda tygi C^. 19 má — hefir C% má hv. okkarr vel una því er 
á F^ en þat er . . . . (unleserlich) hvárir una vid sitt, því ek vil eigi 
selja mittX. 19. 20Pinz segir C^, Prinz mællti X, formadrinn svarar F. 
20. 21 Vilir — naud.] Vilir .... (unleserliehj ek beidumz med sölu edr 
gjöf edr fyrir mín ord, þá . ... (unleaerlichj naudigr X. 20 eda gefa 
f. F. 21 naudigr /. C^. Hann svarar C^F, Komni madr mællti X. 

21 af mér — tygi F, þá klædi er ek ber C^, allt þat er ek hefi X. 

22 þá er eigi víst F^ þá er þó úvíst C^, erloschen L. med þersu C^F, 
því helldr X. 22. 23 en eigi — únaud. /. F, en eigi missi ek mitt 
öU . . . . (unleserlichj X. 23 en ekki — einn Fy en eigi man ek 
einn hallda C\ . . . . (unleserlichj madr til at hallda einn X. 



LXXXI. Af meistara Pero ok hans leikum. 225 

fyrir ydr •XIII' peir stíga nú af sínum hestum ok taka 

t^HaDn höndum ok færa hann af sinum klædum ok fá honum i 

stadinn þau sem þeirra formadr hafdi. Ekki brautz hann um. 

Skilja þeir vid þetta ok rída sinn veg hvárir. Einn af mönn- 

um Prinz ihugadi mest þeirra gjörd, þviat hann var þeirra 

Yitraztr. Hann átti einn náttúrustein þann ef hann leit i hann, 

30 þá mátti engi missýna fyrir honum. Þenna stein tekr hann 

ok litr i, þvíat hann grunar at þeim man annan veg sýnaz 

en er. Honum þikkir nú undarliga vid vikja: hann sér sinn 

formann rida einni hrisbyrdi, hon er bundin saman med tágum 

ok tötrum, en þetta syniz öUum hinn fridazti fararskjóti med 

ö ágjætum bitli ok búnadi. Nú fyrir þvi at öllum ödrum on 

honum einum er þetta úsýniligt, þá kallar hann til sin annan 

ok hinn þridja, at þeir megi vita med honum hvat satt er, ok 

lætr þá lita i fyrr sagdan stein, ok sýniz þeim þá einn veg 

öllom. Sidan segja þeir sinum formanni ok láta hann sjálfan 

sjá. Hann verdr vid æfar reidr ok bidr þá rida eptir 

þeim vánda galldramanni , þviat hann var skamt frá þeim. [91] 



24 .Xni. C\ -XII- FL. nú allir Z. peir ~ hestum /. C^. ok taka] 

Sídan taka þeir C^, 24. 25 sínum — taka hann in L erloaehen. 25 sínum 

klæd. C^Ff öllum sínum búningi i. 25. 26 í stad. /. Z. 26 þau] þann 

X. hafdi C^y hafdi átt F, átti ádr L. nach hafdi átt: syá taka þeir ok 

hans yæna hest ok öU hans tygi F, 27 Skilja — þetta C^L, ok skilja 

eptir þat F, 27. 28 mönnum Prinz Z, fylgjurum formannzins F^ 

þeim kumpánum C^, 28 mest þeirra C^L, þersa F, 28. 29 þeirra 

vitrastr -FX, þeim vitrari C^ 29 náttúrustein C^Fy þann stein X. 

þann ef — í hann C^F, at ef inn leit í hann X. 30 engi FL^ ekki 

C*. 30. 31 penna — lítr í C^F^ ok í þenna stein lítr hann nú X. 

31 þeim man X, honum myndi C^, 31. 32 at þeim — en er] at annan 

veg muni vera en þeim sýniz F, 32 er X, vœri C^. Honum — víkja 

X, ok nú sýniz honum undrliga C^, f, F, 32. 33 hann sér — rída C^Fy 

I»YÍat hann sér nu at hans formadr Prinz rídr X. 33 taugum X. 34 ok 

tötrum f. C^. en þettaX, þetta^F, en þeim C^. öllum C\ öUum þeim F, 

hans f^lögum X. med] ok X. 35 ágjætligum X, ágjœt (am zeilenachluas) F. 

bitli ok /. C^. fyrir ^, med CK en C^X, nema F. 36 einum /. CK þá 

C^Lj því JP. til sín C^L, at sér F. 36. 37 annan — þridja C^L, einn 

ok annan F. 37 at þeir — satt er C^, at þeir mætti vita med honum 

Ff ok vill vita hvárt þeim sýniz sem honum X. 38 þá CL, hann F. 

náttúrustein F. ^á C^F, nú L. 39 öllum sem honum X. 

39. 40 Sídan — sjá C^F, sýna þeir nú sjálfum herranum hvat tínt 

er X. 40 vid C^F, nú X. þá C^F, sína menn X. 41 þeim 

C^Lf þersum F. þvíat — þeim C^F, því hann var skamt í 

brott farinn írá þeim X. 

Qering, Isiand. Legenden, Novellen nsw. . 15 



226 LXXXI. Af meistara Pero ok hans leikum. 

Þeir gjöra nú svá, taka hann höndum ok færa hann Prinz 
bundinn; ok er þeir fínnaz, bar Prinz at honom at hann hefdi 
svikit af honum hans tygi. Pems segir þat eigi satt vera, 
kvez alldrigi hann beitt hafa nökkors umskiptis ok segir at 4 
ágirni hans hefdi snúiz honum til syívirdingar ok blindat hans 
hugskotsaogu; bad hann sjálfan gjallda heimskn sinnar ok 
taldiz sýkn i alla stadi. Prinz snýr nú heim í yeg ok hefír 
med sér Perum bundinn ok ætlar at láta drepa hann. Prinz 
kallar nú saman miMnn mannfjölda; þeir settu sinn dóm á S 
bryggju einni vid sjóinn, en alþýda skipar sik fyrir ofan alla 
vega, svá at hann megi eigi i brott hlaupa, ok sýniz ðllum 
hann dauda verdr fyrir sína galldra ok gjömingar. Ok sem 
svá var komit hans máli, tekr hann til orda: '£k hefí verit 
bundinn nú nm stund, en nú vil ek lauss vera, ok þó mun55 
ek eigi hlaupa út á sjóinn at bana mér.' Ok er hann hafdi 
þetta mællt, þá sat hann lauss hjá þeim á bryggjunum. Sidan 
sýndiz þeim sem hann tæki ór pungi sinum litit af bleilju 

42. 43 peir — bund. X, ok bad þá taka hami C\ peir rída nú 
eptir honum, taka haiin ok binda F, 43 bar] talar X. Prinz L, 

hann CK at honum C\ upp á Perus X. 44 hans tygí C\ klædi sin 
ok hest ok allan sinn búning X. Perus X, Hann CK 45 hann — 

umsk. C^, hafa bedit hann neinna býtinga X. 46 snúiz — ok /. C\ 
47 hann nú X. 48 í — stadi C^^ saka af öllum þeirra skiptam X. 

48. 49 Prinz — bundinn X, Formadrinn bad þá taka hann ok binda 
ok 8vá gjördu þeir C^. 43 — 49 ok er — bundinn /. F, 49 ok ætlar 
X, ok ætla skjótt F, sídan æ'tludu peir CK láta/. F, 49. 50 Prinz — 
nú X, Eptir þat kallar íyrr nefndr formadr Fy ok kalla C^, 50 þeir 
— dóm C\ þeir setja sinn mannfund F, ok koma þeir saman X. 
51 bryggju einni C\ bryggjum nökkurum X, bryggju F, vid sjóinn 
jFX, þar sem sjór yar allt fyrir framan C^. naeh sjóinn: ok yilja þar 
dœma Perum X. en — sik C\ stód allr ahnúginn X, en manni^öldinn 
skipaz F. fjrir ofan FLy allt t o. C\ 51. 52 alla yega F, ok a. y. 
at sjónum C^y f, X. 52 eigi Ff hvergi X. hlaupa Fy komaz X. 
hann — hlaupa] þersi yándi madr megi eigi lauss yerda CK ok FZ^ 
þyíat C\ 53 dauda yerdr F, dauda madr C\ makligr dauda X. 

sína — gjöm. X, sína galldra C\ sínar gjömingar F, 54 svá til F. 
55 nú/. X. um stund C\ um stund med ydr Z, um hrid F, yil 
CiX, mun F. vera C^L, verda F. ok JX, en CK 56 út JX, enn C^. 
á sjóinn sjálfr X. at bana m^ Fy ok b. m. X, /. C\ mch mér: e& 
fólk umkringir mik alla vega svá at mér er engi ván brottkvámu X. 

57 þá /. C^F, sat C^L, var F. hjá — br. /. F. naeh bryggjunum: 
ok skeyttu þeir því ekki þvíat þeim þótti honum eingi kostr brottkvámu 
X. 57. 58 Sídan — tæki C^, þeim sýniz hann taka X, hann tekr þá F. 

58 Htit stykki X. 



LXXXI. Af meistara Pero ok hans leíkmn. 227 

ok drægi þar á bryggjuimi skip med öllum reida þeim er til 
50 siglingar þarf at hafa, ok er þeim var minst ván, heyrdu þeir 
brest mikinn ok rugl i sjóinn ok lita til. Þá sá þeir at hann 
er kominn út á sjóinn ok á skip ok vindr upp segl, ok siglir 
þersi madr í haf út. Skilr svá med þeim landzmönnum ok 
med Pero. Verdr hann YÍdara vid at koma. 

3. 

par sem Perus kom at landi var einn hertogi med herskipum. 
Ekki er getit at hann ætti ríki fyrir at rMa. Hann var sagdr 
madr réttlátr í þeirri stétt sem haitn var, drap nidr víMnga 
ok ránsmenn, en lét alla góda menn fara i fridi. Yar hann 
5 af þersu vinsæll, hafdi hann af hveijum kóngi hvat er haim 
villdi. Þetta var þann tíma dags er Perus fann hertogann, er 
matsveinar matbjoggu : , pörtudu þeir einn hana til bords fyrr 
sögdum hertoga. Perus kvaddi hann vel ok mællti: ^Svá mikil 



59 ok dragi þar C^, ok þar med dregr hann X, hann dregr F. 
eitt skip Z. 59. 60 þeim — hafa F, ok segli ok mastri ok öllu þyi 
sem til siglingar heyrirX,/. CK 61 rugl C^F, þá kom rugl mikit 

X. sjóinn FZ, sjónum C^* líta til C*jF, litu allir . . . (unleaerlich) X. 
J)á sá þeir C^, peir sá J?, peir sjá nú vegs ummerki X. hann C^F, 
Perus sökudólgr þeirra X. 62 út á C^F, fram á X. ok á skip C^, 

á skipi jF, med fögru skipi X. upp G^Ly k F. 68 þersi madr C^X, 

f. F, í haf út C\ i haf F, nú í haf út X. svá C^F, nú X. 
63. 64 landzm. — Pero C\ meistara P. ok landzm. JP, Prinz okPerus X. 
64 nú YÍdarr L. Verdr — koma] ok kemr hann vída vid sögur. par 
fór núna F. 

3 i8t nur erhalten in C^L. C^ gewUhri die iíbersehr^t: Af 
meistara Pero. 1 þar — landi] Siglir hann nú um hÖf innan ok 

allt þar til at hann kemr at landi í einhverjum stad X. var] þar lá 
íyrir i höfn X. hersk. sínum X. 2 þers get. X. ætti — ráda] at 

hann vœri ódalhorinn tU neins rikis X. Hann var] en sagt er at hann 
vœri X. • 3 þeirri stétt] því starfí X. var] sat X. drap hann X. 

4 en lét — fridi] þá sem herjudu á ríki réttlátra könga eda annarra 
formanna. Hann var hinn mesti hermadr, svá at nær stód eingi vid 
honum X. 4, 5 Var — þersuj Hann var mjök X. 5 hverj. kón.] 

hvers kóngs ríki X. hvat erj þat sem X. 6 þetta — fann] Perus 

kom í . • (loch im perg.) at fínna X. 6. 7 er — mathj.] sem steikarar 
fóra til at mathúa X. 7 þeir í sundr X. tíl bords] í pott X. 7. 8 fyrr 
— hert.] fyrir hertogann til sodningar X. 8 hann — mællti] hertogann 
hæverskíiga, en hann tók honum blídliga X. Svá /. X. 

15* 



228 LXXXI. Af meistara Pero ok hans leikum. 

frægd flytz af ydr at þér séd röskvir í stríði ok réttlátir vidr 
alþýdu ; eda hvárt er at þér vilit eigi verda kóngr yfir ein- 10 
hverju ríki, eda kunni þér eigi fá?* Hertoginn svarar: 'Enga 
ástundan hefi ek til þers haft.' Perus mœllti : ' Myndi þér vilja 
verda kóngr ef ydr væri kostr?' Hann svarar: 'Fyrir víst 
viUdi ek.' ' Vel mjmdir þú þá launa þeim er því kvæmi áleid- 
is?' 'Víst skylldi hann hafa verdkaupit', segir hertoginn. 15 
Perus mællti: 'Myndir þú vilja gefa honum X- merkr gullz 
á hverju ári svá lengi sem þér ríkit?' 'X- merkr, segir 
hertoginn, ok þó at hann tæki •CC- marka.' Hann segir: 
'Ekki beidumz ek meira en X- merkr/ 'pat gef ek gjama', 
segir hertoginn; ok vid þetta skilja þeir. Ferr Perus brott. 20 
padan skamt var ein kóngsatseta. Hann var kvæntr ok áttí 
[92] sun þrevetran. pat barz at þar, at svá sýndiz sem sjá kóngr 
yrdi bráddaudr. Landzmenn kvöddu þings til kóngstekju. Eemr 
þar saman mikill mannmúgi. par kemr drottning med syni 
sínum. Sýniz þat öllum réttaz, at kóngssun taki ríki eptir fedr 25 
sinn. í þann tíma sýniz Perus á þinginu; hann tekr svá til 
orda: *pat er satt, at sun á arf eptir fedr sinn, en fyrir alldrs 
sakir er hann litill til stjómar eda afrudnings, ef vikingar 
kunnu koma til landz; eda hafi þér nökkut spurt tídenda?' 
Peir köUuduz ekki fregnat hafa. Hann segir: 'Mér er þat30 

9 flytz afj flýgr med L. nach ydr: herra, segir P. L. röskv. — 
str.] bædi hraustr í bardögum L. léttlátir C^. 10 kóngr eda jarl X. 
11 at f á Z. STarar] mællti L. 12 stundan L, til þers] þar til L. 

YÍlja/. L. 18 vera L. ydr væri] þér kæmíz vel af því ok væri 

ydr þers X. Hann sv. /. L. 14 ek þat, segir hert. L. vor Vel: 

P. mællti L. myndir — þeim] mundu þér þeim manni launa X. 15 wr 
Víst: Já, já, segir hann X. gott verdkaup X. segir hert./. X. 

17 hveijum -XH- mánudum X. 17 'X* merkr/ X. Hert. segir X. 

18 tæki] beidiz X. Hann segir] P. mællti X, 19 meirr X. marka, ef 
ek má því af stad koma X. 20 nach brott: at því sem honum sýndii X. 
21 skamt á brott X. var ein] er X. Hann] Sá kóngr X. 21. 22 átti med 
drottningu sinni sun X. 22 pat — svá] Svá bar til at því sem honum X. 
sem sjá] at þersi X. 23 vard X. Landzm. kv.] ok þegar í stad kvedja 
landzmenn X. 24 mannfjöldi X. 25 nach sínum:^ ok adrir formenn 
ríkis X. þat /. X. sun kóngB Bkilgetinn X. 26 I þenna punkt kcinr 
raeistari P. [á] þingit X. ^7 suu á arf] sunr kóngs er næst at erfdX. 
28 sökum X. lítt til 8tj6inn« iætr L. 28. 29 vík. — landa] tifritlr 
kemr á landit X. 29 ek.W apurt nökkut X. 30 sögduz X. frétt X. 
Hann segir] P. mællti X. 30. 31 er — hermt] hefir verit sagt X. 



LXXXI. Af meistara Pero ok hans leikum. 229 

hermt, at Qöldi herskipa er komit vid landit, ok þér sjálfir 
sjáit at hver höfn er full af herskipum; ok er ekki annat til 
i^s en fá öruggan formann þann er þersu vandkvædi mætti 
af ydr víkja, þvíat þeir munu hvárki spara at taka drottn- 
^ ÍBgina né góz ydart mod herfangi.' Menn hyggja nú þetta 
SQunu satt vera, sjá nú at herr er kominn í landit; skýtr nú 
alþýdu skelk 1 bringu. Til verdr einnhverr ok spyrr hvem 

' hann sér vel til fallinn kóngs yfír landit. Perus segir engan 
jafnvel til fallinn sem hertogann sakir sigrsælldar, vits ok forsjá, 

40 ok hvert afbragd hann er annarra manna. Hér kemr at þetta 
samþykkir landzfóUrit ok svá sýniz drottningu. Fór þá Perus 
til fundar vid hertogann ok segir honum nú kost at taka 
köngstígn, ef hann vill gefa honum -X* merkr gullz á hverju 
ári. Hertoginn sagdiz þenna kost vilja ok lýkr honum þegar 

^ -X- merkr. Sidan ferr hertogi heim til kóngshallar ok fær 
þar gódar vidtökur. Er hann þar til kóngs tekinn ok fær 



32 sjáit] megit sjá L. skipum X. naeh skipum: en haíit er sem 
kjölum sé sát L. ok er] er nú X. 33 ráds /. L. svá öruggan 

stjómarmann til forystu Z. þersum vandrædum X. megi L, 

34. 35 þviat — herf.] þvíat víst er at þeir sem vid landit eru komnir, 
munu ydr til einskis illz ofgódir þikkja, munu þeir bædi taka lönd ok 
drottningu ok þröngya ok drepa hTert mannz bam X. 35. 36 Menn — 
Tera] peir hyggja nú at ok sjá at þetta er allt satt sem liann sagdi X. 
36 sjá nú — landit/. X. 37 nach bringu: ok sýniz öllum þat satt 

Yera sem hann segir X. ok af þvi yerdr til X. 37. 38 ok spyrr — 
landit] at frétta eptir hvar hann sæi formann landinu X. 38 — 40 Perus 
— manna] P. nefnir til þenna sama hertoga sem fyrr var frá sagt ok 
tek um hann sem mátti marga kosti. pá svarar drottningin ok kvez 
alldri því skulu samþykkjaz, at hennar sun taki eigi arf ok ríki eptir 
födur sinn. P. mællti þá: 'Svá má verda, drottning, at sun þinn láti 
ríkit ok lífit; því sýniz mér rádligaz at hertogi taki kóngdórainn ok ríkit 
ok ydr fyrir drottningu ok gjöriz svá fóstrfadir sveinsins , ok [er] hann 
hefir þroska til, skal hann taka hálft ríkit ok kóngsna&L, ok má vera 
at med hertogans lidi verdi herrinn á brott rekinn af landinu, svá at ydr 
kosti engan penning ok þar til án lífsháska X. 40. 41 Hér — drottn.] 
þetta líkaz alþýdunni æfar vel ok um sídir samþykkir drottningin þersu, 
ok lauk svá þinginu X. 41 Fór — Pems] Ferr P. nú X. 42 til 

fimd. — hert. /. X. honum] hertoganum X. 42. 43 nú kost — kón.] 
hvar komit var, at hann má nú taka kóngdóm X. 43. 44 hverjum 
•XII • mánudum X. 44 Hert. sagdiz /. X. vilja] vill hertoginn 

gjama X. lýkr] vill lúka X. 45 einar ^X* merkr gullz X. Sidan 

ferr] Ferr nú X. 46 þar (2)] nú X. 



230 LXXXI. Af meistara Pero ok hans leikum. 



drottningar sér til eiginkonu. Setz hann þar til ríkis ok nnir 
vcl við, en horr sá hinn mikkli er þar hafdi vid land komit 
hvarf svá skjótt, at engi vissi hvat af vard. Nú lídr fyrsta ár, 
ok kemr Pems at jafnlengd ok gengr í hðll kóngs ok heilsar 50 
honum. Kóngr tekr honum hlidliga. Perus mællti: ^Ek em 
kominn at heimta fé mitt af ydr.' ^Já, já, segir kóngr, þat 
or til reidu.' Lætr í stad vega honum 'X- merkr gullz. 
Hirdmönnum þikkir undarligt. Annat sinn kemr Perus at ja£a- 
longd ok heimtir fé sitt; verdr nú rómr mikill nm höUina at 55 
þersi madr heimtir æ penninga at kóngi, ok segja iUt mundu nndir 
húa. Sem kóngr heyrir þat, hidr hann Perum ekki heimta at 
sér ponninga lengr, bidr þó fá, honum at sinni -X- merkr; en 
Perus segiz heimta munu sitt hvat sem kóngr segir, tekr viá 
fénu ok ferr brott sldan. Þridja sinn, sem lidnir eru •XII- 60 
mánadir, komr Perus fyrir kóng ok heimtir •X* merkr gullz. 
Nú verdr þyss mikiU 1 höllinni er hirdin segir at þersi madr 
haii gjört kónginn skattgilldan ; þikkir vist at illt man undir 
búa. Sem kóngr heyrir þat, segir hann Pero med reidi: ^Þú 



47. 48 Seti — yel vid] Semr hann nú sitt ríki ok þikkir vel 
at fara X. 49 hyarf] yar í brott X. af honum X. lídr — ár] lída fram 
hin fýrstu misseri X. 50 nach jaínL: þTÍ sem hann haldi M^t (?) 
hort. X. höU kón.] höUina X. 50. 51 heUsar honom] kreðr kónginn X. 
5t P. ma)Uti] þa m. P. tU kóngs ok eigi miök hatt: 'Herra, segir 
hann X. 55 Lætr — gnUi/. X. 54 Hirdm. — nndarL] J»etta 

hojra þeir sem næst eru ok undra at kóngr þeirra skal skoUdbiindinn 
undir þonna mann. SkUja þeir at sTa búnu X. 55 ok hdmtir — sitt] 
gt'kk fyrír k<5ng ok talar syá hátt at aUir máttu heyray ok biðr kóng 
l^allda s^r skuUdsinaX. nSmr] yss X. nmcM hóUina; ok talar hyerr yid 
annan X. 56 æ ok æ X. kóngi yanim X. segja — munda] man hér mikit 
iUt L. 57 Sem] £n er X. þat] tal sinna manna X. Peram /. C\ 
58 ponn. lenfrr] f^ optarr ok launa sér syá þann gódyflja sem hann hefir 
honum ádr gjört X. bidr þó] Kóngr bidr nú X. at aimBÍ /. X. merkr 
jruUi til þers at hann gjöri honum eigi iSnádir optarr, en bidr hann 
oi|;i ]ió^^f* ^k srá djarfan at hafit þersa heúntu optarr fnm X. (Kón. 
hidr — fram imeJk se^r [59] X.) 5$. 59 en P. aegii] P. km JL 59 fe 
sitt /.. 59 kv^,] hTeiTgi X. tekr] P. tók X. 60 N« hit fnífyi X. 
t>0. 6t er <XII* mánadir eru liti X. €1 heimtnr] aegtz eiga mndir 

h<knum X> 6;í. 63 Nú yerdr — þikkir] Kán^ roAáar nú mjok, þyi 

hann hoyrir at oU hirdin þytr upp med ys ok kaUi ok scga at sjá madr 
hotir :!ik«tt|riUt könjT þeirra undir sik ok srnii þeim Z. $3 iUt aian] 

h^r man mikit iUt X« 64 Sem — reidi] pn syaiar haaB aá P. mjök 
rt'idu^liga ok mæUti X, 



LXXXI. Af meistara Pero ok hans leikum. 231 

65 ert firnamaðr djarfr er þú þorir at heimta fé at mér ok launa [^^] 
mér svá þann gódvilja er ek gjördi þér, ok lát af dirfd þinni, 
ef þá vill eigi fá á þér úfagnat.* Perus segir: 'Lítil ván er 
þér at ek láti af fyrir stóryrdi þin at heimta mitt góz/ Kóngr 
mællti: ^Yilir þú eigi af láta, þá er ván at ek látí þik höndum 

70 taka, ok eigi úvist at þú sér drepinn.' Pems mællti til kóngs: 
'Mantu hvar vit fundumz fyrstan tíma?' 'Man ek', segir 
kóngr. Perus mællti þá til kóngs: ^Þá vart þú hertogi ok 
sagdr madr réttlátr ok eigi mjök ágjam, en nú þegar er þú 
ert ríkari, ertu ágjam ok ^jafnadarfullr er þú mátt sem þú 

Jb vill, ok fyrir því at nú hefi ek prófat þik hverr þú ert, tnii 
ek at haninn sé sodinn.' Bregdr nú þvi vid, at hertoginn er 
vid skip sin, ok eigi hafdi lengri stund verit en haninn var 
sodinn, þar sem hann þóttiz kóngr vera svá at árum skipti, ok 
eiga drottningu ok hafa landzs^óm, ok allt þetta var ekki utan 

30 sjónhverfing ok í móti því sem satt var, þvíat villt var fyrir 
honum skynsemi, ok viUdi Pems prófa hverr hann væri þegar 
hann mætti sem hann viUdi. Þetta sama snertr marga o&ijök ; 
þviat þat er ofgjamt valldinu, at metnadrinn spillir ok vill einn 
öUu ráda; virda ok stundum oflitils þat sem vel var ádr vid 

B5 hann gjört en hann fekk valldit. Lýkr hér at segja af Pero 
at sinni. 

65 fimam. — erl fímadjarfr madr at X. 65. 66 ok launa — 

þér /. Z. 66 ok látj lát nú L. dirfd] fólsku i. 67 fá — úfagn.] 
vera laminn X. segir] mællti L. 68 þér þers X. 69 þér ván X. ek láti] 
moni X. 70 þú — drep.] ek láti kyrkja þik X. til kóngs] þá X. 

71 þá mantu X. fyrstan tíma] liit fyrsta BÍnn X. Man ek] þvi mun ek eigi 
mima þat X. 72 þá — kón. /. X. pá þú vart X. J)á /. C K ok] 
yartu X. 73. 74 nú — ert] nú ert þú mikit X. 74 ágjarn] bædi 

ranglátr X. 75 hefí — þik] er prófat X. naeh ert: þá man þat 

betr fallit at þú takir aptr yid þinni fyrri stétt X. 75. 76 trúi ek] 

mun nú nær hafa X. 76 meh sodinn: sem í pott yar brytjadr þá yit 
fundumz fyrst X. þyí] svá X. 77 sín] nidri X. eigi — stund] hafdi 
ekki lengr kóngr X. 78 sodinn] matgjördr X. 78 — 82 þar sem 

— yilldi] ok hafdi alldri samrekt drottningu ok ekki hafdi hennar kóngr 
andaz ok hellt hann sínu riki sem möguligt var. Yillti meistari P. svá 
fyrir honum samvizkuna at hann þóttiz hafa bædi hird ok landzstjóm, 
en þat fór nú sem þér máttut heyra X. 82 sama /. X. marga of- 

mjðk] margan mann X. 83 — 86 þviat — sinni] at hann gjörir sem 

hann nœr til þá hann má sem hann vill. Höfum vér nú eigi meira 
heyrt sagt af meistara P. at sinni, ok lýkz hér þersu æventýri X. 



232 LXXXII. Af þrimr kumpánum. 

LXIXn. Af Þrimr kumpáiiuin. 

Dvá er sagt, at i emhverju riki kómu ásamt um dag á dýra- 
veidi þrir stórburdigir menn , kóngssun , hertogasun ok jarlssun. 
Þeir vóru þá allir stórir menn ok sterkir ok fulltída, en höfdu 
þó eigi med tekit ríkisstjóm, þvíat fedr þeirra stýrdu þá enn 
löndum. Nú berr svá til efnis um daginn, at hleypingar verda 5 
mikklar, þvíat hirtir margir verda fyrir þeim, en þat er dýr 
svá flugskjótt, at hinir beztu vápnhestar fá varla tekit þat 
Verdr nú svá at kvelldi, at öll fylgd þersarra þriggja er dreifd 
ok ridlut í náttmyrkri, svá at engi sveinn er hjá þeim sem 
þeir stiga af hestum sinum ok taka náttstad. Sem þeir hafa 10 
um búiz i mörkinni , talar kóngssun : ' Hvat höfum vér at gled- 
jaz vidr, sidan hvárki er at bita né súpa?' Þeir segja at hann 
skal þar iyrir ráda. Kóngssun segir þá enu: 'pat legg ek til, 
at hverr várr kumpána segi þann kapitula ór æfísögu sinni, 
hvar. hann þóttiz minst vera staddr, ok skalltu jarlssun he^a 1£ 
söguna.' 

Hann byijar ok segir svá: 'Snimma lagdi ek fyrir mik 
úfagrar ferdir um nætr at úvitanda fedr minum. Yöndumz ek 
at rída i eitt þorp^ þviat þar var min unnosta. Hafdi ek skó- 



LXXXIl. C^ = eod. AM, 657 5, 4«. F = eod, AM. 686, 40. 
G = eod. AM, 385 , 4«. a = eod.Holm. ehart. 66 foL K. Gislason, U 
pr0ver 8. 4Í0 — 415. tJberaehrift : Af þrimr kumpánum C\ Frá þrimr 
stórburdugum mönnUm hverjir at fram sögdu sínar æfísögur a, /. FG, 
1 sagt um einn dag CK ásamt á einum degi F^ samt um dag G, 
saman einn dag a. 2 ok /. G, 3 þá /. F, stórir menn ok sterkir a, 
krístnir menn ok sterkir C^, sterkir menn FG, en] ok F. 4 þó a, 

þá C\ f, FG, þvíat/. G. stýrdu þá enn C^FG, lifdu þá enn ok 
stýrdu a. 5 löndum ok ríkjum a. svá] þat C^. efnis /. FG, 6 en 
þat er FGa, er þat C^. 7 tekit þat (7^ tekit þau F, tekit ö, farit 

svá skjótt a. 9 svá/. C^. eigi G. 10 hestum sínum FG, hest- 

unum a, f CK taka sér F, 10. 11 Sem — merkinni (myrkrinu a) 
C^a^ i mÖrkinni ok búaz um F, búaz þeir um 1 mörkinni G. 11 kón.] 
kón. svá F, þá kón. G, til at F, nú at a. 12 sídan] vita (?) -F, 

/. a, til bíta C^, 13 þar] nú a, segir — enn] svarar F. þá 

legg ek þat til F, þá legg ek þat rád til a. 14 kapitula FG^ kafía a, 
part C^, 15 hvar] hafi nú þers verit at a. þikkiz F, vera C^, 

hafa F, f. G, staddr verit F. hefja fyrst F. 17 Hann — svá] Hami 
segir svá skulu vera FG. 18 ferdir, segir hann G. nætr, segir 

hannjP. Vöndumz J", Vandiz C^G. 19 var FGy var fyrir a,f, C\ 



LXXXII. Af þrimr kiunpánum. 233 



20 svein miiin í trúnadi hér um. Svá veik vidr veginum , at þar 
var hraungata nökkur, ok er ek setti hestinn á rás , brast nidr 
hullda nökkur 1 hrauninu, hljóp þá hestrinn i þá sömu gjá 
nidr undan mér svá hátt, at ek bar enga heym yfir, hvar hann 
kom nidr; en mér skaut út af i ðuginum ok varpadi mér á 

25 einn klett. Yar þá svá langt upp á gjárbakkann yfir höfut [Cod. C\ 
mér, at ek þóttumz þrotinn at rádum til brottkvámu. Ek ^* ^^'^ 
heyrdi þá at pilltrinn var eptir kominn ok kveinadi mjök er 
hann hugdi mik daudan. Ek kalladi þá ok bad ek hann bída. 
Sem ek litudumz um, sá ek bergit alla vega upp 1 frá mér 

»0 svá bratt, at engi ván var i at ek mætti þar fæti fara án 
handfesti , ok þvi tók ek þat rád um sidir, at ek sneid i sundr 
með saxinu kápuna ok kyrtilinn af mér ok saumadi ek saman 
i dregla (þviat þit vitut sid 1 landi váru, at hofmenn bera 
med sér bædi nál ok þrædr.) Sem ek hafdi til búit taug þá 

\b sem mér þótti ramligaz, fekk ek mér stein á klettinum ok 
knýtti ek 1 taugarendann, snaradi ek sídan 1 lopt upp sem ek 
hafdi föng á, ok sakir þers at gud ætladi mér lengra líf, gekk 
steinninn allt upp yfír gjárbakkann ok bar út yfír þröminn 
annan veg, svá at sveinninn nádi steininum, ok med þersarri 

[0 stod las ek mik sídan upp svá at ek vard frjáls. Yar ek þar 
svá staddr er mér þótti verst, ok er úti mitt eftii.' Kóngssun 
svarar: 'Elókliga þótti mér þú fara, eda man ekki svá takaz, 



20 í trtinadi hér um Ga, i trúnadimed mér F, fyrir trúnadarmann 
hér xim CK vidr veg.] til ve . . . (unleaerlieh) G, 21 hraungjóta (?) a, 
nökkor FGa, mikil C^. 23 svá hart ¥, enjja grein yfir G, enga grein 
ék F, 24 1 /. FG. ek mér F. 25 svá /. FG. 26 svá at F, þóttumz 
jP, þóttiz C^G. 27 pilltrinn FGa^ sveinninn C^. var — ok /. a. 

veinadi Ga, mjök C^FG , fast a. er] at «. 28 daudan vera FG, 

Ek — þá] Ek (en ek F) hugdi í brott (at add, F) komaz FG. 
bída mín FG. 29 litudumz F, litadiz C^G. 30 í C^a, á F, 

/. G, fæti fara C^G, fara F, fót minn á festa a 31 hand- / C^, 

ráds G. 32 af mér/. F. 33 þit F, þér C^Ga. landi váru FGa, 

landinu vera CK bera C^Ga, hafa F, 34 bædi / C^a. þrád a. 

þá/. F. 35 raml.] traustligaz mega FG, traustligaz vera a. mér 

/. FG. 37 lengr at lifa F, 38 allt / F. upp] út FG. gjár- 

munnann FG. 39 pilltrinn a. 39. 40 svá at — upp /. FG. 40 upp 
á bergit a. at/ G. ek var frjáls G, ek komz upp med þersu F. 
40. 41 þar svá/ CK 41 at mér FG. efni] æventýr F, 42 svá 

tak.] þat G, þat til F. 



234 LXXXII. Af þrímr kumpánam. 

at frásagnir várar verði nökkat likar, eda hvat lætr þú til, 
hertogasun?' 

Hann svaraði: 'Rétt hygg ek þik geta at upphöfin yerði4l 
lik at söganum, þviat eina riks mannz dóttur elskadí ek — þat 
var stundar vegr af gardi fedr mins — ok sem yfir stód okk- 
arr kjærleikr, tekr hon stranga sótt, svá at hon þóttiz vita 
fyrir dauda sinn; ok sem þar er komit, gjörir hon eptir mér 
sinn trnnadarmann um nótt, en ek brá vid í stad at finna 5C 
hana. En er ek kom fram til þersarrar skemmu sem hon lá 
i, hafdi hon svá vid mér búiz, at hon var einsamt inni. Ek 
gekk at henni, þvíat ek hugdi þat erendit, at hon mundi 
vilja tala vid mik nökkut einkamál, ok hon gjördi þers nökk- 
um lit 1 fyrstu, en sidan sagdi hon svá: '^Lúk upp, sæti minn, 55 
kistuna þá stóru sem hér stendr fyrir sœnginni, þviat á botni 
hennar er sá hlutr er ek vil þér einum til trúa at geyma." 
Ek gjðrdi svá. Yar kistan tóm, utan þvi^ikt á botninum sem 
trefir ok afisnid nökkur. Þar fór ek til at grufla nidr í; var 
kistan svá djúp, at bakhlutr minn fór helldr hátt en höfadit60 
lágt, ok því vard ek eigi fyrr varr vid, en tekit var hardri hendi 
undir fótahlutinn á mér ok strengdr nidr í kistuna, skellt aptr 
lokinu ok settr láss fyrir; ok svá brátt eptir kómu menn inn 
farandi; hafdi unnosta mín kostat svá mjök aflit at koma mér 
til stadar, at þegar sendir hon eptir fedr sínum, en er hami65 
kom taladi hon svá: ''Svá lidr, fadir minn, segir hon, at 



43 samlíkar FG. 45 Rétt getí. þér at upphöfum F, 45. 46 yerdl 
— sög. f.F. 46 á sög. Ga. þvíat — ek] Ek elsk. eins r. m. d. F. 
ríkismannz a. 47 vegar ór a, 48 strída sótt a. 49 þar] syá F. 
sendir F. 50 sinn] einn F, f. G. vid í stad CW ^ þegar vid F. 

51 til þeirrar skemmu 6^, í þá sk. J". 52 mér/. F. -samt /. F. 

53 at at G. þat er. /. F. 54 vid mér G (in F unleserlich.J nökkur 
leyndarmál F. þers] þar á a, 54. 55 nökkut lítt F. 56 Idsta þelrri 
hinu st. F. sæng.] mik a. 57 einn sá F, sá einn G. þér] ekki nema 
þér a. 59 trefr]trefjur væri Fy trefíll a. ok] eda FG. nökkut Fa, par] 
þá a. nidr í kistuna F. 59. 60 var kist.] ok var hon F. 60 bakhlutr- 
inn FG. helldr hátt] hátt mjök FG. 61 í því a, 62 -hluta F. nidr] 
ofan a, skellt] skellr nú a. 63 lokinu F^ lokit a^ vett (?) C^G. ok 

svá var settr a. ok svá — eptir] litlu sídarr F. 64 farandi /. F. 

kost. — afl.] mikkla aflan a. 65 til stadar] í kistuna F, 66 svá 

C^, til hans G, svá til hans F. lídr] litz mér F, segir hon/. FG» 
at] sem F, 



LXXXII. Af þrimr kumpánum. 235 

sMlnadr okkarr man brátt verda; er sú bæn ein er ek villdi 
þiggja af ydr, at kista þá hina stóm sem hér stendr hjá okkr 
léti þér fylgja mér i gröf, svá at hon standi i kirkju ok grafín 

70andir minni kistu, þyíat í henni hefí ek lukt þann einn hlut 

er ek ann engum lifanda manni at njóta eptir mik; þikki mér 

'allmikklu varda at þiggja þetta, svá ok þat med, at engi forvitniz 

hvat þar er V Fadir hennar segir at hon skal þiggja sina 

bæn, þóat þrjár kistur væri. pótti mér nú ekki yænkaz um, 

75 en þó kaus ek þann at þegja, þyíat skemdin þótti mér enn 
Ijótari en yera kyiksettr. Hyat um langt? deyja fór hon; litlu 
sidarr til graptar búin ok til kirkju borin. Sömu leid fór ek 
i kistu minni. Syá yóru yit bádi til grafar borin ok nidr sett. 
Lá hennar kista ofan á mér. Yar gröfín fylld ok sídan frá 

80 horfít. Spurdiz vida nýjung þersi , sem ek yard sidan yarr 
vid, at kista sú hin mikkla yar jardsett at bæn dóttur rika 
mannz, ok þyi trúa margir at gull ok dýrgripir þeir sem 
hon unni mest myndi þar 1 luktir. Þetta heyra þjófar nökk- 
orir, gilldir menn ok sterkir, fara til næsta nótt ok aftæma 

85 gröfina, setja upp kisturnar bádar ok fara til rááagjördar, 
hyersu þeir skulu upp lúka hina stærri kistuna, þyíat hon yar 
á alla yega jámut, ok stadfestiz þat med þeim, at þeir skulu 
reisa kistuna ördiga til hálfs ok bera stokk á endann med 
stórafli. Yar nú enn mitt lif i hættu nökkurri at þeir myndi 
90 lemja mik med stokkinum, ok þyi tek ek þat ráds, at jafiifram 
sem ek fann at endafjölin brast, setti ek upp stóróp mikit; en 

67 okk. — brátt] várr muni skjótt Jí*, várr mun fljótr G, 68 mikklu 
FG. stendr í hjá ö^. 69 fylgja — gröf] fara í gröf med mér 

ö, . . , (lilekej hjá mér F. 69 í kirlqu /. F. ok grafin] nidri FG, 

-gardinum a. 71 lifanda f. F. njóti F. 72 med in F abgeriaaen. 
forv. þar i a. 73 þar — í] í henni er F, þar er inni a. 74 nú] 
þá a. 75 en þó FG, ok pau C^. þann <y, þá i^, /. C^a. enn/. F. 
76 Hvat lengra FG. 11 sídarr var til G, í kirkju a. til kirkju færd 
ok til graptar búin F. 78 bádi samt a. 11. 1% Sömu leid — borin 
f. FG. 79 gröfin Fa, gröf sú C\ gröf svá G. sídan fylld ok frá gengit 
Jf, fylld ok svá fylld frá horfit G. 80. 81 sem — vid f. FG. 81 i 
jörd sett FG. dóttur /. a. hins ríka a, þers r. G. 82 því trtía C^G, 
þat ætludu F. margir menn FG. 83 myndi C^, væri FG. 84 ok 

sterkir f.F. 86 hinni (þeirri hinu F) stærri kistunni Fa. 87 é, f. C^. 
þeir skulu /. a. 89 stór - /. F. 90 rád FG , rád upp a. at /. F. 

91 ek fann at /. F. stór- /. FG. 



236 LXXXII. Af þrimr kumpánum. 

þeir kasta stokkmimi svá sem limhlaapnir i brott, sem úyinriiin 
myndi æpt hafa. Yar þá svá nm leyst, at ek komz út þótt erf- 
itt yrði. Yellti ek þá Qjótt ok hermiliga bádnm kistannm aptr 
í gröfina, ok sídan skildamz ek vid þyi likaz sem áðr var firádð 
gengit Leitadi ek brott med leynd ok lykr þar minni sögii/ 
Eóngssan svaradi: ^Meinliga þótti mér þú kominn svá at' 
ek fæ eigi skUt hvat yfir má bera. £r þat ok Ijóst, gódr 
vin, at þú valdir þér vánda annosta, sidan hennar elska 
sneriz í mord ok manndráp. En med þersam æventýrom man 101 
£ara skemtan, þviat hvat man ðdra likt. Unnosta átti ek mér; 
hon sat i þeim bý sem nálægr stendr svartmankaklaostri nökk- 
ora. Reid ek þangat optliga einnsamt am nætr þar til at þat 
gjðrdiz i riki fedr mins, sem optliga kann til at bera, at hans 
réttendavalld dæmdi til snðra þijá menn er stolit höfda brott 10! 
af sér lifit. Yar þeirra daadastadr rétt annan veg út i frá 
þeirri braat sem ek var vanr at rída; ok á næsta nótt sem 
þeir léta lif, reid ek minn veg, þviat ek þóttamz svá gilldr 
madr, at ekki skyUdi ek þá hrædaz. £n er ek kom gagnvert 
þeim þjófinam er sterkaztr hafdi verít i staUdinam, kaUar hann lli 
á mik ok segir svá: '^pú dagandi madr, sýn mér manndóm ok 
fijálsa mik af kvöl þersi; ek var borínn úsannrí sök ok þvi 
heUd ek mina lifi; nú vik tU min ok slá á virgilinn med 
sverdi þina;" ok saMr þers at sá úfagnadr kaUadi þetta aUt 
med hógværa yfirbragdi , festi ek trúnat á þvi er hann sagdi 11 



92 8vá/. C^, sem /. FG, limhlaupnÍT C^G^ hræddir F, limhrseddir «. 
í hr. /. F. 93 myndi æpt hafa a, hefdi æpt FGy myndi eptár fara C^. 
þar þá F. svá /. C\ laust a. þar út (7, þar þá út F. 93. 94 erfitt 
veitti FG. 94 hreinUga F, hermannUga a. 95 því líkaz sem ádr G, 
því Ukt 8. á. Fy því sem likaz ok ádr C^. 96 gengit] horfit o. 

97 Meinl.] Naudugliga F, kom. svá] vera kom. a. 98 heraz a. 99 sid- 
an] þvíati^. 100 sneriz] 'sueddiz* (?) C^. ok manndráp /. i?'. 101 þersi 
skemtan FG. þvíat] at FG. 102 hon FG, ok C^. nálœgr var J^, 
nærri stendr a, stórmunkakl. a. lOö þijá þjófa J^(r. brott/. FG, 106 rétt 
/. F. annan — frá] á mínum vegi hjá a. 106. 107 út — þeirri] vid 
þá F. 107 á/ F. nótt eptir F. 108 lífit G, sitt Uf F. minn] 

um þann sama a. en þvíat F. þóttiz C^G. svá/. F, 109 at — 

þá] þá viUdi ek þá eigi F. gagnv.] gegnt F. 111 segir svá] mœllti 
F. dugandis Ga. mér nú a. 112 þvíat ek a. rangri a, 113 á 

f, FGa. 114 þínu hrott tf. sá úvinr taladi i^ö^a. aUt/.Jf. 115 hógv. 
yfirb. C^G, hógvœri F. því] þat a. 



LXXXII. Af þrimr kumpámini. 237 

ok veik ek til hans. En er ek sá hann, sýndiz mér hann svá 
bannsettligr, at ek trúði hann allt logit hafa, ok sneri ek M. 
Hann kalladi þá eptir mér, bad mik eigi hrædaz, sagdi mér 
þat miMnn glæp, ef ek léti hann deyja saklansan. Eigi þarf [65] 

^O þat langt: svá fór annan tíma, at ek sneri til ok frá, ok i 
þridja sinni, en fynr hans kall reid ek aptr, ok reiddi ek 
sverdit á virgilinn fyrir ofan höfut honum. Fell hann þá ofan, 
en ek setti hestinn á rás; ok litln sídarr heyrdi ek at mér 
var eptirför veitt; leit ek þá aptr ok sá ek at sá fjándinn 

25 hafdi rifít upp gálgann ok reiddi um öxl ok tók á ferd æsi- 
ligri eptir mér, svá at tók undir. Ek lét þá hestinn hlaupa 
sem af tók, ok lá þó vid sjálft at saman drægi med okkr. 
Lauk svá skeidinu, at ek kom at kirkjugardi klaustrsins ; varpadi 
ek mér þá sem færiligaz upp ór södlinum inn yfir gardinn, ok 

)0 af kunnleika þeim sem ek hafdi til stadarins komz ek inn 1 
Mrkjuna. Setti ek nú aptr hurdina med öUum lokum ok þótt- 
umz ek nú hafa vel fordat mér. Eigi leid langt ádr en úvinr- 
inn kom at durum ok knúdi hurdina svá hart med gálganum, 
at búit var allt til brotz; bidr mannskræfuna upp lúka, segir 

35 at flótti minn skal mér at illu verda, ok hann skal gjallda mér 
ofanhöggit ádr vit skiljum. Ek villdi eigi upp lúka þótt ek 
væri hart eggjadr. Sem þat var reynt, kallar hann hátt ok 
segir svá: ''þú kumpánn, segir hann, er þar liggr inni, statt 

116 yeik C^Oj reid F. sá hann] kom til hans a, 117 bann- 
settligr] qándligr FG. allt] fuUt a. ek því frá a, 118 þá /. FG. 

eptir mér C^G', ennl?', enn aptr ok «. 119 deygja C*. 120 þat langt 
C^Gy þat at lengja Fj þar LEingt um at tala a, at svá F, í annan J*. 
120. 121 i þridja sinni C^, i þr. sinn J^, hit þr. sinn G, 121 en 

/. F. kall ok únádir a, aptr C^, tU hans FG. 121. 122 reiddi — 

á] sló í sundr a. 122 honum med sverdinu a. Fell hann þá (7^, 

FeU hann G^ svá at hann fell F, 124 sá fjánd. C?*, sá [f, a) úvinrinn Ga, 
þersi úvinr F. 125 gálgatréit a. æsiliga a. 125. 126 tók — mér] hljóp 
hann þá eptir mér med æsiligri ferd ok hrædiUgiim látum F, hljóp hann 
þá eptir med æsiligri raust ok hrædiUgri ferd G, 126 undir 1 

mörkbmi FG. 128 kirkjugardi C^F^ kirkjudyrum G, 129 færiligaz 
C*, ferligaz G, skjótaz F, rífligaz a. upp /. FG, ok inn Fa. 130 kynn- 
ingþeirri F, 131. 132 Setti — fordat mér /. C^. 131 nú G, at F, f, a, 
hurdina/. a, 132 farit ok fordat a. ádr en C^, ádr at F, éAx G. 

133 at durum C^G, til kirkjunnar F. 134 upp láta F, 135 minn FG, 
þinn CK mér FG, f. C^. gjallda C\ launa FG, mér FG, þér C^, 
136 ofautekninguna a, 137. 138 ok segir svá /. F, 138 segir hann /. FG, 



238 L^XXlI. Af Þrimr kumpánum. 

- I 

þú npp ok veit mér lid at ek nái honum." Nú varð ek Tid 
þat varr at daudr madr lá þar inni hjá mér, ok vid þettal^^* 
nfagnadarins ákall færiz hann á fætr ok lymskaz þegar i stað 
fram at durunum ok skýtr frá lokunum. Berr nú brátt at 
broddi at þeir sækja mik bádir 1 ákafa, en ek lét horfa undan 
á hæli, þvíat ek vard allr aflvani fyrir þeim. Hafdi ek sverd- 
it fyrir mér ok sneid ek af vidunum slikt er beit: hafdi hinn l^ 
minni Qándinn Qöl sina fyrir vígvöl. Svá rekumz ek alla leid 
um Mrkjuna endilanga ok þar med kórinn innan ok sídaz allt 
austr um háalltarit. Yar ek þá svá módr, at ek mátti engri 
vöm npp hallda. Mustarit var vel gluggat, en vedr skjært útí, 
ok þvi bar inn miMt Ijós af tungli. Ek lagdi þá mitt mál í l 
guds valld ok triinat hans heilagrar pinu. Kastadi ek írá mér 
sverdinu, en ek hneigdumz öfugr upp at alltarinu sjálfn med 
réttum höndum, fótum á vixl ok lútn höfdi. Ok várr grædari 
Jesus Christus gaf þann krapt, at sá úfagnadrinn sem mik hafdi 
lengr sótt sökktiz i gólfít nidr, en hinn er þar þóttiz heima l 
eiga, þóat illr væri, skrefadi aptr ok fram um gólflt at lesa 
saman igalaspikr sinar ok lagdiz þar á nidr. Sidan leitadi ek 
brott til hestz mins med þvi þakklæti til guds, at mér var 
minna sidan um slikar ferdir. Læt ek lykta sögu mina.' 

peir bádir þakka honnm skemtan ok segja sem sannleikr l 
beiddi, at mikklu nauduligaz var hann staddr. En hverr þeirra 

139 þú /. IG. at — honum f. F, 140 vid þetta] ok vaknar 

hann vidr a. 141 úvinarins kall FGa, þegar í stad/. F. 142 at 
hurdunni F, brátt C\ skjótt FG. 143 lét horfa C^G, hopadi F. 

144 allr / F. aflvana FG. 145 slíkt er C^G, þat sem F. 146 úvinr- 
inn FG. lík^öl a. rekz C^G, brekz a, alla leid/. F. 147 um 

kórinn FG. innan f. FG. ok þar med sídaz C^y ok sídaz (?, ok sidan F. 
allt/. FGa, 148 austr um C^F, austr fyrir G, inn 1 hákórinn ok a. 
alltaritJ'. 148.149 engri — hallda] engri vöm vid koma eda upp h. 
G, enga vörn veita F. 150 því / F. 151 þá frá F. 152 en ek 
hneigdiz C\ en ek hné G, ok hné ek F. upp / FG. 153 útréttum a. 
ok fótum a. Enn várr lausnari FG. 154 J. Chr. /. F. úvinrÍÐn FGa. 
155 sótt C^F, ellt G. 166 þótti illr verri CK skrapadi a. 

157 ^alaspilldr sinar G, fjalaspilldumar F, þar á C\ sidan á FG, 
þar sídan ok a, Sidan — ek] ok (enn a, f. G.) leitadi ek FGa. 

158 brott] þá FG, 158. 159 med því — ferdir / FG. 159 ok lœt ek 
þar lykta FG. 160 fyrir skemtan G, f, F. 160. 161 sannleikr beiddi Ci, 
sannleiks b. G , sannleikr var a, satt var F, 161 mikklu naudul. C^G , \ 
mikiUi naud F, 161. 162 En hverr — nád] ok tóku sidan nádir á sik J^. 



LXXXItl. Af rómverska dáranuiii. 239 

tók sídan sina nád ok svefn sem verda mátti, ok lyktaz med 
þ^ þers háttar efni. 



[ 

r 

LXIXin. Af rómverska dárannm. 

f ÍSyá er lesit, at þann tima sem Rómaborg var npp efld ok 
reist med svá miMlli mekt ok höfdingskap, sem hon hefir 
halldit lengi sídan , at hon er öndngi alhrar veralldar svá í [Cod. A, 
heidnum dómi sem í heilagri kristni, hafdi bor^ nýgjör eigi P- ^^^1 
5 þær bækr sem lögmálit væri á skrifat, hversu hirta skylldi ok 
hallda réttendin, hegna úsidu en sæma þá sem vanhalldnir 
vóru, sem nú er lesit um öll riki, þóat misjafnt verdi vel 
halldit í verkum. En þat er kunnigt ordit frædimönnum med 
vitni bókanna, at vísdómsmenn ok meistarar hafa alla götu M 

10 þvi [er] heimr bygdiz heimili átt austr i Græcia (þat köllum 
vér Grikkland) ok þvi vóru þar bækr samdar fyrr en annars 
stadar i þersum þridjungi heimsins er Europa kallaz, bædi 
Iðgbækr ok annarrar vizku er visdómrinn fann i þeirra bijósti 
er ekki gimtuz annat en spekt af heiminum; ok þeir vóm 

15 sumir at náliga sigrudu mannliga vizku , þviat þótt heidindómr 
helldi þeim i kynfylgju sinni, vóru þeir allt eins svá snarpir, 
at af náttúru Iðgunum ok skepnunnar tilvisan sMldu þeir, at 



162 ok Bvefh — mátti /. F. 162. 163 ok lykt. — efni] end[a] 

lýkz hér þers háttar efni G, ok I;ýkr hér þersu æventýri, en gnd geymi 
rár allra, amen^ J*. 

T.XXXTTT. A = eod. AM. 624, 4». C^ = eod. AM. 651 B, 4» 
G => eod. AM, 335, 4^ « = eod, Holm. ehart, 66 fol. Die Ubersehríft 
von mir; Hyeminn þeir í Rómaborg sendu einn mann til Grikklands at 
reyna þar sinn klókskap a, f, A, unleserlieh G. 1 at /. G. í þann a. 
1. 2 efld ok upp reist G, 3 hidldiz Ga. lengi/. G, allrar völldugrar 
yer. a. 4 kristni G, kirkju^, kirkja ok guds kristni a, 6 réttendin 
A , réttvisi a, rétt í Íandi G. 6 — 8 hegna — verkum /. G. 8 er — 
frsedim.] kynna íródír menn G. 9 meistarar] metnadar G. götu eflz G. 

9. 10 frá — hygd.] framaz sín a, frá — austr f. G. 10 er /. A, 

10. 11 þat — yér] er vér köUum G. 12 heitir G. 13—15 er vísd. 
— vizku f.a. 14 gimtiz G. af heiminum nema spektina G. 15 at] 
er Ö. 16 med sinni kynfylgju Ga. einu G. 17 2X f. AG. skynsemi 
ok Iðgum a. 



240 LXXXII. Af rómverska dáranum. 

sá var einn sannr guð en engi annarr sem skapat hafdi heim- 
inn ok prýtt bædi himin ok jörd. Nú er at víkja til Roma- 
nos, at i sínam rádagjördum lögin at fá skilja þeir vel, ati20| 
Græciam er vænaz til at leita. En yfir þersu efui höfdu þeir 
marga stefnu, hversu at skal fara, þvíat metnadr þeirra fór 
svá hátt sakir borgar sinnar ok mannafla, at þeir þóttuz allar 
þjódir undir fótum hafa, en þótt þeim bæriz mikit á, höfðu 
þeir enga vísdómsmenn í miUum sin á þersarri tíd, en þeir25' 
sem vitrir þóttuz vóru svá drambsamir, at engi villdi til hætta 
ferdarinnar, þviat hverjum sýndiz sú skemd bótlaus, ef hann 
færi erendislaust. Þat fór ok hér med, at hverr öfundadi 
annan, ef svá kynni til at falla, at erendreki fengi meirí sæmd 
en sá sem heima sat. Þvi verdr þat statt i siduztu eptir mikit 30 
[326] dagþing, at þeir skulu treysta upp á gipt ok hamingju sjálfrar 
Romæ ok hætta engum dugandismanni, helldr skulu þeir senda 
einn skipting ok fá honum hoífólk ok fé mikit sem einum 
herra, þviat ef hann fær erendit, þikkjaz Romani mega hafa 
at spotti griska menn þar fyrir, en þótt dárínn færí svipsinnis, 3! 
þikkir þeim engi smán i. Ferr þetta sama fram at bædi Igósa þeir 
til fararinnar vándan mann ok úvitran , fá honum i hendr bædi 
skip ok hemeskju, sem hann værí virktamadr. Hvat lengra? 
til Mikklagards kemr hann ok leggr i Stólpasund nærrí keis- 
arans bryggju svá stolltz ok stórr , at eigi vill hann til máls 4< 
ganga vid nökkum mann, helldr sitr hann í lyptingu á skipi 



18 en — annarr/. G, sem] er Ö^. 18. 19 heiminn] himin ok 

jördtf. 19 bædi — jörá] bœdi lopt ok jörd G, lopt ok sjó a. 20 at (1)] 
þeir sitja G. vel/. G. 21 er/ A. yfir] fyrir a. höfdu A, hallda 
Ga. 24 un[dir — bæriz] in G zerstört. hafa A, troda a. mikínn G. 
25 í/. G. 25. 26 ^[ersarri — |)ó]ttuz in G zerstört. 26 vitrir A, 

vísir G. engi villdi Aa, eigi villdu þeir G. 27 ferd[arinnar — 

skemd] in G zerstört. sýndiz doppelt A. bótlaus G, bótlaust A, bóta- 
laus a. 28 fór ok A, vafdiz Ga. 28. 29 a[t — ef] in G zerstSrt. 

29 annat A. 29. 30 s[æmd — sat] in G zeratört. 30 í síd. /. G. 

30. 31 marga dagþingan G. 31 freista a. 31. 32 á — Romœ in G zer- 
stört. 34 því mega G. 34. 35 hafa — spotti / G. 35 gríska — fyrir] 
fyrir gríska menn G. þó G. fari svipsinnis G, færi 'svipsnes' A. 
36 smán í því G. kjósa þeir manninn G. 37 mann in A dureh ein 
heh zerstört, /. G. 38 virktamadr G, virtamadr -4, vitr madr «. 

41 útan helldr G. hann / G. 



LXXXllI. Af rómverska dáranum. 241 



sína ok gjörir menn til borgarinnar at birta sina kvámu ok 
hvat hann viU þiggja fyrir sina ágjætu borg Romam. Herra 
kallaz bann af allri sinni fylgd, þvíat undir hálsbeinat var þat 

45 bodit , at engi ijúfi þersi rád. Segja þeir hann vera hinn 
æzta speking af allri Romania, ok því er þat rádagjördin, at 
honum skuli ekki sýnaz veitt 1, helldr sem skylldugt, at hans 
erendi sé fagrliga greitt. Grikkjum sýniz þetta vandamál 
nökkut, ok þvi kallaz þeir saman hinir villduztu meistarar, 

50 hvat rád sýniz, þvíat þeir vilja 1 gegn gjöra at Romani komi 
engu klódrepi á þá, þvíat hvárir þóttuz ödrum meiri. En 
hversu mart talat var á þeim fundi, verdr þat stödugt, at hinn 
framazti visdómsmeistari af Grikkjum skal koma til mótz vid 
hinn rómverska, at prófa med sinni samvizku hvat mikit hann 

55 hefír at þýda til lærdóms ok lista. Svá er þetta mót skipat i 
metnadarhótum , at jafnlangt skal hvárr hafa at sækja annars 
fund. Þar næst er traktérat um þat mál, hversu þeir skulu 
vid leikaz, hvárt med snilld ok disputan djúpra greina edr 
med öllu þegjandi sem höfutspekingar sjálfír, at annarr gjörí 

60 tákn, en annarr svarí med tákni. Hér stendr at þeir skulu [327] 
med táknum tala, en eigi med tungu, þvíat þá þikkjaz Girskir 
snaraz at vinna, þvíat þann leik kann úvizkan eigi. þersi vegr 
gjöriz allr med erendrekum beggja vegna, at þeir tveir einir 
ágjætu menn kómu samt i einn stad, ok studdir svá, at engi 

)5 madr skylldi nær vera. Eru þar vidsjár mikklar, þviat hvárrgi 
heilsar ödrum sem mállausir væri bádir. Setjaz þeir nidr i 



43 sínu ágjætu A, hans ágj. G, hina ágjætuztu a. 44 fylgd 

AGf hird a. -beinat /. a. 44. 45 þat boctit AGy lagt a. 46 allri 
/. A. Rómaborg a. 47 skylldi G. í f. G. sem /. G. skyllt G, 

48 erendi — greitt] ferd sé sæmilig gjör G. þetta nú vera G. 49 nökkut 
Aa, mikít G. kallaz Aa^ kalla G. hina G. meistarar Aa, spekinga sína G, 
52 mart sem G. þeim sama a. var þat statt G. hins A. 53 fremsti 

v^ísdómsmadr G. 54 prófa svá a, samyizku A, vizku G, kunnáttu a. 
55þettau4a, þeirra G. 56 jafnlang -4. hafa at /. G. 57 þat mál /. G. 
58 vid talaz G. disputéran a. 60 Sem hér A. 61 táknum Aa, 

þögn G. þikkjaz ok a. 62 því AG, þvíat — eigi] ef úvitinn kann 
ekki at þeim leik G. mch eigi fufft a hinzu: at vinna edr skiija. 
63 þersir tveir G. einir/. (?. 64 samt .^ð;, fram G^. studdir] 'studiu' 
G. 65 Eru Ga^ en A, vid sjáz mikklir A. þvíat &«, at A. 

6 6 ödrum A , annan Ga. bádir /. A, 

Gering, Isl&nd. Legenden, Novellen usw. 16 



242 LXXXIII. Af rómverska dáranum. 

virdalig sæti sem hvárir höfðu húit fyrir sínum meistara, svá 
at þeir horfaz rétt í mót. Sitja svá um stund ádr Grœcus 
gjörir tákn ok réttir fram einn fingr; hér í mót gjörir Roma- 
nus annat tákn ok réttir fram þijá fíngr. Græcus gjörir ennlO' 
tákn ok réttir flata hönd sina fram, svá at lófinn horfir upp, 
en þar i mót gjörir Rómverski tákn ok réttir fram hnefa sinn. 
Þridja tákn gjörir Græcus ok visar einum fíngri upp i lopt, en 
þar i mót visar Romanus einum fingri nidr til jardar. Úti er 
þetta efhi er þeir eigaz med; ganga sidan þegjandi hvárr til 16 
sinna manna. Ok er Græcus kemr heim i stadinn, flyktiz at 
honum fólk alla vega at forvitnaz um, hversu farit hafdi med 
þeim, en hann svarar engu til fyrr en hann kemr i málstofa 
ok vitrir menn eru nærri. Er þá einkanliga spurt hverr hinn 
rómverski er til taks. Meistari segir, hann sé lofligr madr í 8( 
sinni vizku: 'þviat ek gaf honum hit dýrsta efni ok hit djáp- 
azta þat er enn á þersum timum er mjök fólgit fyrir flestum 
mönnum.' peir bidja hann segja sér einvirduliga af þersu efni. 
[328] Hann talar: 'pat var mitt fyrsta tákn, at ek rétti fram einn 
fingr, sýnandi af þeirri spekt sem mér er lánut , at gud er 8í 
einn en ekM fleiri; en þar i mót rétti hann þijá fingr, ok þat 
samþykti mér at einn gud i minu tákni hefir þijár persónur i 
hans tákni. par næst rétti ek fram flatan lófann, sýnandi enn 
i þvi at sami gud helldr upp allri skepnu; en þar i mót 
beygdi hann hnefa sinn i þann skilning , at sá er upp helldr 90 
hann byrgir ok alla skapada hluti i hnefa. Hit þridja sinn 



67 fyrir búit G, 68 ádr AG, þar til at a. Grecius A 

(so immer.J 69 fingr /. A. hér AUf en þar G, 72 en/. G. 

gjörir Aa, réttir G. tákn — fram /. G. knefa G. 73 tákn 

Aay tíma G. Grecus tákn G. 75 ef[ni — sídan] in G zerstört. 

76. 77 heim — fólk in G zerstört. 77. 78 haf[di — f]yrr in G zer- 
stört. 78 málstefnu (?, málstefnuna a. 79 Er — hverr in G zer- 

stört. einkanl.] endiliga a. 79. 80 hverr — taks] hveminn at hinn 

rómverski madr væri til tákns a. 80 er -4, væri G. at hann G. 

80. 81 [sé — e]k in G zeratört. 81 vizku A, náttúru a. 82 er enn 

— fyrir in G zerstört. tímum A, táknum a. 83 einvird. /. G. 

84 talar — tákn in G zeratört. setti fram A. 86 ekki AOf 

eigi G. 88 enn /. G. 89 med því G. 91 skapada/. G. 

sér í hnefa G. 



LXXXIII. Af rómyerska dáranum. 243 

rétti ek fingr miiin upp i lopt i þá merking, at sami gad er 
yfír allri skepnu hærri en hvat annat; en par i mót veik hann 
sinum fingri nidr til jardar , þat sýnandi at sá sami gud er yfír 

^ ^5 hvárttveggja vöUdugr, uppi ok nidri.' En er meistari hefir úti, 
ríss upp mikiU rómr, at þersi er einn ágjætismadr, ok þat sé 
einkar hæfiligt, at hans erendi sé bædi gjört fijótt ok frægiligt. 
Þat er aUra samþykt, at svá leggr dárinn rómverski út af 
Stólpasundi, at lögbækr fóru med honum. Leggr hann þat i 

|L00 mót þeirra hæversku sem hann hafdi nægz til : hlátr ok hád 
í veginum, en þó meira gys sem hann kemr fram iltóm; þvi- 
at þann tima sem hann skal frá segja, med hverjum æventýr- 
um hann fekk svá góda för, þá tók vándr svá til ords: 
'Drengr sjá er til mótz gekk vid mik fann þat brátt i skipt- 

105 nm okkrum, at ek var ekki léttibam, ok þvi flutti hann mitt 



92 merking Aay minning G, 92 — 94 er yfir — g^^ f- ^* 

94. 95 er yfir allt hvárttveggja yfir vöUdngr A, hefir hvárttveggja valld 
G. 95 er f,A. 97 einkar hæfil.] heyriligt a, frægiliga a. 

99 Stólpasundnm a. 2XAa^ med O. fóru — honum /. G. 99. 100 Leggr 
— í mót doppelt G. 100 hann hafdi] von hier ab lautet der schluss 

in a foijiendermassen : eigi skylldi. Nú strax sem at hann kemr heim í 
Kómaborg aptr, þá ganga margír menn til fundar vidr hann ok spyrja 
tídenda. Hann svarar: 'Yída hefi ek um mörg Iðnd farit, en hvergi 
ádr sét þvílíka gikki sem í Grikklandi; þvíat fyrst, þá er ek kom, sendi 
ek til þeirra ok lét segja þeim, at ek viUdi Þiggja lögbækr. Sídan 
gengu þeir í stefnu ok gjðrdu sinn hæsta meistara at gikk í móti mér; 
vóru þar stólar settir forgylltir tveir. Meistarinn kemr þegjandi ok setz 
ÐÍdr á annan stólinn. Sem ek þat sá, lét ek eigi minna ok gjördi ok 
8vá líka. Svá sátum vit bádir þegjandi, svá at hvárrgi taladi ord vidr 
annan. Sídan retti hann einn fingr framan í mik, því líkaz sem at hann 
vílldi stinga út ór mér augat. Ek meinti, þóat hann hefdi 'þT}ú augu, 
skylldi ek stinga þau ór honum ok rétti ek fram þrjá fingr upp á þat. 
Sidan rétti hann fram flatan lófann, sem hann villdi slá mik stóran 
snoppung utan á kinnína. £k rétti fram hnefann hugsandi , at ek skylldi 
slá hans haus í mola. par næst rétti hann einn fingr upp í loptit, þat 
teiknandi, at ek skylldi hanga á hinum hæsta gálga. En ek rétti einn 
fingr nidr í jördina upp í þat, at íyrst hann viUdi láta mik hanga, 
skylldi hann fara til helvítis. Ok gengum vit sídan bádir þegjandi brott, 
hvárr til sinna manna. Sidan vóru mér sendar bækmar.' Yidr þetta 
glödduz Romani mjök, þvíat þeir ^óttuz nú hafa unnit gríska menn. En 
sem Griskir spurdu allt þetta, er sagt at þeir hafi alldrigi ordit vinir í 
langa æfitíma vidr þá í Róm. — 101 í (2) doppelt A. 102 frá A, 
far G, 102. 103 med — þá/. G. 104 sjá] sá, sagdi hann C^ 

fmit sá begint C^). gekk] kom G, þat /. G. 104. 105 í — 

okkrum/. G, 

16* 



244 LXXXtV. Frá Katepadio greifa. 

erendi med megni vid landa sina, þyiat hann þordi eigi 
annat.' Ok sem enn gjörr verdr hann spurdr, hversu fór med 
þeim, segir hann svá: 'Hann rétti firam i fyrstu einn fingr med 
)d. Gi þeirrí hótan at krækja ór mér annat aagat; en þar i mót rétti 
^'-1 ek honum þijá fingr med þeim foradskap, at þótt haun hefdi 11 
til haft þijú augu, skjUdi ek öll hafa krækt ór honum. par 
næst bjó hann til lófa sinn at slá mik kinnpústr; en ek gjördi 
hnefa minn i mót at selja vidr eyra honum. í þrictja sinn 
gjördi hann mér áleitni medr fíngri sinum upp i lopt, at mik 
skylldi festa á gálga; en ek sagdi med minum fingri nidr til 1] 
jardar, at ef hann léti mik hanga, skylldi hann ok fara nidr 
i sjálft [heljvitit. Þvilikan fann hann mik, ok þvi gaf hann 
upp at þreyta lengr.' Nú þóat Salomon hinn spaki hefdi eigin- 
liga sét fyrir augum þersa tvá menn, þá er hann setti íram 
úlikan orskurd vitrum manni ok heimskum , myndi hann ein- 12 
kanliga til þersa talat hafa þá er hann tók til ords — á vára 
tungu: ^Gii-nilig féhirzla, sagdi hann, i munni vitrs mannz.' 
Þat á Græcus, þviat gódgimd er audsýn i hans þýding. Af 
úvitrum segir hann þetta: 'Svá sem edik er tönnum, en reykr 
augum, svá er latr madr þeim er hann sendu veg.' Senniliga 12 
var þat Romanis bædi ramt i munni, en súrt í augum, at 
senda svá iUgjaman mann at hæda ok i spotti hafa þat vitrazta 
lif er verít man hafa i þann tid; ok er úti þersi frásögn. 



LXXIIV. Prá Katepadio greifa. 

Katepadius hét einn greifi er var í Róm, hverr er sagdr var 

[84] miskunnsamr, hvar fyrír af sinni mikiUi miskunnsemi at hann 

setti þau lög, at hvárt sem værí mannslagarí eda reyfarí, 

þjófr eda iUgjördamadr, ok væri tekinn ok leiddr fyrir dóms- 



106 |)YÍat] at C>. 106. 107 ekki annat C^. 107 Ok sem 

doppelt A, 109 þar] mit diesetn tvorte brieht A. aö. Der aclUues itt in 
G unl^aerlich. m he\- f. CK 

1.XXXIV. Au8 eod. AM. 624, 4^ (A). ÚberaehHft: Frá einum 
greife^ A. 



LXXXIV. Frá Ratepadio greifa, 245 

^manniim, ok ef hann mátti segja •UI- þing þau er sönn ero, 
ok svá sönn at eingi mætti móti mæla, þá skylldi hann hafa 
sitt líf ok sína erfd alla. Svá kemr til efhis eptir petta, at 
einn riddari er hét Plehens lagdiz út á einn skóg, ok alla þá 
sem fóm mn skóginn drap hann eda reyfdi slíkt sem þeir 

^ lOhöfdu til; ok sem réttarinn spyrr þetta, sendir hann þegar 
menn á skóginn leyniliga, ok skylldi taka hann. Ok sem hann 
er tekinn ok færdr fyrir réttarann, ok réttarinn svá til hans 

' segjandi: 'Vinr, segir hann, þú kennir lögin, at segja þrysvar 
satt svá at eingi megi i móti mæla, elligar fyrir utan efa 

15 deyr þú ok skalltu vera hengdr ádr en ek eti.' Riddarinn 
segir: 'Gefít hljód, sagdi riddarinn, ek skal fylla lögin.' Ok 
sem hljód ga&, sagdi riddarinn svá: 'Vinr, segir hann, hit 
fyrsta er þat satt er ek skal segja til ydar: allan tíma 1 
mínu lífi hefi ek verit þjófr ok manndrápari ok reyfari.' Sem 

20réttarinn heyrír þetta, segir hann til riddaranna ok til þeirra 
er hjá vóru: 'Þetta er satt sem hann segir.' peir játudu því 
er hjá vóru ok sögdu, ef hann hefdi eigi verit iUgjördamadr, 
þá hefdi hann eigi verit hingat færdr: 'ok því er þat satt sem 
hann segir.' Réttarinn spurdi hvat þat væri annat er hann 

25 sagdi öUum áheyröndum. 'pat var mjök móti mínu skapi ok 
vilja, at ek kom hér.' Réttannn segir: 'pat trúum vér aUir 
satt vera*, ok seg oss nú hit þridja satt, ok þá hefir þú fyUt [85] 
lögin.' Hinn segir: 'Hit þridja satt skal ek segja tU ydar: 
kem ek eitt sinn brott hédan, til þersa stadar skyUdi ek aUdri 

(0 aptr koma at minum vUja.' Ok svá sem réttarinn heyrdi þetta, 
[mæUti hann] svá segjandi tU hans: 'SennUiga hefir þú fnU 
fyllt lögin ok hjálpat þinu lifi, ok gakk nú fyrir oss hvert 
er þú viUt, ok gjör þik nú at gódum manni hédan af, ok 
gjör eigi optarr i móti gudi.' Sidan gekk hann i brott ok 

5 bætti sitt lif hit fyrra ok endadi sitt lif i fridi, et cetera. 



18 ek in A am rande naehgetragen, 31 mœUtí. haim /. A, 

32 lifit A. 



1 



246 LXXXV. Af riddara ok álfkonu. 

LXXXV. Af riddara ok álfkonn. 

A. 

[321] 1 pýzkalandi var einn riddari er nýtekit hafdi arf eptir Mnr 
úm. Hann var úkvæntr, en ríkr at penningum. Ekki var 
hann geyminn, ok af persu öllu saman eyddiz snart kostrinn. 
Sér hann ok varla hvat hann skylldi ór ráda, en vill meá 
engu móti minka veizlumar. Tekr nú þat til ráds, at hann 5 
ferr ok finnr frændr sína ok vini ok bidr þá tiUaga. Þeir 
verda vid vel ok verda honum at gagni, ok nú um stund helldr 
hann upp teknum hætti, ok eigi lengi ádr en i sama stad 
kemr nidr. Ferr enn heiman ok ætlar at finna frændr sína 
ok bidja ])á tiUaga. Hann ridr einnsaman ok þar til er hann 10 
kemr 1 skóginn, ok rídr þjódgötu þar til er hann sér hvar 
lítiU stigr liggr af út í skóginn, ok eptir þeim litla stig rídr 
hann þar til er hann kemr í rjódr, ok sér þar einn fagran 
bekk ok þar sitr ein fríd kona ok vel búin vid bekkinn. Hon 
heilsar honum ok spyrr hvert hann fýsiz at fara. Hann tók IS 
vel kvedju hennar ok segir henni þó ekki sín erendi. Hon 
mællti þá: 'Veit ek at þú ætlar at finna frændr þína ok krefla 
tiUögu; mun þér þat at engu afli verda, þvíat þeim ferr sem 
flestum ödrum, at vid sjá vilja [at] leggja sitt út, svá at ekki taki 

[322] 1 móti. Nú er þér hitt rádligra at bidja þér konu ok taka 2( 
med henni penninga.* Hann segir svá: 'Ek veit eigi hvar 
sú kona er, svá at ek megi þvi treysta.' Hon segir: 'ViUtu 
eiga mik, ef ek fæ þér nóga penninga?' 'Eigi veit ek hve 
rádligt þat er', sagdi hann. 'Gjör ok sem þér líkar!' segir 
hon. ' Já , segir hann , fyrr vil ek finna frændr mína ok vita 2i 
hvat þeir segja tiL' Hon bad hann gjöra sem hann villdi, en 



LXXXV. A. Aus cod. AM. 624, 4^ (A), UnmiUelbar vor detn 
beginne dieser erzahlung steht in A folgende notiz: Bæklingr sjá hinn litli 
er samsettr af skemtunarsögum þeím sem virctuligr herra Jón biskup 
Halldórsson sagdi til gamans mönnum. Má þat kalla hvárt er yill, 
sögur edr æventýr. — Die iiberschrift von mir ; in A ist dieselbe erloschen. 
10 ridur ridur A (das zweite wort dureh untergesezte punkte als ungiltig 
bezeichnet.) 19 vid] um A. at/. A. út 1. sitt A. 23 penning A. 



LXXXV. Af riddara ok álfkonu. 247 



Wez hyggja at honam mundi þat at litlam létta verda. ^Hvar 
skal ek pín vænta, segir hann, ef ek vil þenna kost?' 'Hér 
rétt i sama stad er þú ferr aptr, ok haf þá med þér hest 

l^^laosan þann ek megi þegar rída heim med þér.' Sídan skildu 
þaa, ok fór hann at íinna frændr sina. Géngr þat sem hon 
gat til, at hann fær engi tillög af þeim. Hann segir þeim frá 
kona þeirri er hann fann, ok hvat hon haad honam, ok segir 
sér gnin á vera, hver kona sú væri. peir mællta: 'Hvat kona 

1 35 sem þat er , þá sýniz oss eigi annat rádligra , en taka þenna 

' kost'; ok vid þat ferr hann aptr þar til er hann kemr i þat 
sama rjódr ok sér at hin sama kona sitr þar vid hekkinn. 
Hon heilsar honum ok fréttir hversu fariz hafí. 'Nærrí þvi 
sem þú gazt', sagdi hann. 'Sliks var at ván, sagdi hon, edr 

40 hvat ætlar þú nú ráds at taka?' Hann svarar: ^Ek veit nú 
[eigi] svá vist hvat til íelk'.' Hon mælti þá: 'Þat er rádligra 
at fá sér konu ok þar med penninga. Er þat til reidu sem 
ek haud þér, at þú fáir mik, en ek skal fá þér fé svá [at] 
þik skorti eigi, þegar þú kannt mér til at segja; eda hvat 

(5 sögdu frændr þinir til, þá er þú sagdir þeim þann kost er 
ek hand þér?' 'Ekki afeggjudn þeir mik at fá féit, hv^it sem 
kostadi.' 'Slíkt er skynsamliga talat, segir hon, því[at] hverr 
madr er eptir fénn metinn; edr er hestrinn til reidn sá er ek 
megi vel rída?' 'Hann er hér fyrir víst', kvad hann. 'pá 

50 áttu nú kjör undir þér, segir hon ; mun ek nn þegar heim 
rída med þér, ok vil ek nú at samlag okkart takiz ', segir hon. [323] 
'Þat mun vera verda', segir hann. Sidan tekr hann hesta 
þeirra ok setr hana á bak ödrum ; ok er þau kómu ny'ök heim, 
mællti hon: ^Yit skulum drekka festaröl okkart er vit komum 

55 heim.' 'Eigi veit ek hvárt þat hæíir fyrir kostar sakir', segir 
hann. ^Ek skal til fá, segir hon, svá at eigi vanti', ok þegar 
i stad tók hon einn mikinn fésjód undan möttli sinum ok fekk 
honum. ' Haf þetta fyrst , segir hon , en ef þik skortir, þá seg 
mér til, því[at] ek skal fá þér.' Hann tekr vid fénu, ok erþau 



37 situr situr A, 41 eigi f. A. 43. 47. 59 at /. A, 46 af- 
am rande nachgetragen. 53 ok — hana doppelt A. 



248 LXXXV. Af riddara ok álfkomi. 

koma heim, gjörir hann |)egar festaröl til hennar, ok litln60 
sídarr festir hann hana. £ra þaa ásamt mörg misseri. Hann 
getr vid henni fjögar böm, sana -II- ok dætr -II- Hon er 
kona gjæf ok tillagagód ok lyndishæg vid adra menn, ör af 
penningam. Efndi þat ok sem hon hét bóndanum; ef hann 
þóttiz féskort hafa at kaapa eignir eda þá hluti sem hann65 
lysti til, þá lét hon þegar til reida svá mikit sem hann þurfti. 
Ferr nú svá fram am stund, at þau eru ásamt, ok unir hann 
vel sínum hag. Hon er gjæf vid alþýdu ok ferr sæmiliga- med 
sik at manna augliti ok kemr til kirkju sem adrir menn ok 
stendr at tídnm, nema um messn: þá fær hon sér nökkut til70 
starfs helldr en standa vid messuna, sem gudspjall er lesit 
eda lágasöngvar upp hafdir, en um upphalld er hon alldri 1 
kirkju. petta undra menn, ok af því verdr þetta í ordrædn 
lagt. Fyrr sagdr hennar madr á sér bródur; hann er djákn 
skamt þadan í brott. Hann heíir frétt af þersu öUn saman. 7Ö 
Fýsiz hann at fínna sinn bródur; ferr sidan heiman ok sveinar 
[324] hans med honum, ok kemr þar til gards sem frúin var heima, 
en húsherrann eigi. Hon tók vid honum ok öUum hans mönn- 
um med ínikklum blidleika, leidir hann til herbergis ok gefr at 
drekka, ok veitir honum um kvelldit med allri hæversku, ok 80 
sitr sjálf hjá honum. Hann gjörir sik kátan ok léttan vid hana 
ok sefr sídan af nóttina. Um morgininn snemma less hann 
sínar tídir ok lætr sídan lesa sér messu 1 herbergi, ok fyrr 
en messan segiz , lætr hann kalla frúna til sin ok segir at þaa 
munu hafa messu ok ganga sidan til bords. Hon bidr hann 85 
ráda, ok syngz messan til gudspjallz. Þau stódu bædi saman 
þá [er] gudspjallit hefz ; býz hon þá í brott at ganga, ok hann 
spyrr hvat hon skal nú. Hon kvez eiga skylldu erendi at 
ganga. Hann bad hana kyrra vera. Hon segir hann skylldi 
ráda. Er hon vid messu fram yfir lágasöngva, ok sem þar er 90 
komit, ætlar hon fyrir víst í brott. Hann bidr hana kyrra 
vera, ok er lokit er sanctus, úróaz henni ok vill hon nú fyrir 



77 sem sem A. 83 mesu (immer) A. 84 læt A. 87 er 

f, A. 91 *kyráá' A. 



LXXXV. Af riddara ok álfkonu. 249 



vist i brott Hann tekr nú til hennar ok lætr hana eigi ná 
at fara M messunni, ok tekr nú eina stólu er hann hafði hjá 

96 sér ok kastar aptr yfir herdar henni. Uppi yfir var einn skor- 
steinn er reyk skylldi út leggja ór stofnnni; ok i þenna tima 
sem upp hefz corpus Christi i messunni, hellt hon sinni hendi 
á hvárri dóttur sinni. Sýndiz þá svá sem hon flygi þar út 
um ræfrit sem reykháfrinn var á ok bádar dætr hennar. Sáz 

K) þær alldri sidan, ok engi madr vissi hvat af þeim vard. Synir 
hennar Kfdu eptir tveir vel mentir ok vel kristnir ok vóru 
bádir menn rikir ok vel at sér. Fadir þeirra fekk sér konu 
sidan. £kki er þers getit, at honum yrdi nökkut til meins. 
Lýkr hér þersum fáheyrda atburd. 

B. 

'þat gott i audnarhönd lagit hafa. £r þat eytt ok endat annan [53] 
tima, þótt hin sama þörf sæki mann. Ok svá man þat fara: 
þú mant taka meinmæli fyrir ungleika þinn ok eyzlu bædi 

Ö þins góz ok annarra, en framlög engi önnur. Nú samþykkir 
mér hardla vel at þú ridir veg þinn, sem þú hefir ætlat, ok 
sækir heim frændr þina ok reynir framstödu þeirra, svá ok at 
þn gjörír þeim kunnigt allt med sannendum, hvat med okkr 
hefir fram farit, ok leitir ráda undir, hvat þú skallt upp taka; 

LO en get ek hédan, sidan þu greinir þeim vilmæli min um 
skotsilfrít, at rádin sé tillaga þeirra i endalykt, hverjum klók- 
skap eda hylming hverr þeirra klædir þat, at fysa þik med 
öllu kvánfangsins, þviat meirr munu þeir hugsa at komaz 
undan kalsan þinni, en þeir berí angist fyrir, hversu okkr 

15 takaz samfararnar. En ef þú villt nökkut min vitja er þú ferr 
aptr, þá kom hér i sama stad , þviat hér man ek bida.' þersu 
samþykkir hann öllu, sem hon hefir talat, ok svá er nú komit • 
þegar, at hugr hans hneigiz mjök til konunnar fyrir sina snilld 
ok vizku er hon bar fram. Skilja þau eptir svá talat, ok þarf 

ÍO eigi at leida ferd hans med erendi edr langmælgi, þviat fyrr 
ok sidarr ferr þat allt á sömu leid sem ádr var tját, ok þvi 

LXXXV. B. Aus eod. AM, 651 B, 4« (C^), 



250 LXXXV. Af riddara ok álfkonu. 

miiiniz hann í sinni aptrreið, hvar hann hafdi konuna npp |'^ 
geíit. Ok sem hann kemr 1 sama ijódr, er hon þar fyrir; 
stendr upp i móti honum ok heilsar hæverskliga, spyrr at 
erendum ok hvat nú viU hann at hafaz. Hann segir i íám 
ordum, hversn nærgjæt hon var ordin, ok því segiz hann þat 
kjósa, at saman taki med þeim. . Hon segiz þat ok ekki dvelja, 
at hallda þar um öll sín ord. ^Ríd hér vidr hædina, sagði 
hon, ek vil upp at baki þér, þviat ekki vil ek auka þér stðrí 
í því , at gjöra eptir mér ödru sinni.' pau gjöra svá, ok þann 3( 
tima sem þau nálgaz heim höfutbæinn, talar hon svá til hans: 
'Svá skalltu eptir hugsa, sagdi hon, 1 kvámu minni á þinn 
gard, at fridlulag vil ek ekki med þér hafa, helldr rétt þegar 
sama dags skalltu kalla vini þina ok drekka til mín festaröl, 
en brúdlaup máttu sidarr hugsa, ef Qárhagir þinir hægjaz nökk- 3 
ut.' Riddarinn svarar hér svá til, at þann veg stædi bezt: 
' en nú Ijósliga at tala , sagdi hann, fyrirkvedr kjallarinn heima, 
þvíat meira þrot er inn komit en nökkjim man vara.' Hon 
svarar: 'Nú skal ek [eigi] þegar rjúfa i upphafi þat er ek játti ' 
þér, at nökkut audrædi myndi af mér leida. Nú tak hér einn 4( 
sjód ok haf til torgs, þvíat æ er þar svá gott silfr í, at þar i 
gegn máttu fá öl med hverju kyni er þér likar. Gjör ok svá 
hédan i frá: hvat er þú vill kosta edr kaupa, gakk til min 
heimoUiga ok seg mér hvat tíds er.' Riddarinn verdr geysi- 
gladr ok þikkiz höppum halldinn, at hann skal mega efla4l 
drykkjurnar ok kýla sik á ölinu sem fyrr. Hvat langt um? 
heim koma þau ok allir hlutir fara svá til sem hon hafdi 
[54] áformat, þvíat silfr í þeima sjód var svá gott ok glatt, at 
öltapparar keptuz um at kaupa þat. Riss þar nm sama dag 
ríkr snædingr med ferskazta öl, ok upp frá þeim degi sem 5 
festar höfdu gjörz millim þeirra, var um gengit riddarans rád, 
þvíat eymd ok eyzla var nú fjarri, hvat er hann spenti sid 
ok snemma med allzkyns girnd ok vanstiUi ; þviat á hvem tima 
sem hann þóttiz þurfa , gekk hann til sinnar frú ok hafdi þad- 
an fullar hendr flár. Svá eru þersar samfarar blidar ok hægjar, I 

39 eigi/. C\ 46 drykkjarnar C^, 49 dags C^. 53 allkyns C*. 



LXXXV. Af riddara ok álfkonii. 251 



°^* at honum þótti mikil gipta hafa gengit í sinn gard er hann 

fekk slíka konu. £igi honum einmn var þetta rád til gledi 

Jagt, helldr almenningsfólki , þvíat hon lét ekki af sér leida 

nema gott vidr hvem er fram kom, glöd ok ástúdig vidr allt sitt 

gardsfólk, en blíd ok búin at ganga móti komandi mönnum ok 

höndla þá bædi medr vænum kosti ok lítillátri þjónostu, þvíat 

jafhan sem mannbod vóru edr enn ædri gestir, gekk hon sjálf 

til ok íyrirsagdi hvat edr hversu matgjöra skylldi edr hegda; 

sér 1 hverju at allt færi sem sæmiligaz væri, þvíat svá var 

'65 hon röskin, at æ sýndiz svá bezt sem.hoji lét vera; ok því 

var hon , sem fjrrr var skrifat, lofut af hverjum manni ok þeim 

mörgum er at eins spurdu til hennar. Svá langan tíma fór 

þannig fram, at þau riddarinn áttu IIII- böm, tvá syni ok 

tvær dætr. Vóm sveinamir ellri, ok var nú svá komit, at 

70 þersi iSögur böm stódu til mikils fjár at réttu hlutskipti, þvíat 

ríkdómrinn gekk á land, sem var greint fyrri. Nú fór svá lengi 

sakir vinsællda frúinnar, at menn frægdu hana er kunnu, en 

villdu lýtin engi sjá; en þó kviknar nú eitt ord til hennar talat, 

at um messuembættit fyndiz henni fátt, svá at optaz muni svá 

75 JSölskylldur til falla ok einhver erendi, at lágamessan sjálf flyttiz 

í hennar fráveru. Eykz þetta med róm um ríkit ok þikkir 

mörgum mikit gróm ok grandligr meinleiki, ef svá prófaz. 

Kemr þersi kvittr fyrir þann dekán, riddarans bródur, er vér 

nefndum fyrr, ok aflar honum mikiUar áhyggju sakir elsku vidr 

80 bródur sinn, ef sá vádi nökkurr hefír handlat hann, at eigi sé 

hægt til orræda. £n þótt margir vitrir menn legdi til umrædu, 

hversu undarligr févöxtr henni hafdi fylgt móti náttúru, fell 

þat allt léttara i ordróminum, þvíat þar funduz dæmi til, at 

klókir menn ok margvisir höfdu sliks aflat. Þat er ok med, 

B5 at margir höfdu gladan dag af gózinu, en þetta sýniz öllum 

ferligt ok horfa til miMls vandrædis, Ok þar af fylliz dekán- 

inn þvi angri, at hann þoKr eigi heima, ok berz þat fyrir í 

sinni hugsan, at hann skal at komaz med eigin raun, hvárt 

þetta er sannendi edr áaustr vándra manna. Svá kemr hann 

77 *grandit meinleik' C*. 



252 LXXXV. Af riddara ok álfkonu. 

at kvelldi med sinni fylgd á gard bródor síns, ok er riddariBH^ 
eigi heima, en frúin því framarr; gengr út mót honom ok ídb 
ladar med allri ölværd ok blidu, þviat hon kennir hann yd 
[55] af kjærleik bónda sins. Hefír hann þar gódan fagnat um 
kvelldit. Sér hann um sik ok fínnz mikit til, hversu öUa var 
vidrkvæmiliga skipat í húsinu, edr hver blída med einu sam- ^' 
þykki var milli allra. Böm þau Iin- er bródir hans átd 
þótti honum þó af bera, hversu fögr ok skýrlig þau vóru, edr 
hversu hófsamliga at hafa sik þegar med röskleik sem gódir 
menn sátu samt. Margar greinir af ymsu efiii talar hann med 
sjálíri frúinni, ok virdiz honum allt einn enda hafa, at hon j 
sé bædi vitr ok gódgjöm. Því undarligra þikkir honum þat er 
hann heyrdi, ok gjarna villdi hann sem lif sitt, at þat eyddiz 
ok yrdi fals. Ok af sinni hugsan, at prófa hvat satt er, talar 
hann svá til hennar: 'Svá veit vidr um mína hérkvámu, at 
sakir þers at bródir minn er eigi heima, man ek hafa hér at 10 
sinni litla dvöl. Man ek lesa snemma i morgin ok heyra messn, 
en ganga þegar til bords eptir þat.' Hon segir at þá skal vera, \ 
hverja leid er honum likar. Gengr hann nú brátt til sængr; ' 
ok er þat eitt vænt herbergi sem hann sefr i: skrifat i ráfít 
med mikklum hagleik, en tjalldat umbergis veggina; ofh i U 
húsinu til elldingar, ok svá meistarliga um búit med reykbera, 
at menn sváfu inni medan ellt var. Lídr nú nóttin; ok árla 
hefí* hann sik upp ok less, lætr sidan þangat bera alltari 
ok til messu búaz, þvíat hann hefír prestinn i sinni fylgd. 
Sem allt er til búit, kallar hann sina fylgdarmenn ok talar til 11 
þeirra lágliga: '£k man gjöra eptir frúinni, at hon heyri messu 
med oss ádr vér etum, ok því býd ek ydr á hlýdni, at þann 
tima sem hon er inn komin , at þér vaktit svá dyrmar^ at hon 
komiz eigi út af herberginu, þótt hon leiti til/ peir játa svá 
at gjöra. Er nú gjörr madr frúinni, ok hon kemr í stad. 1! 
Renna jungfnirnar bádar med henni, dætr hennar, á sina hönd 
hvár, ok em allar saman helldr góligar. Dekán stendr upp i 



98 rÖBkinleik CK 113 hefir CK 122 <god«legar* C*. 



LXXXV. Af riddara ok álfkonu. 253 

móti henni med blídri kvedju ok talar þar svá .medr: ^Ek 
kann vel ydarri hæverska sakir elska bónda ydars, en bródur 
mins, at þótt ek sé farfuss, muna þér vilja eta hjá mér í da^ 
ok gledja mik ádr ek ríd af gardi; ok því skulum vit gjöra 
okkr lidug til skemtanar um góda stund ok heyra ádr heilaga 
messa.' Hon segiz þat gjama vilja at sæma vidr hann, hvat 
gott er hon kann. Byrjar nú messuna þersu næst ok lætr 
vera officium eiginligt heilögum anda. Flytz nú embættit firam 
nm pistil, ok sem dregr at gudsspjallinu, úkyrriz frúin nökkut 
ok býz til brottgöngu. Dekán talar: 'Hvat er nú, mín írá? 
hvert vili þér ganga?' 'Ek hefi naudsyn, sagdi hon, at rýma, 
en koma aptr i stad.' Hann bidr hana hlýda guds embætti. 
15 Hon gjörir enn svá. Lidr ná svá fram um evangelium tíl hins 
fyrsta lágasöngs; ek sem þar kemr, úværaz henni annat sinni; 
leggr hon nú af sér möttulinn ok ætlar fyrir víst at ganga. 
Dekán tekr nn til hennar ok talar svá: 'Hver úværi angrar 
ydr svá vitra konu, at þér gefít svá litinn gaum at gudligri 
lOtígn ok lyptit æ til lausungar?' Sem skamt lídr, svarar hon: 
'Mér kemr í hug geymsla mín [um] þat er ydru bordi til [56] 
heyirir 1 dag, at þjónostumenn hafa þat eigi hjá sér.' Hann 
svarar: 'Ek játa ydr á mína dygd, at hvat er brestr 1 bord- 
halldi fyrir þersa sök, skal ek vel um bera, þvíat þat er mér 
1:5 at kenna.' Nú lidr enn; gengr út lágasöngr ok byrjar prefa- 
tíu. Tekr hon nú at úkyrraz hit þridja sinn, svá at nú slær 
hon í reik um herbergit ok gefr engan gaum hvat dekán segir. 
Þar reika meyjamar med henni til hvárrar handar, sem sagt 
var; þviat hon sér at dyrmar fyrirkvedaz, at hon komiz út. 
Ok sem prefatia er úti, en sjálf lágamessan byrjaz upp, er 
^ótt ok einkum undarligt M at segja hve vard, at þann 
tíma sem þær allar saman koma nær ofninum, leggr hon sinn 
lófa i hvirfíl hvárri meyjunni; lyptaz sídan i lopt upp allar 
senn, ok svá sem þær leidir upp at reykberanum, fyrirverdr 
5 sik allt þetta form, ok verdr eigi meira ór fyrir manna 



141 um/. C^. 142 at þjónostu at menn C*. 150 'lágan 

messan' C^. 



254 LXXXYI. Af konu einni kviksettri. 

augum en lítit ryk, ok leggr svá upp í reykberann, at sídan l*^ 
sáz þær alldri. Hér fór þat med sem því undarligra má sýnai: 
annan veg sátu synir hennar tveir, vóru bædi vitrir meim ok 
vel kristnir um alla sína daga ok helldu heidarliga sinar sæmðir 
eptir dag fedr síns, þviat gózit brast i engu, þótt honværiH 
brott tekin med slikum undrum. Lyktiz æventýr þetta með 
þeim enda, at hér má vel skilja, hversu guds návista ok himin- 
rikis engla semr þat embætti er grædari várr Jesns Christus 
skipadi i minning sinnar háleitrar pinu kristnu fólki til li£s ok 
leidréttu allt til dómsdags; en eptir dóminn munu valdir memiK 
sjá sinn lávard ok lausnara eigi þá sem huldan med brauðs 
ásjónu, helldr svá sem hann er fagr ok dýrdligr umfram snnn 
manna er englamir eylifliga girnaz at sjá ok sedjaz þó alldri 
þar á per ætema sæcula. 



LXXXVI. Af konu einni kviksettri. 

[^6] J^udr í Lumbardi var einn riddari mjök audigr ok vel at sér*, 
hann var vinsæll ok átti konu ok dóttur eina bama. Hon var 
kvenna vænst ok at öllu velferdug. Fadir ok módir unnu 
henni miMt. Eigi kann ek greina, i hverjum stad hann hafdi 
verit. í þersum sama stad var einn ungr madr er frá verdr 5 
at segja; ekki er getit födur hans eda módur; ekki er ok 
sagt at hann væri mjök audigr at fé eda miMls háttar fyrir 
ættar sakir, ok eigi því sidr var hann vel at sér. persi ungi 
madr lagdi mikkla ást á jungfrú þersa; gekk hann þangat jafa- 
an sem hann þóttiz hana lita mega, þviat honum sannadiz fom 1* 
ordskvidr, at ^unir auga medan á sér.' En sakir fðdur hennar 

[^*^] ok frænda ok þers at hann veit sik vera lítils háttar, þorir 
hann eigi ord vid hana at mæla. Ann hann henni af hinum 
innztum hjartarótum, svá at þat er öll hans skemtan, at lita 
hana sem lengstum. Hann leynir hvem mann þersu. Ferr nú 1 
svá fram um stund. Þat er þersu næst, at jungfrúin tekr sótt 

162 hversu] hver (am zeilensehlussj C^. 

LXXXVI. Aus cod. AM. 657 B, 4« (C^). Bie uberscknft von 
tnir; Af riddara ok einni konu C\ 



LXXXVI. Af konu einni kviksettri. 255 



ar J ok liggr eigi lengi ádr en hon audaz. Þikkir þat födar ok 

i m móctar hinn mesti skadi , þyíat bædi elskudu þau hana mjök. 

íenm Þat er þar sidr at skipta Mrkjugardi ok ætla sinn part hverj- 

stzBOum; skal þar grafa i stórar grafír ok hlada innan, gjöra uppi 

i^ yfir stórar hurdir þær sem bædi megi lúka upp ok aptr; þar 

i sf skal hveijum manni 1 skipa 1 hinn sama reit. þersi sami 

riddari med sínum frændum á sér gröf í kirkjugardi, ok þar 

til flytr hann sína dóttur ok nidr grefr ok gjörir hennar útferd 

löhina sæmiligstu. Þersi ungi madr er frá var sagt er þar 

nær staddr ok geymir at öllu vandliga; ok er þersu er lokit, 

ferr hverr heim til síns hnss. Ok er menn eru sofa famir, 

má þersi hinn ungi madr eigi sofa sakir brennandi ástar er í 

bans ^jarta var til jungfrúinnar; ok þegar hann veit alla menn 

lOso&ada, stendr hann upp i sín klædi, svá at engi vissi. Yar 

hann af þvi grunlauss, at hann hafdi alla menn leynt þersu. 

Hann gengr nú þar til sem sjá unga kona var grafín. Fór 1 

gröfina ok tekr 1 fang sér líkit ok lýkr aptr sídan. Fór til 

sængr sinnar ok leggz nidr, ok þar hjá sér leggr hann bert 

^'|d5 liMt. Hann heíir þat sem næst sér, svá at þat omar af honum. 

Enga saurgan gjörir hann medr því; ok er moma tekr, lifnar 

hon ok lýkr upp augun ok mællti: 'Hvar em ek komin?' 

Hann verdr furduKga feginn, stendr þegar 1 klædi sin ok gengr 

am stadinn ok skemtir sér; kemr aptr ok lidr á morgininn, ok 

40 sér at hon er heil ok kát. Hann spyrr: ^Hvat skal ek hafa 

fyrir þetta er þú ert lifnut?' Hon svaradi: 'Hvers beidiz þú?' 

Hann svaradi: ^At þú samþykkir at ek fái þín mér til eigin- 

konu, ok sé þat vili födur þíns.' Hon segir: 'Eigi veit ek 

mann makligra mín at njóta, ef nökkur nyt værí í, ok þersu 

45 vil ek játa, ef þat er vili fedr míns.' 'Eigi beidi ek fram- 

arr', segir hann; ok þegar gengr hann at hitta fedr hennar. 

Evedr hann sæmiliga; hann tekr honum vel. Hinn ungi madr 

mællti : ' Ydr, herra , man skadi þikkja at andláti dóttur ydarrar, 

eda hvert verdkaup myndi þér hafa ok gefa þeim manni er 

50 ydr færdi hana heila ok lífs?' Herrann vard hljódr vid ok 

31 hafcti — menn doppelt C^. 



256 LX^XVir. Aí einum meisiara. 

mællti svá: ^Ekki kann ek þar um tala er ekki má verða.' 
^ Nú værí þetta til er ek tala , segir hann , þá mundu þér vilja 
gefa hana þeim manni?' ^Þar heit ek engu um, segir hann, 
[88] þviat ek veit at þetta má ekki vera/ Hinn ungi maðr mællti: 
'petta skal allt undirhyggjulaust vera.' Gengr nú ok leiðir 
hana fyrír födur sinn. Hann verdr henni stórliga feginn ok 
frétti hví þetta mætti svá verda. Þ^i^i ungi madr sagdi alla 
sögu, ok hversu lengi hann hafdi hjartaliga elskat hana: 'em 
ek nú bidjandi mikilliga at þér gefít mér meyna.' Herraiin 
svaradi: 'Eigi kann ek sjá at makligrí madr muni til fáz at6( 
fá hana med sæmd, en þú fyrir dirfdir ok dygdir.' Ok þetta | 
var af gjört, ok unnaz þau allmikit. Lifdu þau lengi sídan ok 
áttu börn saman. Hér má lita dyggan mann ok vel fallinn, 
ok tók hann mikit verdkaup 1 stadinn, en jafnan gód ord af 
mönnum er af honum er sagt. 6S 



LXXXVn. Af einum meistara. 

bvá er sagt, at í París var einn ágjætr meistarí sem opt hefir . 
verit, en þó var þersi einkanligrar mektar er vér viljum ná 
frá segja, madr forvitri ok fullríkr at fé. Sæmdum var hann 
svá horfinn , at fram yfir skólann allan hafdi hann mikkla skipan 
1 ríkinu, bædi af kirkjunni ok curía, beneficia at gjöra ok ö 
[33] málum [at] skipa, þvíat þat var öllum kunnigt, hversu frábærrar 
vizku hann var til at semja lögliga dóma. En hédan upp ferr 
svá til frásagnar, at einn morgin sem greindr meistarí gengr 
frá formessum ok ætlar heim til herbergis, umkringdr mikiUi 
fylgd sem einn ríkr herra, hvert er hann víkz síd edr árla, 1 
kemr at móti honum á stræti einn fátækr madr ok hefir medr 
sér sun sinn ungan. Bádir eru þeir fátækliga klæddir. persi 
madr bidr meistara nökkurrar ásjá, at hann ok pilltrinn rækiz 
eigi, sagdiz vera 1 ættartölu edr firændsemi vid hann sjálfan; 
segiz fyrir þá sök dvalit hafa at sækja hann heim fyrr, at hann j 

LXXXVn. Au8 cod. AM. 651 -B, 4« (C^). 5 í ateht iiber 

ausradiertem hafdi. ok (2) aue at gebesaert. 6 at /. C^. 



LXXXVn. Af einum meistara. 257 

hafdi am stund penninga nökkura áhalldz, en þeim sé nú alvar- 
liga lokit. Einkanliga bidr hann fyrir pilltinum, at hann 
mætti at manni verda ok njóta svá langæliga tígins frænda. 
Meistari svarar seint, segir sér úkunna ætt hans edr frændsemi 
við sik, en gjörir þó þann veg á at síduztu, at þeir bádir 
samt skulu fara i steikarahús ok hafaz þar vid ^já þjónostu- 
mðnnum: 'má sun þinn, sagdi hann, verda matgjördarmadr, 
ef hann sér þar upp á dagliga, þóat honum sé eigi meira 
lagt' Taka þeir fegnir þenna kost, þvíat rekstr var á annat 

85 bord. Lída nú svá stundir, at þeir eru þar. Vex sveinnimi 
bædi at skynsemd ok llkam; kemr þar því næst at hann berr 
diska edr potta út af steikarahúsi ^m at þvi herbergi sem 
sat sjálfr meistari yfir bord, en þjónostumenn tóku af hans 
hendi ok [báru] inn réttu; þar næst dirfíz hann nökkut meirr 

)0 fyrir orlof kumpána sinna steikaranna ok gengr inn mcd réttu. 
Sér þá meistari stundum til hans ok virdir medr sér, hversu 
piUtrínn var bædi stadfastr ok hæverskr. Svá kemr at hann 
dregr sik innarr fyrir hásætisbordit ok stendr þar hófsamliga 
fyrir frænda sinum. pers i milli er hann á at starfa eitthvert, 

)Ö ok sem öl gengr um, yrkir meistari á hann med gledi, hvat 
nú ferr fram í hýbýlum hans edr hvárt honum venz nökkut 
starfít, edr hversu honum sé veitt þar vistin; en hann svarar 
svá kátliga hverri grein, at þar verdr af mikit gaman, þviat 
pilltrinn var bædi snarr til skynsemdar ok skilinn til orda. 

40 Lídr þá svá tíma fyrir gódra manna tillögur, at meistari setr 
hann 1 skóla ok gjörir sinn herbergissvein. Er þat fíjótt at 
segja um hans nám ok skilning, at umfram flestra manna 
náttúru var hann fljótgjörr í hverja grein sem prófadiz, svá at 
sjálfum meistara ok öllum skólanum þótti mikils um vert; fór 

15 ok at nökkurum þætti ofmikit, hvert nám hann hafdi. Nn 
gengr svá til efhis einn dag, svá sem hann er fram kominn 1 [341 
tvitugsalldr, at herrann meistari sitr inni í sínu herbergi ok 
þersi ungi madr hjá honum svá heimoUiga nú þegar, at optliga 



18 *langheligha' C^. 29 báru /". C^, 45 náni] . (ein volht. 

erloaehener buchataöe) aan CK 

Qering, Isl&iid. Legenden, Novellen nsw. 17 



258 L XXXVII. Af einum meistara. 

var hann þar inni er adrir stódu úti. Meistari talar þá til 
hans: ^Þ^ h^^ ^^^ ^6rit om nökkar ár, segir hann, sét ok ^ 
heyrt hvat yér höfam fram farit med læritig eda lagadómam, 
skynsemdum eda fortölum til sérhyerra hluta sem oss er om 
hodit. Nú forvitnar oss hvárt þú hefir nökkum hlut hugfest 
med þér af þeim er vér gjördum fyrir þínam aagum, at oss 
verdi þadan yóst, hverr skynsemdarmadr þú ert eda munt 5 
verda.' 'Herra minn, segir hann, ek vænti þers, þóat leitat 
sé, at fleira en eitt af ydrum framferdum dveliz hér l^'á mér; 
en med þvi at þér spyrit þersa, man ek greina þann hlut er 
mér fannz mest um, þvíat mér sýndiz þat forkunnligrar vizku 
umfram annarra manna vizku ok skipan. Þat bar til einn dag 60 
sem þér sátut hér í sama herbergi, at tveir klerkar af skólanum 
urdu missáttir einir samt i sinu húsi , svá at engir váttar vóra 
nærrí. Eom annarr þeirra íyrír ydr, kjærdi sik, sagdiz mis- 
halldinn ok svivirdr í þeirra skiptum. Sem þeir beraz sökum 
fyrir ydr, kjærir sá er fyrr kom , at hann hafi pústradr verit, 65 
hinn þrætir ok segir hann Ijúga. Ok sem þér hafit prófat 
medr vitrligri ok margfalldrí umleitan, at þeir mætti samsaga 
verda ok samþykkir med gódrí sætt, en þat fæz á engan veg, 
tóku þér at hardna med hardri ávítan vid þá báda, at þeir 
skylldu fáz i slikum úsóma, gáfut þér ályktarord, at hvárr 70 
myndi haft hafa ödrum verr, ok þvi værí þeir bádir iUz verdir 
undir sömu skrípt. Þar med budu þér bádum þeim fram fyrir 
ydart kné ok gáfut hinn giUdazta pústr hvárum þeirra sem þér 
orkudut. En þótt þeir [hefdi] fengit slikan slag [bádir], brá þeim 
úlikt vidr, þviat sá sem fyrr kjærdi sitt mál stygdiz ákafliga 75 
ok þótti sér gjört smán fyrir smán, en hinn annarr brosti at ok 
þótti eingis um vert. Hédan sMldi ydur vizka þeirra málavöxt 
ok settut á merkiUgan dóm, sem svarín vætti gengi um. Sá 
sem hæUdiz var sekr, en hinn er reiddiz af sömu plágu var 
sannliga mishaUdinn i þeirra skiptum.' Hér til svarar meistarí: go 
^Fyrir utan ef hefir þú skira skihiing, sagdi hann, ok úfalsat 



49 par] þá CK 74 hefdi /. C^. bádir/. C^, 70 'gorr' Ci. 



LXXXVII. Af einum meistara. 259 

minni , þyíat saga þín er öU sönn. £n hefir þá nökkura grein 
yfir, hvadan ek tók.þersa vizku at dæma svá klerkana?' Hann 
svarar: 'Heilli ydarri sæmd þikMz ek vita at þenna dóm tóku 

B5 þér af vizku Salomonis, hversu hann dæmdi fordum tvœr konur [35] 
er váttalaust þrættu, sem stendr í libro regum.' Meistari 
svaradi: 'Vel ok réttliga segir þú at ek tók dæmi Salomonis, 
ok enn ödru dæmi er sidan gjördiz, sem ek skal segja þér; 
þvíat ek skil at hjá þér kastaz eigi kom í úfrjáva jörd. Svá 

90 bar til í einu ríki, at bóndi ok húsfreyja sem títt er bjuggu 
saman um langan tima. Fæddi húsfreyja þrjá syni, ok hugdu 
allir menn þá mundu vera syni bóndans, þviat þat eitt samdi 
vel, þar til at einn dag fæz hon um fast húsfreyja ok deilir 
upp á hann bónda, þvíat hon var úværdarmadr mikill ok þar 

95 med fuU af úvizku, sem í því lýsiz er þá talar hon. 'Mikil 
úgipta sótti mik þann dag, segir hon, er ek lagdiz þér i fadm, 
þvíat þú mátt bædi heita örvita ok lítilmenni.' Hann bóndinn 
setti sik hógværan ok leitar eptir ordum þersum med klókskap 
ok spyrr hvar þau eiga heima , eda fyrir hvat hon kallar hann 

00 mest úvitran. Hon lætr um hríd, sem hon skylldi undan fara, 
en þó kemr þar, at nvizkan hefir eigi rúm í hennar brjósti, ok 
því segir hon svá: 'pat finn ek til þers, sagdi hon, at skipt- 
ingrinn þinn þikkiz eiga med mér þrjá syni þar sem þú átt 
eigi meirr en einn.' Bóndi svarar: 'Þersi er ný saga, segir 

05hann, ok víst eigi fögr; en §í svá er sem þú segir, þá seg 
mér, hverr minn sun er af þersum þrimr.' 'Nei, segir hon, 
verd þú helldr svá heimskr sem hér til, þvíat alla þína daga 
skalltu þat eigi af mér vita.' Helldr húsfrúin fyrirheit sín, at 
hon leynir þersari grein, ok deyr svá brott af beimi. Sömu 

10 leid um daudans dyrr gengr nökkuru sídarr bóndinn ok 
kunni enga skipan at gjðra i sinni banasótt, utan sagdi at sá 
sem hans sun var átti allan arf eptir hans dag. Sem hann er 
út hafinn, ríss upp deila mikil þeirra þriggja, þviat sidan 
féföng lágu vidr, villdi hverr þeirra skilgetinn vera. Fram 



90 húsprey C». 91. 93 húspreyja C\ 

17 



260 LXXXVII. Af einiiin meistara. 

ferr kjæra þeirra fyrir þann vltrazta dómara er i var ríkiiNi,!] 
ok svá sem hann hefir heyrt svá forkonnligan hlnt ok fáheyrð- 
an, setr hann orskord at þeir skola grafa upp bóndann er 
hverr þeírra kalladi sinn födor ok setja hans likam nöktan at 
skotspæni, ok sá þeirra þriggja er kjænstr væri vidr boga ck 
heinaz skyti firaman i brjóstit á honom fyrir flagbijóskit skalll 
vera sMlgetinn ok taka erfd alla. Svá gjöra þeir sem boðit 
var, grafa upp hinn andada ok setja hann til hæfis ; slgóta tveir 
at honom framan í skrokkinn, hinn þridi stendr hjá ok býz 
[36] ekki til at skjóta. Þeir spyija hvi at hann skýtr eigL Hann 
segiz eigi skjóta mandu þann likam med sinni ör, þvíat þeirralS 
tveggja sára sem ádr vóni honam veitt þóttiz hann beggja 
kenna í sina uáttúra, ok þótt þar liggi öll erfdin Yidr segíz 
eigi þvi helldr skjóta skala; ok sakir þers at dómarinn hafái 
til skipat skilríka menn at vera hér nærri, &ijá ok heyra hvat 
íram fór, kallaz þeir þrir allir samt andir eiginligan orskordlj 
þersa máls. Fellr sá dómr yfír, at sá þeirra sem eigi villdi 
skjóta þyrmdi sannliga sínam födar sönnam, þviat sjálf hans 
náttúra bar honam vitni ok ættleiddi, svá sem hinir próíadnz 
úskylldir er ekki beit í brjóst am þann at særa ok svivirda er 
þeir köllada sinn födar sakir ágimdar. Nú era þersi hvár-13 
tveggi dæmi, sagdi meistarí, dregin af djúpi hins visa Salomonis 
sem þú skilr vel. Man þat svá fara hédan af, sidan ek hefi 
prófat þik skilningarmann , at mitt herbergi ok rádagjörd med 
heimolleika skal þér innan handar síd ok snemma.' — Lidr 
nú svá hédan, at hvert mál sem fyrir meistara kemr kallari^ 
hann til þenna anga mann ok spyrr hann sérliga hvat honnm 
sýniz, ok birtiz brátt at hann er bijóstvitr madr ok nærkvæmr 
allr i skynsemd, ok svá kemr þersa máli, at þat er allra 
manna ord, at eingi þætti makligrí sakir klerkdóms at setjaz f 
öndvegi helldr en hann , ef meistara verdr nökknt til meins. 145 
Hédan ferr svá til einn dag sem þeir meistarí ok angi madr 
sitja bádir samt 1 sina reidaliga herbergi, at meistarí talar til 
haus: 'Fagnadr er oss, sagdi hann, ok mörgum ödrom íParís, 

120 flagbrjóstit CK 



LXXXVII. Af einum meistara. 261 

liversu þin elska ferr til góds efhis, ok því viljum vér enn af 
nýju sýna þér vára elsku, at þann trúnat sem hér er leyndr 
medr oss skulum vér þér einum birta. En þat heyrir til þersu 
leyni er i þersu herbergi er ok eingi madr vissi til þersa dags 
ntan vér einir, at ef nökkurr háski eda herskapr kann váveif- 
Ijga yfír koma stadinn, megir þú hingat koma ok forda svá 
lífi þinu: þviat þat er miMll skadi framvegis, ef þér verdr 
flökkut til meins; en þótt ek verdi gamall gripinn, mættir þú 
koma i minn stad.' Sýnir hann honum sidan fylskni þetta 
Inkt ok læst ofan, en nidr undan jardhús svá klókliga komit, 
at þat mátti eingi madr fínna án tilsagnar. þakkar ungi madr 
enn at nýju sinum frænda þersa velgjörd med fögrum ordum, 
en segir þó ja&fram at hann hirdi eigi at lengja sitt lif ef svá 
mikkla hrygd bæri til, at meistara yrdi nökkut til meins. Lida 
hédan nökkurir dagar ádr þat gjöriz at meistari ok allr skólinn 
sat í einum stad, at dynr miMll ok vápnabrak ákafligt heyrdiz [37] 
»5 nú um allan stadinn; ok hvat lengra? er hér kominn sá her- 
skapr at öllu rænir ok ruplar, en herleitt fólkit svá gjörla ok 
grimmliga, at varla fínnz madr eptir. Meistari var gripinn ok 
aUr skólinn, en sá ungi madr er vér hðfum frá sagt tekr undan 
med rás ok fordaz svá herhlaupit, at hann sækir þat sama leyni 
^O sem fyrr var getit ok helldr sik þar medan úfridr gjördiz. 
Sidan gekk hann í Ijós; kom þá ok aptr mikill hlutr stadar- 
fólksins , utan meistarí var svá sterkliga herdreginn , at til hans 
spurdiz ekki. Er nú eigi langt at bida, ádr ungi madr er 
kosinn bædi af kirkjunni ok curia til allra þeirra sæmda ok 
'5 hásætis sem haft hafdi herleiddr frændi hans. Svá skipaz hann 
i vegsemd, yfírmeistarí ordinn i París af þeim litla steikara- 
pillt er fyrr var ritat. Lida svá dagar at á alla vega flytz at 
honum fólk ok fégjafír, penningar ok eptirlæti allra handa er 
fý^sa mátti; ok svá sem hann hefír velltz nökkura daga i svá 
(0 mikklum metordum, at bod ok verk þjónadi honum fyrstum, berr 
svá til, at einn gamall prestr ór héradi kemr mót honum er 
hann spazérar nti med sinni fylgd, ok gengr fyrír hann ok berr 

150 þér af nýju C^, 153. 154 *vafaefliga' O^. 163 nökkurar C^. 



262 LXXXVÍI. Af eimim meistara. 



fram sitt mál: segiz vcra náinn frændi meistarans þers er þad- 
aii var herfanginn fyrir litlu, segir at hann veitti honom med 
skipan eina fátækja kirkju. ^Mátti ek þvi við halldaz ok mittlt 
fólk, segir prestrinn, at sá gódi herra studdi mik á hverju árí 
medr sinni ölmusu, en nú er hann fokinn, ok því sækir mik 
þrot fyrir mikinn missi. Einkanliga berr þat mitt fátæki mesta 
afli, sem ek veit at þér hugsit visitéra þá fátækja kirkju, þviat 
án tilbeina hefí ek engan kost at fagna ydr , ok þvi bid ek li 
h'tillátliga at þér skipit annathvárt: gefít upp gistingina edr 
leggit til mín svá at ek megi tilheyriHga taka medr ydr. Yænti 
ek at þér virdit hér til ft*ænda minn, en meistara ydam, ok 
minniz hverja hæd ok herradóm þér hafít af honum hlotit' 
Þersi rædu prestzins svarar hann bædi svellt ok úblitt ok segir lí 
svá: 'Þat er annattveggja, segir hann, at Ijúgandi lygd hefir 
fokit inn i þin gömlu eyru, ella tekr þú hana af illu bijósti 
ok eiginligri údygd, sem opinber skynsemi æpir upp á þik, 
Hversu máttí sá mik hefja sem eigi fekk sjálfan sik fordaf 
mótí hrakningum?' Prestrinn svaradi: ^Sá er þik hóf man2( 
þik lægja kunna, þviat údyggr madr man alldri vel fara, en 
þat er hann hyggz hallda man hann medr svivirding laust láta.* 
Vidr þersi ord verdr meistari svá reidr, at hann býr sik allan 
[38] at berja prestinn — en i þann punkt kemr þat kynsl at honum 
sjálfum: dettr vid vangann á honum digr pústr. Þar med20 
fylgja þersi ord: ^Svá reyndiz þú, fagnadarlauss, Ijótt kyn af 
illu tré, berandi med þér ordasemi ok hörundsfegrd sem sú 
vánda kona er púta kallaz. Vel má þat tíl þín tala, at þú 
likir þat kofr sem glæst er utan med gylltum lás, en geymir 
iyrir innan visin ok deynandi daudra manna bein. pví er ]jós- 21 
liga prófat at þú, vándr, ok þinn veslugr fadir hafa svikliga 
logiz i vára ætt, þviat svá dygdarlauss háls fannz alldri oin 
alldr i váru kynferdi; þvi verd i brott ok þinn váladi fadir 
svá fl[j6tt sem þú vill fordaz flötur ok myrkvastofii.' Bvat er 
annat, Ijóst at tala, at þau brögd vóru þar i komin, at pem2l 
var sá sami dagr sem meistari hafdi honum vísat tíJ jard- 



19Ö *réde' CK 209 *kofin' C^. visin] *vitni' (?) CK 



LXXXYIT. Af einum meistara. 263 

hússins; herr hafdi eingi komit ok eingi herleiðing. Meistarí 
sat 1 sæti sínu heill ok gladr, hinn ungi madr frammi fyrir 
honum, ok öll sú sæmd er hann þóttiz þegit hafa var eingi hlutr 

30 nema reykr ok kuklaraskapr, at fyrir list mætti prófaz hyilikt 
hjarta hann bar fyrir innan. Þadan af segir enn meistari til 
hans: 'Sér þú nú, dárinn, segir hann, hvar þú sitr edr hví- 
líkr þú ert? Hefdir þú prófaz allr annarr ok stadit vel í þersi 
litlu raun, sver ek þers at alla þá góda hluti er nú sýndiz 

25 þér, skylldir þú med mínu fulltingi ok skipan fengit hafa; en 
nú sem komit er, drag þinn fót i brott af þersu húsi ok kom 
eigi i augsýn mér um sinn sidan , nema þú vilir lífit láta.' Svá 
fór hann fallinn i svívirdi[ng] sem þeir munu allir er prófaz 
dygdarlausir. 

30 £nn er sagdr annarr hlutr af sama meistara. Hann átti 

einn heimolligan skósvein er svaf inni hjá honum hverja nótt i 
sama herbergi. Hafdi hann komit einn smápilltr i hans þjón- 
ostu ok þar upp vaxit. Yar þvi meistari þrautgódr vid hann, 
þótt honum þætti nökkut á£á,tt; en þat var einkanliga, at sveinn 

35 var svá svefiiugr, at sjalldan i sjau náttum fekk hann vakat 
sakir sinnar leti at ganga af sæng med heiTa sínum at greida 
honum skóklædi eda af draga, sem hann var skylldbundinn. 
Meistarí þolir allt þetta med hógværí, utan vikr til léttliga, at 
honum stædi vel at gjöra ödruvis. PiUtrinn svai-ar honum 

meistara meirr af heimolleik en vizku, segiz sér sýnaz undar- 
ligt at svá sem gud he£r veitt honum alla nægd girniligra hluta 
i heiminum med metordum, rikdómi ok klerkligrí vizku, at hann [39] 
skal eigi fá ró um nætr at sofa sinn svefu ok gjöra sér únádir 
ok ödrum. Meistarí svarar hér fá til at sinni, utan hugleidir 

5 med sér at gjallda honum digrlig andsvör. Lida hédan dagar 
tveir eda þrír, ádr meistarí byrjar sína rádagjörd ok tekr einn 
kJiít meá fimm florinum ok skýtr nidr i sængjarbúnat sveinsins 
svá Jejrniiiga, at hann mátti þat eigi vita; ok næsta [nótt] eptir þat 



^J CU^ Sefir C^. 227 sinn doppelt C\ 228 svívirdi (<m ende der 
248 ná ' ^^^ ^^ ^^^ gebeesert aua sínum, das zweimal geephrieben war. 



264 LXXXYII. Af einum meistara. 

er pilltrínn tekr upp klædin, sér hann klútínn hvar hrýtr. 
Hann kvedr vidr, tekr ok leysir, sér ok skimar med undran,* 
hvat hann hefir [at] hallda; ok sem hann er einnsamt i 
herherginu, talar hann svá lágliga vid sjálfan sik: ^Herra 
gud, sagdi hann, hversu munu persir florínir hingat komnir 
sem eingis mannz hönd má nálgaz? Ek villdi þat gjama þiggja, 
at þú, drottinn, hefdir sótt mér þersa penninga ok þat medr,^ 
at þú sendir adra fleirí til þers at ek mætti fá mér kaupcyrí 
ok skaka minn háls undan þvi þrældómsoki er mik hefír lengi 
þröngt, ok nú enn fyrír fám dögum spenti mik framarr en 
fyrr; þvíat upp á mina trú skylldi ek eigi vaka yfír meistara 
þersum, ef ek mætti fá mjúkara veg á mitt sjálfrædi.' Eptir^^ 
þersi ord tekr hann klútinn ok gjörír sik rádinn 1 at leyna 
fénu; tekr fyrir fiillt at gud af himnum muni hafa sent honum 
ok muni hann vilja leysa ór ánaud, ok mjór muni vera mikils 
visir, ef hann tekr þetta lítit med þakklæti. Hvat lengra? 
kemr nóttin næsta , ok hvat sem velldr, er um olltin náttúra 2( 
sveinsins , þviat hann vakir þann spreng , at náliga kemr honum 
alldrígi svefn á auga eda sjáldr, þviat sá florínn er hann fann 
gekk honum alldrí ór hug med ýmissum úthrjót, hveija kaup- 
ferd hann skylldi velja, á sjó edr landi, eda til hvers ríkis 
ferdaz þadan 1 hrott , ef hann mætti firelsi fá med nökkurum 2' 
skotpenning. Af því umfangi leidir þetta^ at eigi seinna en 
meistarí hrærir sik til hrottgöngu eptir vana, er sveinn uppi, 
greidir yfírklædit ok 'þar medr skóklædin. Meistarí bregdr á 
glens ok talar: 'Vel, vel, sagdi hann, hér er kominn vakr 
sveinn ok gladr at þjóna, eda hvárt man tekit hafa brýningin?* 21 
Pilltrínn svaradi: 'Herra minn, sagdi hann, þat værí skylldugt, 
at batnadi med ydra áminning.' Enn lida hédan fáir dagar 
ádr meistari tekr klút annan med -X- florin ok leggr i sama 
stad sem fyrr. En er sveinninn fínnr þann klút, verdr hann 
geysifeginn, þvíat nú styrkir hann sina hugsan, at gud man 28 
vllja færa hann undan okinu. En svá sem fémunir vaxa, 



251 at/. (7J. 253 *man þersse' C^. fcomin C^. 275 brýn- 

ingu C*. 



LXXXVII. Af einiiin meistara. ^65 

aukaz honam áhyggjnr, ok vakir nætr allar, reidubúinn at 

þjóna, þyiat drökur at eins mjök léttar renna honum i brjóst. 

£on kemr svá hédan , at meistari gelldr klútinn þridja med [40] 

5 .XX- florin, ok er sveinn finnr þenna, er eigi audvellt at greina, 

iivert þakklæti hann þikkiz gjöra, en þó er þat eigi alls^ært, 

þviat öll hans tala er samblandin metnadi, þvíat rétt í ödru 

ordi segiz hann brott skulu því fljótara frá meistara ok alldrí 

undir hans plágu aptr koma. Er nú med öllu um samt, at 

hann fær eigi sofit; gjöriz nú ok þungr ok hræsinn i öllu vid- 

bragdi, þvíat hans hugsan tjár honum þat nú, at hann þurfí 

ekM lengr at bidja íyrir kné meistara, ok er hans herra sér 

þetta allt, tekr hann ordum eina nótt ok byrjar svá: 'Hvat velldr 

þvi, sagdi hann, at til eru fallnar tvær úlíkar greinir? þat er 

vaskleikr um nætr at vakta vára þjónostu, en önnur grein er 

úþokki ok nýkominn metnadr , sem þú þikkiz oss í öUu ofgódr.' 

Sveinninn kann til spurdra hluta engu veita at svara, þvíat 

iUzkan brautz med honum, en þótti skömm i ödru at blása 

hana út. Meistarí segir þá: ^Svá er kominn þinn hlutr, at 

údygdarmenn ok úvizku sitja þér til beggja handa, þviat þú 

ert ordinn einn af þeim ok midil þeirra; þviat fagrir penningar 

em þat allir saman er þú hefir med leynd ok lymsku undir 

þik dregit, en þvi ert þú madr úvitr, at skiptingrínn þinn 

hugsadi med dul ok ofbelldi, at gud af himnum mundi senda 

þér fé , þar sem þú máttir skilja upp i bijóstit at þú hafdir til 

þers engan verdleik, þviat þat er prófat, at gud eflir litilláta 

menn, en nidrar drambsömum sem þú ert. En þat er þú 

taladir til vár fyrír nökkurum dögum m^d undran, hvi vér 

mættim eigi nád hafa sakir þers mikkla láns er gud hefír oss 

) veitt i mannvirding , klerkdómi ok ríkdómi , er eigi ván at þú 

skilir af sjálís þins vizku; en þó vannz þat fyrír list, at þik 

beiddi vökunnar framarr en mik, ok áttir þú þó minna at 

áhyggjaz en ek; þviat med ordum sæmdiz þú alldri; fé hafdir 



289 samit (7^. 290 hrœsinn] ^rettinn' CK 292 naeh meistara 
wiederhoU C^ die worte ok alldri — samit (288 — 289.) 295 vak- 

leikr C^. 306 at gud doppelt C^. 



266 LXXXVII. Af einum meÍRtHra. 

þú með höndum eigi meira en þeir lymsku klútar geyma sem 
nú hefír þú undir þik dregit; klerkdóminn þáttu med engas] 
móti svá at þú þyrftir þadan ofraz. En þá þrjá hluti veitti 
gud mér med svá mikklum örleik, at senniliga var mér þar 
vakanda yfír, hversu ek skylldi neyta svá mikklu láni, at eigi 
væri þetta stundligt himinriki mitt. Fyrir mannvirding er mér ok 
ödrum er hana þiggja svá vakanda, at til hennar sé eigi meira3|| 
unnit , en gud lofar í lögunum ; þvíat ef lotning ok eptirmæli 
kaupiz svá dýrt , at réttlæti la^anna ok setning dómanna rang- 
[41] turniz, þar fyrir væri betra förupiUtr at vera en þvílíkr dómari, 
þvíat svá fallinn í síduztu endalykt sér alldri Ijós. Yfír and- 
rædum þersar veralldar er ok mjök vakanda, hvat madr á gudi SS 
eda hvat mönnum á út at tæra, rikum eda fátækjum, til þers 
at hégómligt hopp sliti eigi sálina frá audkýfinginum ok steypi 
til helvítis. Fyrir klerkdómi er ok hugsanda, at hann sé hafdr 
til gudligra sæmda en eigi til ordlofs ok hégóma. Svá ok i 
adra grein er skridnandi mannzins náttúra svá fallin, at æ er33 
honum annathvárt: þróaz eda þverr. Því lá ek vakandi yfir 
minni vizku, at mér þótti fyrirlitligt at tapa því á gamals- 
alldri er ek nam i ærsku minni med guds ténadi. Nú höfum 
vér leyst skylldu vára at boda réttlæti guds, en eigi því helldr 
vitum vér hvat gagnaz þersar skynsemdir. En vit nú þat, svá 2 
vándr sem þú ert, at eigi himneskr kraptr lagdi þér klútana 
til prófs þinnar vizku; því tak nú penninga þersa medr eign 
af oss, þóat þú sér úmakligr, ok slá þá brott i kaupferd, at 
alldri á daga þina sjáir þú Paris medan vér lifum, sem þú 
viU þína fætr hafa heila.' Lyktaz svá þersi æventýr, at í 
meistara er vér frá sögdum sýniz bædi vægd ok réttvísi. Hér 
verdr ok Ijóst hversu údygdarmadr fullr ofbelldis ferr at 
lyktum makliga fyrirlitinn, þótt um augabragd fylgi hann. 
sinni lund. 



:J20 at] enn C^. 332 *forlitlikt' CK 



LXXXVIIT. Af presti ok klukkara. 267 



LXXXVin. Af presti ok klukkara. 

£jÍDii prestr var i Ðanmörk sá er ek kann eigi nefha; hann 
var ríkr ok ekki mikill klerkr. Hann hafdi með sér einn 
klokkara er þjónadi i kirkju. Svá er sagt, at þersi klukkarí 
hafí verít acolitus at vigslu. Svá berr til einn tíma, at þersir 

5 íyrr sagdir klerkar skemta sér við drykk, ok sakir þers at 
þat kann opt at bera, at ofdrykkja slæfar skynsemina, verda [Cod. 
þeir andorda. Þetta mislikar honum prestinum ok setr einn ^' ' 
giUdan pústr vid vangabein klerkinnm, ok med því at klerkr 
villdi eigi vægja honum prestinum ok vill láka hér jafht i 

10 móti , lætr hann fara annan vid eyra presti. Nú unir prestr 
eigi sínum hlut: þrífr i hárít klerk ok ryskir med magni. 
Klerkr gjörir slikt hit sama i mót; verda i sinni sameign bædi 
bláir ok blódgir ok skiljaz vid þat Um morgininn fínnaz þeir 
ok mæUti prestr vid klerk: 'Enga vil ek þina þjónostu hafa, 

15þvíat þú ert i páfans banni.' ^Ekki kann ek þers at þræta, 
sagdi klerkr, at svá iUa sé, at ek sé i páfans banni; en ef ek 
em i páfa banni, kann ek eigi at sjá, at þú munir svá sidr 
en ek.' Prestr svarar: 'Ek em hræddr, segir hann, at svá sé, 
at þú segir satt, at hvárrgi okkarr muni saklauss vera af 

^^ páfans banni.' ' pví munu þá eigi rádnir útvegir okkrir^ [utan] 
at vit munum fara á páfa fund', segir klerkr. 'Mikit þikki mér 
fyrir at hrekjaz svá langt, segir prestr, ok sýniz mér rádligra 
at senda þik beggja okkarra vegna ok skrífa med þér til 
páfans; skal ek fá þér skotpenninga, svá at þú megir vel fram 



LXXXVIII. A = eod. AM. 624 , 4". C^ = cod. AM. 651 B, 4 <>. 

6 slefir C^. 9 jaft jafnt fd. zweite wort unterpunktiert) C^. 14 Enga] 

mit diesem uorte begint A. 15 þvíat /. C^. Klerkr svarar: * Eigi C^, 

pers at/. C^. 16 sagdi klerkr /. C^. iUa/. C^. at — páfans banni 

/. CK 16. 17 en - banni/. A. 17. 18 kann — en ek C^ þá 

kann ek ekki til, ef þú ert svá sídr A. 18 svarar C^, segir A. 

hræddr um C^. segir hann f.C^. 18. 19 svá — segir -4, J)at sé 

C^. 19 — 21 hvárrgi — fiind A^ hvergin megim mid leysaz nema [á] 

páfagardi. Hví munum vit þá eigi bádir fara verda C^. 20 utan 

/. A. 21 Prestr segir: *Mikit C^. 22 íynr f. A. segir prestr/. C*. 

sýniz mér rádligra C^, pikki mér ekki úrá&gt A, 23 okkra A. 

vegna /. A. rita C^. 24 skal ek C^, ek vil A. penninga A^ at 

/. A. vcl/. CK 



268 LXXXVra. Af presti ok klukkara 



komaz, þyiat ek 7eit þik vera ekki penninga sterkan/ 'Ekki 25 
þikki mér þat illa talat, segir klerkr, ok þersu vil ek játa/ 
'Svá munu vit þá vera láta', segir prestr; býr hann síðan 
ferð hans skjótt, ok verda penningar lítlir fram lagdir, ok eigi 
því síðr ferr klerkr veg sinn ok kemr fram 1 sjálfan Róm á 
páfagard , ok er þá mjök lokit skotpenningi hans. Er hann nú 30 
áhyggjufulb: um sitt rád, þvi[at] fyrir hvem mun vill hann sínu 
orendi fram koma, en hann er þar ekki kendr af neinum 
manni þeim [er] honum veitti nökl^urn framgang, en ekki var 
vid penninga at stydjaz; en svá segiz, at þat hefír kostat penn- 
inga á páfagardi þá menn er nökkum framgang fengu. Gekk 35 
því síz til vegar hans mál, at hvárki var fé til at býta sér til 
styrks, né hafdi hann meiri framkvæmd tQ at tala vid dýra 
höfdingja. Skiptir þat timum eigi stuttum, at hann er þar. 
Nú berr svá til einn dag, þá er mikit fjölmenni yar 1 stadnum, 
er hann fekk komiz i höll páfans medal annarra manna; ok4( 
eigi því sídr, þó[at] hann sé þar kominn, er hann Qarlægr því 
at koma fram sinu erendi at helldr sakir þröngdar fólksins ok 
umbúnadar þers, at eingi skal mega nærrí koma páfanum utan 
þeir cardinales sem eru med páfanum; ok þersir sömu stódu 
frammi fyrir sínum herra , en sumir sátu ok dæmdu yfír þeim 45 



25 vera — sterkan (7*, féiitinn vera A. 25. 26 Ekki — 

pat A, Klerkr svarar: Ekki lítz mér þetta vera C^, 26 talat C\ 

sagt A, segir klerkr /. C^ 27. 28 Svá — skjótt / C^. 

28 ok ^, Nú C^. penn. — lagdir] skotpenningar lítilliga til látnir C^. 
28. 29 ok (2) — sídr] en þó C\ 29 veg — Róm.] |ar til er hann 
kemr C^. 30 ok — hans] er þá lokit penningunum C^. 31 at/. A, 
30 — 32 Er hanri — koma] pikkiz hann eigi vita hversu hann skal med 
fara, pvíat fyrir hvetvetna fram villdi hann fá gjört sitt erendi C^. 
32. 33 en hann -- framgang / C^. 33 er /. A. var] er CK 34. 35 pat — 
penninga] penninga purfi vid C^. 34 hefir kostat] kostar -á. 35—38 pá 
menn — höfdingja /. CK 37 hafdi hann] hafajnu (?) A. 38 þat 
nú C^. eigi stuttum f. C^, at hann er] er hann dvelz C*. 

39 einn — stadnum / C, 40 ér hann — komiz] at hann kemz C^. 
med ödrum mönnum C". 41 því/ A. at f. A. þó — kominn 

/ C\ 41. 42 er hann — fram] skilr hann sik fjarlœgan fram at 

koma C^. 42. 43 at helldr — páfanum] þvíat hann á engan kost at 
koma í nándir páfanum sakir fjölmennis. Yar þar búit um grindum svá 
at eingi skal inn ganga um þær C^. 43 umbúdar A. 44 þeir /. CK 
sem — med] er þeir sitja hjá CK 44 — 47 ok þersir — páfa/. CK 



LXXXVIII. Af presti ok klukkara. 269 



iDöimam sem kjærðir vóra fyrir páfa; en þá var svá skipat, at 
sá cardinalis sem æztr var sat á adra hönd páfa. Elerkr hugsar 
nii nm sitt mál ok villdi af höndnm koma bréfínu, hvat sem 
kostar, en þikkir úylst at hann komi í betra færí; lítz honum 

50 ok ekki annat líkara til en at kasta bréfínn i kné páfannm ; en 
sakir léttleika bréfsins verdr hann at þyngja þat nökknt: verdr 
eigi villr hins bezta ráds , fær sér einn stein ok bindr þar vid 
bréfit, ferr til sidan ok kastar bréfínu ok öllu samt; en sakir 
þers at hann var hæfínn, kom þar nidr er bezt gegndi: á nasir 

55 þeim cardinalis sem næstr sat páfannm ok mestháttar var, svá 
hart, at blód fell á jörd. Hann vard mjök styggr vid, sem 
ván var, ok bad taka þann vánda mann er bardiz um ok þvf- 
lika úhæfu gjördi í páfans herbergjum. Páfínn sjálfr litr til ok 
táknar med hendi sér, at værí geymt því er kastat var; fínnz 

60 þat ok s^'ótt, þviat þar á gólfínu lá eitt bréf fyrír fótum þeim 
ok bondinn vid steinn. Baud hann þat upp at brjóta: þeir 
sá þetta til páfans skrífat vera. Sidan fór til einn cardinalis 
at lesa bréfít ok er þat svá látandi: 'Ego presbyter. Nos 
mittimus ad te clerícum nostrum ut solvas eum, et si non 

65poterís, remitte eum ad nos.' En er páfínn hefír heyrt bréfít, 



48 um /. C^. 48. 49 ok Yilldi — fœri] hversu hann megi 

fram komaz at skila bréfí prestzins C^, 49. 50 honum — ekki] 

eigi C\ 50 til — bréfinu] en leita yid at kasta C\ i /. C^. páfans A. 
51 bréfsins/. C^, nökkut] med nökkuru C. 52 bezta] versta C?*. 

þar/. (7*. 53 ferr til /. C^. ok kastar sídan C^. bréfiíiu ok / C\ 
54 var] er vel C^. er] sem C7'. beint á nasar C^. 55 sem] er (7*. ok 
-• var /. C^. 56 á jörd] um hann allan C^, styggr aua styrfar (?) eo'n', A. 
Hann — vid] Hann kiptiz vid hart ok vard styggr mjök (7*. 57 var at C^, 
57. 58 ok bad — herbergjum] Páfinn sá petta skjótt ok bad geyma at 
þeim vánda manni er slík fim gjðrdi. Nú vard klerknnn svá hrœddr^ 
at hann vissi eigi hvat hann skylldi af sér gjöra C^. 58. 59 Páfinn 

— geymt] Páfinn bad nú leita at (7*. 59 at at A. er] sem C\ 

59. 60 ok fann[z] pat skjótt C^. 60 naeh þeim wiedet'holt A die worte: 
lá eitt bréf. 60. 61 þvíat — steinn] var þat steinn einn ok bundit vid 
bréf C^. 61. 62 Baud — vera] Hanu skar upp bréfit ok yfir las svá 
at til hvers skrifat var A. 62. 65 Sídan —- látandi] Hann fekk til 

einn klerk at lesa þat. Bréfit sagdi svá C\ 63 *pst bitero' A. 

64. 65. solvas — poteris (poterít A.^] tu absolvas ei . . . | potes sed si 
non poterís C^, 65 Naeh nos fiigt A hineu: Hann nefndi sik ok 

mœlltí. síðan: Vér sendum ydr klerk várn at f>ér leysit hann, en ef 
jþér pættiz mega, sendit hann aptr til vár. En — páfiim] Ok sem 
hann CK 



270 LXXXVm. Af presti ok klukkara. 

[25] fréttir hann hvar sá madr er [sem] bréfit bar ok því kastadi; en 
menn sögduz þat eigi vita. Hann baad þá skylldoliga at fínna hann 
ok leida fyrir hann. Ok sem klerkr heyrir ord herra páfans, verdr 
hann mjök óttasleginn , svá at hann veit eigi hvat hann skal af sér 
gjöra sakir þers, at hann var audkendr fyrir fátækligan klæda- 70 
búnat ok fleiri annarra [hluta]; veit ok þat at hann getr eigi 
fólgiz né brott komiz, þviat herbergit var þegar lukt; ok af þersn 
öllu saman verdr hann ákafliga hræddr, svá at hvert hans bein 
skeifr, þviat honum þikkir eigi visara lif en daudi sakir sinnar 
tiltekju ok fávizku. Yerdr hann sidan fangadr ok leiddr fyrir 75 
páfann. Páfínn spyrr hvat manna hann sé, edr hversu háttat var 
um hans þarkvámu. Elerkr flytr sitt erendi ok herdir huginn til 
hardligra orda ; lætr sér ekki f eila, tekr til at upphafí ok segir alla 
vidreign þeirra prestz bædi einardliga ok sannordliga, ok at ádr 
er hann fallinn i bann. Páfínn mællti : 'Hefír þú verit ádr i banni, 8C 
þá hefír ekki minkaz þar sem þú hefír enn barit ok blódgat einn 
þann hinn fremsta af brædrum várum 1 váru herbergi ok gjört 
slíka úhæfu oss hjá veröndum. En sakir þers at oss litz svá 
á þik, sem þú munir slíkt tilfelli gjört hafa meirr af fávizku 
en illvilja, hins ok annars, at þú sóttir á vám fund af flarlæg- 8f 
um löndum ok þoldir mikkla armædi ok hættu fyrir ólmum 
dýrum ok illum þjódum er á marga vega kann at bera skyndi- 
liga, þers hins þridja, at þú dirfdiz þers ok hafdir árædi til 



66 sem /. A, berr A. 66. 67 fréttir — vita /. CK 67 Hann •■- 
hann] bý[dr] hann skyllduliga at leita þers er kastat hafdi C^. 68 — 70 Ok 
sem — gjöra /. C^. 70 En sakir þers C^. var] er C^. fyrir — 
klœdab.] af klœdabúnadi C^. 71 ok — hluta /. CK hluta /. A.^ 

71. 72 veit — fólgiz] fœr hann fólgiz ekki C^. 72 né] nema A. 

72. 73 né — saman /. C^. 73. 74 verdr — skelfr] hann verdr sváhrœddr 
at skelfr í honum leggr ok Mr C^. 74 honum þikkir] hann hugsar sér 
C^. þikkir sér A. vísari A. dauda C^. 75 tiltekju ok /. C^. úvizku 
CK Verdr — fangadr] Hann er tekinn C^. 76 — 79 Páfinn — 
sannordliga] Hann spyrr hverju gegnir hans mál. Klerkr sagdi {aus 
svarar gebessert) frá upphaíi sitt mál sannordliga ok þeirra prestz C\ 
79. 80 ok at — bann /. A. 80 verit — banni] ádr nökkut £ hanni verit 
C^. 81 minkaz] ♦miukar'.^, minkazhannitC^ enn — ok f. C\ 82 þann 

/ C^. ok í váru A. 83. 84 sná á þik /. C\ 84 slíkt tilfelli] 

þetta C^. úvizku C\ 85 — 92 hins — greinir / C^. 87 at at A. 
88 þridja at pridja (das ztretfe þridja dnrchstriehen) A, 



LXXXVIII. Af presti ok klukkara. 271 

ok bart á yágan ok hættu at standa minn dóm þann er ek 

) Yilldi á leggja helldr en fara skemra til þeirra höfdingja krístn- 
iiinar sem þér vóru nærri ok þat valld höfdu at leysa þik ór 
einfölldn hanni — nú fyrir þersar greinir skalltu lauss vera af 
þersn tilfelli sem hér har til, ok svá af því hanni sem fyrr fellt þú 
í. En á máli prestzins gjörum vér þá vægd ok skipan er þik 

>5 gjördi sinn umhodsmann til fulltings fyrír oss , at þér fám vér 
valld til at leysa hann af þvi hanni sem hann hefír í ^Etllit af 
ykkrum vidskiptum, ok svá fram fám vér þér þetta starf, at 
hann skal af engum lausn fá várra vegna nema af þér, ok hér 
til skalltu hafa várt opit hréf med hullio.' Eptir þat lagdi 

páfíiin hönd 1 höfut honum ok gaf honum ahsolutionem af fyrr 
sögdum gjömingi. Sídan mællti páfínn vid klerk: 'Hví ertu 
svá fátækliga klæddr med því móti at sá var ríkr er þik 
sendi?' Klerkr svarar: 'Minn herra, sagdi hann, því sídrfekk 
hann mér klædi, at eigi var meira fram lagt i fyrstu i penn- 

5 ingum, en nú er farít.' 'Hversu fórt þú þá?' segir páfínn. Hann 
svarar: ' Eigi annan veg, minn herra, en adrir fátækir menn.' Pá- 
fínnmællti þá til síns mannz eins: 'Sakir þers at hann hefír várt 
erendi aptr at hera, fá honum klædi svá at hann sé úhrakligr.' 
Svá talar hann vid annan: 'Fá honum penninga svá at hann 

LOmegi frjálsliga fara heim aptr.' Ok þetta allt samt fekk hann 



92 þá skalltu CK vera /. C^. 93 þersu tilfelli] þersu 

þínu misfelli C^. sem — til /. C*. ok svá/. A. 93. 94 sem J)ú 

fellt fyrr í C^. 94. 95 ydi^^ — oss] skipan er þik skipadi sinn 

umbodsmann fyrir oss gjörum vör þá vægd C^. 95 þör — vér] 

vér bjódum þér ok fám C^. 96 banni/ A. af (2)] í C^. 97 fram 
— starf] framt skipum vér þetta C^. 98 Naeh skal fUgt C^ 

Jdnm: af fyrr sögdu misfelli. engum mega (7*. hér] þar C^. 
99-— 101 Eptir —- gjömingi/ CK 100 afsolacionem ^. 101 Síd- 
an — klerk] Ok ennenn mællti hann C^. Hví C\ pví A. 102 fátœk- 
liga] lítilliga C^. móti/ C^. var] sé C». 103 Kl. svarar] Hann 

segir C^. Minn — hann] pví, minn herra, at ek em fátækr CK ok 
því C^. 104 klædi] til klæda C*. var — fyrstu] vard mér meira 

fengit C^. 105 nú — farit] svá at nú er allt þat spent C?*. Ok 

hversu ferr C>. nú þá, sagdií?*. 105. 106 Hann sv. / A. 106 minn 
/. C*. en — menn] en sem annarr fátækr madr CK 107 mællti — eins 
(einn -4)] bad fá honum klœdi sæmilig: *ok C^. 108 at bera/ CK 

Þ& fái CK 108. 109 klædi — honum / O^. 109 skotpenninga C^. 
1 1 fara — aptr / O^. samt f. OK 



272 LXXXIX. Trönuþáttr. 

reiðoliga; tók síðan blítt orlof af páfa, ok þá milldi ok mis- 
kaim sem hann hafði gjört hans máli þakkadi hann honom marg- 
falldliga sem vert var. Fór siðan sem &jálsum manni til bar, 
þyíat þá skorti eigi föng; kom heim ok hitti fyrr sagdan prest 
ok sýndi honum bréfín ok sagdi honnm inniliga frá sinni ferð. ^' 
Tók prestr lausn af honum ok þakkadi fyrir sína för. Lyktadiz 
hans mál , svá úvænliga sem á horfdiz. Þótti þersi klerkr meiri 
madr sidan en adrir, ok er hér endir á þersum atburd. 



■ r^ 



LXIXIX. Trðnuþáttr. 

1 Lumbardi sat einn gilldr bóndasun i födurleifd sinni, 
úkvæntr madr, vitr ok vel mentr. par í ödrum gardi mjök 
nágrennis vid hann var ein nýordin ekkja, ung ok væn, ok 
er þat talat af sumum mönnum, at hon væri klók at kunnáttu. 
Kjært var nyök í nábúd þeirra , svá at ýmissir þágu veizlur 5 
at ödrum, ok þar med flaut þat fleira er verölldin víkr at 
karli ok konu, þar til at kirkjan þóttiz eigi mega vid dyljaz 
[Cod. A, þeirra fylgjulag: vandar um ok fyrirbýdr. Snýr bóndinn þá 
p. 318.] ^Y lagavegar sínu rádi ok vill nú þó helldr fá sér eina jung- 
frú til eiginords. Ferr þat fram med festum ok brúdlaups- IC 



111 reiduliga — páfa /. CK 111 — 113 ok þá — var] 

bann þakkadi páfanum alla pá miUdi ok miskunn er páfinn hafdi 
gjört honum C^. 113 sero (2) — bar] heidrliga C^. 114 fong] skot- 
penninga C^. heim í Ðanmörk C^. 114. llð ok hitti — bréíin 

f. C^. 115 bonum (2)] presti C». 116 af bonum — för] sem rád 

var fyrir gjört CK 116. 117 Lyktadiz — horfdiz/. CK 117. 118 meiri 
— aarir] mikklu meira háttar madr sídan en ádr C^. 118 er — 

á] lýkr svá CK 

LXXXIX. A =r eod. AM. 624 , 4 <>. í?* = eod. AM. 657 B, 4«. 
a 5=a eod. HoJm. ehart, 66 fol, Úberachrift: Trönu ... 6'*, am rande 
von jungerer hand Trönu þáttr; Frá einum ríkura bóndasyni ok, einni 
ekkju ok ,um þau brögd er þau beittuz vi$ a, f A. 1 I Long^ 

bardí ^^ Ut í Lumbardi C\ at 'Tunglbardi' a. 2 mjök / A, 3 ná- 
lægt a. 4 er /. C^, klók at A, klók i C^ , klókrar náttúru ok a. 

kunnastu C^. 5 veizlur AC^y heimbod a, 6 at odrum ^a, annarra 
CK 7 karlmanni CK 9 jung- /. CK 10 Fór þat ferr þat A 



LXXXIX. Trönuþáttr. 273 



gjörd. En þótt þetta sé at gjört, hallda þau ekkjan upp tekna 
Yináttu með heimbodum ok blidu án grand ok grun yerri bluta, 
þar til at svá gjöriz einn tíma sem hon veitir honum vænan 
snæding, hefír hon sýslat ádr med undirkurr þers háttar öl er 

> bædi var hunangliga sætt ok ferliga áfengt, þvíat hon veit 
med sér, þótt hon þegdi med flærd , hvat hon þóttiz látit hafa. 
Einkanliga sló hana sú sök, at hann hafiiadi hennar eklgudóm 
ok villdi helldr fá einnar piku. Því gjörir hon sik þetta sama 
kyelld einkar blída ok lokkar hann med fagrmælum at gjöra 

) sik gladan; þar med leidir hon hann í litla svefnstofu er hon 
átti ok yrkir þá vid hann þat gaman med glensyrdum sem 
fyrr var greint, þar til at sígr yfír hann daudasvefn; hallaz 
hann þá i kelltu hcnni ok hyggr allt prettalaust vera; en þvi 
næst tók hon einn tvinnaþrád, raudan at lit, ór pungi sinum 

b ok bindr um háls honum, varpar honum sídan frá sér herfíliga 
á gólfít, ok i stad sem hann vaknar nökkut, svá vid þann 
dynt verdr hann at þeim fugli er trana heitir, ok beinir þegar 
fluginn upp at glugginum er á var húsinu, ok snarar út. pers 
háttar fuglakyn er þvílíkt at vexti sem álpt ok verdr eigi í 

D nordrlöndum. paX kennir þersi nýordinn fngl, hvert hann á at 
leita sinnar k^mfylgju, ok flýgr snart dag af degi sudr i lönd 
þar til er hann fínnr mikinn flokk sinna kumpána, ok þegar 
slæz hann i för ok fylgd med þeim. þat kyn hefír þá Dáttúru, 
at svá margir sem samt eru fijúgB, allir i einum flokki dag af 

5 degi; skal einn fyrir fara leidsagari allra ok setjaz þar sem [319] 
hann vill hviUd taka, svá ok þar sem hann vill náttból taka. 



11 sé Aa, vœri C^. 12 grandi C'. grun verri bluta C^, 

'grunværi' A, verri hluta a, 14 ádr /. A. undirkur C^, undir- 

bur A, undirkaupi a. öl AC^j vín a. er Aa, slí C^. 15 forliga 

áfenjrit CK at /. A. 16 þegdi A, bœri C^a. 17 sló A. skerr C^a. 
BÚ] þá C*. 18 pví] mit dieaem worte brieht C^ ab, 21. 22 yrkir 

— greint] ýtir ó'linu pví binu græna medr glensyrdum a. 21 gaman- 
ligt A, 22 svefnböfgi ['-hauggvi'] ok því nœst daudasvefn a. 

23 kelltu /. A. 24 tvinnadan prád a. 27 'dyntt' A, dynk a, 

28 snaraz a. 29 er/. A, 33 fylgu A, fuglakyn a. 35 sem 

leidsagnari a. 36 hvílldir a, 36 taka (2)] vera láta a, 

Oering, Islftnd. Legenden, Novellen nsw. 13 



274 LXXXIX. Tronupáttr. 

Þat ferr ok hér med, at þann tima sem sora skal er sMpt tíl 
vöknfngli at hallda vörd , ef nökkut meinligt kynni at at koma: 
skylldi Yökufdglinn stilla svá til nm náttstadi , at þar væri yatn 
nökknt, annathvárt tjöm edr rennandi; yfír þyi vatni skál^* 
7ördr standa annathvárt á strönd edr steini svá hátt, at haim 
berí hæra en vatnit. Svá skal hann vaka, at hann standi á 
ödmm fæti, en halldi ödmm npp ok kreppi kló at steini litlum; 
skal þat mark, ef nökkut er at óttaz, at hann skal vaq)a 
steininum ór klónni nidr á vatnit, ok fyrír þat sama dúfl4ð 
vaknar allr flokkr ok flýgr at forda sér. En ef vördr gjörir 
villukast at svefni sínum ok vekr sitt fólk at úsynju, þá er 
honum litlu betra lif en hel, þviat sá er margfalldliga kvaldr 
af þeim sem hirta skal þers háttar mál. Nú er at inna til fyrra 
efnis , at hin unga trana flýgr med flokki þersum þar til at ð( 
med hlutfalli keíar til hennar at hallda vörd á allan hátt sem 
ádr var tíndr. Nú sem fram lídr í nóttina, bregdr henni til 
fyrrí náttúru, at madr þarf meirí svefn en i^úgandi fugl. 
Verdr nú eigi betr vakat en svá, at hallrinn fellr nidr ok 
dúflar svá hátt, at allt fólk vaknar vid, þvíat laust var sofit; 5 
er nú allt uppi ok býz til flugar, sjándiz um; en er þeir 
skynja at eingi háski ógnar þeim, skilja þeir at vördrinn er 
falsadr. pvi gjöriz sá til er stjórna skal, brýtr hana nidr 
[320] undir sik, bítr ok klórar, plokkar ok meidir hvat er hann má, 
ok þann tima sem hon vinnr at hálsinum á henni ok rífr fídrít 6( 
á brott, festir nefít undir þrædinum svá at hann slitnar ok 
fellr af honura; ok þegar í stad sem þat var gjört, verdr hann 
madr ok vendir aptr í sömu náttúm; sprettr upp hart ok ætlar 
at hefaa sin. Yerdr nú stökkr i lidinu, hafa sik á flug svá 



37. 38 sofa — vöknfugli] svá skal skipa (!), skal einn skipadr til 
YÖkufugls a. 38 vöku ok vörd a. kynni — koma] er at óttaz a, 

45 í vatnit a. dúfl /. a, 46 forda sér skada a, 47 af svefni A^ 

sitt fólk] svá flokkinn a. 48 hel] ^hul' A, 49 skal a, á A^ 

málefnum a. 50 unga] nýja a. 52 bregdr honum a. 53 svefii- 

at hafa a. 54 nidr] í vatnit a. 55 svá hátt] vid svá hart a. allt 

fólk] flokkrinn allr a. 58 'stjórn' A. hana] hann a. 60 hon] 

hann a. 60. 61 fídrit á brott a, þrádinn brott af ^. 61 festir 

hann a. þrædinum a, þrœdi nökkurum A. 9X f. A. 62 honumj 

hálsinum a. 



LXXXIX. Trönuþáttr. 275 



f skilr í gegnum hverjum brögdum hann var beittr ; því hugleidir 
hann at þráðrinn skal med honum fara nær sem hann fær 
bonum stad. Mjök langt er hann nú kominn sudr i lönd igarri 
sinni fóstrjördu, ok þó med því at hann var röskr madr ok 

ro sterkrar náttúru , kemz hann aptr á sina ættjörd ok svá heim 
á sinn eigin gard. Svá hagliga vinnr hann sina aptrkvámu, 
sem tidendalaust sé med öllu ok hann hafi lítinn veg brott 
vikit at einhverju erendi , þviat þvílík hans brottvera var öllum 
úkunnig utan þeim tveimr. Sem þau ekkjan fínnaz, gjörir 

5 hann sik blidan sem ölteiti væri ok býdr henni i bod sitt. 
Leid svá fram um stund, at allt var hit sama yfirbragd á um 
þeirra vináttu sem fyrr med heimbodum, þar til at hon varay. 
minnr ok minnr ; þvi[at] hana bitu grunmaurar um stund, at hann 
myndi sjá eptir hefndum vid hana; ok sem hann fínnr þat, 

þarf eigi langt um at gjöra, at hann bruggar henni ok hinu 
sömu flárædi sem fyrr hafdi hann kent á sér; lokkar hana til 
drykkjar ok svefns, fær henni sidan sama þrád um háls ok 
varpar á gólf nidr. Bregdr ok rétt vid sem fyrr, at hon er 
trana ordin; beinir flug til útferdar, en bóndi er svá reidr, at 

^5 eigi vill hann at þau sMli svá ; hefír hann lagit sverd til hand- 
argagns sér med djúpri fyrirhugsan, ok slæmir út til hennar 
sem hon hefr sik upp, svá at undan tók fótinn annan, ok fellr 
nidr á gólfit; en hon leitar út, ok vard alldri víst í þeim lönd- [321] 
um hvat fyrir henni lá. En þat var undarligri hlutr: limr af 

90 snidinn svá falsligum likam var sannliga fugls fótr en eigi 
mannz, ok alldri sidan bráz hann i annat efni. Lýkr þar 
þersi frásögn ; fyUiz þat hér, at hverr tekr þat at sér sem hann 
veitir ðdrum. 



65 fær — hendi /. A, 72 sé] vœri a 74 íinnaz fyrsta 

sinn a. 77 blídu ok heimbodum a. 78 at /. Aa. 80 binu] öll 

hin a. 84 beinir tjú a, bendir A, 85 svá búit a, bert sverd a, 

89 henní f,A, at limrinn «. 92 bér enn nú a. 



18 



* 



276 XC. Af Þrimr tjófmn i Ðanmörk. 

XC. Af primr þjófam í Danmörk. 

1 Ðamnörk hafa sagt merkiligir menn at yæri þrír þjófar á 

einom skógi, en þersi eru nöfh þeirra, at einn hét lUr, en 

annarr Verri, þridi Verstr. þersi nöfh sín fýlldu þeir í verkum, 

þviat stnlldir þeirra ok manndráp höfdu enga stíUing. Skála 

höfdu þeir reisuligan ok hlódu þar i ránfengi sínu. Sem þann 5 

yeg hafdi lengi stadit þeirra úrád, talar Hhr einn dag vid 

kumpána sína : ^ Ulr þikki mér háttr sá er yér höfnm haft lengi 

þyiat aUir munu eitt um tala, at yér sém mest ilhnenni i 

Danaríki, ok þvi em ek rádinn at ek skal eigi fáz i stuUdum 

lengr med ykkr, hyat sem mér verdr tU matar, ok þat væri 10 

rád mitt, at vér gjördim svá alUr, þviat iQándUgr er sá afli, at 

fæda sitt Hf allar stundir á blódi saklausra manna.' peir 

svara, bidja hann hlaupa hvert í úfagnat er honum líkar. 

lUr segir: 'pat er rád mitt vid ykkr, ef svá gjöriz at ek 

stadfestíz nökkut i nágrenni vid ykkr, at þit glettiz ekM vid 1« 

mik : þvíat frá því er vér skiljum mun ek eigi hlífaz vid ykkr, 

ef þit kastit nökkurum króki i gard minn.' Slíkar eru kvedj- 

ur þeirra ok skiljaz vid þat. Leitar Ilh: af mörkinni annan 

veg þar er skemst er tU bygda. At kveUdi kemr hann tíl 

ek^u einnar er þar sat vid skóginn. Hon tekr vid honum 20 

vel; dvelz hann þar um nóttina, ok um daginn býdr hon hon- 

um at hvUa sik. Hann þiggr þat; gengr hann um sýslur ok 

hyggr at högum húsfreyju; tekr tíl höndum ok færir í lag um 

sina muni þat sem fyrir vard. Húsfreyja sér þat, at oflátUgt 



XC. B = cod, AM. 657 B, á\ F = cod. AM, 586, 4^. 
G = cod. AM. 335f 4 ^. Ein kleiner pergamentstreifen in cod. AM. 567, 4® 
sc/iien die milhe der entzifferimg nicht 2u lohnen. Ðie Höeraehrift, toelche 
in den hss. fehlt, ist von mir hinzugefiigt. 1 — 45 nur in FG. 1 segja 
menn F. verít haíi F. 1. 2 á — skógi /. F. 2 ok eru þersi F. 

at einn hét G, hét einn F, 3 verkum sínum F. 5 ránsfé F. 

6 rád F. dag G, tíraa F. 7 nú haft F, 8 mæla F. 9 Dana- 

veUdi F. rádinn í G. ek skal f F, 10 mér ö^, tU J*. 12 aUar 
stundir f. F. at hlódi F. 13 svara /. F. 14 gjöriz G, hœri 

tU F. 18 skUja F. 18. 19 annan veg /. F. 23 högum G, 

háttum F. 23. 24 um sína — vard] suma hluti þá er honum þótti 

þurfa F. 24 þat/. F. 



XC. Af þrimr þjófum í Ðanmörk. 277 

"^ er am tíltekjor hans , ok býðr honom næsta morgin at dvelljaz 

þar om •YII- nætr, ef hann yill, ok hyggja þadan at ráda- 

^ördom sínom, hvat hann vill uppi taka. Hann þekkiz þat 

Er hann svá rðskr á bænum heima, at húsfreyju þikkir hann 

vel Yinna til kostarins. Sem þat er úti, talar hon svá til hans: 

30 'Jní hefir dvaliz hér fár nætr, ok lítz mér svá, ef þér þikkir 
eigi annat vænna, at þú megir dveljaz hér í vetr ok sjá þá 
at vári, hversu til gengr.' Þenna kost þiggr hann ok tekr nú 
gang svá mannligan til beggja handa, at ekkja má vel sitja 
nndir rokki sinum. Eigi þarf langt um þat: svá fellz á med 

)5 þeim, at vinátta þeirra dregz saman med fúllu, svá at eptir 
ár lidit gjöra þau samgang sinn. Skipaz svá rád Hlz, at hann 
þikkir sMlríkr bóndi í héradi. 

Þat er i sögunni, at Ulr bóndi átti túngölt hardla gódan, ok 
honum slátrar hann um haustit. Hans flikki var svá breitt ok 

10 þungt, at þat var karhnannz byrdr; festir hann þat upp vid glugga 
einn til þurkanar 1 enda svefnhússins. Þ^^ ^^ ^ Danmörku vída 
á smábæjum, at öll herbergi svá manna sem bú^ár standa undir 
einni þekju, hvert af enda annars. Yar hér ok svá, at kýr bónda 
höfdu hit næsta hús skálanum, svá at eitt þili var 1 millum; 1 

45 annan enda skálans var elldahús þar sem flikkit hekk uppi. Nú [Cod. 
bar svá til einn dag, at lUr bóndi ætlar at fara nökkur ok vera ^' 
1 brott um nótt nökkura, ok ádr hann ferr, segir hann svá til 
húsfrú sinnar: 'Ef svá verdr sem ek ætla, at hér komi gestir 
i kvelld, þá haf þú skyn á, hversu þeir eru fallnir edr hver 

50 ord þeir hafa frammi til þers er þeir sjá i húsum okkrum 

25 hon honum G, næsta morgin f,F. 26 um/. F. 27 upp 

F. 28 röskr G, þarfr F. á bænum heima/. F. 29 kostarins 

G, matar sér F. 30 Nú hefir pú F. fár <?, sjau F. 31 at F, 
en G. 31. 32 sjá þá at vári G, vita J^. 33 umgang F. nú vel F. 
34 hér langt F. at svá J^. 35 med öUu F. 36 svá — Illz 
in G erloschen. 37 skilgódr F. 38 pat — at / F. 41 Dan- 
mörkinni G. 42 herb. manna ok svá búQár F. 43 hvert Fy hvat 
G. í enda ödrum F. bónda /. F. 44 hit næsta G, at n. F. eitt 
/. F. i (2) G, en í F. 45 skálans G, hússins J^. þar sem flikkit 
hekk uppi G, ok hekk þar flikkit F. flikkit] mit dieaem worte begint B. 
47 nótt nökkura 5, nætrdvöl G, nótt F. t&Ux FG. 48 sinnar /. FG. 
sem ek ætla B, sem mik varir FG. 50 frammi £, í niunni FG. 
húsum okkrum BG, húsinu F. 



278 XC. Af ftrimr þjófum í Danmörk. 

uppi edr nidri, þviat margeygir kunnu sumir at verða á gist- 
iugunni, ef bóndi er eigi heima.' Svá ferr þetta at bóndi 
gjörir sinn veg. Ferr svá sem hann gat, at sama kvelld koma 
•II- gangandi menn til húsfre^rju ok bidja herbergis. Hon tekr 
þá vel ok gjörir þeim gódan beina. Sitja þeir um kvelldit ok 55 
drekka sitt öl vid elld sem þar var sidr til, ok hann gestriim 
aunarr skygniz um fast upp yfír sik, einkanliga þar sem flikkit 
góda hekk á króki einum vid gluggann svá nær, at taka mátti 
til utan, ok sem hann hefír horft á um hríd ok greint hvat 
hann sá ok hversu þykt flikkit var 1 röndina, strýkr hann60 
hendinni um Igálkana sem hann sér upp yflr sik ok talar svá 
med atdrætti nökkurum: ^Af skal, af skal!' segir hann. par 
vóru þeir um nóttina ok fóru brott at momi. Eemr bóndi 
heim at álidnum degi ok spyrr húsfreyju, hvat gjörz hefir. 
Hon greinir honum ord ok atferli sem fyrr var sagt Hann 65 
segir þá: 'Ek kenni gjörla gesti þersa svá at flikkinu er ekki 
úhætt 1 sama stad. pú veizt at undir sæng okkarrí er jard- 
hús, ok þar skulu vit láta flikkit í koma.' Þetta sýsla þau 
um kvelldit ok leggjaz til svefns. En nú er at segja at gestir 
vóru Verri ok Verstr, ok berz Verri þat fyrir at ná flikkinu. 70 
pvi ræz hann þegar um kvelldit frá skála sínum ok kemr svá 
til bæjarins, at bóndi er sofnadr. Klífr sídan upp á húsit tU 
gluggans sem hann vissi flikkit hanga fyrir innan ok fekk þar 

51 sumir /. G. verda BG, vera F, á gist. /. FG, 52 ferr 

BG^ genífr F. 53 gjörir BG , ferr F. Ferr svá] Ok þat efnaz G. 

sem sem B, koma þar FG. 54 til — herb. /. F. húsir. — bidja 

/. G. 55 þá vel BG^ vul vid Jeim F. 56 sitt /. F, sem sidr 

er til F. ok hann] en JP. 57 um fast (ok add. JP.) einkanliga upp 

yfir sik þar FG. r)8 góda /. FG. á krókinum svá nær glugganum 

FG. 59 um stuiid FG. hvat er F, 60 ok hversu — röndina 

/. FG. flikkit doppelt B. 61 sem hann - yfir sik /. FG. 62 med 

- nökk. /. F. 64 heim /. G. 65 ord þeirra FG. ok atferli 

/ FG. 66 Ek — fersa] Ek man gjörla kenna þersa menn FG. 67 í 

sama stad / FG, Nú veiztu FG. 68 í>ar] þangat F. í koma /. jP- 

sýsla BG, gjöra F. 69 um kvelldit ok] ádr þau G. at segja/ B- 

at gestir] hverir gestir G. 70 berz (*berstr* B) Verri þat fyrir BG^ 

ætlar Verri -dA F. 71 pví — þegar] ok ferr nú F. um kvelld. 

/ FG. skála sínum] skálanum er myrkvir G^ skálanum þegar . . . 

funlesei'L) ar F, 72 Klífr BG , ok ferr F. sídan / FO. húsit 

í>ar FG. 72. 78 til glugg. /. F, 73 þar sem F. hann — 

innan] flikkit httfdi hAHKÍt (íyrr add. G) FG. þar /. F. 



XC. Af þrimr þjófum í Danmörk. 279 

AÚ miss, þvíat bakan er brott. Hann reidiz nú ok hugsar at 

^ eigi skal hér lykna. Leitar bann þers útvegar, at hann lokkar 

app þá horð er utan geymði þat hús er nautin vóru í. Hann 

ieysir þau af nimun) sínum ok knýtir saman balana í hverjum 

tyeim. Skortir nú eigi slgótt spradk ok streitingar mikklar á 

flórinum, sem h^nni baulu er gjarnt, þar til er lUr bóndi vakn- 

60 ar vid ok spyrr húsfreyju , hvat hark edr umfang mun at 
heyra til nautanna. Hon segiz eigi vita, en þó sýniz þeim 
bádum at forvitnaz hvat um er; stendr bóndi þá upp ok kastar 
yfir sik einum stakki, kemr til dyranna þeirra sem innan var 
i gengit ok fínnr í fjósinu allt i einni andrjá; fæz hann þar i 

85 lengi at koma nautunum i lag. Nú er at segja af Verra, at 
þegar sem hann kendi at bóndi var upp stadinn ok kominn til 
innri dyranna, hefír hann sik út af húsinu ytri dyrr ok gengr 
framan i bæinn ok inn i skálann til húsfreyju sem bóndi væri. 
^Eigi veit ek, sagdi hann, hverr úfagnadrinn komit hefír i 

dO Qósit at leysa nautin ok knýta saman í þeim halana , svá at 
fyrir þeirra streitingar hafa vida fallit súlnmar undan jQósinu.' 
Tók hann þá til listar þeirrar sem hann hafdi lengi kunnat í 
svikligri framferd, at tala hverjum likt er hann villdi. 'Nú 
myndi ek þat hyggja, sagdi hann, at þetta bragd værí til þers 
95 fundit, at hefna mér fyrir þat er ek tók flikkit brott af krók- [7o] 
inum ; en þvi jafnligarr skal ek geyma þers sem meirr er eptir 

75 hér lykna B , hér lykta G , syá búit standa F. hann nú F. 
76 nautin yóru í B, nautin ge^rmdi Gy nautanna gjætti F, 77 þau 

— sínum] öll nautín F. 78 skjótt/. F. spark FG, speningar F. 
78. 79 mikklar á fl. /. F. ú. ú. f. G. 79 henni baulu Bj henni 
G, þeim F. er (2) J5, at 6=, /. F. 80 vid /. FG. hark — umf. 
/. F. 80. 81 mun — naut.] yera muni í fjósinu FG. 81 þat 
eigi F. 81. 82 en þó — um er/ FG. 82 þá/ FG. 83. 84 var 

— fjös.] gengit var í Qósit ok finnr FG. 84 í (4) BG, vid F. ' 
85 at koma B , ok kemr G , ádr er hann kemr F. naut. / FG. frá 
Verra FG. 86 kendi Bj veit FG. var — kom.] er á fætr kominn 
Gy er á fótum F. 86. 87 til — dyr. / FG. 87 út af B, af G, 
úti F. hús. — dyrr/ F. 89 vor Eigi: Hann talar svá (þá F) 
tn húsfireyju FG. sagdi hann / FG. 90 knýtt F. á þeim G. 
92. 93 Tók — viUdi] dtesen satz haben FG hinter væri (88.) 92 hafdi 

— kunnat] fyrri nam FG. 92. 93 í — framf. / FG. 93 villdi 
BFj lysti G. Nú B, ok F, f. G. 94 sagdi hann / FG. 95 fundit 
BG, gjört F. brott / FG. 96 jafnl.] ramligarr FG. nú geyma 
FG. þat F. 96. 97 eptir leitat FG. 



280 XG. Af Þrimr Þjófum í Ðaiunörk. 

sótt; en þat man þér undarligt þikÍLJa, at svá hefír mér fengit 
í höfat umfang þetta er ek hafdi i Qósinu, at ek man eigi 
hvar vit vardveittum flikkit í kvelld.' Húsfreyja svarar: 'Hví 
myndir þú eigi muna þat, segir hon, at vit létum hér nidr i 10 
þiljunginn undir sæng okkra, þvíat þat sýndiz þér þá ömgt 
fylskni.' Hann svarar: 'Þat er ekki örugt, ok rís upp 1 stad, j 
þvíat ek skal fá J)ví annan stad.' Svá gjörir hon; er Verri Í 
þá eigi seinrádr at vellta upp klædunum, hafa uppi hlemminn 
ok nema i hrott flikkit. Býdr húsfreyju at búa um sængina lOi 
eptir, en hann vegz út af bænum ok hefir flikkit á baki sér 
fram á veg til skála sins. Litlu sidarr kemr Hlr bóndi inn 
farandi til húsfreyju ok talar lík ord sem fyrr var sagt, hverr 
vándr farri þar muni hafa gjört iUbýli um nóttina. Húsfreyja 
spyrr hvi hann sé svá símálugr um þetta. *Símálugr?' segir 11 
hann. ^Já, segir hon, þetta sama taladir þú ádan, áðr þú 
tókt brott flikkit ór jardhúsinu ok lézt sem þat myndi nú 
annars stadar betr geymt en hér.' 'Flikki? segir hann; brögd 
eru nú i brotin ok skal eigi hér standa.' Elædiz hann sem 
ákafligaz ok rennr frá bænum fram 1 mörkina. En U- vóru 1 
vegir til skálans frá bænum: var hinn lengri betri at fara, ok 
á þann rædr bóndi; ok sakir þers at hann var léttr ok lauss, 
strýkr hann svá hart, at hann kemr fyrr til skálans en Verri, 



98 hafdi B, hefi fengit um G^; hefi haft F. 99 vardv. fl.] 

kómum fiikkinu 1^0. í gjær kvelld F, f. Q. Hon sv. F. 100 í>at 

— hon/. FG. hér BQ, þat F. 101 þilj. BG, jardhúsit F. sýnd. 
í>ér BG, íiótti F. 103 þvíat — skal BG, ok skal ek F. 104 í>á 
/. FG. seinn F. uppi BF, upp G. 105 nema í br. BG, því 
nœst F. Býdr hann G. sœng. J5, klædin G. 105. 106 B^'dr 

— eptir] ok koma nú aptr klæáunum F. 106 eptir /. G. vegz] 
vegaz B, veg G. en hann — flikk.] ok ferr út med flikkit ok berr 
þat F. 107 til skálans F. vor Litlu; ok sard húsfreyju ádr F. 
IUr /. F. 107. 108 inn far. /. F. 108 slík F. fyrr — sagt] ádr 
vóru ritut F. 109 farri B , þrællinn FG. komit ok gjört F. 
111 þetta hit sama F. 112 brott/. FG. nú f. G. 112. 113 ór 
jardh. — hér] undan sænginni ok sagdir þat annars stadar geymt J^. 
113 geymt en hér] komit G. 114 brotin /. FG. 114. 115 sem 
ákafl. B, skjótt FG. 115 frá bænum /. G. nach mörkina schiebt F 
ein: en húsfreyja þikkiz verr en skemd, en getr þó fyrir engum um 
hina leikana. En — vóru] Tveir lágu F. 116 betri lengri G. var 

— fara] ok var annarr betri ok lengri F. 117 léttr ok /. FG. 



XC. Af þrimr þjófum í Damnörk. 281 

þyíat vegrínn var vándr en flikkit þungt, madrinn feitr ;ok 

10 mæddiz brátt. Bóndi gengr þá frá skálannm frejn á veginn 
móti honnm, ok sem þeir mætaz i myrkrina, tekr bóndi sðmn 
list sem fyrr var skrifut, at breyta sér öUnm. Talar hann nú 
med þeim ordum ok róm sem Verstr var vanr at hafa ok 
segir svá: 'Eumpánn minn, segir hann, svá hefí ek hugsjúkr 

25 yerit um þina ferd , at ek mátti eigi sofa fyrir. Hefír þú enn 
þá aflat fanga? Muntu vera ferliga módr, ok þyi vinn ek eigi 
of mikit tíl mins hlutar i fenginum, þóat ek beri nú heim til 
skáJans, en þú setz nidr ok lát renna af þér mædi.' Verri 
þekkiz þat gjama, kvez laminn i herdum ok lætr flikkit af 

BO höndum. Ræz bóndi nú á veginn i myrkrinu; sem litít bar i 
miUum, kom hann eigi þá sömu götu sem ádr hafdi hann 
farit. Lidr nú eigi langt ádr Verri er hvilldr ok gengr heim 
til skála; ætíar hann at Verstr, félagi hans, muni hafa ketil 
uppi til sodningar ; en þat er eigi þannig med öUu, þviat Verstr 

\b hrýtr fast i rekkju öinni. Verri kaUar hátt ok spyrr hvar 
hann hefdi látít flikkit, edr hvi hann er svá latvirkr er hann 
hefir eigi eUd uppi. Verstr bregz úkunnr vid þersi ord, segiz 
aUdri hafa tekit á flikki hans. Verri þikkiz nú skUja hver 
brögd i fara ok talar svá: ^Já, segir hann, vér skulum enn 

LO sjá hversu gengr.' Eastar nú stakkinum ok hleypr sem hardaz 
má hinn sama veg sem fyrr hafdi hann farit Eemr svá tU 
bæjarins, at bóndi er eigi þar kominn, þviat honum gafz sem 



120 brátt By skjótt FG. þá /. G. á vegijm f. G. 120. 121 gengr — 
honnm] ferr nú í móti honum frá skálanum F. 121 honum /. G. niætaz B, 
finnaz FG. í myrkr. /. F. 122 at breyta BG^ ok breytir F. 125 víst 
eigi FG. 126 þá BF, vel G. fanga/ FG. ferl. módr BG, módr 

mjök F. 127 tU eins hlutar FG. af feng. F. 128 en þú — 

mœdi/ FG. 129 nú gjama F. 129. 130 kvez — höndum/ FG. 

130 ok rædr F. lítit B, leitit FG. 130. 131 í miUum BG, í miUiþeirra F. 

131 kom — eigi] snýr bóndi FG. götu B, leid FG. áðr enn F. 
133 folagi hans / F. 134 en eigi er þann veg FG. med öUu / FG. 
135 liggr ok hrýtr G. í rekkju sinni f. FG.. talar FG. 136 hann 
— flikkit] flikkit er F, fl. sé G. 136. 137 edr hví — uppi/ FG. 
137 úkunnigr FG. vid/ G. þersi ord/ FG. 138 hans /. G. nú 

/. G. 139 fara B, eru FG. talar BG, mœUti F. Já, já FG. 

140 hleypr BG, tekr á rás F. 141 fyrr B, ádr FG. 142 eigi þar 
By eigi þá enn heim G, þá eigi heim F. gafz B, fór FG. 



282 XC. Af þriinr þjófam í Ðanniörk. 



[71] ödrum, at flikkit setti at herdunum. Verri gengr at viðarkesti 
er var 1 túninu ; sér hann þar til þerris úti kyrtil húsfreyju ok 
sveip 1 öðru lagi ; hann ferr i kyi*tilinn ok falldar sér, hídr 14 
svá þar til er hann heyrir at bóndi blæss undir flikkinu nedan 
á túnit. Verri rennr ofan á túnit móti honum ok talar næsta 
grátandi svá líkt húsfreyju, sem hon væri þar komin: 'Aum 
em ek ordin i alla nótt fyrir tvenna hræzlu, brottvist þina ok 
þá reimleika sem i bænum hafa verit. Nú heill svá, karl minn, 15 
lát mik bera flikMt upp á túnbrekkuna, þvíat ek sé at þú ert 
drjúgum sprunginn af mædi.' Bóndi segiz þat nú þiggja munn. 
Tekr Verri nú enn flikkit í annat sinn ok rennr upp á túnit 
undir köstinn, ok þegar varpar hann sér í myrkrit brott af 
bænum annan veg fram á fyrri götu. Tekz honum nú svá l^ 
greidliga, at hann kemz til skála med flikkit; vekr Yersta 
kumpán sinn, er þegar elldr uppi ok búit til sodningar, þviat 
hér hyggr hann at endir skyli gjöraz á hlaupum þersum; ok 
þó fyrr en þeir beri knif á flikkit, skal enn segja nökkut af 
Hl bónda. Sem hann er hvilldr, gengr hann heim at bænum, 1< 
fínnr húsfreyju i nád sinni, ok öll þersi svik fær hann nú 
skilit , þviat hon segiz alldri hafa út komit ok eigi á flikki tekit. 
Bóndi tekr nú til hlaups á nýja leik ok kemr svá til skálans 
sem fyrr var skrifat, at flikkit er fram komit at elldstó, en 
ketill uppi, elldr svá gladr med skidaloga, at albjart var uppi 1( 



143 vidkestinum FG. 144 úti / FG, 145 sveip BG^ traf F, 
í ödru lagi /. FG. 146 er — heyrir /. FG. 146. 147 nedan í JP. 

147 á túnit (2)/ FG. 148 þar komin / F. 149 í — nótt/ F. FG 
fugen hinzu {F nach hræzlu , G naeh nótt): segir hon. 150 nach verit 
fugen FG hinzu: i (alla add. G) nótt sídan þú fórt heiman. 151 flikkit 
/ FG. tún-/ FG. 152 dijúgum BG, at mestu F. 153 enn BG, 

vid F. á túnit/ F. 154 varpar — sér / FG. 154. 155 brott 

annan veg af bænum í myrkrinu FG. 155 fram — götu f. FG. 

155. 156 Tekz — greidl.] Gengr honum nú svá greitt FG. 157. 158 þvíat 
— hann] þvíat hann hyggr G, ok hyggja þeir F. 158 skyli gjöraz] 

iiiuni verda (?, muni vera F. þersura doppelt B. 159 þó] |>á Bj 

þó enn (r, nú ^. skal enn B, skal (r, þá skal fyrr F. 160 Nó 

sem F. at bænum B, tW. bæjarins FG. 161 nád BG, sæng F. nú 5, 
enn G, f. F. 162 komit á þeirri nótt F. 164 sem — skrifat] sem 
sagt var G , f F. er fram] var F. elldi F. 1 65 ok elldr (var 

add, G) sem gladaztr FG. 165. 166 med — nidri/ JP. 



XC. Af þrimr þjófum í Ðanmörk. 283 

ok niári. Era þeir nú sem ölteiti: hælaz mikit 'ok þikkjaz all- 
vel leikit hafa. Heyrír IUr þetta allt; hann tekr þat fyrsta 
rád, at fara bljódliga upp á skálann, ok hlýddiz þadan um. 
Þat tekr hann bragd, at hann leysir sín nedri klædi ok setz 

^O berum líkam nidr yfir glugginn , svá at hvárrtveggi limr, fyrri 
ok sídari, tjáz i sinu formi. Hér med ferr þat, at hann hefír 
i hendi eina klumbu ok berr henni nidr á þekjuna til beggja 
handa med því umfangi , at tekr undir. Vidr þersa dyki reim- 
leika slær þeim kumpánum i þögn, ok lystir þers fyrst at sjá 

75 upp yfir sik. Var nú svá glatt i húsinu , sem fyrr var sagt, 
at þeir sá skýr b'kendi þers er inn bar i gluggann. Verstr 
segir þá med módi mikklum: 'Hvat údæmum man hér yfir 
ganga?' Verri segiz þat eigi vita. Verstr talar þá enn: 'Þvi 
er verr, at ek hygg þat vera sem ek villdi síz at væri, at módir 

10 mín fájz í aptrgöngum , en er fyrir þvi at eigi höfum vér lengi 
hér búit i nágrenni vid hana, at slikum údæmum hefir [hon] 
alldri fyrr á sik slegit' 'Hver likendi þikki þér á þvi?' segir 
Verri. 'pat man ek, sagdi Verstr, til hennar yfirlita, sem þér 
man hér likt þikkja, at hon var bláleit busilkinna svá feit af 

^5 fyllum stórum, at hon vard sifellt at blása sem einn módr 
mjórakki. Nú sér þú þers likendi, at tungan hangir út ór 
hváptinum, en svá bólgin at eingi sér merki til nefsins. Nú 
má sjá hver erendi vera munu, brjóta skálann á okkr ofan, 

166 sem ölteiti B, kátir ok F^ allkátir ok G. mikit B, mjök FG. 
166. 167 ok þikkj. — hafa/. FG. 167. 168 því tekr hann fiat rád G, 
tekr hahn nú þ. r. F. 168 þadan B^ þar FG. 169 annat bragd 

FG. sín — klædi] ofan sínar hosur F, sín nedri klædi ok ofan sinar 
brækr G. ok setz BF, hér med setz hann G. 170 nidr B, ofan yfir 

FG. 171 Hér — at/. FG. 173 med — umf. /. FG. svá at 

FG, 173. 174 ok reiml. FG. 174 ok slær F. 175 glatt B, 

glöggsýnt FG. í hús. — sagt f. F. 176 skýr — er] fallgjörla 

þat sem G, gjörla hvat F. 177 segir BG , svarar F. af módi G. 

munu F. 178 Verri — vita /. FG. Verstr — enn /. F. 

179 er /. FG. at væri /. FG. 180 en er F, eigi BG. at 

eigi /. FG. 180. 181 höfum — hér] lengi höfum vit FG. 181 hér 
f. G. hon /. B. 181. 182 at — slegit] ok hefir hon alldri slíkum 

údæmum á slegit (slegit á sik F) fyrr FG. 183. 184 sem — þikkja 

/. F. 184 ^busulkinna* F. 185 vard BG, var (?) F. sífellt B, 

í sífellu (-fellt G) FG. módr f. G. 186 þers B, þersi <9, þersa Jff. 

187 hváptunum B, kjöptunum G, kjaptinum F. sá merki B, líkendi 
sér FG. 188 verda G, at brjóta F. okkr] þá F. 



284 XC. Af þrimr þjófum í Danmörk.- 



[72] en stela brott flikkinu.' Verda þeir vid þersar ógnir svá felms- 
fullir, at þeir taka rás af skálanum langt i brott í ijóðrit; en l^ 
Illr bóndi veit nú sin rád at hann tekr flikkit ok sækir heiin 
til bæjar síns; er þá mjök lýst af degi. Hann segir húsfreyju 
hit Ijósazta, hverir undirkurrar gengit hafa um nóttina millum 
þeirra kumpána. Hér med segir hann at flikkit skal ekki lengr 
i felum vera, ok at til stáls skal sverfa med þeim, hvárirl9 
drjúgari verda; ok því festir hann þat upp á þann sama krók 
sem fyrst hafdi þat verit nær glugganum. Nú er at segja hvat 
þeim lídr í mörkinni, at sem undrin stódu yflr höfdu þeir 
fengit sér fylskni , en er timinn leid af nökkut skygndu þeir til 
skálans ok heyrdu til hans eingi údæmi; ok þar kemr at hræzl- ^^ 
an gefr þeim rúm til hugsanar, at fyrirburdir munu vera 
einginn hlutr nema ginningar Illz bónda at dára þá 
brott frá flikkinu; ok svá röskir gjöraz þeir nú, at þeir 
ganga sem undir einn skjölld móti 111 bónda; segja at nú 
skal til skarar skrida med þeim. Svá sem greint var heitaz '^' 
nú hvárir vid adra, ok lidr svá dagrinn til nætr. Sem þar er 
komit, taka hvárir sina útvegu. peir II- rádaz £rá skála svá 
i grimmum anda , at ef nú sleppr þeim flikkit, skulu þeir gjöra 
111 bónda eitthvert úbýli þat er hann megi muna. Bóndi 
hefír þann vidbúnat um kvelldit, at hann setr stiga um undir 2 



189 stela sídan br. F, 189. 190 felmsfullir BG, hrœddir F. 

190 rás af ^, á rás brott af (firá F) FG. langt í br. /. FG. í rjódr. 
BGy ok í skóginn F. en f. F. 191 at hann/. FG. sœkir BG, 

færir ^at F. 192 mjök lýst BG, bjart F. 193 hit Ijós. af 6=, /. F. 
hverir — hafa] hverr leikr verit hefir FG. 193. 194 millum — kump.] 
med þeim kumpánum F. 195 vera B, hafa FG. at/. FG. stáls 

/. FG. sverfa B, prófa G, reyna F. med þeim /. FG. 196 upp 

rétt á G. 197 nærri F. 197. 198 hvat — lídr] frá þeim FG. 

198 stódu yfir BG , lidu af F. 198. 199 höfdu — nökkut /. F. 

200 til hans BG, pangat nú F. 201 fyrirburdir þersir G, tilb. þersir F. 
megi vera F. 202 einginn — Dema /. F. gínningar B, gjöm- 

ingar FG. 203 brott af G. 204 sem/. F. bádir móti F. Illum 

B. bónda/. F. 205 Svá — var/. F. 206 svá/. F. til nœtr 

/ F. 206. 207 þar — komit] nótt er komin F. 207 .II. /. F. 

svá /. F. 208 anda BG, hug F. 209 111 F, Illum B, /. G. iUbýli 
FG. Bóndi BG, Illr F. 210 þann vidbúnat BG, nú vidbúning F. 

um kvelldit sídla G. um (2) B, upp G,f. F. 



XC. Af þrimr þjóitim í Danmörk. 285 

þelgima rétt þar lyá sem flikkit hangir. Svá vakir hann ok 
bidr Þjófa, at bann sitr i stiginn ofarliga ok befír bragdit sax 
1 bendi þar til er þeir koma ntan at ok gjægjaz 1 gluggann. 
Reka skygnnr fast, bvárt þar sé flikMt. Yedr var glatt ok 

15 tnnglskin mikit, svá at geislinn af tnnglinn skein rétt inn á 
flikkit. Þeim þikkir nú allvænt nm; segir Yerri at hann á til 
at ráda ok befna sin um sídir. Þrifr bann inn annarri bendi 
ok byggr at nema flikkit af krókinum, en þar er annat fyrir, 
at lUr bóndi lætr koma saxit vid höndina á honum, svá at af 

120 tekr 1 úlflidnum. Sem Verri finnr þat, kippir hann stúíiium 
þegjandi ok vindr undir stakkinn ok segir svá: 'Þ^tta bannsett 
flikki er svá þungt, at þat befír lúit alla böndina á mér. Em 
ek med öllu úfærr, ok því far þú til, Verstr; lát þér eigi verda 
sem mér, at þik skorti aflit, ok því rád þú til bádum höndum.' 

2b Verstr gjörir svá at bann réttir bendr at flikkinu ok selr þær 
bádar svá údýrt , at eingi kom bonum þðkk fyrir. Hann kippir 
stúfunum at sér med brædiligri bölvan; segir at Verri befir 
dárat af bonum bádar hendr. Verri bregdr þá á lopt sinum 
handarstúf ok sagdi svá: ^Vist þótti mér údaufligra, sagdi bann, 

iO at fleiri bæri minni til farar þersarrar en ek einn.' Sem þeir 
skjótaz sliku á, sem eigi var blitt at heyra, talar Hlr bóndi 
svá til þeirra út um gluggann: ^Ek sagdi ykkr fagnadarlausum 
úvinum þann tima sem vér sMldum, at þit skylldut engar 
glettingar vid mik eiga. Nú rufu þit þat ok leitudut á mik, 



211 rétt/. F. Svá/. F, Vakir hann þar F. 212 at/. F, 

ofarL B, efsta FG. 213 þeir vándir G. utan at/. F9. í B, út 

um G, utan í F. 214 nach fast: ok hyggia At FG, 214—216 Vedr 
— flikkit /. B, 215 mikit / F. rett /. F. 216 vænt F, 

216. 217 á — ok] skal nú F. 218 hyggr at nema BGy ætlar at hafa F, 
218. 219 fyrir at] fyrri at B, fyrri G, fyrir þvíat F. 219 bóndi 
dopp, B. vid saxit höndina G. á honum / FG. a,t f, F. 221 þegj. 
/. F. stakk sinn F, stakk sér G. 223 med öUu /. F. því / F. far 
þú B, far nú F, far þú nú G. 224 því — höndum] taktu bádum 

(höndum add. F) til FG. 225 gjörir — hann / G. at hann] ok F, 

réttir inn bádar hendr F. at fl. f. F. 226 bádar / FG, kom B, 
kunni FG, 227 at sér /. F. 228 af sér F. 230 bœri BG, rœki F. 
farar BG, ferdar F. 231 skjót. — á] talaz slíkt vid G, takaz 

8. V. F, sem eigi — heyra / F, 233 úvinum B, þræl- 

um FG. 



286 XCI. Af hálfum vin. 



enda hafí þit nu makliga kaupferd rekit. Nú fyrir inaDiidóm29 
minn eru II* kostir: dragiz brott ok komit mér alldri i ang- 
sýn, ella krjúpit hér inn ok hafít kost matar ok klæda medan 
þit þurfit, ok leggit eigi údygd 1 móti/ Þetta kjöru þeir af, 
þóat naudigt væri, at gjöraz veizlumenn Illz bónda, þvíat þeir 
[73] sá eingi færi at stela lengr. Svá laukz þeirra vinátta 8em24Í 
vándum mönnum er títt i syndalifí, ok þvi skal segja þersu 
næst med úliku efni, hversu gódra manna vinátta byrjaz vel, 
en lyktaz betr. 



XCI. Af hálfom vin capitulum. 

ová er lesit af einum höfatspekingi gömlum , at þann tima sem 
hann lagdiz i banasótt kalladi hann til sin sun sinn at gefa 
honum siduztu heilrædi. par i miUum sagdi hann svá: 'Sun 
minn, segir hann, geym þú umfram adra hluti at þú vel þér 
góda vini.' Sonr svarar: 'Vinina, fadir minn, skortir mik eigi 5 
bædi góda ok marga.' 'Já, sun minn, sagdi karl, ef svá er 
sem þú sannar, hefír hamingjan misskipt med okkr þersari 
gjöf. Ek em nú svá gamall sem á grönum má sjá, ok fekk ek 
alldri meirr en einn hálfan vin, en þú hefír þegar fengit þér 
marga vini ok góda; edr hvat lídr, hversu margir eru vinir 1 
þinir, frændi?' 'Þeir eru XXX-, sagdi hann, ok hygg ek at 
sé altraustir.' Meistari segir: 'Leggjum þar tileinaraun: drep 
einn kálf ok lát hann koma í belg nökkum, tak sídan þetta 
allt samt á bak þér ok kom á náttarþeli til fyrsta vinar 
þíns; seg at þú hefír mann drepit medr leynd ok því bidr þú 1 



235 rekit B, farit F, /. G. 236 eru hér F, dragiz — komit] 
annarr at dragaz í brott ok koma F. 237 ella BG ^ eda F, krjtlpit 

B, lúdrit FG, kost klæda] mat ok klædi (?, mat F, 238 naeh 

þurfit: ef þit kunnit (at add, F) þiggja FG. á mót FG. 238. 239 af 
— væri/. F. 240 eingi færi] nú eigi færis G, 240 — 243 Svá 

laukz — betr] ok vóru þar medan þeir lifdu, ok er ntl úti sjá frásögn 
(þetta œventýr F) FG, F fugt hinzu: en gud geymi vár allra, amen. 

XCI. Au8 eod, AM. 651 B, 4« fB). 14 ok kom á náttar^eli 
doppelt B, 



XCn. Af öUum vin. 287 



at hann leyni þínum glæp ok grafi belginn i húsi sinu. Eom 
svá aptr til mín, at þú knnnir segja hversu góda vini þá átt' 
Hann ferr med belg sinn ok kemr til fyrsta vinar um nótt, 
klappar lágliga ok bidr bónda upp láta , birtir honum vandkvædi 

sitt ok beidir graptar hinum andada med trúnadi ; en þar koma 
þau svör at móti, at hann sjái adrar sýslur sér skylldari en 
ve^az i vandrædum hans. Skilja þeir svá at hann strengir 
aptr hurd medal þeirra. Þarf þat eigi langt, at svá rekz hann 
ok reynir vini sina, at allir únýtaz fyrir honum á einni nótt. 

5 Eemr svá aptr til meistara, at hann segir eigi sinar sléttar. 
Meistari segir þá: ^Ek hugdi, sun minn, at heimrinn væri nú 
svá fallinn , at fágjætr sé gódr vin , þviat ek hefi einn hálfan 
vin. Far nú til hans ok prófa hversu hann gefz hjá ástvinum 
þínum ; kom sídan til min.' Hann ferr nótt adra ok finnr þann 

sama; er þar sá manndómr fyrir, at hann lætr fyrir sínum 
heimamönnum sem hann reki gestinn út, en þegar þeir vóru 
tveir, segir hann at fyrir skylld födur hans skal hann honum 
hjáJpa jafnvel, þóat líf hans liggi i skauti. Meistarasun segir 
honum þá trúnat sinn ok bidr hann hafa gódan ^ag fyrir dygd ; 

5 kemr sidan til födur sins ok segir hversu þersl einn prófadiz 
betr en hinir allir: 'ok eigi veit ek, fadir, hvi þú kallar hann 
hálfan vin, þviat mér sýniz hann ekki skorta, at hann megi 
allr vin heita.' Meistari svarar: 'Því kalla ek hann svá, at 
hann reyndiz alldri meirr en til hálfs, þat ok annars, at æ 

trúdi ek mér betr en honum. En at þér verdi Ijóst hverr 
allr vin má ödrum vera, ef dygdin bilar eigi, skal ek segja 
þér eina frásögn af II- mönnum er þetta skýrdu vel fyrir okkr.' 



XCn. Hér segir af olliim vin. 

llúsbóndi var einn hardla ríkr í borginni Alexandria á Egipta- [74] 
landi; hann átti sér einkanligan vin, sá var kaupmadr einn af 



XCII. Au8 cod. AM. 657 £, 4« (BJ. 



288 XCII. Af öUum vin. 



þeim stad á Serklandi er Balldach heitár, ok hyeni tfma sem 
hann rak kaupferd i Alexandriam, höfdu þcir sama bóndans 
herbergi med veizlum, félagskap ok fésMptum, þviat þeim yarð 
allt sameigit. Nú gengr svá til eitt ár i kaupmannzins frávem, 
at húsbóndinn bidr sér einnar meyju tU eiginkonu, ok svá sem 
hon er honum heitin, ferr hon heim á hans gard ok bidar 
svá þeirra brúdlaups fyrir utan alla nákvæmd, þvíat sitt eigit 
herbergi hafdi hvárt þeirra. Var hon meyja Mduz sem sídarrlö 
man lýsaz. Þersu næst kemr kaupmadr at vana ok þiggr 
væna veizlu i húsi vinar sins. Hefír þá húsbóndinn frammi 
alla ölværd ok gledi, ok at hverr madr i hans herbergi skal 
leika med Ust vid þenna vin hans, at hann sé æ þvi kátarí. 
Ok sem fyrsti veizludagr er úti, kemr mikil hrygd á bak, i5 
þviat á næstu nótt tekr kaupmadrinn svá stranga sótt, at hann 
liggr i sömu sæng. Húsbóndinn ok allt herbergit vitja hans 
med harmi. Eru þá læknar til leiddir at skoda hans sjúkdóm, 
ok Utz þeim svá sem hans sjúkdómr Uggi meirr i ^jarta eo 
likam. Húsbóndinn segir þá: ^'Gjör svá vel, minn ^jæri félagí,20 
at þú lát þér eigi þungt sýnaz at prófa mik , ef þér er nökkut 
i minu valldi er þinni heUsu gagniz, ok þvi leyn mik eigi, ef 
nökkura grein berr þú yfir hvat þik angrar." Eaupmadrinn 
svarar: ^^Mér þikkir fyrir at segja þér mina sút, þviat ek hygg 
ekki annat mitt mein, en ofrást tU konu nðkkurrar er ek sá25 
hér í gjær kveUd, hafí í gegnum smogit Igartat med hugsótt'' 
Bóndinn svarar: ^'Fyrir guds skyUd skulum vit þat pró&.'' 
Leidir sídan firam fyrir hann allar þær konur ok meyjar er i 
hans hási vóra ok sidaz allra festarmey sina er fyrr gátom 
^t, ok svá firamt sem hon kom fyrir kaupmannzins augu, talar 30 
hann svá: ^^Já, já, segir hann, þar sé ek nú lífít mitt eda 
dandaniL" Bón^i svarar: ^'Ef þar er þitt Uf, þá gefí þér guð 
drottínn marga lifdaga, þviat ef jungfrúin samþykMr, gef ek 
þér hana med öUu þvi gózi er hon skyUdi hafa i minn gard."* 
Hvat er hér lengra, en mærin samþykkir; er þá ok kaup-35 



3 BaUdaUi B. 34 gói B. 



XCn. Af öUum vin. 289 



maðr albættr. Leysiz hann svá brott af Alexandria, at þersi 
er hans farar blómi, kostr vænn med follsælu {jár. Leggr 
hann hér i móti þau orð at sinni sem eigi máttu fegri fínnaz, ef 
hans góði vin þurfti hans i nökkuru, [at hann skylldi heimsækja 

40 hann i Balldach], þvlat hann segir at fundir þeirra muni fættaz ; 
segiz hafa fé inóg ok vill taka sik ór rekstrum ok hafa hóglífi. 
Svá skilja þeir. Lida hédan nðkkur ár ok velltr bóndanum i 
Alexandria svá einkanliga til med ýmissum atburdum, sem allt 
hans góz sé dæmt i tjón ok tapan, hvernig sem hann þikkiz 

45 móti sjá. Ok eigi er þat langt, at öreigi má hann kallaz, ádr 
hann léyniz brott af borginni á einni nótt, þviat honum þikkir 
Ijótligt at vera þar þurfandi sem um langan tima hafdi hann 
i ríkdómi setit. Hvat er at greina um hans farlengd^ utan 
hann kostar medr megni at sækja sinn góda vin ; ok svá gjöriz [75] 

)0 einn aptan sid, at [hann] kemr fram i Serkland undir þann 
sama stad er fyrr nefhdum vér ok Balldach heitir. pá er 
mjök á lidit, svá at honum þikkir eigi til rádanda at leita 
fram i stadinn, ok þvi fær hann sér húskytju nökkura til ivist- 
ar um nóttina; þat er svá langt frá stadnum sem eitt örskot. 

»5 Sem hann hefir um búiz, kemr hlaupandi madr i húsit sem 
leyni leitandi fyrir sínum úvin; ok litlu sídarr kemr nefndr 
madr í eptirsókn ok drepr þann er undan flýdi. Sídan flýr 
vegandinn ok fordar sér, en hinn daudi liggr þar eptir hjá 
egipzka manni. Litlusidarr koma -yi- [menn] herklæddir ok fínna 

oO þar hinn vegna ; taka sidan til þarlendzkra laga , at sá skal 
vera vigs valldandi sem fínnz á sama vættfangi. pví gripa 
þeir egipzka mann, binda hann, reka fram i stadinn ok fjötra 
ok kasta i dýflizu. par bidr hann morgins, ok þegar i ár er 
blásit til þings i stadnum. Er hann þá út grípinn ok dreginn 

65 járnadr fram á mitt þingit. Er þá vigsmáUt fram haft af 
frændum hins vegna, at þersi útlendzki madr var i sama húsi 
fuQdinn. Hér miUi annarra stadarmanna stód sá bóndi er fyrr 



39. 40 at — Balld. von mir ergclnzt. 50 hann /. B. 

51 Balldath B. 53 hússkytju B, 59 menn /. B. 65 vígis- 

málit B. 

Gering, Isl&nd. Legenden, Novellen usw. 19 



290 XCII. Af öUiim vin. 



kölluðiim vér kaupmaim af Balldach; hann kennir siim góða 
Yin, þótt hans brýnn beri nú lægra ok skjðlldr hans YÍda 
stokkinn frá því er þeir skildu. Ok sem hann at l<^máli70 
landzins dregr undir daudadóm, hugleidir hann með sér, hyersa 
þersi madr gaf honum líf 1 Alexandria med ödru þyí írelsi sem ) 
þar fylgdi. Hér af talar hann svá 1 sinu hjarta: ^Hversn man 
þat sama fyrir gudi, ef ek sit ok þegi, en þetta meinhuisa 
hlód, fóstbródir minn ok félagi, sé fram dreginn í brádan?^ 
dauda, edr nær man ek þá launa honum þær sæmdir lifs ok 
eptirlætis er hann veitti mér med frábærum frjálsleik? Hyat 
man nærr ganga hans bródemi vid mik, en ek leggi nú mitt 
Iff fyrir hans lif? Má ok vera at þvi kjæmi sá dagr, at gad 
TÍUdi prófa hvárt ek sé nökkuru hæfr at ömbuna gódn gott."ðO 
Eptir svá hugsat stendr hann upp ok talar svá hátt, at vel 
mætti heyra valldzmadrinn: ^'Hví starfí þér at únýtu, segir 
hann, at fyrirdæma saklausan? þviat ek vann vigit^ Ok án 
dvöl eptíbr hans medgöngu tekr hann iQötur ok hálsjám, en 
egipzki madr er lauss. Á sama þingi er sá madr er i sann-85 
leik hafdi vígit unnit. Hann sér upp á at um lítit hafa -n* 
menn þolat þá pisl sem honum var skylldug fyrir sinn glæp; 
þvi segir hanu svá i sinu hjarta : '^Hvat man ek gudi svara, ef 
ek fel illzku mina til sidarsta dóms, en meinlausir menn pinaz 
fyrir mik glæpafullan ? ok þat skal alldri verda , at ek kaupi 90 
svá þetta líf , at þar fyrir verdi ek [at þola] eylíft brigzlL'' 
Gengr sidan fram á þingit ok talar svá: ^'Undarliga blekkiz 
þér, stadarmenn, at gripa til jáms útlendzkan mann fátækan 
ok nú sidarr þann skilrikazta bónda sem hér fínnz i stadnum, 
þvíat hér megit þér þann sjá er vígit vann." Sé , hér vard 95 
svá úheyrt umkast, sem eigi funduz dæmi til, at menn budoz 
fram i Qötra ok lífstjón, ok svá mikit vandamál virdiz dómand- 
anum þetta ordit med öUum greinum,. at hann þorir eigi yfir 
[76] at taka ok býdr undir kóngs dóm. Ok scm sá dagr kom er 
endaz skylldi málit, eru þersir ni- menn settir fium fyrir 10< 



68 Balldath B, 70 lögmál B, 91 at þola /. B. 



XCII. Af öUum vin. 291 



cóngssætit; ok þvfat kóngrínn var bædi vitr ok gódgjarn, 
iMlr hann með sinni speki at af leyndri tilstððn reis svá 
mdarligt mál. Þ^ l>ýdr ^&nn egipzka manni at hann segi satt 
if sinu upphafí til enda; þar næst býdr hann gardsbóndanum at 
)era sitt e&i. Yerdr þá öllum (jóst hversu samþyklgaz þeirra 
;agnir. Sidarst af þeim segir vegandinn sina sögu sem ádr var 
ikrifat. Fannz kónginum ok öUu hans rádi svá mikit um 
^enna hlut, at gudhræzla diktar þat med hans 1^'arta, at fyrir 
^etta vig skal eingi madr láta sitt lif, þviat vegandinn vill 
lann at þers njóti, at veralldligt lif villdi hann helldr hafaa, 
3n saklausu blódí væri út steypt fyrir hans. pvi þiggr madr- 
nn lif ok limu fyrír kóngliga miUdi ok skal fara fátækr at 
idtja heilaga stadi ok bæta sik. En af kumpánum er þat 
iegjanda, at allr herr lofadi þeirra vinskap, þviat hann var 
lú i þvi landi Ijóss ordinn. Er þat ok fljótt at greina, hvem 
nanndóm Egiptius sótti þagat, at vin hans baud honum kost 
ivat honum likadi bezt: vera med honum æfínliga yfir sama 
3ord ok klædnat, edr taka út hálft hlutsMpti allz þers fjár er 
;aman stód á hans gardi. Þakkar Egiptius þetta bod, en kýss 
xt fara aptr i áttjörd sina; ok svá gjöriz, at hann ferr fulkíkr 
leim i Alexandríam , ok þersi góz er nú hafdi hann þegit urdu 
lonum svá úvöUt, at þau kunnu aUdrí at eydaz fyrír honum. 
— Nú er úti sagan, sun minn, segir meistari, ok gefr hon þér 
jem ödrum IjósUg dæmi, hverr sannr vinr er annars, þviat 
sjálfr hefír þú namit á þér, at margir eru málvinir, en fáir 
íiUtrúar. Þat annat máttu vel fuUfæra er meistarínn sagdi, at á 
farsæUdartima mannz reiknaz margir vinir hans, en ef hjóUt 
(reUtr, sem verda kann, fínnz varla einn sá er þú megir kaUa 
iygdarmann.' Eptir þersi heilrædi deyr gamU meistarí. Fylg- 
ír hér frásögn er enn styrkir fyrra efhi, at margr er 
\randsénn ok le^miz um stundar sakir undir betrí ásjónu en 
bann hefír. 



19' 



292 XCIII. Frá danska manni ok kerlingú. 



XCin. Prá danska manni ok kerlingu. 

Xjinn danskr madr fór utanlandz at vitja heilagra stada, fiill- 
ríkr at fé at hallda sik i veginum. Ok sem hann kemr í 
þýverska land, hefir hann spurn af Romania at úfridr gengr 
mikill yfir, svá at engum manni er úhætt at sækja út þannig, 
einkanliga mest ef fésjódrinn er í fylgju. pví leitaz hann um 5 
þar i stadnnm sem þá var hann staddr, hvar hann skal nidr | 
leggja sína penninga, þvíat þat mál villdi hann gódum manni 
á hendi fela. Honum er vísat til eins gamals bónda er optliga 
hefdi vel reynz at geyma fé pilagríma ok med skilriki aptr 
skipa. penna bónda finnr hann ok segir honum tilgang ok 1( 
bidr hann med taka fénu. Bóndi játar því; var þetta meira 
góz ok vænna en nökkum tíma fyrr hefdi honum fengit verit. 
Skilja þeir svá at Danr hefir góda skotpenninga ; ferr hann 
til Róms ok út til Jórsala. Sídan snýr hann aptr ok verdr 
svá vesæll af Iðngum vílstig, at einginn þurfamadr mátti aumari 1 
verda; kemz þó aptr í þann sama stad sem fé hans var fyrir. 
[77] Hyggr hann nú til fullsælu at næra sik þar; en þar er annat 
fyrir, þvíat bóndinn gamli hrekr hann í ordum, segir vera 
lygimann ok vándan hlaupingja, ok honum alldri einn penning 
fengit. Svá mikkla hrygd ok hardrétti sem hann hafdi þollt í 2 
veginum bar nú langt yfir, þviat hann svallt í stadnum, en sá 
fyrir augum sér hvar hans penningar vóru. Eigi því helldr 
• kemr hann sér til at fara í brott, reikar hann sálugr aptr ok 
fram fullr af angri. Ok einn dag berr svá til, at hann reikar 
út af portinu ok sér fram á götuna, at þar er ein gömul kona. 2 
Hon hefir þá idn at henda grjót af götunni, þvíat þat var 
pilagríma vegr til stadarins. Fund þeirra berr saman; spyrr 
gamla kona, hví hann væri svá sálugr ok harmþrunginn , 'at 
því er mér sýniz.' Hann hefr upp ok segir henni allt sitt eíhi, 



XCIII. Aus cod. AM. 651 B, 4». (B). 18 fyrir] fyrri B. 



XCIII. Frá danska maimi ok kerlingu. 293 

^Oþvíat hon var hardla vitrmál at leita eptir. Sem hon hefir 
heyrt, sampíniz þegar guðhræzlan med henni ok segir svá: 
^Þat skalltu vita, sun ndnn, segir hon, at sumir menn kalla 
mik þurfandi manna hjálp, þviat guð hefír mörgu sinni veitt 
at þeim leiddi létta af minni tillögu, ok enn vænti ek at svá 

35 verdi, ef þú ferr mínu rádi fram.' Sem hann býz undir þat 
á alla lund, segir hon svá: ^Far inn í stadinn ok játa fram- 
leidis upp á þinn fékostnat, ok þó med leynd, at kistlar •YI* 
sé fagrliga gjörfír med gröpt; lát mik vita þar er þetta smídi 
er albúit.' petta ferr svá til, at smídit er gjört ok henni til 

40 bodit. Hon lætr koma grjót í kistlana svá veginn þunga sem 
þeir væri fullir med silfr brent Sídan sýslar hon tvennar 
taugir á hvem kistilinn, at •II- menn bæri hvem þeirra á 
stöng yfir axlir sér. Sem þorsi ferd er öll albúin ok af herbergi 
út komin, at madr gengr eptir mann, segir gamla kona til 

L5 danska mannz: ^Rétt sem vér komum fram at dyrum bóndans 
er helldr þinu fé, gakk inn djarfliga ok heimt penninga þína, 
þvíat vera má at nú gangi annan vog en fyrri.' Er nú svá 
nær til ætlat, at svá fremi sem bóndinn kennir danska mann 
inn kominn, brunar sú glæsta ferd framan 1 dyrmar, ok þvi 

►0 skilr hann, sem rád vóru til sett, at úgrynni §ár gengr at 
honum til vardveizlu eptir vana, hvar fyrir hann sprettr upp 
af sætinu fram í móti danska manni ok segir: 'Heill ok sæll, 
minn gódi vin! Hví komtu svá seint at vitja þíns góz, þvíat 
þat er allt til reidu.' Ðanski segiz ok gjarna vilja hafa nú i 

)5 stad. Bóndinn setz nidr án dvöl ok greidir féit af hendi. Sem 
hin gamla kona inn komin sér þetta, segir hon sinni fylgd: 
'Leggit byrdar, segir hon, at bóndinn gjöri sitt skilriki;' ok er 
danski sMldi at hvern sinn penning hefír hann út tekit, rennr 
hann med fangi ok bidr eigi bónda hafa þökk fyrir geymsluna. 

)0 Setz gamla kona því næst á rædur vid bónda, at þar er fémosta 
mikil bodin til nidrlags. Léttir bónda brún vid sögu þersa, en 
þann tima sem fram ferr lengra medal þeirra um sMlmála 



42 'II' mn sehr undeutlieh JB. 



294 XCIII. Frá danska manni ok kerlingu. 

nökkom á fénn, berr snndr med þeim þar til er gamla kona 
stökkr upp sem reid væri ok býdr at bera brott sömu leid. 
[78] Gafz svá bónda ágimi sin, at hann tók i adra hönd bædi syiid65 
ok dáraskap, en misti iPjárins, þviat þá er hann hugdi afla meá 
prett þers er meira var, lét hann allt, utan illzkuna hellt 
hann eptir. 



ANHANG. 



FRAGMENTE. 



XCIV. Af Remigio erkibiskupi. 

ijyá er ritat af hinum góða guðsvin Remigio erkibiskupi er [2í 
stýrdi guds kristni 1 Franz. Ríkti þar kóngr sá er Lodvigr 
hét, vel kristinn. Þat barz at er hinn helgi Remigius skylldi 
YÍgja iyrr nefiidan kóng undir krúnu, sem sidr er til gódra 
5 kónga er þeir skulu taka stjóm ok valld yfir guds fólki af 
hálfd heilagrar kirkju, at fyrir stundligt ríki [megi] þeir med 
guds miskunn afla sér himinriki — ok sem biskupinn veitti 
þetta e[mbætti] fyrr sögdum kóngi ok þar var komit vígslunni 
er biskup skal smyrja hann [med krisma], þá prófaz svá til, 

10 at krisminn var ekki til, þvíat sá hafdi vangjört ætt er bera 
skylldi; ok ja&skjótt sá þeir at dúfa ein flaug ór loptinu ofan 
ok hafdi einn ampla sér í munni ok færdi biskupi. Yar þar 
i vidsmjörit ok krismi, ok med þoirri krismu smurdi hann 
kónginn. Er svá sagt, at sá sami ampli geymiz þar sídan ok 

15 af þeim sé hverr Frakkakóngr smurdr sídan allt til þersa 
dags. Segiz svá af þeim kóngi er med þersi krismu er 
smurdr, at á þeim fyrsta degi sem hann er vígdr undir krúnu, 
þá er at leitat þeim líkþrám manni sem aumligaztr fínnz ok 
leiddr fyrir kónginn, ok þegar hann leggr sina hægri hönd 1 

20 höfut honum , verdr hann heill. Veitiz sjá guds miskunn hverj- 
nm sem einum Frakkakóngi. Má þat eigi undarligt þikkja, 
at honum veitiz framarr en ödrum miskunnargjafír guds helldr 
en einhverjum kóngi ödrum, ok hans náttura skiptiz fyrir 
helgan svá háleitz tákns, ok er þat enn til, at skapari himins 

25 ok jardar virdiz at senda af hásæti sínu [til] jardligrar lægdar 
svá fáheyrt miskunnarverk sem hann villdi veita sinum g 



XCIV. Au8 cod. AM. 651 J?, 4» (C^). 6 megi in C^ zeratört. 
8. 9 daa emgeklammerte in C^ zeratört. 24 helgan anda (anda imter- 

punktiert) CK er] sé CK 2ð úl in C^ zeratört. 



298 XCV. Af Lanfranco. 



A 



XCV. Af Lanfranco. 



ofanverdum dögum hins helga Óláfis kóngs Haralldzsonar 
óx upp einn nngr madr er Lanfrancns hét. Hann var fædingi 
borgar þeirrar Italiæ, er Papia hét Til náms var hann 
settr i æskn ok var mikillar gjafar, svá at i æsku mátti hann 
samvirdaz gömlum spekingum af djúpri kunnostu. £n þóat5 
hann væri mikill til bækr, vissi sú kunnátta meirr til heims en 
heilagra manna, þviat i tidagjörd eda kirkjunnar embætti knnni 
hann stórlítit, þvíat eingi var hans idja nema gröptr klerk- 
ligra lista. pó bar hann kennimannz nafn fyrir vígslur. Nú 
kemr svá tima , at hann ^sir brott af sinni ættjördu ok sækir 10 
nordr um Qall til borgar þeirrar er þá var köllut Abrincate, 
þat er í Nordmandí. pax dvelz hann um nðkkur ár, halldandi 
rikan skóla med mörgum tiginna manna sunum. Hann var 
sæmdr ok halldinn sem hinn villdazti meistari í þeim löndum. 
Hér kemr at drottinn leidir fyrir augu honum , hversu þat man 15 
[vera til] úfridar, at leida sína lífdaga med hopp ok hégóma [ok] 
hafa lof ok eptirmæli med lotning af hverjum manni ; ok sem 
ordlofsblærinn rýmir nökkut frá hjartanu til betrí hngsanar, 
Htz honum þers háttar líf langt i brott frá heilsuveg, ok fyrir 
því at hann var rádinn at varpa heiminum ok allri hans blidn, 20 
sér hann sik eigi þat gjört fá sakir Qölmennis ok eptirlætis vid 
margan mann, utan hann leyniz í brott engum samvitanda 
nema einum gudi. Svá gjörir hann, at hann flýr ok firriz öll 
sín metord, farandi brott sem fátækr madr svá búinn, at hann 
heíir eina klerkakápu yzta sem fyrir dularklædi, ef nökkurir 25 
kjæmi kunnir móti honum. Þat er hans hugsan at fá klaustr 
nökkut i þeim fjarska, at eingi madr vissi hvar hann værí 
nidr kominn, en nú ætlar hann sinn veg til erkistóls i Rotho- 
magum ok ferdaz þar fyrir; ok er hann kemr at Hdanda degi 



XCV. Aus eod. AM, 651 B, 4^ (BJ. VberaehHft: Af Lafranz B. 
8 yar iiber der zeile nachgetroffen B, 11 Abrincate] 'brikaren' B. 

13 Hann yar aus ber k . . gebeasert, 16 vera til f. B, áMdar] af 

fridar B. hopp] *liupp' B, ok f, B, 29 ferdaz] farriz (?) B, 



XCV. Af Lanfranco. 299 



BOnærrí þeirri móða er Bisla heitir, hlaupa ránsmenn ór mðrk- 
inni at honnm ok fletta hann hyerju klæði ok skijya svá við 
hann, at þeir snúa öfgom kápohettinum fyrir augun, hinda 
h^dr hans [ok] leiða hann síðan hrott frá Þjóðveginum i 
þomrunna nökkura; þar fá þeir honum nætrból ok fara brott 

^5 sinn veg« Alla þá nótt vakir hann ok harmar sina úgiptu, ef 
hann skal hér yfírdrífaz. Snýz nú alvarliga til várs herra, ok 
millum annarra bænarorða segir hann svá: ^Herra minn ok 
sannr guð, heyr mik nverðugan fyrir þinum augum. Þú veittir 
mér marga daga til lífs: ek glatadi þá alla, þvíat mína ðnd 

iO ok líkam setti ek fram á nótt ok dag i metnaðarfulla studér- [3] 
an, en embætti þin ok þjónostur lét ek at baki mér. Nú heit 
ek þvi fyrir þinni blezaðri miskunn, at ef þú fijálsar mik ór 
þröngslum þersum, skal ek umvenda minni athöfn oksvá elska 
þina þjónkan sem áðr fyrirleit ek hana.' Svá talar hann ok 

45 biðr morgins, ok þegar i óttu fára kaupmenn nökkurir fram 
Ivjá honum, svá at hann heyrir til vagna ok þar með manna 
róm. Hann kallar þá hátt ok biðr frelsis; þeir dugandismenn 
vikja til hans ok leysa hann, spyrja hvi hann sé svá harðliga 
halldinn. Hann svarar fátt, þviat hógværðar andi var kominn 

50 i hjartat. Spyrr hann þá einkanliga, hvar þeir viti þann 
klaustralifnat, at litit orð hafí á sér ok þó sé Mskilliga komit. 
Þeir segja at riddari sá er Herluinus hét hefír grundvallat 
klaustr af gózi sinu, gjörz siðan klerkr vigðr ok nú orðinn 
ábóti þers sama lifnaðar. Þetta munkiifí kalla þeir einsliga 

55 komit ok bæði fátækt at gózi ok persónum. Hann spyrr hvert 
nafn klaustrit hafí. Þeir segja at menn kalla þat Bekkum. 
Fylgja þeir honum á þjóðveg ok visa sem beinaz, i hverja átt 
hann skal fara. Skilja þeir ok biðr hann allvel fyrir þeim, 
en hann léttir eigi fyrr en hann kemr til Bekkum, ok fljótt 

60 at greina, tekr ábóti hann gjama. Ferr þat allt i launmælum, 
hversu mikinn mann bræðmir hafa með höndum, þviat Lan- 
francus elskar nú meirr hviUd ok hóglifí með úfalsat litillæti 



30 Risla] Rissa B. 31 honum] þeim B, 32 snu B, 

33 ok/. B, 52 HerluÍQUs] 'hetsiuQ' B. 54 munklíf B, 



300 XCV. Af Lanfranco. 



en meistarana&L med fyrri lotning. Tók hann nú at miimaz 
síns fyrirheits at fága gndlig embætti, þviat nú er þat stadium 
hans at sjá fyrir dag frá degi, hvat syngja skal i Mrkjanni ; ok 65 
svá frábært litillæti sæmdi nú þegar þenna mann, at hann 
þóttiz eigi til færr at lesa lectionem 1 kirkjunni, nema hann 
sæi ádr yfir fyrir priorinum. Þat var hans annat frægdarverk 
ok lítillæti sem mörgum væri eptir líkjanda: honum var sMpat 
at lesa í conventu yfir bordi, ok einn dag sem hann less, 70 
leidir hann seint ord sem vera átti eptir réttri grammatica. 
Príor finnr at leidinginni ok þó eigi rétt, þvíat hann var litt 
lærdr; ok hvat man meistari nú at gjöra? man hann fijótt vilja 
leida eptir falsi príors ok geyma svá hlýdnina? par af, segir 
bókin sannliga, kaus hann fyrir krapt hlýdninnar at virda75 
framarr bodord Benedicti en reglur Ðonati. Svá var hann í 
þersu klaustri um III- ár, at nær var hann öllum mönnum 
úkunnr. En þat má hugsa, hver frétt ok undran fara myndi 
um landit af brotthvarfí slíks mannz. Lidr nú svá, at skímir 
til Ijóssins, hvar hann man nidr kominn. Er þá ok eigi langt, 8 
at lærisveinar minnaz hvat þeir létu, svá at ýmissum áttum 
sækja þeir til Bekkum. Var þat lifnadinum mikit upphelldi, 
þvíat ríkir menn lögdu þangat fagra penninga fyrir sunu sina. 
Sér nú ábótinn at naudsyn krefr fyrir klaustrit at neyta guds 
gjafar, ok því skipar hann Lanfranco prioratum yfir klaustrinu. 8 
Munum vér hann í þeim stad vera láta þar til sem hann tekr 
í meiri sæmd eptir þvi sem nú skal greina. 

í þenna tíma réd fyrir Nordmandí frægr madr ok ágjætr, 
Villyálmr bastardr. Hann var kominn af ætt Göngu-Hrólfs. Hann 
setti sitt hásæti i þeim stad er hann kalladi Rúduborg ; vard hann 9< 
kristinn ok fekk svá háfa mægd, at hann átti dóttur Frakka- 
kóngs. Frá þeim eru komnir Rúdujarlar ok nú Vilhjáhnr sídarst 
er vér nefudum. Hann átti Mathilldi dóttur Ballduina hertoga af 
Flándr. Födurbródir Vilhjálms hét Malgerius, hann var erM- 
biskup Rothomagensis. Hann var klerkr mikill, én saMr stórrar 9 



72 Príor doppelt B. 82 *Bokkum' B. 



XCV. AÍ Lanfi^ncó. 301 



ættar veik honum oöajök til veralldligs frama, þviat haim 
fyrirlét klerkligan sama, fekkz í skylming ok fór med fáka ok [4] 
veiðihunda víds vegar sem einn leikligr riddari. Fekk hann 
mikit aptrkast fyrir svá Ijósligan úsid: þat fyrst, at heilug 

^ö RómaMrkja svipti hann æztu sæmd er erkibiskupum til heyrir. 
Hertogi Vilhjálmr, frændi hans, tók hann optliga med blídum 
ordum^ en stundum med einardri ávitan, ok lauk svá, at biskup 
fekk honum adra flis i móti: sagdi Villyálm opinberan hórkarl 
í bannadri sambúd vid Mathilldi sakir frændsemi þeirra i milli. 

05 Ferr hédan svá til, at hverr hatar annan, en hvergi betraz 
vid; ok þvíat biskup þóttiz standa betr at vígi, bannsetr hann 
bædi þau, Vilhjálm ok MathiUdi; en Vilhjálmr skipaz svá vid, 
at hann smýgr hvat klókt er: hann getr vid Rómakirkju valld 
á skada biskups þar til er full sentencia fellr yfír hann med 

10 deponéran biskupstignar, ok fyrir sitt þrá er annarr madr 
kjörinn í sætit, Maurelius at nafni, dýrdligr madr. Hann var 
Mr munkr í Fiscanmo, hann var bindendismadr mikill ok lof- 
samligr i sinu lifl. Af hans endalykt segir svá heilug bók, at 
hann tók banasótt ok skildiz vid sína önd; lá sidan örendr 

15 hálfan dag, ok er klerkar bjugguz at berahann til kirkju, setz 
hann upp lifandi ok segir svá: ^Geymit hin síduztu ord födur 
ydars ok skrifit í hjarta ydru. Mín sál, sem hon skildiz vid 
likamann, fekk fagra leidtoga, en ord sætari hunangsseim. 
Mér sýndiz sem þeir leiddi mik hédan til austrs, ok í auga- 

20 bragdi lidu vér um vestrhálfuna er Affrica kallaz ok gengum 
svá inn í Asiam út yfir hafit til Jórsala. Vér sóttum heim 
heilaga dóma i Hierusalem med litillátri lotning ok fórum þad- 
an út yfir Jórdan. Sögdu leidtogar minir mörgu sinni mér til 
hugganar, at ek myndi brátt finna Paradísar port. En er vér 

25 kómum út yfir ána, kómu skinandi sendimenn móti oss med 

þeim bodskap almáttigs guds, at þær léttari syndir sem ek 

hafdi gleymt at bæta vard ek at hreinsa med sjálfs mins pinu, 

* ok hér eptir kringdi at mér djöfla fylking med logöndum elldi- 



97 fálka? 109 skada doppelt B. þar til doppelt B. fuUt B. 
'sentenna' B. 112 Fiscamno] 'Festanum' B. 



302 XCV. Af Lanfranco. 



bröndam ok þeiin blæstrí elldz ok eymyiju med hrædiligom 
ásýndum, ok af fljúgöndom þeirra gapanda mannz ok nasal3< 
sýndiz mér bædi lopt ok jörd leika í einnm loga, ok syá yarð 
ek hræddr af þersari ógn, at hvárki himinn né jörd sýndiz 
mér ömggr hlifdarstadr til undankvámu. En svá skelfdr sem 
ek var, fijálsadi mik himneskr almáttr ok lífgadi mik án dyöl 
at vátta fyrir ydr, hversu naudsynligt er at gleyma því engu 13i 
sem gudi mislíkar. Nú man ek sofna, þviat sætt er at feura 
til guds.' Ok þegar eptir þersi ord hneigiz hann aptr örendr. 
Var hann leiddr med guds lofi í musteri várrar frú guds módur, 
svá at berar jartegnir skinu yfír hans grepti. En svá sem þat 
efni er úti , er aptr at venda til Vilhjálms bastards , at fyrir 14 
þá sök er Malgerius biskup hafdi borit á þau bædi hjón um 
úlögligan samgang ok þau vóru samvitug, þóat þau bydi 
þijózku at móti, hugsa þau at mýkja drottin med gódum 
verkum, at sitt munklífi reisir hvárt þeirra. Eflir Vilhjáhnr 
klaustr í þeim stad er Cadomus heitir. Þagat leggr hannl^ 
undir margar stóreignir ok gjædir stadinn gersemnm; gefr 
[5] sídan gudi þetta upp 1 sæmdir hins blezada Stephani proto- 
martyris. Hér yfir skipar hann Lanfrancum [klaustrsj Cado- 
mensis ábóta. Ferr hédan sögu fram sem mörgum er kunnigt, 
at Villvjálmr bastardr vann England med vápnum ok herskilldi 15* 
af Haralldi Gudina syni ok fekk einvalld yfir öllu landi. Var 
þat tilgangr, at Lanfrancus ábóti var tima sídarr Cantuariensís 
erkibÍBkup. Pró&diz hann í hverju rúmi bædi röksamligr ok 
stánim heilagr, stadfastr ok treystandi gudi sem hér lysiz fjiir 
eina dBemisögu. Svá bar til eina hátíd, sem sjálfr erldhiskap 155 
sðng messn heima at stolinum, at djákninn er honum skylldi 
þjóna vard ódr af úhreinum anda vid þann tíma messumuu' 
n erkibiskup hngsar at höndla fómina til upphalldz, ok sá i ^ 
n Yitlansi grípr þegar um herdar erkibiskapinnm. -g^ ^ ^ 
nnaðr brá sér hvergi vid, utan hlífir sacramenta ^«^W^^H 
. amuirri hendi, en þrífr annarri hárit ok va;^^ -^^* ^ 



Malgaríus £, 145 Cadonis B. 147 Jersa B. t: 
148. 149 Cadonensis B, ^ 



XCV. AfLanfranco. 303 



med alltarinu. Var hann þá grípinn ok út færdr af mnsterinu 
i sjúkra manna hús. Var hann þar málódi nökknra daga, ok 
þá er úvinnm bar flest á góma, fór hann sem teljandi brædr 

S5 ok liftiat þeirra þar á gardinnm, reiknandi lýti þeirra ok löstu 
margra i sveitinni. Þeir er hann geymdn hendu at létti [ok] 
gaman hvat er hann sagdi. Töludn svá einn dag: 'Hversu litz 
þér á þann bródur er svá heitir?' Hann segir: 'Geti þér 
hans eigi, þviat hann man eigi svá djarfr, at hann þori mér i 

70 augsýn at koma.' Geymslumenn flylja sama bródur þersi ord, 
ok hann sálugr óttaz mjök, þviat hans samvizka var sjúk ok 
litt heiman búin. Þeir er honum fluttu þetta leggja þat til, 
at hann játi sik sem hvatligaz fyrir sjálfum erkibiskupi, ok 
gangi svá til mótz vid hinn óda. Þetta ferr fram, at hann 

75 skríptadr ok leystr kemr inn farandi fyrír hinn óda. Geymslu- 
menn mæla þá: ^Nú er eigi sem þú sagdir, at sá bródir 
myndi eigi þora hér at koma. Hvat hefir þú nú at bera 
honum á brýnn?' Ódi svaradi ok hristi vid höftidit: 'Svei 
vándum manni! Hvadan tóktu svá fljótt umskipti? Þú vart 

30 hladinn lýtum, en nú er þat horfít allt svá at þú ert hreinn 
ordinn.' Vard klerkr heill eptir nn- daga fyrír miskunn guds 
ok bæn erkibiskups. £n þat er mjök lofsamligt, hversu gud 
drottinn lokkar kristna menn fyrir slík dæmi at gjöra hreina 
játning sinna synda, þvíat þat er allt fólgit fyrír Qándanum 

85 er skríptagangrinn tekr med yflrbót ok afláti. Þetta vátta 
sjálfir iUgjamir andar med kvein ok eitrí sinnar öfundar i 
þersu lifi, sem nú var lesit, en í ödru lífi sem vér skulum 
sýna i næstu Msögn. 

1 þeim stad á Englandi er i Jórvik heitir var einn pilltr 
190 Xnn- vetra gamall, Vilhjálmr at nafni. Honum bar svá til 
um várít eptir páskar á mánadegi nærrí níundu stund, at hann 
softiadi; ok þegar sem i andarsýn bregdr hann augun sundr: 
sér hann til beggja handa andaligan leidtoga, [til vinstri handar 
engil himneskan] en til hægrí handar hrædiligan skugga, svá 



166 ok /. B. 193. 194 til vinstri — himneskan /. B. 



304 XCV. Af Lanfrahco. 



at þegar óttaz hann ádr bjarti engill styrkir hann ok bidr eigi 191 
hrædaz. Er hér Ijóst ordit, at honmn vóru sýndir tveir því- 
likir andar sem fylgja hverjum manni frá upphafí til enda, 
[6] annarr gódr af gudi, annarr illr [ok] úhreinn andi. Annarr 
er at fýsa gódra verka, annarr at teygja til mótgjörda vid 
gud. Svá leiddiz þersi sála um harda ok hörmuliga stadi, at20(l 
guds engill gekk æ fyrir, en úhreinn andi fór þar í svig vid. 
Medr ýmissu kyni at hætti lastanna var honum sýnt hversa 
pínaz andar syndugra, ok at greina fátt af mörgu, sýnduz 
honum ágjamir menn til Qár þola þers háttar kvöl, at þeir 
sátu á 'glóöndum pöUum , en illgjamir andar stódu fram fyrir 20S 
þeim med þeirri sýslu, sem hverr hefdi fégód í hendi, ok aí 
þeim sjód tóku þeir glóandi penninga med elldzbruna ok 
fleygdn inn i munninn á þeim, ok jafnfram sem þeir brennandi 
penningar flugu út aptr um kverkr eda barkann á þeim, 
slöngdu illgjarnir andar þegar aptr í munninn. Saurliflsmenn 21< 
vóru svá píndir, at þeir vóru festir upp á brennanda hjól, svá 
at þat vallt ok lamdi allt med gadd ok bruna er fyrir vard. 
1 þridja stad sá hann sinka menn vid fátæka hörmuliga pinaz: 
adrir dó af hungri, en stód hjá þeim matrinn ok máttu þeir 
eigi til ná; adra kól i hel, en klædin lágu hjá þeim, ok á211 
þann hátt kvaldiz hverr sem svaradi miskunnarleysi þvi sem 
hann hafdi gjört vid hinn fátæka. Um sidir er hann leiddr 
fram at pytti helvitis, ok hann opnaz med þvílíkri dýpt sem 
eigi er audvellt at greina. Hinn svarti andinn til vinstxi 
handar segir svá: 'Ek em sá er þik lokkadi til illra verka, en22 
þat er eigi vel ordit er ek man ekki til þers illz er Ip^ ö 
i vetr, þviat skriptagangrinn fyrir páskimar ^tal Þ^ . ^ 

mér, en þó hefi ek svá margan austr upp á ^^ •> ^ . , ^^ 
máttu þers gjallda.' Sem hér stendr, leggr -y^ <§^^^ ,^ 

hann gjöri fyrir sér krossmark, ok þegar vv^^^ ^^\. ^^^ . ^W« 
byrgir helviti sinn munn; en þá fær sál^^ ^ "^"^ vW' 
þviat guds engill fyrirlætr hana þar i myrl^^,^^jjv, öv- 



198 ok/. B. 208 ok jafnfrara doj>pelt ^^ ^-^' 



XCYI. Frá Heinreki keisara. 305 

stond mikklu hræddari en frá megi segja. Brátt hvarf hann 

aptr til hennar ok stjrrkir hana, leidandi því næst til ynniligra 

^ stada er ftillir vóru med ilm ok íjósi. Borg ein ágjœt var fyrir 

þeim; sýndiz sálinni þangat eingi vegr, ntan med almætti guds 

vdru þeir settir innan borgar. Sjá stadr var svá vídr, at allir 

menn i heiminum myndi eigi meirr þurfa en hinn tíunda hlut 

af þvi vídemi. Allir vóru þar fullsælir, þóat enn væri sumir 

dýrdligri. Tólf vóru port á borginni sem heilug ritning váttar. 

Engillinn talar þá til hans: '£f þú geymir þin vel ok elskar 

gud yfir alla hluti, þá er þetta þitt ódal at eylífa.' Til sudrs 

í þeirri háleitu borg sér hann eitt dýrdligt alltari med skín- 

anda búnadi. Þar umbergis stendr mikil fylgd er öU var 

himneskliga prýdd, en í midju þeirra höfdingi svá klæddr ok 

krúnadr sem jardlig tunga fær eigi greint. Engillinn talar þá 

til Vilhjálms : ' persi herra hinn krúnadi er nafhi þinn Vilhjálmr 

er Júdar krossfestu í Nor[d]vik á Englandi upp á frjádag langa. 

Er nú úti erendi þitt fyrst at sinni, þvíat þú hefir sét — — 



XCVI. Prá Heinreki keisara. 



hardla sæmiligr djákn at vigslu. Hann skipadi sinum hag svá [^] 
léttliga, at hann tók i fylgjulag med sér eina úrádvanda konu, 
ok þat fór eigi lægra, en keisarinn þóttiz víst vita þar um. 
Samdi hann þau rád, at hann villdi fá leitt klerkinn brott ór 
lestinum, ok þat ferr svá til einn hátídismorgin , sem hann 
veit þeirra nákvæmd hafa verit um nóttina, at hann gjörir 
klerkinum bod til skrýdingar, at lesa evangelium í hámessu. 
Elerkr ferr undan. Sjálfr keisarinn talar þá vid hann, segir 
dag gódan at fagrliga lesiz gudspjallit. Elerkrinn neitar at 



235 dýrdligir B, 

XCVI. Au8 cod, AM. 657 B, 4« (B). Die uberachrift iat von 
mir hinzugefögt, 

Gering, IslKnd. Legenden, Novellen usw. 20 



306 XCyr. Frá Heinreki keisara. 



lesa. Eeisarinn forsaz þá: segir at hann skal fara útlægr ok 
fagnaðarlanss , ef hann úhlýðnaz. Klerkr segir þat i hans 
valldi. SkiJja þeir svá. Ferr klerkr sem hvataz i sitt her- 
hergi saman lesandi allt þat lausagóz er hann átti, hindr 
þat ok hýz til útlegdar. Ja&fram þersu hefir keisari njósn, 15 
hvat honam ferr fram. Gjörír til hans ok býðr honam á sinn 
fand med gódam fndi. Sem þeir fínnaz talar keisarí lágliga 
til hans á þenna hátt: ^Gad himneskr ömbani þér þína ein- 
ord, þyiat hon prófadiz kristilig sem skyllda býdr, at þú 
hræddiz meirr gad en mann, ok þvi erta heyríligr ordinn at 20 
si^'a hæra i gads krístni.* En þaa keisarans ord höfda þat 
[at] þýda, at sama klerk setti hann sidan i biskapliga tign. 

Á nökkara árí bar svá til, at herra keisarí sat á hvita- 
sanna í þeim stad er menn kalla Meginzaborg. Yar þá enn 
nm hann mart stórmenni ríkisins ; viljam vér nefna einkanliga 25 
tvá höfdingja: erkibiskapinn af Colonia [ok ábótann klaastrs 
hins heilaga Galli. Yar svá skipat, ef þeir] yærí samtída 
hjá keisaranam, [at þá] skylldi ábótinn sitja til hægrí 
handar, en erkibiskupinn til vinstrí, svá 1 kirkju sem 
at bordi ; en þetta hásæti ábótans reis af ofrligum ríkdómi 30 
þers klaustrs hins heilaga Galli, sem hann var formadr yfír, 
[ok kann ek segja] þat til marks, at þá er stríd stódn 
yfír, fekk hann keisaradæminu svá mikinn herskjöUd, at hann 
gjördi út LX- þúsunda vápnadra ríddara med öllum fórum. 
Nú kemr svá til á sjálfan hátídismorgin heilags anda, sem 35 
herbergissveinar beggja höfdingja er vér nefndum skulu búa 
sæti þeirra i höfutkirkjunni fyrir hámessu, at grein meár 
kappi mikklu ferr fram medal þeirra, þvíat ábótans menn vilja 
hart standa á réttarbót herra síns, en erkibiskups menn segja 
honum þat því sídr réttarbót , at honum sé raikil minkan at 40 
fyrirsmá erkibiskupinn , ok þóat slíkt hafi þolaz, segja þeir 
sannligarr heita mega þrútinn ofmetnat en formanna fruratígn. 
Hinir standa gallhardir: leggja upp á borgan lífs ok lima, at 



22 at /. B, 26. 27 ok ábótann — þeir /. B. 28 at þá/. B. 
30 forligum B. 32 ok — segja /. B. 



XCVIT. Frá dandum manni ok Jíjóú. 307 

fyrir eingis mannz fors skal ábótkm leggja sina tígn. Eigi 

45 þarf þat lengra, en eptir barátta margra stóryrða bregða þeir 
bemm vápnum ok berjaz 1 kirkjmmi, svá at blóð fellr nógliga 
nm kirkjagólfit. En er meistaramenn spyija þeirra vándskap, 
era þeir skilðir, en kirkjan hreinsat bæði af likamliga blóði 
ok f^rrir biskapliga Þjónosta. Er siðan fram farit til embættis 

50 ok messa sögð með mikklu megni, ok sem seqaencia er úti ok 
þetta vers siðarst sangit: ^honc diem gloriosam fecisti' (þat er 
Bvá Ijósara: 'dýrðligan gjörðir þú þennadag, drottinn'), heyriz 
rödd i loptinn svá mælandi: 'hunc diem bellicpsam ego feci' 
(þat er svá Ijósara: 'þenna dag gjörði ek baráttafullan.') En [2] 

55 við þetta undr urðu allir menn huglaasir, utan Heinrekr keis- 
^rí. Hann stendr upp ok setr á erendi mótí úvinaríns krapti 
ok segir svá : ^ En ek segi þér er fríðinn hatar, at þann tima 
sem kvelld kemr skal ek á stunda með miskunn guðs, at þersí 
dagr sé dýrðligr orðinn, þviat ek skal eigi iyrr taka fæðu en 

30 fátækir menn guðs hafí huggan i gjöf heilags anda.' Siðan 
býðr hann at taka sequenciam sanctí spirítus annat sinn; ok 
gengr nú út án alhi tálman messuembættít En síðan leggr 
keisarinn sin tignarklæði, lætr blása um staðinn, at hverr 
fátækr er þiggja vill mál ok mungát skal fara á kóngsgarð. 

65 Svá leið þersi dagr, at sannliga varð hann dýrðligr, þviat 
keisarínn sjálír ok hans stórmenni þjónuðu mjúkliga flokkum 
fátækra með bindendi sjálfra sin allt til nætr, heilugum anda 
til lofs, en vándum vikingi tíl niðrbrotz. Lyktar hér at segja 
frá Heinreki keisara. 



XCVn. Prá dauðum manni ok þjófl. 



syndugr sem hana segir nema hann. Bænir hafa engan mátt [55] 
ef hjartat er eigi hreint. persi sami herrann sem lifaudi var 



53 ego undeutlich B. 

XCVII. Au8 cod. AM. 624, 4 » (A). JDie uberschrift ist von mir 
hinzugefiigt, 

20* 



308 Xrrnr. Frá dTrí ^W er beitir Bemotb. 

nefDdi fjrrír boBnm eísn prat gunlaii ok góðsiðiigan ok spurði, 
ef haiin TÍlldi it hann luedi ffrir honnm. ^Já, segir hiim,5 
▼el iMetti mér |)á, ef hann Tilldi fjrrir mér biðja, þvíat hann 
mœttí mik snart frá minni pínn leida.' Hinn segir: ^Treyst 
þvi trnliga tU min, it þersi sami prestr skal fyrir þinni sál 
messn hafa.' 'Skal ek treysta mega þinni sðgu hér til?' ^Já, 
segir hinn, srá sem ek em trnr, herra, skal þat gjðrt eptirlO 
öllnm mínnm mætti/ Þá segir hinn danði: ^Ek skal gjðn 
þar mark tíl, at þn minniz betr npp á mik.' pá greip haon 
í hans armlegg ok i annan tíma í hans þjó, en hinn kendi 
þar engan sársanka af, en bert var eptir beinit þar sem 
hinn hafdi á tekit Þetta mark sá allir á honnm ; en eii^ 15 
vissi hvar af þat konL Hinn dandi herra sagdi svá til hans: 
^Ekki skalltn lengr en II- ár hédan af lifa', ok sagdi honon. 
hvem dag hann skylldi dejja. Sídan hvarf hann i brott; ei 
hinn sem eptár lifdi bættí sik ok hellt vid hinn danda Td att 
heit, sem hann hafdi honnm lofat, ok lét þann sama ]s«t20 
segja dagliga messn íyrir hans sál. Sídan tók þersí mBÍr 
pilagrímsbnning ok vendi út til Jórsala til helgn gra^ frm 
þær syndir sem hann hafdi sinnm gudi 1 mótí gjört; ok v^ i 
sðmn stnnd ok dag er hans félagi hafdi honum íyrir si^, &< 
hann blezadr' ok sá gnd er honum sendi slika vitnes^íiL Nc ^ 
megi þér vita af þersu æventýri, at þjófnadr bmggar mkit 
bðl, þar sem daudir menn bera þar vitni um, ok serliga }m 
sem fátæka menn reyfa eda beija fyrir utan rett. þviai }fiaiih 
adr vill sinn meistara skemma ok fyrirgjðra hann fyijr noai 
onda. BC' 



XCVIIL Prá dýri þvi er heitir Bemotk. 

[SA] mikklu mest, ok hann drepr einn mikinn hjðrt ok exr £i^:fisi=i 
dýrin med honum. pat er hans náttúra, at hann bumBr eigi 

12 minniz] þenkir A. 24 dó] deydi A. 25 df ^sc ' ^ 

20 Bkomma] 'skeda' A. 

XGVm. At48 eod. AM. 657 3,4^ (C^). BU mbermkrifi u: «» 
mir himugefiigt. 



XCIX. Af tveimr brœdrum. 309 

ödram dýram at eta með sér, en drepr þegar sinn föranaut 

5 ef honom þikkir sik skorta. Ok er stund lidr, kemr fram 1 

dalinn eitt dýr líkaz ketti, ok þó mikklu meira, þat hefír kampa 

mikkla; ok þegar sem hit mikkla león sér þetta, gengr þat 

af átunni. Sjá þeir at öll dýrín eru vid þetta hrædd , ok einn 

af sveinum ríddarans mællti: ^£k skal prófa hvat dýra þetta 

10 er', ok hleypr aivápnadr ofan i dalinn ok höggr tveim höndum 

með sverdi um mitt hak dýrsins. pat vikr sér vid þat litt 

ok gefr sér ekki um meira, þviat hvárki skaddiz hár né húd. 

Hann höggr þegar annat á hálsinn, ok þá litr þat upp til 

hans. prídja sinn höggr hann til þersa dýrs; kom þá á fyrir 

15 framan augun ok kippiz þat vid ok gjörír sik úfrýnligt ok 

sýniz þeim á hólinum sem þat spýti at manninum, en hann 

ok hans herklædi urdn at engu nema at dupti ok ösku. Dýr 

þetta heitir Bemoth ok merkir í heilagrí skrípt úhreinan anda. 

Fóru þeir vid þetta heim i Danmörk ok kunnu segja þersi 

20 fádæmi, ok þikkir öllum miMls um vert er heyra, ok lýkr 

svá þersi sögu. 



XCIX. Af tveimr brædnun. 

Jiiinn riddarí út á Púl átti tvá syni mikkla ok væna. Fadir 
þeirra var mjök ríkr. Hann tekr sótt sem þeir frumvaxta 
eru ok andaz. Svá elskuduz þersir brædr, at þeir villdu ekki 
skipta arfínum; áttu þeir allt bádir samt. Eingi hlutr greindi 
5 þá á; hvat sem hvárr gaf eda veitti, þat var þeim bádum 
viljugt. En med þvi at þeir vóru menn ungir en eigi forsjálir, 
eydduz þeim skjótt féin , ok at upp eyddu öilu fénu skömmuduz 
þeir at ganga á fátæki. Tóku þat rád sem eigi var heilla 
vænligt: lögduz á skóg vid veg pílagríma, gjördu þar einn [28] 
10 kastala, lágu þar úti ok drápu menn ok ræntu. Svá öfludu 
þeir mikils á þersu, at drjúgum fyUdu þeir sitt herbergi af 



XCIX. Ai*8 eod. AM. 657 B. 4^ (C^). Die Ubersehrift von mir; 
Af einum riddara C^, 



310 XGIX. Af tveimr brædrum. 

ránfengi. Ok sem svá hefír £ram farít lengi, þá létti goð 
viUuÞoka frá angum hinum ellra bræðranna ok idradiz hann 
sinna údáda. Hann taiar einn dag vid sinn bródur: ^Hversa 
þikki þér æfi þín, bródir?' Hinn yngri svarar: ^Hardla gód.' 15 
Hinn segir: ^Sýniz þér eigi leidaz mega um sídir þersi fram- 
ferd?' ^Eigi', sagdi hinn yngri. ^Yilliz þú nú, sagdi hinn 
eilrí, ok segja skal ek þér, hvat sem vid tekr, at eigi em 
ek hér lengr.' Hinn yngri mællti: 'Hvat skalltu þá?' 'Þat 
hefí ek ætlat, sagdi hinn ellrí, at fara i kiaustr.' Hinn yngri 20 
bródir segir : ' £f þú ætiar i klaustr, þá þikki mér þú hveijum 
sldptingi heimskarí, ganga inn i dauda þeirra ok hafa illt vidr 
illu medan þú lifír ok [újvist hvat þú hefír sidarr.' 'Ekki 
gjörir at letja mik, segir hinn ellrí, ok svá viUdi ek at þú 
gjördir.' Hann stendr upp ok gengr veg sinn. Hinum yngra 25 
þikkir hvárrgi gódr, ok ferr. þó i hámót, ok ganga svá um 
daginn þar til er liinn sér fagrar bygdir, bædi kóngsgard ok 
klaustr ok marga adra garda. Hann bídr þá bródur síns ok 
heilsar honum ; hinn þegir ok er svá raudr ok bólginn af reidi, 
at hann má engu svara. Hinn ellri bródir tekr þá til orda: 30 
'Gjama villdi ek, bródir minn, at vit færím bádir í klaustr 
ok gjördim þar æfínliga idran.' Hinn yngrí segir med reidi: 
'Þersa vanvirdu gjörí ek eigi.' 'pá er önnur mín bæn, sagdi 
hinn ellri, at þú farir itil kóngshirdar ok hafír þik þar vel. 
Yer sidugr ok trúlyndr ok legg þat til mála manna er þú ætlar 35 
at gudi muni bezt líka.' Hann segir: 'Nærr er þetta mina 
skapi.' fíinn ellri mællti: 'Enn þers bid ek þik, bródir, at 
þú komir til mín [eitt] sinn á hverju árí á þann dag sem vit 
tökum til, ok huggir mik ok segir mér hvat fram ferr i ver- 
öUdinni ok um þina hagi.' Eptir þetta skiljaz þeir: ferr annarr 40 
til klaustrs, en annarr til kóngshallar. Tekr ábóti vid þeim 
sem hans leitar; er hann vid alla blidr ok gódr; sitr út 
raunartima sinn. Yill ábóti gjama vigja hann þegar tími er 
til. Eptir litinn tíma er hann fremst tekinn af öllum brædrum. 
Svá lidr at þeim tima er þeir brædr skulu fínnaz. Ferr hinn il 

23 ú- /. CK 38 eitt/. C^. 



C. Af einsetumanni ok engli. 311 

yngri ok fíimr bróáur sinn i klaustrinu. Segir hinn ellri bróðir 
at honum likar vel i klanstrinu, ok ábóti ok bræðr gjöra vel 
við hann: ^nú seg mér hversu þér hefír at farit siðan vit 
skilðum/ Hann segir: ^Rád þin hafa mér vel dugat, þviat 

50 kóngrinn gjörir mér margan heidr.' 'Gud hafi lof fyrir, sagdi 
bródirinn, er þitt hjarta er vakit til lifs svá sem af þungum 
svefni.' Leikmadrinn svarar: 'Er sá einn hlutr er mér þikkir 
allmjök á skorta, þvíat þat angrar mik, hversu ek skal kvænaz. 
Nenni ek eigi sakir metnadar at eiga litils háttar konu, en 

55 mér sýniz únýtt at fara med fridlulifnat.' Bródir svarar: 'Eigi 
stendr þat at fara med fridlulifnat Nú vil ek bjódaz at vera 
í umleitan at fá þér þá mey er öllum er audsýut at þér verdr 
til'sæmdar. Vil ek, bródir, þar til hafa — — — — 



C. Af einsetimiaiiiii ok engli. 

Jliinn atburdr segiz af einsetumanni einum; hann var sudr i [96] 
lönd. Þersi var mikill gódlifnadarmadr. Einn hlutr var sá 
at hann tók í vana at hann mundi eigi synja þers sem hann 
var bedinn at veita fyrír guds skulld. Einn tíma bar svá til, 
5 at einn ungr madr kemr til þersa einsetumannz ok mællti vid 
hann: 'Ek bid þik fyrir guds skulld, at þú fylgir mér á veg 
um nökkurar dagleidar.' Einsetumadrínn svaradi: 'Hví bidr 
þú mik sliks þar sem ek em gamall madr ok þungr á mér?' 
persi hinn ungi madr mællti: 'Mér liggr mikit vid, en ek 
10 [heyrdi] þik þersu heitit hafa, ef þú ert í guds nafni bedinn.' 
'Já, sagdi einsetumadr, ek skal þetta gjarna gjöra í guds 
nafni.' Hinn mælti: *Verd þú búinn skjótt, þvíat löng er 
leidiu.' Einsetumadr býz skjótt, styttir sik skjótt, ok fara 
sidan veg sinn þar til er þeir koma at einum bæ. Var þá síd 



C. Au8 eod. AM, 657 5, 4o (C^), Úberachrift: ok engli /. C^, 
10 heyrdi /. C^, 



312 C. Af einsetamaiini ok engli. 



dags. pá mællti hinn nngi madr : ^ Hér munum vit í nótt 15 
vera.' Hann bad hann ráða. par átti bygð einn fátækr madr 
ok kerling hans afgömul; þau vóru vei kristin. Taka þan vid 
þetta vid þeim med beztum föngum er til vóru; gengu ór sæng 
sinni ok veittu þeim hana. Um morgininn snimma vaknar 
hinn ungi madr ok bidr einsetumann upp standa ; sagdi langa 20 
leid fyrir höndum, en kvez eigi hirda at vera þar lengr i 
fátæki þeirra. Sem þeir eru búnir, fara þeir sinn veg. Þersi 
fátæku hjú áttu sér eina kú þá sem þau höfdu sér til mál- 
nýtu; ok lifdu þau vid þat er hon gjðrdi. Ok er þeir höfdu 
eigi langt farit, sjá þeir hvar kýr karls stendr i einum dal. 25 
Hinn ungi madr mæiti: 'Hér er kýr karls fyrir okkr, ok skai 
ek drepa hana.' Þriír einn hamar undan bellti sér, hleypr at 

[13] 'lifdu bædi ok eru í himinríki. padan fóru vit til ekkjunnar; 
gjördi hon vid okkr vel sem marga adra. Þadan tók ek bord- 30 
ker, ok var þat vili guds, þvíat þar hafdi hon svá mikkla elsku 
á, at þar fyrir gleymdi hon tídum ok mörgum gódum hlutum 
þeim er nú fremr hon sídan. Frá eklgunnar fórum vit til 
brædra tveggja; þann dag gjördi ek þér mikkla mædu i erfídi 
ok göngu. Var þat guds vili at prófa þik svá: skalltu þar 35 
fyrir taka ömbun þóat sídarr sé. Brædrum þersum gaf ek 
kerit; var þat ok guds vili, þviat þeir taka himinriki sitt þersa 
heims í gledi ok fagnadi heimligra hluta er hér draga saman 
med ágirni ok metnadi ok missa þar fyrir himneskra audæfa. 
þadan fóru vit til hins góda bónda; lédi hann okkr sun sinn 40 
til leidarvísis: þeim kastadi ek í gljúfr svá at hann dó af. 
Hefdi hann ordit roskinn madr, þá hefdi hann bædi ordit 
þjófr ok mordingi, en nú er hann í himinríki; naut hann at 
þersu födur sins, en hann skal taka ömbun af gudi fyrir 
skapraun þolda fyrir hans sakir. En fyrir þat er ek únádadi 45 
þik, skal ek flytja þik aptr í einsetu þína svá at þar skalltu 
enga mædu af hafa. En þat er einskis mannz at koma skilning 



31 þvíat at CK 35 skallt C^. 42 ordit (1)] vordinn C^. 

45 nach skapraun wiederholt C^ die worte: af gndi. 'þoldr* C^, 
45. 46 *vnada þiþik' C^, 47 engn CK 



GI. Af maDni einum er leiddiz til helyítís ok himinríkis. 313 

á leynda guðs dóma.' Fór sidan einsetumadr heim med full- 
tingi engilsins ok endi þar lif sitt i gódrí elli, ok lýkz svá 
50 þetta æventýr. 



CI. Af manni einum er leiddiz til helvitis ok himinrikis. 

[hör]muliga dregnar af djöflunum, en fjándrnir spottandi hrundu [23] 
þeim nidr 1 helvíti. En hinir svörtuztu andar köfudu upp af 
undirdjúpinu út hlásandi af nösum ok munni daun hrennanda 
5 elldz ok ætludu at taka mik med elldligum tönnum, en ek 
vard hræddari en frá megi segja. í þersari svipan kom minn 
leidtogi, en þeir hrukku allir nidr i pyttinn med grimmri 
rautan, ok þegar tók af mér allan ótta; ok af þeim hinum 
versta stad ok grimmum myrkrum var ek leiddr á þeirri nordr- 

10 hálfu þar til er ek sá Ijós ok svá háfan múr, at ek hugdi 
upp mundu taka undir himin; ok þá sá ek fagran völl svá 
mikinn ok vídan, at ek mátti eigi út yfir sjá, hladinn med 
allrí unadsemd, hjart[an] af sætleik ilmherandi hlóma 1 hverj- 
um er glödduz skínandi sveitir, Ijódandi sætan lofsöng, ok þat 

15 hugsadi ek, at þetta værí himinríki. Leidtogi minn svaradi 
hugsan minni: 'Ekki er þetta himinríki.' Svá sem vit um 
lidum þá hina fögru stadi, birtiz fyrir okkr mikklu bjartarí 
stadr en frá megi segja þeirrí dýrd er þar var, ok svá mikit 
Ijós vard fyrir okkr, at þat sigradi alla þá birti er ek hafdi 

20 ádr. sét. Svá mikill sætleikr var þar, at mik fylldi allan af 
fagnadi. Þar sungu helgar sveitir med allzkyns strengleik, ok 
þvílik var þersi dýrd, at allr sá fagnadr er ek sá ádr þótti 
mér lítill hjá þersum. En er ek hugdi bezt til at vit 
myndim inn ganga i þenna þáleita fagnat, veik leidtogi minn 

25 aptr tii þers fagra stadar er fyrr sá vit, eptir spyrjandi: 
'Veiztu hvat þeir lilutir merlga er þú sátt um stund?' Ek 
sagdi at ek vissi eigi. Hann segir: 'Dalr sá er þú sátt er 



Cí. Au8 eod, AM, 651 5, 4« (C^). Die uberschrift iat von mir 
hintugefiigt. 2 hör- /. C*. 13 hjart (am ende der zeile) C*. 

Gering, Islttnd. Legenden, KoveUen nsw. 21 



314 01. Af roanní einum er leiddiz til helvítis ok him'nrílds. 



fullr var af bruna ok frosti er þeim fyrir búinn er allt til 
enda dvelja at iðraz sinna lasta fyrir daudann ok játa sínar 
syndir: þá fordaz þeir helviti, ok þat er þeir endudu eigi fyrir 3 
fuUa jrfirbót skulu þeir í þersum pínum breinsaz. Má þeim ok 
stoda allt þat gott er gjöriz í heilagri kristni þeim til mis- 
kunnar, svá sem er heilug messa ok helgar bænir ok ölmusu- 
gjördir, at þeirra pínur verdi skemri ok linari. En þeim er 
án idran eda nökkurum vidbúnadi deyja , þeim er drekt í 35 
helvíti þadan er þeir skulu alldri leysaz. En þeir er algjörfir 
eru í sínum lifnadi, eru þegar 1 stadinn leiddir í himneskt 
ríki. Nú mantu aptr hverfa til þíns líkama, ok ef þú lifir vel 
hédan af, mantu med þersum dveljaz.' Sýndi sjá madr sídan 
svá lengi sem hann lifdi, at hann var eigi úminnigr hvat hann 40 
hafdi sét, ok lauk vel sínum lífdögum, ok lýkz svá þcrsi 
atburdr. 



40 svá lengi doppelt C^. 



Bericlitigungen. 



LIES B 13 heilug. I 71 kyrr. K 15 ValcTi. III 31 ávítan. 
V 8 iartegnum. 34 glögt. VIII 19 svá [at]. X 20 kant. 36 sullt. 
53 kant. 105 brendar. 124 valda. XI 100 landz. 167 heimolligurp. 
XV 26 heilug. 29 heilugum. 43 heilug. XVI 152 aflátz. 211 mannz. 
XVII 61 vistaþrotz. 89 várr. 128 kjæmi. 158 raikkla. 178 á burt. 
202 örugt. XIX 32 örugt. 75 örendr. XXIII 65 brott. 259. 262 prí- 
ornura. 263. 268. 276 príorinn. 281 Príorinn. XXIV 16 hæversku. 
94 glögt. XXV 6 hans. 56 okkarr. XXVI 37 sidsamr í. 

XXVIII 95 lítilmagnann. 144 örendura. 181 glögt. XXXVI 39 brott. 
XXXVIII 2 svá [at]. XXXIX 120 hann. XLI 29 kjölltu. 

XLII A 16 stendr. B 3 höfutbærinn. XLIII 2 minnztu. XLV 58 Kristz. 
XLVII 10 hinn. 28 allz. XLVIII 15 gjörfir. 27 spent. 191 heilug- 
um. LI 12 allzkonar. LV 10 er t. LXIV 15 Kantu. LXVIII 63 kjæmi. 
LXX 58 þykt. 67 því. LXXl 3 gjörfan. LXXV B 18. 28 kant. 
LXXVII 53 gjörfir. LXXVIII 45 glögt 74 kantu. 157 þekt. 
LXXXI 2, 34 sýniz. 60 minnzt. 3, 39 vitz. LXXXII 15 minnzt. 
98 skiUt. 155 söktiz. LXXXV A 44 kant. B 65 roskin. 130 heil- 
ugum. XC 122 skrifat. 235 nú. 



VII 15 Í8t statt fekistur die hsl. lesung fémostur undei'hei^ustellen^ da 
das betr. wort durch XCIII 60 geachiizt wird. LV 17 ist der apostroph 
mch ]þó zu tilgen. S. 83 am rande ist die zahl 200 in 195 zu ándem. 
8. \\2 j z. 2 V. u. ist die klammer nach ættleifd zu tilgen, S. 144 am 
rande ist die zahl 155 iibersprungen. S. 240 ist im columnentitel zu 

lesen LXXXIII. S. XIV z. 4 v. o. ist nur zu streichen. 



Halle a. S. , Buchdrackerei des 'Waisenhan.ses.
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Islendzk æventyri: Isla?ndische Legenden, Novellen und Ma?rchen"

See other formats
